Spis treści. Część pierwsza Komentarz 31 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy 33

Spis treści Spis treści TOM I Od autorów 19 Wykaz skrótów 21 Czasopisma 21 Akty prawne 22 Inne 29 Część pierwsza Komentarz 31 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy 33 Preambuła (skreślona) 37 Dział pierwszy. Przepisy ogólne (art. 1 21) 37 Rozdział I. Przepisy wstępne (art. 1 9 1 ) 37 Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy (art. 10 18 3 ) 70 Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu (art. 18 3a 18 3e ) 96 Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (art. 18 4 18 5 ) 107 Rozdział III. (art. 19 21) (skreślony) 108 Dział drugi. Stosunek pracy (art. 22 77) 109 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 22 24) 109 Rozdział II. Umowa o pracę (art. 25 67) 142 Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę (art. 25 29 2 ) 142 Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę (art. 30 31) 168 Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem (art. 32 43) 176 Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 44 51) 207 Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52 55) 234 Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 56 61) 252 5

Spis treści 6 Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 61 1 62) 264 Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę (art. 63 67) 268 Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej (art. 67 1 67 4 ) 275 Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy (art. 67 5 67 17 ) 277 Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę (art. 68 77) 294 Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania (art. 68 72) 294 Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru (art. 73 75) 309 Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania (art. 76) 314 Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę (art. 77) 315 Dział trzeci. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia (art. 77 1 93) 317 Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą (art. 77 1 77 5 ) 317 Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę (art. 78 83) 330 Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę (art. 84 91) 342 Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy (art. 92) 362 Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna (art. 92 1 ) 365 Rozdział IV. Odprawa pośmiertna (art. 93) 370 Dział czwarty. Obowiązki pracodawcy i pracownika (art. 94 113 1 ) 373 Rozdział I. Obowiązki pracodawcy (art. 94 99) 373 Rozdział II. Obowiązki pracownika (art. 100 101) 405 Rozdział IIa. Zakaz konkurencji (art. 101 1 101 4 ) 410 Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników (art. 102 103) 429 Rozdział IV. Regulamin pracy (art. 104 104 4 ) 443 Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia (art. 105 107) 450 Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników (art. 108 113 1 ) 452 Dział piąty. Odpowiedzialność materialna pracowników (art. 114 127) 462 Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy (art. 114 123) 462 Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi (art. 124 127) 478 Dział szósty. Czas pracy (art. 128 151 12 ) 487 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 128) 487 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy (art. 129 131) 492 Rozdział III. Okresy odpoczynku (art. 132 134) 499 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy (art. 135 150) 504 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych (art. 151 151 6 ) 521

Spis treści Rozdział VI. Praca w porze nocnej (art. 151 7 151 8 ) 541 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta (art. 151 9 151 12 ) 543 Dział siódmy. Urlopy pracownicze (art. 152 175) 552 Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe (art. 152 173) 552 Rozdział II. Urlopy bezpłatne (art. 174 175) 585 Dział ósmy. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem (art. 176 189 1 ) 590 Dział dziewiąty. Zatrudnianie młodocianych (art. 190 206) 638 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 190 193) 638 Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego (art. 194 196) 647 Rozdział III. Dokształcanie (art. 197 200) 650 Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe (art. 200 1 200 2 ) 651 Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia (art. 201 204) 654 Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe (art. 205) 660 Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe (art. 206) 662 Dział dziesiąty. Bezpieczeństwo i higiena pracy (art. 207 237 15 ) 663 Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy (art. 207 209 3 ) 663 Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika (art. 210 212) 671 Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy (art. 213 214) 676 Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne (art. 215 219) 677 Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia (art. 220 225) 679 Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia (art. 226 233) 686 Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe (art. 234 237 1 ) 697 Rozdział VIII. Szkolenie (art. 237 2 237 5 ) 716 Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze (art. 237 6 237 10 ) 718 Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237 11 ) 721 Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237 11a 237 13a ) 725 Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi (art. 237 14 ) 729 Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy (art. 237 15 ) 730 Dział jedenasty. Układy zbiorowe pracy (art. 238 241 30 ) 731 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 238 241 13 ) 731 Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy (art. 241 14 241 21 ) 763 Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy (art. 241 22 241 30 ) 778 7

