ÖVNINGAR I POLSK GRAMMATIK POLSKA I

DIDACTICA SLAVICA NR 3 SLAVISKA INSTITUTIONEN STOCKHOLMS UNIVERSITET JANINA GESCHE ÖVNINGAR I POLSK GRAMMATIK POLSKA I Stockholm 2008

JANINA GESCHE ÖVNINGAR I POLSK GRAMMATIK POLSKA I Stockholm 2008

All rights reserved Janina Gesche och Slaviska Institutionen, Stockholms universitet ISSN 1654-1057 Stockholms universitet 2008 1

2 Innehållsförteckning 1. Inledning... 4 2. Lektion 1... 6 a. Kasuslära 6 b. Stam och ändelse 9 3. Lektion 2... 10 a. Substantiv genus, Nominativ singularis 10 b. Adjektiv i singularis 12 c. Personliga pronomen1 5 4. Lektion 3... 16 a. Substantiv i pluralis, Nominativ 16 b. Adjektiv i pluralis 18 c. Konjugation -am /-asz och verbet by! 19 d. Possessivpronomen 21 5. Lektion 4... 22 a. Instrumentalis 22 b. Konjugation -em / -esz 26 6. Lektion 5... 28 a. Ackusativ 28 b. Konjugation -" / -esz 32 7. Lektion 6... 34 a. Genitiv 34 b. Räkneord 39 8. Lektion 7... 40 a. Dativ 40 b. Konjugation -" / -isz /-ysz 44 9. Lektion 8... 46 a. Lokativ 46 b. Adjektivets komparation 49 10. Lektion 9... 52 a. Preteritum 52 b. Imperativ 54 c. Pronomen swój, swoja, swoje 57 11. Lektion 10... 58 a. Aspekt 58 b. Rörelseverb 61 c. Vokativ 63

3 12. Lektion 11... 64 a. Futurum 64 b. Personliga pronomen 66 c. Demonstrativa pronomen 69 13. Lektion 12... 70 a. Adverb 70 b. Grundtalen 1-4 73 c. Possessivpronomen 74 14. Lektion 13... 76 a. Grundtalen 5 + 76 b. Myckenhetsord 79 c. Negativpronomen 79 d. Prepositioner med olika kasus 80 15. Lektion 14... 82 a. Repetition gammal tentamen 82 16. Kasuslära Exempel... 90 17. Några aspektpar... 94 18. De vanligaste prepositionerna + kasus... 96 19. Några vanliga mängduttryck... 100 20. De viktigaste grammatiska termerna... 102 21. Bibliografi... 105

4 Inledning Denna övningsbok är avsedd för studerande som läser Polska I där Polsk grammatik ingår som delkurs. I boken hittar du systematiska övningar till vanliga grammatiska frågeställningar som sporadiskt och i ett urval också behandlas i föreläsningarna och seminarierna. Obligatorisk kurslitteratur är då Polsk Grammatik. Valda problem av Ewa Teodorowicz-Hellman. I den kan du läsa den teoretiska bakgrunden. Grammatiska strukturer i praktisk användning kan du lära dig med hjälp av övningarna i denna bok. Boken består av fjorton lektioner, varav den sista exemplariskt presenterar tentamensfrågor. Utöver formläran får du några exempel på kasuslära, aspektpar, de vanligaste prepositionerna, en lista över mängduttryck och en lista över de viktigaste grammatiska termerna. I övningarna begränsar jag mig till det ordförråd som Janusz Kucharczyk i Zaczynam mówi! po polsku och Barbara Bartnicka et al i We learn Polish arbetar med. Båda läroböckerna är obligatoriska för studenter som läser Nybörjarkurs och Muntlig språkfärdighet. Ni som behärskar det basordförråd som vi i Polska I försöker förmedla kan koncentrera er på de grammatiska strukturerna, för de övriga blir våra grammatiska övningar ytterliggare ett tillfälle att genom träning och tillämpning utvidga en elementär vokabulär. I varje fall hoppas vi på en kompletterande och förstärkande effekt. Vid varje enskilt grammatiskt problem hänvisar jag med sidonummer till det motsvarande avsnittet i Ewa Teodorowicz-Hellmans bok så att du kan gå igenom teorin innan du börjar med övningarna. Det kan se ut så här: ETH, s. 5-8. Till alla övningar finns det ett facit så att du även kan arbeta med de på egen hand. Det finns ett växande antal läroböcker i polsk grammatik som du gärna får komplettera övningsmaterialet med. En lista över rekommenderade böcker finns i bibliografin. Bokens mål är att med ett systematiskt övningsmaterial hjälpa dig som studerande att träna dina nyvunna kunskaper i polsk grammatik. Jag vill tacka framför allt professor Ewa Teodorowicz-Hellman för hennes inspiration, klarheten i hennes typexempel och alla värdefulla diskussioner vi har fört om den polska grammatikens didaktiska moment. Ett varmt tack till alla de studenter på tidigare kurser i polsk grammatik som kommit med stimulerande, viktiga och alltid välkomna synpunkter och förslag. Lisa Mendosa-Åsberg bidrog med en del av materialet. Min dotter Joanna tackar jag för hennes kritiska granskning av manuskriptet.

