Urząd Miejski w Skoczowie WYDZIAŁ SPRAW OBYWATELSKICH I OBRANNYCH Charakterystyka Gminy Skoczów 1
1. Charakterystyka Gminy Skoczów. 1.1. Położenie Gmina Skoczów położona jest w południowej części woj. śląskiego, na obszarze Powiatu Cieszyńskiego, skiego, wchodzącego w skład Beskidu Śląskiego. Istotnym elementem uwarunkowań zewnętrznych Gminy Skoczów stanowi układ dróg krajowych o charakterze międzynarodowymi (Bielsko-Biała Skoczów Cieszyn oraz Czeski Cieszyn). Dogodne powiązania komunikacyjne zarówno ruchu kołowego jak i kolejowego, stwarzają możliwości powiązań regionalnych, krajowych i międzynarodwych. Sieć komunikacyjna wiąże ten obszar z większymi miastami Polski i ośrodkami Europy. Położenie Skoczowa na styku obszarów zróżnicowanych funkcjonalnie na północy obszar zwiększonej aktywności ekonomicznej (przemysłowa aglomeracja Śląska Kraków), na południu obszar dużej aktywności turystyczno-wypoczynkowej oraz w zasięgu strefy przygranicznej stwarzają ą duże możliwości rozwojowe dla tego rejonu. Rys.: Gmina Skoczów na tle powiatu cieszyńskiego 2
W skład Gminy Skoczów wchodzi miasto Skoczów oraz 10 sołectw: Bładnice, Harbutowice, Kiczyce, Kowale, Międzyświeć, Ochaby, Pierściec, Pogórze, Wilamowice, Wiślica. Powierzchnia terenu gminy w rozbiciu na miejscowości przedstawia się następująco: Tablica Nr 1 Miejscowości wchodzące w skład Gminy Powierzchnia terenu gminy 6355 ha % udział 100 % miasto Skoczów 985,0 ha 15,49 % sołectwo Bładnice 291,0 ha 4,58 % sołectwa Harbutowice 177,0 ha 2,78 % sołectwo Kiczyce 730,0 ha 11,48 % sołectwo Kowale 349,0 ha 5,50 % sołectwo Międzyświeć 298,0 ha 4,69 % sołectwo Ochaby 1318,0 ha 20,74 % sołectwo Pierściec 709,0 ha 11,16 % sołectwo Pogórze 863,0 ha 13,58 % sołectwo Wilamowice 278,0 ha 4,38 % sołectwo Wiślica 357,0 ha 5,62 % Gminę Skoczów zamieszkuje 25856 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 294 osoby/km 2. Liczba mieszkańców gminy w rozbiciu na zamieszkiwane miejscowości: Tablica Nr 2 Miejscowości wchodzące w skład Gminy Liczba mieszkańców miasto Skoczów 14472 sołectwo Bładnice 773 sołectwa Harbutowice 892 sołectwo Kiczyce 1059 sołectwo Kowale 652 sołectwo Międzyświeć 1023 sołectwo Ochaby 2067 sołectwo Pierściec 1887 sołectwo Pogórze 1837 sołectwo Wilamowice 483 sołectwo Wiślica 711 3
1.2. Ukształtowanie terenu. Zajmując obszar w obrębie dwóch regionów fizyczno-geograficznych Pogórza Śląskiego i Doliny Wisły Gmina Skoczów charakteryzuje się zróżnicowaną wyżynno-nizinną rzeźbą terenu o charakterze pagórkowatym, z bogactwem cieków i zbiorników wodnych. 1.3. Warunki hydrologiczno- meteorologiczne Sieć hydrograficzna w obrębie Gminy Skoczów bogata jest w liczne rzeki i cieki wodne (Wisła, Bajerka, Kowalówka, Brennica, Bładnica, Knajka) ale również liczne stawy położone głównie w połnocno zachodniej części gminy. Wody powierzchniowe: Obszar gminy odwadniany jest w kierunku północnym do rzek Wisła oraz Bładnica. Wschodnią część odwadnia potok Bajerka, który jednocześnie zasila kompleksy stawów rybnych w Pogórzu. Pozostały obszar odwadniany jest siecią rowów oraz mniejszych potoków bez nazwy, które odprowadzają wody do rzek. Miasto i gmina Skoczów są zaopatrywane obecnie w wodę zarówno z ujęć wód powierzchniowych (Wisła-Czarne) jak i podziemnych. Tereny ujęć wód podziemnych znajdują się w południowo-wschodniej części gminy (Pogórze), gdzie wyznaczona została strefa ochrony bezpośredniej i pośredniej, wewnętrznej. Projektowana jest również ochrona pośrednia, zewnętrzna. Wody