Spis treści Dział dwunasty. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy (art. 242 280) 794 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 242 243) 794 Rozdział II. Postępowanie pojednawcze (art. 244 261) 795 Rozdział III. Sądy pracy (art. 262 280) 799 Dział trzynasty. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika (art. 281 290 1 ) 818 (oznaczenie oraz tytuł rozdziału I skreślone) 818 Rozdział II. (art. 284 290 1 ) (skreślony) 824 Dział czternasty. Przedawnienie roszczeń (art. 291 295) 825 Dział czternasty a. (art. 295 1 295 2 ) (uchylony) 837 Dział piętnasty. Przepisy końcowe (art. 296 305) 838 Wzory oświadczeń woli stron stosunku pracy i dokumentów związanych ze stosunkiem pracy 857 Kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie 858 Kwestionariusz osobowy dla pracownika 859 Umowa o pracę 860 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem 861 Rozwiązanie umowy o pracę z zastosowaniem skróconego okresu wypowiedzenia 862 Wypowiedzenie warunków umowy o pracę 863 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia 865 Świadectwo pracy 866 Ustawy nowelizujące kodeks pracy 871 Ustawa nowelizująca z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw 871 Ustawa nowelizująca z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw 879 Ustawa nowelizująca z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw 882 Ustawa nowelizująca z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw 885 Ustawa nowelizująca z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw 887 Ustawa nowelizująca z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 890 Ustawa nowelizująca z dnia 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy 891 8

Spis treści Ustawa nowelizująca z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy 893 Część druga Ustawy towarzyszące z orzecznictwem 895 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 899 Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 87) dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych 914 Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 98) dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych 918 Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych 921 Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców 963 Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych 970 Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno- -Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego 983 Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy 995 Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników 1016 Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy 1028 Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy 1046 Ustawa z dnia 6 maja 2010 r. o przywróceniu terminu do wypłaty świadczeń pracowniczych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 1089 Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1092 Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 1104 Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych 1110 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 1121 Ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji 1127 Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców 1137 Indeks rzeczowy 1155 9

Spis treści TOM II Słowo wstępne 19 Wykaz skrótów 21 Część trzecia Europejskie prawo pracy 31 Consolidated Version of the Treaty on European Union (Article 3) Consolidated Version of the Treaty on the Functioning of the European Union (Article 151 161) 36 Free Movement of Workers 50 Consolidated Version of the Treaty on the Functioning of the European Union (Article 45 and 56) 50 Treaty of Accession (Annex XII) 76 Regulation (EU) No 492/2011 of the European Parliament and of the Council of 5 April 2011 on freedom of movement for workers within the Union 90 Directive of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the right of citizens of the Union and their family members to move and reside freely within the territory of the Member States amending Regulation (EEC) No. 1612/68 and repealing Directives 64/221/EEC, 68/360/EEC, 72/194/EEC, 73/148/EEC, 75/34/EEC, 75/35/EEC, 90/364/EEC, 90/365/EEC and 93/96/EEC (2004/38/EC) 136 10 Directive of the European Parliament and of the Council of 16 December 1996 concerning the posting of workers in the framework of the provision of services (96/71/EC) 202 Equal Treatment for Men and Women 228 Consolidated Version of the Treaty on the Functioning of the European Union (Article 153 and 157) 228 Directive of the European Parliament and of the Council of 5 July 2006 on the implementation of the principle of equal opportunities and equal treatment of men and women in matters of employment and occupation (recast) (2006/54/EC) 244 Council Directive of 11 December 1986 on the application of the principle of equal treatment between men and women engaged in an activity, including agriculture, in a self-employed capacity, and on the protection of self-employed women during pregnancy and motherhood (86/613/EEC) 334