5 Polskan har en invecklad formlära och en relativt tung grammatik varav jag försöker presentera de grundläggande dragen. Min förhoppning är att väcka intresse för vidare och djupare studier. Jag önskar alla våra studenter lycka till med den polska grammatiken! Janina Gesche Stockholm, augusti 2008.

6 Lektion 1 I. Kasuslära (ETH s. 6-10) 1. Vad betyder att polskan är ett flekterande språk? 2. Vilka är de viktigaste skillnaderna mellan svenskan och polskan? 3. Vad är en deklination? 4. Hur många kasus finns det i polskan och vad heter de (på polska och på svenska)? 5. Beskriv de viktigaste funktionerna för den polska kasusen: a) nominativ b) genitiv c) dativ d) ackusativ e) instrumentalis f) lokativ g) vokativ 6. Här nedan följer en del svenska meningar. Vilket kasus skulle du välja när du översätter till polska? Förklara varför! a) Herr Nowak är lärare....... b) Vi åker buss till universitetet....... c) Jag har inte tid....... d) Fru Kowalska går till apoteket.......

7 e) Det är min granne... f) Marek bor i Uppsala.... g) Anna läser en bok.... h) Tidningen kostar femton kronor....... i) På fredag går jag på bio....... j) Maria, kom hit!...... k) Krystyna är hemma....... l) Sven är svensk....... m) Det är Adams bil....... n) Jacek är lång....... o) Kan du låna mig en penna?......

8 p) Jag fryser....... q) Jurek skriver en uppsats....... r) Jag är hungrig....... s) Det saknas tallrikar....... t) Halina känner den här tjejen....... u) Det finns ingen ost i kylskåpen....... v) Pan Kowalski hat inte råd att köpa en ny bil....... w) Stefan bor i centrum....... x) Jag kan hjälpa dig....... y) Det ligger flera tidningar på bordet....... z) Helena köpte fem rosor.......

9 II. Stam och ändelse (ETH s. 5) 1. Vad betyder termerna stam och ändelse? Markera stammen i orden nedan: Dom domu domem domy domami w domu (hus) Mama mamy mamie mamami do mamy (mamma) Okno okna oknu oknem pod oknami (fönster) 2. Vilka sorters stammar finns vid substantiv? 3. På vad slutar hårda och på vad mjuka stammar? 4. Är stammarna i de följande substantiven hårda eller mjuka? pomnik... (monument) ulica... (gata) uniwersytet... (universitet) lampa... (lampa) pani... (fru) biurko... (skrivbord) gazeta... (tidning) ksi!"ka... (bok) plac... (plats, torg) balkon... (balkong) student... (student) kino... (bio) autobus... (buss) pan... (herr) kuchnia... (kök) lodówka... (kylskåp) krzes#o... (stol) pokój... (rum) park... (park) telefon... (telefon) muzeum... (museum) tramwaj... (spårvagn) poeta... (diktare) studentka... (student) go$%... (gäst)

10 Lektion 2 I. Substantiv genus, Nominativ singularis: Kto? Co? Vem? Vad? (ETH s. 11-16) 1. Hur kan man bestämma substantivets genus? 2. Vilka substantiv är maskulina, vilka är feminina och vilka är neutra? 3. Vad betyder termerna: singulare tantum och plurale tantum. Ge tre exempel på varje: 4. Vilket genus har följande substantiv; ange regel: budynek... (byggnad) pomnik... (monument) kino... (bio) kolumna... (kolonn, pelare) król... (kung) tramwaj... (spårvagn) szko#a... (skola) plac... (plats, torg) ulica... (gata) zamek... (slott) mieszkanie... (lägenhet, bostad) #azienka... (badrum) $ciana... (vägg) pokój... (rum) tapczan... (soffa) wiatr... (vind) blok... (höghus) ogród... (trädgård) drzwi... (dörr) lekarz... (läkare) zawód... (yrke) nauczyciel... (lärare)

11 imi&... (förnamn) nazwisko... (efternamn) kolega... (kollega) ma#"e'stwo... (äktenskap) siostra... (syster) syn... (son) chleb... (bröd) cukier... (socker) kie#basa... (korv) jajecznica... (äggröra) lekarstwo... (medicin) szafa... (skåp) gard#o... (hals) pó#ka... (hylla) biurko... (skrivbord) schody... (trappa) lustro... (spegel) trawnik... (gräsmatta) spacer... (promenad) obywatelstwo... (nationalitet) in"ynier... (ingenjör) lekcja... (lektion) dziadek... (farfar, morfar) zupa... (soppa) ciastko... (kaka) obrus... (bordsduk) historia... (historia) $lub... (bröllop) z!b... (tand) twarz... (ansikte) czo#o... (panna) wycieczka... (utflykt) pa#ac... (palats) galeria... (galleri) dzie'... (dag) podró"... (resa) portret... (porträtt) recepta... (recept) mucha... (fluga) s!siad... (granne) rodze'stwo... (syskon) kiosk... (kiosk)