podziemne: Miasto i gmina Skoczów leżą w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) Doliny rzeki Górnej Wisły wydzielonego w ośrodku porowym (zbiornik doliny czwartorzędowy). Zbiornik zakwalifikowany został do obszarów wymagających najwyższej (ONO) i wysokiej (OWO) ochrony Parametry regionalne zbiornika: nr GZWP w systemie krajowym: 347; szacunkowe zasoby dyspozycyjne: 13 tys. m3/d; średnia głębokość ujęć: 8 m p.p.t. Zbiornik charakteryzuje się czystymi wodami podziemnymi, klasy Ic, co stwarza dobre warunki dla zaopatrzenia miasta i gminy w wodę. Bezpośrednio do wydzielonego obszaru ONO przylega część GZWP wymagająca ze względu na jakość wody wysokiej ochrony (OWO), co wzmacnia sformułowany wyżej wniosek dotyczący możliwości alimentowania w wodę zarówno gospodarki komunalnej, jak też przemysłu. Na południe od omawianego obszaru znajduje się też GZWP, związany z fliszem karpackim (zbiornik wód podziemnych Godula Beskid Śląski), w którym wody znajdują się w utworach szczelinowych i szczelinowo-porowych. Cechuje je bardzo wysoka jakość klasy Ia oraz Ib, do użytku bez uzdatniania; w obrębie tego GZWP wyodrębniono zarówno strefę ONO, jak i OWO. 1.4. Klimat Brama Morawska w znacznym stopniu wpływa na kształtowanie się najbardziej kontrastowych w Polsce i w tym Gminie Skoczów warunków klimatycznych, zbliżonych do klimatu Moraw i czeskiej części Śląska Cieszyńskiego. W Skoczowie i jego okolicach przeważają deszczonośne wiatry z kierunków zachodnich, przynoszące dużą ilość opadów, a ich nasilenie przypada głównie na czerwiec i lipiec. Liczne nasilenie opadów powoduje częste wezbrania rzek i powodzie. Miejscowym zjawiskiem termicznym pojawiającym się w Skoczowie i okolicach są wiosenne przymrozki. Przeciętna roczna temperatura na całym niemal obszarze gminy wynosi ok. 8,0 C i nieznacznie obniża się na terenach położonych powyżej 300 m.n.p.m. 4
Od rocznego przebiegu temperatury zależy długość okresu wegetacyjnego, mającego istotne znaczenie nie tylko dla wzrostu roślin, okresu pastwiskowego, ale i dla przebiegu prac rolniczych. 1.5. Struktura urbanistyczna. Podstawowy układ urbanistyczny tworzą zlokalizowane wzdłuż ciągów komunikacyjnych w poszczególnych wsiach. Znacząca część zabudowy (mieszkalnej, usługowej i przemysłowej) ukształtowała się w centralnej części gminy na północ i południe od centrum Skoczowa. Zwarte zespoły zabudowy usytuowane są obustronnie wzdłuż dróg powiatowych i gminnych prowadzących z centrum miasta do poszczególnych sołectw. Na pozostałych terenach zabudowa ma charakter rozproszony. Tereny zurbanizowane. centrum miasta, okolice; osiedla: Górny Bór, Gustawa Morcinka, Za Wisłą Tereny przemysłowe Dominującą funkcję w strukturze gospodarki gminy pełnią podmioty zajmujące się handlem lub usługami. W chwili obecnej działa łącznie 471 podmiotów gospodarczych, niezwiązanych z rolnictwem. W poszczególnych sekcjach dominują różne formy działalności usługowej, przede wszystkim podmioty handlowe, gastronomiczne oraz oferujące usługi w segmencie budownictwa oraz transportu. Pod względem gospodarczym teren Gminy posiada charakter przemysłowo rolniczy. Do największych zakładów zlokalizowanych na terenie miasta Skoczów należą: Polkap Sp. z o.o., Fabryka Koców Pledan, Zakłady Garbarskie Skotan S.A., Kuźnia Polska SA, Zakład Przemysłu Spożywczego Mauxion, GT-Poland produkująca części do samochodów czy Odlewnia żeliwa Teksid Iron Poland oraz szereg mniejszych instytucji. Na terenie gminy nie ma dużych gospodarstw