Spis treści TOM II Słowo wstępne 19 Wykaz skrótów 21 Część trzecia Europejskie prawo pracy 31 Traktat o Unii Europejskiej. Wersja skonsolidowana (art. 3) 33 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Wersja skonsolidowana (art. 151 161) 37 Swoboda przepływu pracowników 51 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Wersja skonsolidowana (art. 45 i 56) 51 Traktat o Przystąpieniu (Załącznik XII) 77 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii 91 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (2004/38/WE) 137 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (96/71/WE) 203 Równość traktowania kobiet i mężczyzn 229 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Wersja skonsolidowana (art. 153 i 157) 229 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja przeredagowana) (2006/54/WE) 245 Dyrektywa Rady z dnia 11 grudnia 1986 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w tym w rolnictwie, oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa (86/613/EWG) 335 11

Spis treści Directive of the European Parliament and of the Council of 7 July 2010 on the application of the principle of equal treatment between men and women engaged in an activity in a self-employed capacity and repealing Council Directive 86/613/EEC (2010/41/EU) 346 Equal Treatment for Workers 372 Consolidated Version of the Treaty on the Functioning of the European Union (Article 18 and 19) 372 Council Directive of 29 June 2000 implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of racial or ethnic origin (2000/43/EC) 376 Council Directive of 27 November 2000 establishing a general framework for equal treatment in employment and occupation (2000/78/EC) 402 Part-Time Work 450 Council Directive of 15 December 1997 concerning the Framework Agreement on part-time work concluded by UNICE, CEEP and the ETUC Annex: Framework Agreement on part-time work (97/81/EC) 450 Fixed-Term Work 482 Council Directive of 28 June 1999 concerning the Framework Agreement on fixed-term work concluded by ETUC, UNICE and CEEP (1999/70/EC) 482 Temporary Work 516 Directive of the European Parliament and of the Council of 19 November 2008 on temporary agency work (2008/104/EC) 516 Informing and Consulting Employees 542 Council Directive of 14 October 1991 on an employer s obligation to inform employees of the conditions applicable to the contract or employment relationship (91/533/EEC) 542 Directive of the European Parliament and of the Council of 11 March 2002 establishing a general framework for informing and consulting employees in the European Community Joint declaration of the European Parliament, the Council and the Commission on employee representation (2002/14/EC) 562 12

Spis treści Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek oraz uchylająca dyrektywę Rady 86/613/EWG (2010/41/UE) 347 Równe traktowanie pracowników 373 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Wersja skonsolidowana (art. 18 i 19) 373 Dyrektywa Rady z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (2000/43/WE) 377 Dyrektywa Rady z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (2000/78/WE) 403 Praca w niepełnym wymiarze 451 Dyrektywa Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. dotycząca Porozumienia ramowego dotyczącego pracy w niepełnym wymiarze godzin zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (97/81/WE) 451 Praca na czas określony 483 Dyrektywa Rady z dnia 28 czerwca 1999 r. dotycząca Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (99/70/WE) 483 Praca tymczasowa 517 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie pracy tymczasowej (2008/104/WE) 517 Informacja i konsultacja pracowników 543 Dyrektywa Rady z dnia 14 października 1991 r. w sprawie obowiązku pracodawcy dotyczącego informowania pracowników o warunkach stosowanych do umowy lub stosunku pracy (91/533/EWG) 543 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiająca ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej (2002/14/WE) 563 13

Spis treści Transfer of Undertakings 588 Council Directive of 12 March 2001 on the approximation of the laws of the Member States relating to the safeguarding of employees rights in the event of transfers of undertakings, businesses or parts of undertakings or businesses (2001/23/EC) 588 Collective Redundancies 628 Council Directive of 20 July 1998 on the approximation of the laws of the Member States relating to collective redundancies (98/59/EC) 628 Insolvency of the Employer 666 Directive of the European Parliament and of the Council of 22 October 2008 on the protection of employees in the event of the insolvency of their employer (2008/94/EC) 666 Working Time and Annual Leave 696 Directive of the European Parliament and of the Council of 4 November 2003 concerning certain aspects of the organisation of working time (2003/88/EC) 696 Maternity Protection 756 Council Directive of 19 October 1992 on the introduction of measures to encourage improvements in the safety and health at work of pregnant workers and workers who have recently given birth or are breastfeeding (tenth individual Directive within the meaning of Article 16(1) of Directive 89/391/EEC) (92/85/EEC) 756 Parental Leave 786 Council Directive of 3 June 1996 on the Framework Agreement on parental leave concluded by UNICE, CEEP and the ETUC (96/34/EC) 786 Council Directive of 8 March 2010 implementing the revised Framework Agreement on parental leave concluded by BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP and ETUC and repealing Directive 96/34/EC (2010/18/EU) 812 Young Workers 842 Council Directive of 22 June 1994 on the protection of young people at work (94/33/EC) 842 14