12 II. Adjektiv i singularis (ETH s. 17-19) 1. Vilka genus har adjektiv i singular? 2. Vilka ändelser har adjektiv (maskulinum, femininum och neutrum) i singular? 3. Fyll i former för maskulinum, femininum och neutrum till följande adjektiv i singular: Maskulinum Femininum Neutrum nowy (ny) m#ode (ung) stary (gammal) droga (dyr, kär) brzydkie (ful) mi#y (trevlig) wysokie (lång, hög) niska (kort) szeroki (bred) dobre (god) gruby (tjock) #adne (vacker, fin) smutna (ledsen) weso#y (glad) du"e (stor) ma#y (liten) g#ucha (döv) s#odkie (söt) m!dry (klok) interesuj!ce (intressant) 4. Komplettera följande substantiv med ett passande adjektiv:... pomnik... uniwersytet... student... okno... dom... muzeum... ksi!"ka

13... poeta... s!siad... tramwaj... ogród... pani... pan... dziecko... ulica... zupa... lekcja... noc... film... stó#... krzes#o... pokój 5. Svara på frågorna enligt exemplet: Exempel: Jaka jest ta ksi#$ka? Ta ksi#$ka jest interesuj#ca. a) Jaka jest ta lampa?... b) Jaki jest ten stó#?... c) Jakie jest to drzewo?... d) Jaki jest ten pomnik?... e) Jaka jest ta ulica?... f) Jakie jest to muzeum?... g) Jaka jest ta córka?... h) Jaki jest ten pan?... i) Jaka jest ta lekcja?... j) Jakie jest to mleko?... k) Jaki jest ten in"ynier?... l) Jaka jest ta nauczycielka?... m) Jakie jest to okno?... n) Jaki jest ten samochód?... o) Jakie jest to biurko?... p) Jaki jest ten dom?... q) Jaki jest ten pies?... r) Jaka jest ta sukienka?... s) Jaki jest ten szalik?...

14 6. Skriv om nedanstående meningar enligt exemplet: Exempel: To dziecko jest mi!e. To jest mi!e dziecko. a) Ta studentka jest sympatyczna.... b) Ten samochód jest drogi.... c) To biurko jest stare.... d) Ta ksi!"ka jest nowa.... e) To okno jest szerokie.... f) Ten budynek jest wysoki.... g) Ta zupa jest gor!ca.... h) Ten kotlet jest zimny.... i) To radio jest ma"e.... j) To ciastko jest smaczne.... k) Ta gazeta jest interesuj!ca.... l) Ta noc jest ciemna.... m) Ten pokój jest jasny.... n) To krzes#o jest br!zowe.... o) Ta bluzka jest "adna.... p) Ten o#ówek jest czerwony.... q) To kino jest du#e.... 7. Fyll i adjektivändelsen: a) Dzisiaj jest #adn pogoda. b) Pan Kowalski jest m#od. c) Babcia jest chor. d) To jest du" dom. e) To miasto jest pi&kn. f) To jest m!dr student. g) Krystyna jest mi#. h) To jest now samochód. i) To lekarstwo jest gorzk. j) To drzewo jest wysok. k) Ta bluzka jest bia#. l) To jest wysok ch#opak. m) To dziecko jest grzeczn. n) To jest interesuj!c powie$%. o) Pani Zawadzka jest m#od.

15 III. Personliga pronomen (ETH s. 23-24) 1. Vilka former har personliga pronomen i 3. person singular och plural? 2. När använder man pronomen oni (de) och när pronomen one (de)? 3. Ersätt substantiven i meningarna nedan med personliga pronomen: a) Student czyta ksi!"k&.... czyta ksi!"k&. b) Dziecko pije mleko.... pije mleko. c) Stó" jest niski.... jest niski. d) Okno jest bia#e.... jest bia#e. e) Kole#anka idzie do kina.... idzie do kina. f) Andrzej i Jerzy jedz! obiad.... jedz! obiad. g) Marysia i Ania s! mi#e.... s! mi#e. h) Ksi!#ki s! nowe.... s! nowe. i) Ojciec i syn id! na spacer.... id! na spacer. j) Szafa i fotel s! stare.... s! stare. k) O"ówek jest zielony.... jest zielony. l) Autobus jest czerwony.... jest czerwony. m) Dom jest du"y.... jest du"y. n) Matka, ojciec i syn jad! do Warszawy.... jad! do Warszawy. o) Kasia pisze list.... pisze list. p) Pan Nowak mieszka w bloku.... mieszka w bloku. q) Studentki ogl!daj! film.... ogl!daj! film. r) Pies jest ma#y.... jest ma#y. s) Pokój jest jasny.... jest jasny. t) Film jest interesuj!cy.... jest interesuj!cy.