rolnych, w związku z czym rolnicze formy działalności maja charakter gospodarstw domowych. Użytki rolne Największą powierzchnię Gminy zajmują użytki rolne (ok. 60%), z czego największy areał użytków rolnych występuje w następujących sołectwach: Bładnice, Międzyświeć, Pierściec i Kowale. Obszar wsi Gminy Skoczów wykorzystywany jest przede wszystkim rolniczo, a miejscami przez hodowlę ryb, dzięki obecności licznych stawów występujących w północnej części Gminy na terenach wsi Ochaby, Pogórze i Kowale. Pozostałe tereny, w tym nieużytki rolne nie odgrywają większej roli w strukturze użytkowania ziemi, gdyż zajmują niewielkie areały spotykane na całym terenie Pogórza Śląskiego. Lasy Skoczów jest Gminą, której 810 ha powierzchni stanowią lasy, z czego 135 ha to lasy utrzymywane przez gminę, a pozostała część przez Nadleśnictwo Ustroń. Obecne na terenie Gminy lasy to lasy mieszane, które cechuje zróżnicowana szata roślinna oraz obecność wielu cennych i chronionych gatunków zwierząt 5
1.6. Sieć komunikacyjna. Drogi: Kolej: krajowe S 1 Bielsko-Cieszyn 9,100 km DK 81 Drogomyśl - Skoczów 10,488 km razem : 19,588 km wojewódzkie DW-941 Skoczów Ustroń 0,600 km powiatowe - w granicach miasta Skoczowa 13,101 km - poza granicami miasta 29,736 km ogółem : 42, 837 km gminne - ulice w Skoczowie 35,280 km - drogi w sołectwach 157,200 km ogółem : 192, 480 km trasa regionalna Cieszyn ( Wisła ) Skoczów Katowice, trasa regionalna Cieszyn ( Wisłą ) Skoczów Bielsko-Biała dworzec kolejowy w Skoczowie przystanki kolejowe Bładnice, Pogórze, Pierściec, 1.7. Infrastruktura techniczna: Gazownictwo: Tereny zurbanizowane miasta i gminy Skoczów zasilane są gazem ziemnym wysoko metanowym z systemu krajowego, zasilającego rejon Podbeskidzia. Bezpośrednim źródłem zasilania jest gazociąg wysokiego ciśnienia 250 mm relacji Bielsko Biała Skoczów Cieszyn. Równolegle do niego biegnie rurociąg 300 mm. Zasilanie odbywa się poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe. Stacje redukcyjno pomiarowe : Skoczów obręb 5, ul. Wiślicka ( w kierunku sołectwa Wiślica ) - stacja redukcyjnopomiarowa I stopnia. Wyprowadzona z niej sieć średniego ciśnienia zasila północną część lewobrzeżnego Skoczowa oraz część północnych terenów wiejskich. Skoczów obręb 3, pomiędzy ul. Katowicką a Wiślańską ( w kierunku sołectwa Harbutowice ) - stacja redukcyjno-pomiarowa I. Doprowadzony do niej jest gaz wysokiego ciśnienia 150mm ułożony wzdłuż rzeki Wisła ( od strony Ustronia ) Stacja ta posiada też ciąg redukcyjny II stopnia. Zasilana jest z niej pozostała część Skoczowa oraz część terenów wiejskich. Ze stacji wyprowadzony jest gazociąg średniego ciśnienia do stacji redukcyjno-pomiarowej II stopnia zlokalizowanej w rejonie ulicy Górny Bór. Skoczów, obręb 1, pomiędzy ul. Katowicką a rzeką Wisła, ( centrum miasta ) Centrum miasta zasilane jest gazem niskoprężnym z wyżej wymienionych stacji, a peryferie miasta i tereny wiejskie gazem średniego ciśnienia. 6
Część terenów wiejskich korzysta ze stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia zlokalizowanych poza granicami gminy: sieć gazociągów wsi Kowale spięta jest z siecią wsi Wieszczęta, gmina Jasienica, co umożliwia dwustronne zasilanie; sieć wsi Ochaby Wielkie połączona jest z siecią wyprowadzoną ze stacji redukcyjnopomiarowej Drogomyśl Dębina gmina Strumień, co umożliwia również dwustronne zasilanie; wieś Pogórze zasilana jest w całości ze stacji redukcyjno-pomiarowej w Górkach Wielkich gmina Brenna. Na terenie Odlewni