Spis treści Zmiana pracodawcy 589 Dyrektywa Rady z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (2001/23/WE) 589 Zwolnienia grupowe 629 Dyrektywa Rady z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych (98/59/WE) 629 Niewypłacalność pracodawcy 667 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 października 2008 r. w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy (2008/94/WE) 667 Czas pracy i urlop wypoczynkowy 697 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy (2003/88/WE) 697 Ochrona macierzyństwa 757 Dyrektywa Rady z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (dziesiąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (92/85/EWG) 757 Urlop rodzicielski 787 Dyrektywa Rady z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC (96/34/WE) 787 Dyrektywa Rady z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC oraz uchylająca dyrektywę 96/34/WE (2010/18/UE) 813 Młodzi pracownicy 843 Dyrektywa Rady z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (94/33/WE) 843 15

Spis treści Protection of the Safety and Health of Workers at Work 878 Council Directive of 12 June 1989 on the introduction of measures to encourage improvements in the safety and health of workers at work (89/391/EEC) 878 Charter of Fundamental Rights of the European Union 922 Charter of Fundamental Rights of the European Union 922 PROTOCOL (No 30) for Treaty of Lisbon amending the Treaty on European Union and the Treaty establishing the European Community, on the application of The Charter of Fundamental Rights of The European Union to Poland and to The United Kingdom 954 16

Spis treści Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia pracowników 879 Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) 879 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej 923 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej 923 PROTOKÓŁ (nr 30) do Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską w sprawie stosowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Królestwa 955 17

Od autorów Od autorów Przedstawiamy Państwu ósme wydanie Komentarza, napisanego przede wszystkim z myślą o stosowaniu prawa pracy w praktyce. Składa się on z trzech części. Pierwsza część dotyczy kodeksu pracy. Zawiera ona komentarz do ustawy, wzory oświadczeń stron stosunku pracy oraz mające nadal zastosowanie ustawy nowelizujące kodeks. W uwagach do poszczególnych artykułów omówiliśmy także szczegółowo rozporządzenia wykonawcze i ustawy związane z komentowanym przepisem. Szeroko przedstawiamy orzecznictwo Sądu Najwyższego, również nieopublikowane. Zawarte są także informacje o stosowaniu wobec pracowników ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Drugą część rozpoczynają akty ponadkodeksowe: wyciąg z Konstytucji RP oraz dotyczące związków zawodowych i organizacji pracodawców Konwencje MOP nr 87 i 98. Uzupełnia ją z bogatym orzecznictwem Sądu Najwyższego zbiór ustaw dotyczących zbiorowego i indywidualnego prawa pracy. Trzecia część (drugi tom Komentarza) zawiera różnej rangi najważniejsze akty prawa unijnego z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (nazywanego także Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości). Od dnia 1 maja 2004 r. jest to prawo obowiązujące w Polsce, na zróżnicowane sposoby (zob. uw. 13 do art. 9 k.p.). Książkę kończy indeks rzeczowy. Kazimierz Jaśkowski, Eliza Maniewska Warszawa, listopad 2011 r. 19

Wykaz skrótów Wykaz skrótów Akty prawne k.c. k.h. k.k. k.p. k.p.a. k.p.c. k.p.k. k.p.w. k.r.o. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) 21