16 Lektion 3 I. Substantiv i pluralis, Nominativ: Kto? Co? Vem? Vad? (ETH s. 11-16) 1. Ange rätt genus och numerus av följande substantiv genom att ange rätt form av pronomen ten. Exempel:... dom ;... ten dom ; te domy... student ;... ten student ; ci studenci... budynek ;...... pomnik ;...... kino ;...... kolumna ;...... król ;...... tramwaj ;...... szko#a ;...... plac ;...... ulica ;...... zamek ;...... mieszkanie ;...... #azienka ;...... $ciana ;...... pokój ;...... tapczan ;...... wiatr ;...... blok ;...... ogród ;...... drzwi ;...... lekarz ;...... zawód ;...... nauczyciel ;...... imi& ;...... nazwisko ;...... kolega ;...... ma#"e'stwo ;...... siostra ;...... syn ;...... chleb ;...

17... cukier ;...... kie#basa ;...... jajecznica ;...... lekarstwo ;...... szafa ;...... gard#o ;...... pó#ka ;...... biurko ;...... schody ;...... lustro ;...... ch#opiec ;...... spacer ;...... obywatelstwo ;...... pan ;...... lekcja ;...... talerz ;...... zupa ;...... ciastko ;...... obrus ;...... historia ;...... $lub ;...... z!b ;...... twarz ;...... noga ;...... wycieczka ;...... pa#ac ;...... galeria ;...... dzie' ;...... podró" ;...... portret ;...... recepta ;...... mucha ;...... s!siad ;...... brat ;...... córka ;...... pisarz ;...... kole"anka ;...... sklep ;...... fotografia ;...... obiad ;...... hotel ;...... bu#ka ;...... teatr ;...

18 II. Adjektiv i pluralis (ETH s. 17-19) 1. Vilka former har adjektiv i pluralis? 2. Skriv följande adjektiv i pluralis: nowy, m%ody, stary, drogi, brzydki, mi%y, wysoki, niski, szeroki, dobry, gruby, %adny, smutny, weso%y, du$y, ma%y, g%uchy, s%odki, m#dry, interesuj#cy Personform Sakform 3. Skriv nedanstående meningar i plural: Exempel: Ta ksi#$ka jest tania. Te ksi#$ki s# tanie. a) Ten student jest pilny.... b) To okno jest bia#e.... c) Zeszyt jest tani.... d) To jest #adny kwiat.... e) To drzewo jest wysokie.... f) Ta ulica jest szeroka....

19 g) To jest mi#a dziewczyna.... h) Ten film jest interesuj!cy.... i) To jest pi&kna kobieta.... j) Ten samochód jest nowy.... k) Ten ch#opiec jest chory.... l) Ta dziewczynka jest zdrowa.... m) Ten ogród jest du"y.... n) To dziecko jest ma#e.... o) To jest inteligentny ucze'.... p) To jest gruba ksi!"ka.... III. Konjugation -am / -asz och verbet by" (ETH s. 39) 1. Böj följande verb: mie! (ha), rozmawia! (tala), s%ucha! (lyssna), &piewa! (sjunga), bada! (undersöka), nakrywa! (duka), mieszka! (bo), odpoczywa! (vila), nazywa! si" (heta), pami"ta! (minnas) 2. Komplettera: a) Kto... o#ówek? (mie%) b) My... po polsku. (rozmawia%) c) Lekarz... Jacka. (bada%) d) Dzieci... piosenk&. ($piewa%) e) Adam... dialog. (pami&ta%) f) Jadwiga... ksi!"k&. (mie%) g) Ojciec... po pracy. (odpoczywa%) h) Czy pani..., kto to jest? (pami&ta%) i) Pan Nowak... w Krakowie. (mieszka%) j) Jak... ten ch#opiec? (nazywa% si&) k) Pani Kowalska... stó#. (nakrywa%) l) Filip nie..., gdzie le"! klucze. (pami&ta%) m) Janek... radia. (s#ucha%) n) Gdzie... twoja siostra? (mieszka%) o) Kto... jutro czas? (mie%)

20 3. Böj verbet by!: 4. Sätt in rätt form av verbet by!: a) Piotr... w kinie. b) Babcia i mama... w kuchni. c) Alina i Stefan... w teatrze. d) My zawsze... wieczorem w domu. e) To... du"y, pi&kny ogród. f) Ty... naprawd& chora. g) Czy ona... zdrowa? h) Czy wy... teraz w szkole? i) Czy on... mi#y? j) Dziecko... w przedszkolu. 5. Komplettera meningar med rätt verb i rätt form: mie!, rozmawia!, s%ucha!, &piewa!, bada!, nakrywa!, mieszka!, odpoczywa!, nazywa! si", pami"ta!, by! a) Tadeusz..., kto to jest. b) Andrzej... przez telefon. c) Pan Kowalski... w Gda'sku. d) Ewa... muzyki. e) To... moja siostra. f) Ty nie..., kto to jest. g) Jak... ta dziewczynka? h) Janek nie... dzisiaj czasu. i) Lekarz... chorego. j) (My)... w ogrodzie. k) (Ja)... z nauczycielem. l) Jak... ta ulica? m) Czy brat... w domu? n) Czy (ty)... ten wiersz? o) Adam i Piotr... w domu studenta. p) Pan Wolski... nowy samochód. q) Zosia... stó#. r) Kto... piosenk&? s) Czy pa'stwo... tekst?