Żeliwa Teksid Poland, znajduje się zakładowa stacja redukcyjnopomiarowa I stopnia pracująca dla potrzeb zakładu. Przez obszar gminy ( sołectwo Pogórze, Skoczów obr. 3, Harbutowice, Bładnice, Międzyświeć ) planowana jest trasa gazociągu wysokoprężnego DN 500. Energetyka: Zasilanie w energię elektryczną Dostawa mocy dla miasta i gminy odbywa się z krajowego systemu energetycznego poprzez GPZ 110/15 kv zlokalizowanego przy ul. Góreckiej. GPZ powiązany jest następującymi liniami 110 kv: Skoczów Strumień ( przebiega przez część prawobrzeżną Skoczowa obręb 2, sołectwo Kiczyce, Ochaby ), Skoczów Ustroń Skoczów Bielsko ( przebiega przez pn. część Skoczowa obr. 2, sołectwo Kowale ) Skoczów Odlewnia Żeliwa Teksid Poland SA. Moszczenica ( przez gm. Dębowiec, Ochaby ) Na terenie zakładu Teksid Iron Poland znajduje się stacja 110/15 kv pracująca dla potrzeb tego zakładu. Zasilana ona jest linią 110 kv relacji Moszczenica Odlewnia Żeliwa w Skoczowie. Z GPZ Miasto wyprowadzonych jest szereg linii 15 kv do obsługi głównych koncentracji osadnictwa (miasto i wiejskie jednostki osadnicze). W centrum miasta sieć rozdzielcza SN wykonana jest jako kablowa, zaś w dzielnicach peryferyjnych i na wsi jako napowietrzna. Sieć ta powiązana jest na napięciu 15 kv z GPZ w Ustroniu, Cieszynie i Skoczowie. Bezpośrednie zasilanie odbiorców następuje za pośrednictwem stacji transformatorowych 15/0,4 kv oraz sieci NN. Przez teren gminy przebiega tranzytem ze wschodu na zachód dwutorowa linia energetyczna 220kV relacji Bielsko Biała Pawłowice, która nie bierze bezpośrednio udziału w zasilaniu rozpatrywanego obszaru. W ogólnej ocenie należy stwierdzić, że: elektroenergetyka zaspokaja potrzeby miasta i gminy Skoczów; istniejący układ zasilania spełnia swoje zadanie nie stwarzając odbiorcom większych kłopotów; istniejący GPZ pozwala na rozwój sieci 15 kv, umożliwiając dalszy rozwój urbanizacji. Telekomunikacja. Łączność przewodową na terenie gminy zapewniają linie telefoniczne napowietrzne i kablowe Telekomunikacji Polskiej S.A., Telefoni NETIA oraz sieci teleinformatycznej LUPRO. W zakresie łączności bezprzewodowej gmina znajduje się w zasięgu telefonii komórkowej drugiej generacji (GSM/GPRS/EDGE), a częściowo także w zasięgu trzeciej generacji (UMTS/HSDPA). 7
1.8. Zaopatrzenie w wodę: Źródłem wody dla miasta i gminy są zasoby wód podziemnych (pochodzące z trzecioi czwartorzędowych poziomów wodonośnych). Głównymi źródłami zaopatrzenia dobrze rozwiniętego systemu wodociągowego stanowią: ujęcie Wisła Czarne zbiornik otwarty; ujęcie Zawiśle w Skoczowie studnie; ujęcie Pogórze studnia głębinowa. Ujęcie Wisła Czarne jest ujęciem powierzchniowym wód z rzeki Wisły. Z ujęcia tego poprzez zbiornik w Ustroniu do Skoczowa doprowadzona jest woda rurociągiem stalowym 400 mm. Powyższy rurociąg dostarcza do 5200 m3/d wody i stanowi główne źródło zasilania w wodę dla miasta. Ujęcie Zawiśle w Skoczowie stanowi obecnie 1 studnia kopana wykonana w 1950 r. Studnia posiada obudowę murowaną o średnicy 5,0 m oraz głębokości 6,6 m. Stanowi jednocześnie studnię zbiorczą oraz zbiornik wody z 3 otworów drenarskich. Wydajność własna ujęcia ok. 940 m 3 /d. Woda nie wymaga uzdatnienia i po chlorowaniu podawana jest do sieci. Ujęcie Pogórze jest ujęciem komunalnym dla miasta Cieszyn, z którego zaopatrywana jest sołectwo Pogórze. Położone w zbiegu rzek Wisły i Brennicy wykorzystuje wody infiltracyjne tych rzek ujmowane poprzez liczne studnie wiercone. Pobierane jest 750 m 3 /h wody, która