Prof. dr hab. inż. Tadeusz Łagoda Laudacja Dostojny Doktorze Honorowy! Magnificencjo Rektorze! Wysoki Senacie! Szanowni Państwo! Mam ogromny zaszczyt i honor pełnienia roli promotora w uroczystości nadania tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Opolskiej Profesorowi Józefowi Szali. Jestem bardzo wzruszony możliwością wygłoszenia laudacji i przedstawienia sylwetki wybitnego naukowca, nauczyciela akademickiego ale również człowieka o wzorowej postawie etycznej, cieszącego się uznaniem i autorytetem, o dużej skromności i wysokiej kulturze osobistej. Prof. Józef Szala, prof. dr hab. nauk technicznych, urodził się 7.12.1938 r. w Smolarach. Jest absolwentem Wydziału Maszynowego ukończył specjalność: Maszyny Cieplne Tłokowe, Politechniki Gdańskiej z roku 1961. W latach 1961-1963 pracował na stanowisku konstruktora maszyn budowlanych, a od roku 1963-66 był oficerem mechanikiem chłodni na trawlerach przetwórniach w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich Dalmor oraz dwukrotnie w tym czasie oddelegowany był przez armatora do Stoczni Gdańskiej w ramach nadzoru budowy dwóch trawlerów. Pracę w Uniwersytecie Technologiczno - Przyrodniczym będącym wówczas Wyższą Szkołą Inżynierską rozpoczął 1.09.1966 roku na stanowisku asystenta, kontynuując zatrudnienie na stanowiskach adiunkta, docenta, profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego od 1991. Stopień doktora uzyskał 17.06.1975 r. na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej. Habilitował się 28.05.1981 r. na Wydziale Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Tytuł naukowy profesora uzyskał w roku 1987. Poza zatrudnieniem podstawowym w swojej macierzystej Uczelni związany był okresowo także z innymi jednostkami. W latach 1988-90 oraz 1996-2005 zatrudniony był na stanowisku
profesora zwyczajnego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1995-1996 był profesorem w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. Profesor Józef Szala jest członkiem wielu organizacji i stowarzyszeń naukowych: European Structural Integrity Society (ESIS), The Society of Experimental Mechanics (SEM), Akademii Inżynierskiej w Polsce (AIP), Komitetu Budowy Maszyn (KBM) PAN, gdzie w latach 1993-99 był członkiem a od 2003 do 2007 przewodniczącym. Jest również członkiem założycielem Międzysekcyjnego Zespołu Zmęczenia i Mechaniki Pękania Materiałów i Konstrukcji KBM PAN, któremu od 1994 do 2007 przewodniczył, Komitetu Mechaniki PAN Sekcji Mechaniki Eksperymentalnej Ciała Stałego, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP), Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (BTN) (członek Zarządu w latach 1988-1990, wiceprzewodniczący), Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego II i III kadencji (1985-90), w III kadencji wiceprzewodniczący Komisji Kadrowej RG. Poza wymienionymi jest członkiem wielu dalszych organizacji naukowych, komitetów honorowych i naukowych sympozjów naukowych międzynarodowych i ogólnokrajowych (31), zasiada w radach programowych i naukowych pism naukowych m.in. The Archive of Mechanical Engineering i Scientific Committee Polish Maritime Researach oraz w kapitułach m.in. Kapituły Nagrody Naukowej Prezydenta Bydgoszczy przewodniczący, przewodniczący Kapituły Medalu im. prof. Roberta Szewalskiego i komisji Nagród naukowych Wydziału IV Nauk Technicznych PAN. Jest przewodniczącym Zespołu Interdyscyplinarnego, z nominacji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ds. Rządowego Programu Wieloletniego PW 0004. Jest promotorem 10 doktoratów, konsultantem szeregu osób w postępowaniu o uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego, recenzentem wielu rozpraw doktorskich, habilitacyjnych, dorobku w przewodach habilitacyjnych, dorobku w postępowaniu o tytuł profesorski, o stanowisko profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego i w postępowaniu o nadanie tytułu Doktora Honoris Causa. Otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia w tym: 25 dyplomów i medali Wyższych Uczelni, 10 nagród ministrów, 2 nagrody w konkursach naukowych oraz 2 nagrody Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997 i 2007), Medal im. prof. Stefana Ziemby PAN (2000), Medal im. Prof. Jerzego Doerffera (2006) i Medal im. prof. Stanisława Kocańdy PAN (2008), Złote Medale BRUSSELS EUREKA 2000 i 2002 (na światowej wystawie innowacji za współautorstwo opracowania automatycznego ekstensometru laserowego), nagroda naukowa Marszałka Województwa Kujawsko Pomorskiego (2001) za wybitne osiągnięcia w kategorii Nauka i Postęp