21 t) (Ja)... nowe mieszkanie. u) Gdzie... Ania i Piotr? IV. Possessivpronomen (ETH s. 23-27) 1. Skriv possessivpronomen enligt exemplet. Tänk på substantivets genus: Exempel: Tu jest Jacek. Tu jest Kasia. (Ja) Tu jestem. (Ty) Tu jeste&. Tu s# oni. Tu s# one. To jest jego pokój To jest jej pokój. To jest moja ksi#$ka. To jest twój zeszyt. To jest ich dom. To s# ich zeszyty. a) Tu s! Andrzej i Leszek. To s!... p#aszcze. b) Tu jest Pani Anna. To jest... torebka. c) Tu jest Zosia. To jest... o#ówek. d) (Ja) Tu jestem. To s!... dzieci. e) Tu s! kole#anki. To jest... pi#ka. f) Tu s! tury$ci. To jest... autobus. g) (Ty) Tu jeste$. To jest... s#ownik. h) Tu s! uczniowie. To jest... klasa. i) Tu jest pan Adamski. To jest... pies. j) Tu s! ch"opcy. To s!... pieni!dze. k) Tu jest Zofia. To s!... kwiaty. l) Tu jest babcia. To s!... okulary. m) (Wy) Tu jeste$cie. To jest... samochód. n) Tu s! studenci. To s!... ksi!"ki. o) Tu jest siostra. To jest... p#aszcz.

22 Lektion 4 I. Instrumentalis: Kim? Czym? Med vem? Med vad? (ETH s. 11-16) 1. Svara på följande frågor med instrumentalis. Tänk på substantivets genus. Exempel: Czym pisze Jurek? (d%ugopis) Jurek pisze d%ugopisem. Kim jest ta pani? (Szwedka) Ta pani jest Szwedk#. a) Czym pisze Jadzia? (pióro)... b) Kim jest pan Gawlik? (lekarz)... c) Czym jesz zup&? (#y"ka)... d) Czym jecie mi&so? (nó" i widelec).... e) Czym Andrzej jedzie do Wroc#awia? (poci!g).... f) Kim jest pani Malinowska? (nauczycielka).... g) Czym jest (ód)? (miasto)... h) Kim jest twoja ciocia? (sekretarka).... i) Czym interesuje si& Teresa? (literatura).... j) Czym interesuje si& Jacek? (sport).... k) Kim jest ten profesor? (matematyk i fizyk).... l) Czym Karol jedzie do szko#y? (tramwaj).... m) Kim jest twoja kole"anka? (studentka).... n) Czym jest Afryka? (kontynent)... o) Czym jest Londyn? (stolica)... p) Czym jest Wis#a? (rzeka)... q) Kim jest pani Jaworska? (piel&gniarka).... r) Czym Kowalscy jad! na wycieczk&? (auto).... s) Czym interesuj! si& studenci? (chemia)....

23 2. Fyll i adjektiv som predikatsfyllnad: a) Ten ch#opak jest... (przystojny). b) Ten pokój jest... (ma#y). c) Te o#ówki s!... (nowy). d) Ten film jest... (#adny). e) Ta ksi!"ka jest... (ciekawy). f) Dziadek jest... (chory). g) Ci ch#opcy s!... (zdrowy). h) Ta studentka jest... (zdolny). i) Ta pani jest... (mi#y). j) Ten kwiat jest... (pi&kny). k) To dziecko jest... (weso#y). l) Buty s!... (stary). m) Uczniowie s!... (pilny). n) Te dziewczynki s!... (wysoki). o) Kwiaty s!... (kolorowy). p) Ten telewizor jest... (nowoczesny). q) Ten autobus jest... (czerwony). r) Ta droga jest... (w!ski). s) To biurko jest... (br!zowy). 3. Skriv de rätta formerna av instrumentalis i pluralis: My jeste$my... (Polak), wy... (Szwed), a oni... (Francuz). Pan Zieli'ski i pan Adamczyk s!... (lekarz), a pan Ma#ecki i pan Jankowski s!... (in"ynier). Franek i Zbyszek s!... (student), a Hania i Malina s!...... (studentka). Gda'sk i Szczecin s!... (miasto). Pary" i Moskwa s!... (stolica). 4. Använd instrumentalis i följande tidsuttryck: Exempel: Kiedy masz wakacje? (lato) Latem. a) Kiedy ogl!dasz telewizj&?... (wieczór). b) Kiedy pada deszcz?... (jesie'). c) Kiedy kwitn! krokusy?... (wiosna). d) Kiedy pada $nieg?... (zima).