nie wymaga uzdatniania i po chlorowaniu tłoczona jest do odbiorców. Z terenu ujęcia do miasta Cieszyna wykonane są magistrale 500 i 350 mm. Studnia nr 13 tego ujęcia wodociągiem 200 mm doprowadza wodę do ujęcia Zawiśle. Do wodociągu komunalnego w Skoczowie dostarczane jest z tej studni ok. 800 m 3 /d wody. Powiązanie z innymi systemami wodociągowymi odbywa się rurociągiem 400 doprowadzającym wodę z Ustronia, połączonym z magistralami Pogórze-Cieszyn, z których zaopatrywane są Wilamowice i część Międzyświecia (położona po lewej stronie rzeki Bładnicy). Pozwala to na awaryjne zasilanie miasta Skoczowa z ujęcia Pogórze. Na sieci wodociągowej miasta Skoczowa zlokalizowane są zbiorniki wyrównawcze Kaplicówka o pojemności 2 x 2000 m 3. Współpracują one z siecią obsługującą niżej położone tereny oraz zaopatrują położoną przy nich hydrofornię tłoczącą do sieci II strefy ciśnień. Poprzez hydrofornię zaopatrywana jest górna część Skoczowa oraz wsie położone na północ od Skoczowa. Granicę stref stanowi rzędna 330 m n.p.m. W ocenie systemu zaopatrzenia miasta i gminy w wodę stwierdzić należy, że Gmina Skoczów posiada dobrze rozwinięty system zbiorowego zaopatrzenia w wodę i powiązania z innymi wodociągami pozwalając na awaryjne zasilanie miasta w wodę w przypadku awarii. 1.9. Warunki sanitarne - kanalizacja. Najbardziej rozbudowany układ sieci kanalizacyjnej posiada miasto Skoczów, które nie obejmuje jednak wszystkich budynków. Kanalizacji nie posiada część terenów budownictwa jednorodzinnego. Na terenie gminy tylko sołectwo Harbutowice posiada dla całego obszaru kanalizację, a sołectwa Pogórze Międzyświeć i Bładnice częściowo. Pozostałe sołectwa gminy nie posiadają zorganizowanych systemów zbiorowego odprowadzania ścieków. Ścieki sanitarne odprowadzane są do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, o przepustowości 23 000 m 3 /dobę, położonej na prawym brzegu rzeki Wisły na granicy miasta i wsi Kiczyce, przy ul Olszyna 10 w Skoczowie. Przy oczyszczalni znajdują się stawy o powierzchni 9,6 ha, których zadaniem jest przejmowanie ścieków w razie awarii urządzeń oczyszczalni. Stawy mogą pomieścić ok. 75 000 m 3 ścieków, co odpowiada około 4 dobowej docelowej ilości ścieków dopływających do 8
oczyszczalni. Po usunięciu awarii oczyszczalni przepompownia ścieków może przetłoczyć je ze stawów na początek procesu technologicznego oczyszczania. Rozbudowę oczyszczalni ścieków zaprojektowano przy założeniu, że dopływać do niej będą ścieki z całego miasta Skoczowa oraz wsi: Harbutowice, Bładnica, Pogórze, z terenów gminy Brenna oraz Ustroń. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Wisła prowadząca obecnie w swoim górnym odcinku wody II klasy czystości. Natomiast poniżej miasta wody tej rzeki zanieczyszczone są ponadnormatywnie. Docelowo rzeka ta powinna posiadać I klasę czystości, ponieważ obszar ten znajduje się w zlewni zbiornika wody pitnej Goczałkowice. Z tego właśnie powodu ścieki oczyszczone w tej oczyszczalni muszą spełniać zaostrzone warunki określone stosownym. Kanalizacja deszczowa Na obszarze miasta i gminy Skoczów brak jest zorganizowanych systemów kompleksowo rozwiązujących odprowadzanie i oczyszczanie ścieków deszczowych. Sieć kanalizacji deszczowej, zrealizowana jest fragmentarycznie, obsługuje tereny zabudowy miejskiej Skoczowa. Ścieki deszczowe bez oczyszczania doprowadzane są do Wisły lub jej dopływów. Opracowanie: Wydział Spraw Obywatelskich i Obronnych na podstawie danych posiadanych w UM Skoczów. 9