Techniczny. Jest wyróżniony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1986), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2004), srebrną i złotą odznaką SIMP oraz złotą odznaką NOT. W latach 1981-84 pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Mechanicznego, a od 1990-93 funkcję rektora Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego (wówczas Akademii Techniczno-Rolniczej). W latach 2007-2012 był członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu i Stopni Naukowych. Całość dorobku naukowego Profesora Józefa Szali związana jest z problematyką oceny trwałości i wytrzymałości materiałów i elementów konstrukcyjnych poddanych działaniu obciążeń zmiennych w czasie. Dorobek w tym zakresie był gromadzony przez Niego na przestrzeni ponad 40 lat. Obejmuje on publikacje naukowe w liczbie ponad 110, opracowania zwarte (monografie, rozprawy, książki i skrypty) w liczbie 14, patenty i liczne opracowania projektowe. Niezwykle ważnym aspektem organizacyjnym omawianego dorobku jest stworzenie szkoły naukowej skupionej merytorycznie wokół zainteresowań naukowych Profesora, jak i stworzenie unikalnego zaplecza badawczego zlokalizowanego na Wydziale Inżynierii Mechanicznej UTP. Od początku pracy naukowej skupiał wokół siebie liczny zespół współpracowników, zajmujących się podobna problematyką, co zaowocowało licznymi awansami naukowymi. Prace naukowe Profesora od początku działalności naukowej dotyczyły tzw. programowanych badań zmęczeniowych. Ideą tych prac jest stworzenie modelu obciążenia eksploatacyjnego rzeczywistych elementów konstrukcyjnych, który z jednej strony umożliwi intensyfikację badań laboratoryjnych, z drugiej strony uprości procedury obliczeń numerycznych traktowanych, jako typowo aplikacyjne w praktyce inżynierskiej. Tym co wyróżniało te prace i w znacznym stopniu stanowiło o ich wartości poznawczej był rozbudowany eksperyment badawczy. Wyniki tych prac opublikowano m.in. w monografii Podstawy programowanych badań i obliczeń zmęczeniowych w konstrukcji maszyn (Politechnika Warszawska 1978 r.) oraz w monografii Badania i obliczenia zmęczeniowe elementów maszyn w warunkach obciążeń losowych i programowych (Instytut Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1979 r.). Prace te stanowiły podwaliny nowego obszaru badań zmęczeniowych. Obszar drugi, ważny w dorobku Profesora wynika z Jego zainteresowania hipotezami kumulacji uszkodzeń zmęczeniowych. W tym zakresie powszechnie znane są Jego opracowania przeglądowe, jak i własne opracowania hipotez. Wyróżnić tu należy opracowaną
przez Profesora hipotezę stałych linii uszkodzeń zmęczeniowych. Hipoteza ta bazując na fizycznych przesłankach dotyczących przebiegu procesu sumowania (narastania) uszkodzeń zmęczeniowych daje podstawy realizacji symulacji numerycznej procesu zmęczenia w elemencie konstrukcyjnym. Opis proponowanej metody znaleźć można w artykułach naukowych autorstwa Profesora, ale także w monografii Hipotezy sumowania uszkodzeń zmęczeniowych (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz 1998 r. ). W ostatnim okresie zainteresowania Profesora związane są z problematyką diagnozowania maszyn i konstrukcji ze względu na zmęczeniowe pękanie ich elementów. Tej problematyce poza artykułami naukowymi poświęcona jest współautorska monografia pt. : Ocena stanu zmęczenia materiału w diagnostyce maszyn i