24 5. Svara på frågorna. Använd substantiv i instrumentalis: polem, lasem, ulic#, drog#, korytarzem, tunelem, alej#, morzem, rzek# Exempel: Któr"dy (vilken väg) idziesz do szko%y? Ulic#. a) Któr&dy id! dzieci?... b) Któr&dy jedzie ojciec?... c) Któr&dy jedzie poci!g?... d) Któr&dy biegnie ch#opiec?... e) Któr&dy idziesz do pokoju?... f) Któr&dy jedzie metro?... g) Któr&dy idziesz na spacer?... h) Któr&dy p#ynie statek?... i) Któr&dy biegnie pies?... j) Któr&dy p#ynie kajak?... k) Któr&dy id! dziewczyny?... 6. Svara på följande frågor. Använd instrumentalis efter prepositioner: z (med), przed (framför), pod (under), nad (över), za (bakom); tex.: z córk!, przed domem, pod sto#em, za domem, za szaf!, pod drzewem, przed kinem, z koleg!, pod krzes#em, z matk!, nad sto#em,... Exempel: Gdzie stoi rower? Przed domem. a) Gdzie stoi samochód?... b) Z kim grasz w pi#k&?... c) Gdzie wisi lampa?... d) Gdzie stoi szafa?... e) Gdzie jest gara"?... f) Gdzie le"y gazeta?... g) Z kim bawi si& Maciek?... h) Gdzie jest torba?... i) Gdzie wisi obraz?... j) Z kim robisz zakupy?... k) Gdzie jest Piotr?... l) Gdzie le"y dywan?... m) Gdzie jest ogród?... n) Z kim idziesz do kina?... o) Z kim ta'czy Jerzy?... p) Z kim studiuje Irena?... q) Gdzie le"y s#ownik?... r) Gdzie stoi traktor?...

25 s) Gdzie jest teatr?... t) Z kim rozmawiasz przez telefon?... u) Gdzie rosn! drzewa?... v) Z kim pijesz kaw&?... w) Z kim jedziesz na konferencj&?... x) Gdzie le"y dywan?... 7. Svara på frågorna. Skriv substantiv och adjektiv / possessivpronomen i instrumentalis: Exempel: Z kim Marek gra w tenisa? (nowy kolega) Marek gra w tenisa z nowym koleg#. a) Z kim ta'czy Stasiek na balu? (nowa kole"anka).... b) Z kim Andrzej idzie do teatru? (sympatyczny kolega).... c) Z kim id! dzieci na spacer? (sympatyczne nauczycielki).... d) Z kim dyskutuj! studenci? (stary profesor).... e) Z kim rozmawia nauczyciel? (moi rodzice).... f) Z kim jedziecie na wycieczk&? (nowi s!siedzi).... g) Z kim robisz zakupy? (twoja siostra).... h) Z kim bawi si& Olek? (ma#y ch#opiec).... i) Z kim idziesz na trening? (mi#e dziewczyny).... 8. Instrumentalis används efter en del verb: zosta% (för)bli stawa% si& bli interesowa% si& intressera sig kierowa% leda, styra rz!dzi% regera kr&ci% (g#ow!) skaka (på huvudet)

26 II. Konjugation -em / -esz (ETH s. 39) 1. Vad är en konjugation? 2. Böj följande verb: rozumie! (förstå), umie! (kunna), je&! (äta), wiedzie! (veta), powiedzie! (säga) 3. Komplettera: a) Kto nie... po polsku? (rozumie%) b) Wy... gra% na gitarze. (umie%) c) Nauczyciel... bardzo du"o. (wiedzie%) d) Dzieci... ciastka. (je$%) e) Marek... dialog. (rozumie%) f) Kasia... wiersz. (powiedzie%) g) Matka... gotowa%. (umie%) h) Jola... du"o jarzyn. (je$%) i) Jacek... ju" p#ywa%. (umie%) j) Czy (wy)... ten dialog? (rozumie%) k) Nie (ja)..., gdzie mieszka Tadeusz. (wiedzie%) l) Czy (ty)... pisa% na maszynie? (umie%) m) Wszyscy ch&tnie... lody w#oskie. (je$%) n) Filip nie..., kto to jest. (wiedzie%) o) Bolek... naprawi% radio. (umie%) p) Hanka $wietnie... po hiszpa'sku. (rozumie%) q) Dzisiaj (my)... na obiad tylko zup&. (je$%) r) Wszystkie dzieci... ju" piosenk&. (umie%) s) Marek dobrze... to zadanie. (rozumie%) t) Jola ju"... ten wiersz na pami&%. (umie%) 4. Komplettera meningarna med rätt verb i rätt form: rozumie!, umie!, je&!, wiedzie!, powiedzie! a) Zofia..., gdzie mieszka Pan Nowak. b) Marysia... gra% w koszykówk&. c) Pan Kowalski nigdy nie... $niadania. d) Ewa... bardzo dobrze po niemiecku.