Wykaz skrótów k.s.h. k.w. Europejska Karta Społeczna Konstytucja Konwencja MOP nr 87 Konwencja MOP nr 98 prawo spółdzielcze prawo upadłościowe i naprawcze rozporządzenie o aktach osobowych ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) * * * Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwiet nia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 87) dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych przyjęta w San Francisco dnia 9 lipca 1948 r. (Dz. U. z 1958 r. Nr 29, poz. 125, zał.) Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 98) dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych przyjęta w Genewie dnia 1 lipca 1949 r. (Dz. U. z 1958 r. Nr 29, poz. 126, zał.) ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z późn. zm.) 22

Wykaz skrótów rozporządzenie o badaniach lekarskich rozporządzenie o bhp rozporządzenie o chorobach zawodowych rozporządzenie o odpowiedzialności materialnej rozporządzenie o świadectwach rozporządzenie o urlopach rozporządzenie o usprawiedliwianiu nieobecności rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 143, poz. 662) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 282 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień z pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 z późn. zm.) 23

Wykaz skrótów rozporządzenie o ustalaniu wynagrodzeń TFUE TWE, Traktat WE, Traktat, WE ustawa antykryzysowa z 2009 r. ustawa antypowodziowa z 2011 r. ustawa nowelizująca z dnia 2 lutego 1996 r. ustawa nowelizująca z dnia 6 grudnia 2008 r. ustawa nowelizująca z dnia 9 listopada 2000 r. ustawa nowelizująca z dnia 14 listopada 2003 r. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289 z późn. zm.) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 47) Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. Urz. UE C 321 E z 29.12.2006, s. 37) ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1385) ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654) ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 1127 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081) 24

Wykaz skrótów ustawa nowelizująca z dnia 20 maja 2010 r. ustawa nowelizująca z dnia 21 grudnia 2001 r. ustawa nowelizująca z dnia 21 listopada 2008 r. ustawa nowelizująca z dnia 23 czerwca 2006 r. ustawa nowelizująca z dnia 24 sierpnia 2001 r. ustawa nowelizująca z dnia 26 lipca 2002 r. ustawa o emeryturach i rentach ustawa o grupowych zwolnieniach ustawa o minimalnym wynagrodzeniu ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 105, poz. 655) ustawa z dnia 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz. U. Nr 154, poz. 1805) ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) ustawa z dnia 23 czerwca 2006 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 133, poz. 935) ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 128, poz. 1405 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 135, poz. 1146) ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr 158, poz. 1121 z późn. zm.) 25

Wykaz skrótów ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych z 1993 r. ustawa o organizacjach pracodawców ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawa o pracownikach tymczasowych ustawa o promocji zatrudnienia ustawa o przedsiębiorstwach państwowych ustawa o rehabilitacji i zatrudnianiu niepełnosprawnych ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych ustawa o stanie klęski żywiołowej ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1608 z późn. zm.) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236 z późn. zm.) ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558 z późn. zm.) 26

Wykaz skrótów ustawa o świadczeniach w razie choroby i macierzyństwa ustawa o Trójstronnej Komisji ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ustawa o związkach zawodowych ustawa o zwolnieniach grupowych ustawa wypadkowa ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno -Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080 z późn. zm.) ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 z późn. zm.) ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322) Czasopisma Biul. SN Dz. U. Dz. Urz. UE Dz. Urz. WE ECR Biuletyn Sądu Najwyższego Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich European Courts Reports 27

Wykaz skrótów M.P. M.P.Pr. M.P.Pr.-wkł. Monitor Polski Monitor Prawa Pracy Monitor Prawa Pracy wkładka M. Praw. Monitor Prawniczy ONSA ONSA WSA OSA OSNAPiUS Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zbiór urzędowy od lipca 1994 r. do stycznia 2003 r. OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna zbiór urzędowy od 1995 r. OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna i Administracyjna oraz Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zbiór urzędowy od 1963 do 1994 r. OSNCP-ZD Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna i Administracyjna oraz Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Zbiór Dodatkowy OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa zbiór urzędowy OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych zbiór urzędowy od stycznia 2003 r. OSNP-wkł. Orzecznictwo SN, Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych wkładka OSP Orzecznictwo Sądów Polskich od 1991 r. OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych do 1990 r. 28