urządzeń, ITE Radom, 2008. Do szerokiego grona odbiorców wskazane powyżej osiągnięcia trafiły dzięki opracowaniu książkowemu pt. Podstawy obliczeń zmęczeniowych (współautor St. Kocańda), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985 r. i 1997 r. Oddzielnym obszarem zainteresowań Profesora, praktycznie w całym okresie Jego aktywności naukowej, są nowe metody badawcze i instrumentaria badawcze im towarzyszące. Za osiągnięcia w tym zakresie wyróżniony został Nagrodę Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997) oraz uzyskał Złoty Medal BRUSSELS EUREKA 2000 na światowej wystawie innowacji, za współautorstwo opracowania automatycznego ekstensometru laserowego. Jest autorem szeregu opracowań dydaktycznych, w tym serii czterech skryptów do przedmiotu Podstawy Konstrukcji Maszyn wydanych przez wydawnictwo uczelniane ATR. O randze tego opracowania świadczy fakt włączenia Profesora do grona autorów pracy zbiorowej pod redakcją M. Dietricha Podstawy Konstrukcji Maszyn - tom 2 WNT, trzy wydania oraz trzy dodruki, stanowiącego podręcznik akademicki o zasięgu ogólnopolskim. Warto także wspomnieć opracowanie dydaktyczne p.t. Podstawowe problemy współczesnej techniki i technologii (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz 1998 r.), wykorzystywany przez wiele kierunków nietechnicznych na Uczelni. Od początku istnienia związany jest z Zespołem Zmęczenia i Mechaniki Pękania Materiałów i Konstrukcji KBM PAN. Należy do nielicznego już dzisiaj grona członków założycieli Zespołu. Przez szereg lat organizował i przewodniczył cyklicznym konferencjom Zespołu. Przez 14 lat przewodniczył pracy Zespołu. Przez środowisko Zespołu został nagrodzony pierwszym w historii Medalem im. Profesora Stanisława Kocańdy. Wyrazem uznania ze strony środowiska ogólnopolskiego był wybór (wielokrotny) do Komitetu Budowy Maszyn PAN. Trzykrotnie był wybrany na Przewodniczącego tego Komitetu. Obecnie, po
uzyskaniu spektakularnego wyniku wyborczego w wyborach na kadencję 2007 2010 oraz 2011-2015, jest honorowym członkiem komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk KBM PAN. Od szeregu lat prof. Józef Szala pełni funkcje z wyboru na rzecz ogólnopolskiego środowiska naukowego. Był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Wielokrotnie był powoływany w skład gremiów recenzentów Komitetu Badań Naukowych, w ostatnim czasie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na kadencję 2007 2010 oraz 2011 2012 został wybrany członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego. Profesor Szala powoływany był wielokrotnie na recenzenta w przewodach o nadanie stopnia naukowego doktora, doktora habilitowanego oraz w przewodach o nadanie tytułu naukowego profesora. Opracowania recenzji dokonywał na zlecenie wielu rad wydziałów z całej Polski, jak i na zlecenie Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego. Wielokrotnie opiniował prace i wnioski pracowników Wydziału Mechanicznego Politechniki Opolskiej: recenzował pracę doktorską Włodzimierza Będkowskiego, moją pracę doktorską oraz rozprawę habilitacyjną, opiniował dorobek w przewodach habilitacyjnych mojej osoby, Dariusza Rozumka i Aleksandra Karolczuka, dorobek w postępowaniu o nadanie tytułu naukowego profesora Grzegorza Gasiaka oraz dorobek o awansach na stanowisko profesora zwyczajnego Ewalda Machy. Część z wymienionych osób wypromowało już własnych doktorów oraz brało udział w przewodach habilitacyjnych i postępowaniach profesorskich jako recenzenci. Był promotorem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa profesorowi Bolesławowi Wojciechowiczowi, byłemu rektorowi Politechniki Poznańskiej. Był recenzentem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa wybitnym uczonym światowego formatu w dziedzinie zmęczenia materiałów i zmęczeniowego pękania konstrukcji :profesorowi Stanisławowi Kocańdzie, członkowi rzeczywistemu PAN oraz profesorowi V.V. Panasiukowi, członkowi Akademii Nauk Ukrainy (poprzednio ZSRR).