e) To... ka"de dziecko. f) Czy (ty)..., co ja mówi&? g) (Ja) Nie..., ile lat ma ta dziewczynka. h) Janek nie... gra% w hokeja. i) Student nie... pytania. j) (My)... #adnie $piewa%. k) (Wy)... za du"o. l) Oni nie... jeszcze mówi% po polsku. m) Czy (wy)..., gdzie jest kiosk? n) Czy (ty)... ten wiersz? o) Kowalscy... obiad w restauracji. p) Gra"yna... gra% na pianinie. q) Zosia w#a$nie... kolacj&. r) Kto... t& piosenk&? s) Pan Nowak nie... ani s#owa po szwedzku. t) (Ja)..., gdzie pracuje pan Jaworski. u) Kto..., jak nazywa si& nasz nowy kolega? v) Czy (ty)..., kto to jest? w) On..., kim jest pan Karski. 27

28 Lektion 5 I. Ackusativ: Kogo? Co? Vem? Vad? (ETH s. 11-16) A = G för levande maskulina (människor, djur) A = N för ej levande maskulina, för alla neutra och feminina som slutar på en konsonant A för feminina: adj. -! och substantiv -& eller Ø (vid stam på konsonant) OBS: undantag: pani! 1. Svara på följande frågor med ackusativ. Tänk på substantivets genus och betydelse (levande, ej levande): Exempel: Kogo kocha ojciec? (syn) Ojciec kocha syna. Co kupuje matka? (obraz) Matka kupuje obraz. a) Co powtarza student? (dialog)... b) Kogo kocha babcia? (wnuk)... c) Co gotuje Jadwiga? (bigos)... d) Co je dziecko? (chleb)... e) Co kupuje Kazimierz? (samochód)... f) Co lubi Pedro? (j&zyk polski)... g) Kogo widzi pan Nowak? (s!siad)... h) Kogo fotografuje twój kolega? (robotnik)... i) Co masz w lodówce? (ser, kurczak, tort)... j) Kogo zaprasza twoja siostra na kolacj&? (przyjaciel)... k) Co bierze ucze'? (zeszyt i d#ugopis)... 2. Svara på följande frågor med ackusativ. Tänk på substantivets genus, betydelse och ändelse (levande, ej levande): Exempel: Kogo kocha ojciec? (córka) Ojciec kocha córk". Co kupuje matka? (kie%basa) Matka kupuje kie%bas".

29 a) Co lubi twoja siostra? (muzyka)... b) Co czyta Katarzyna? (ksi!"ka)... c) Co kupuje s!siadka? (sól, m!ka, kapusta, marchew i sa#ata)... d) Kogo pyta nauczyciel na lekcji? (Asia i Zosia)... e) Co pij! Kowalscy na $niadanie? (herbata lub kawa)... f) Kogo spotykasz na przystanku (hållplats)? (s!siadka)... g) Co masz w torebce (handväska)? (legitymacja i portmonetka)... h) Co kupuje Franek w aptece? (ma$% - salva i aspiryna)... i) Co $piewa artysta? (pie$' - sång)... j) Co rysuje ta dziewczynka? (mapa - karta)... k) Co szyje krawcowa (sömmerska)? (sukienka - klänning)... 3. Svara på följande frågor med ackusativ. Tänk på substantivets genus, betydelse och ändelse (levande, ej levande): Exempel: Kogo kocha ojciec? (dziecko) Ojciec kocha dziecko. Co kupuje matka? (pióro) Matka kupuje pióro. a) Co je Ania? (ciastko)... b) Co rysuje ma#y Ada$? (zwierz&)... c) Co kupuje pan Malinowski? (auto)... d) Co je Adam na podwieczorek (mellanmål)? (jab#ko)... e) Co bierze ten pan? (krzes#o - stol)... f) Co otwiera (öppna) Janek? (okno)... g) Co kupuje pani Jab#o'ska w drogerii? (myd#o - tvål)... h) Kogo kocha matka? (dziecko)... i) Co masz na pó#ce (hylla)? (radio)... j) Co pisze Jacek? (%wiczenie i wypracowanie - uppsats)... k) Co pije Irena na $niadanie? (mleko lub kakao)...

30 4. Komplettera adjektiven med den rätta ändelsen i ackusativ singularis: a) W kiosku kupuj& grub zeszyt, ma# gumk& i niebiesk pióro. b) Piotr je na $niadanie $wie" chleb, bia# ser i polsk kie#bas&. c) Jacek pisze trudn %wiczenie, a potem czyta grub ksi!"k&. d) Pan Kowalski zamawia w restauracji du" jasn piwo. 5. Skriv substantiven i ackusativ pluralis i nedanstående meningar: a) W bibliotece spotykam (profesor)... b) Pani Kami'ska bardzo lubi (tulipan i ró"a)... c) Dzieci rysuj! na lekcji (pies, kot i ko')... d) Jola je na przerwie dwie (bu#ka)... e) Kasia pierze (bluzka i koszula)... f) Na imieniny zapraszam (kole"anka)... 6. Komplettera adjektiven med den rätta ändelsen i ackusativ pluralis: a) Studenci kupuj! grub ksi!"ki i kolorow d#ugopisy. b) Karol zna now polsk filmy. c) Pan Nowak lubi szwedzk i w&giersk studentów. d) Zosia ogl!da w sklepie br!zow ciep# buty. e) Uczniowie powtarzaj! now trudn s#owa. 7. OBS: Ackusativ används i tidsangivelse i samband med veckodagar: poniedzia#ek w poniedzia#ek på måndag wtorek we wtorek på tisdag $roda w $rod& på onsdag czwartek w czwartek på torsdag pi!tek w pi!tek på fredag sobota w sobot& på lördag niedziela w niedziel& på söndag

31 8. Svara på frågorna och ange veckodagen: a) Kiedy idziesz do teatru?... b) Kiedy odwiedzasz koleg&?... c) Kiedy jeste$ wolny (ledig)?... d) Kiedy masz trening?... e) Kiedy robisz zakupy (handla)?... f) Kiedy jedziesz do Lublina?... g) Kiedy grasz w tenisa?... 9. Efter följande prepositioner krävs ackusativ: mi%dzy (mellan, bland), na (till, på), nad(e) (över, vid), o (om), przed (framför, före), po (efter, för), pod(e) (under, vid), w(e) (i, till, på), za (bakom, efter, för, om). Då anger ackusativen oftast en riktning: Svara på frågorna med rätt substantiv och preposition i ackusativ: nad rzek", nad jezioro, na poczt", na pi"tro, pod stó%, o pomoc, o syna, na zebranie, na gryp", na telefon Exempel: Dok#d jedzie twoja siostra? Nad morze. Dok#d id# uczniowie? Za miasto. a) Dok!d id! ch#opcy?... b) Dok!d biegnie kot?... c) Dok!d idzie ojciec?... d) Na co choruje Kasia?... e) O co prosi Pawe#?... f) Na co czeka sekretarka?... g) Dok!d idzie dyrektor?... h) O kogo pyta nauczyciel?... i) Dok!d jad! harcerze?... j) Dok!d biegnie Janek?... 10. Skriv frågor till följande meningar. Se exemplen: Exempel: Ela ma ksi#$k%. Co ma Ela? Nauczyciel pyta ucznia? Kogo pyta nauczyciel? a) Matka gotuje obiad.... b) Tomek pisze &wiczenia....

32 c) Sta$ zaprasza kole#ank%.... d) Andrzej w#!cza telewizor.... e) Jakub powtarza chemi%.... f) Jola kupuje bu"ki.... g) Marysia lubi dzieci.... h) Pan Walicki pije kaw%.... i) Ma#gosia woli herbat%.... j) Halina bierze zeszyty.... II. Konjugation -% / -esz (ETH s. 40) 1. Böj följande verb: kupowa! (köpa), pokazywa! (visa), pisa! (skriva), dawa! (ge), pi! (dricka), my! (tvätta), $u! (tugga), móc (kunna), nie&! (bära), pracowa! (arbeta,) pokazywa! (visa), chcie! (vilja), interesowa! si" (intressera sig), bra! (ta), szy! (sy) 2. Komplettera: a) Pani Koz#owska... nowy p#aszcz (kupowa%). b) Ma#e dzieci... du"o mleka (pi%). c) Pan Nowakowski... w fabryce (pracowa%). d) Jacek... modne buty (kupowa%). e) Nauczyciel... na tablicy nowe s#owa (pisa%). f) Janek... pomóc bratu (móc). g) (Ja)... du"o listów (pisa%). h) (My)... muzyk! powa"n! (interesowa% si&). i) (Wy)... jeszcze troch& kawy (chcie%)? j) S!siad... mi nowy samochód (pokazywa%). k) Dzieci ch&tnie... gum& ("u%). l) Babcia... wnukowi czekolad& (dawa%). m) Jacek... rower (my%). n) Pani Anna... w torbie zakupy (nie$%). o) Oni... pojecha% latem w góry (chcie%). p) Piotr i Janusz... w muzeum (pracowa%). q) Krawcowa... sukienk& (szy%). r) Dzisiaj (my)... i$% nad jezioro (chcie%). s) Matka... rodzinie obiad (dawa%). t) Zofia... wypracowanie z polskiego (pisa%).

33 3. Komplettera verb med rätt ändelse: a) Dzisiaj pij (ja) mleko do obiadu. b) Weronika intersuj si& malarstwem, a Pawe# sportem. c) Jola bierz torb& i idzie do szko#y. d) Tadek kupuj zeszyt, o#ówek i gumk&. e) Zawsze w sobot& pan Borowski myj samochód. f) Studenci pisz w pi!tek egzamin z literatury. g) Wojtek pokazuj nam swojego psa. h) Oni "uj gum&. i) Gdzie (wy) pracuje? j) Czy (ty) chce i$% z nami do kina? k) Wszyscy pisz %wiczenia z gramatyki. l) Matka kupuj ciastka z kremem. m) Robotnik pracuj na budowie. n) Ty niesie moj! walizk&. o) (Ja) Mog ci pomóc. p) Jurek chc ogl!da% mecz pi#ki no"nej. q) Hania pisz list do kole"anki. r) Krystyna i Bo"ena interesuj si& turystyk!. s) Jan myj r&ce. t) Pani Katarzyna szyj nowe firanki.