Wykaz skrótów OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego zbiór urzędowy OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego zbiór urzędowy, Seria A PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PPiPS Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej Pr. Pracy Prawo Pracy Prz. Sejm. Przegląd Sejmowy PS Przegląd Sądowy R. Pr. Radca Prawny Zb. Orzecz. TE Zbiór orzecznictwa Trybunału Europejskiego Inne ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości (do dnia 30 listopada 2009 r.) EWG Europejska Wspólnota Gospodarcza MOP Międzynarodowa Organizacja Pracy NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy TK Trybunał Konstytucyjny TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (od dnia 1 grudnia 2009 r.) 29

CZĘŚĆ PIERWSZA Komentarz

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy 1 (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; zm.: Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr 113, poz. 717; z 1999 r. Nr 99, poz. 1152; z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127, Nr 120, poz. 1268; z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405, Nr 154, poz. 1805; z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673, Nr 200, poz. 1679; z 2003 r. Nr 166, poz. 1608, Nr 213, poz. 2081; z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 240, poz. 2407; z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732, Nr 167, poz. 1398; z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587, Nr 221, poz. 1615; z 2007 r. Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288, Nr 225, poz. 1672; z 2008 r. Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460, Nr 237, poz. 1654; z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 56, poz. 458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241, Nr 219, poz. 1704; z 2010 r. Nr 105, poz. 655, Nr 135, poz. 912, Nr 182, poz. 1228, Nr 224, poz. 1459, Nr 249, poz. 1655, Nr 254, poz. 1700; z 2011 r. Nr 36, poz. 181, Nr 63, poz. 322, Nr 80, poz. 432, Nr 144, poz. 855, Nr 149, poz. 887, Nr 232, poz. 1378) 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: 1) dyrektywy 83/477/EWG z dnia 19 września 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG) (Dz. Urz. WE L 263 z 24.09.1983, z późn. zm.), 2) dyrektywy 86/188/EWG z dnia 12 maja 1986 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie hałasu w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 137 z 24.05.1986),

3) dyrektywy 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 183 z 29.06.1989), 4) dyrektywy 89/654/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy (pierwsza dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 393 z 30.12.1989), 5) dyrektywy 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 393 z 30.12.1989, z późn. zm.), 6) dyrektywy 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników korzystających z wyposażenia ochrony osobistej (trzecia dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 393 z 30.12.1989), 7) dyrektywy 90/269/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa pracowników (czwarta szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 156 z 21.06.1990), 8) dyrektywy 90/270/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 156 z 21.06.1990), 9) dyrektywy 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 196 z 26.07.1990, z późn. zm.), 10) dyrektywy 91/322/EWG z dnia 29 maja 1991 r. w sprawie ustalenia indykatywnych wartości granicznych w wykonaniu dyrektywy 80/1107/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 177 z 05.07.1991), 11) dyrektywy 91/383/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. uzupełniającej środki mające wspierać poprawę bezpieczeństwa i zdrowia w pracy pracowników pozostających w stosunku pracy na czas określony lub w czasowym stosunku pracy (Dz. Urz. WE L 206 z 29.07.1991), 12) dyrektywy 91/533/EWG z dnia 14 października 1991 r. w sprawie obowiązku pracodawcy dotyczącym informowania pracowników o warunkach stosowanych do umowy lub stosunku pracy (Dz. Urz. WE L 288 z 08.07.1992), 13) dyrektywy 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia w życie minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscach tymczasowych lub ruchomych budów (ósma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 245 z 26.08.1992), 14) dyrektywy 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w miejscu pracy (dziewiąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 245 z 26.08.1992), 15) dyrektywy 92/85/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (dziesiąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 348 z 28.11.1992), 16) dyrektywy 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. WE L 307 z 13.12.1993),

17) dyrektywy 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz. Urz. WE L 216 z 20.08.1994), 18) dyrektywy 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców /UNICE/, Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych /CEEP/ oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych /ETUC/ (Dz. Urz. WE L 145 z 19.06.1996), 19) dyrektywy 96/71/WE z dnia 16 grudnia 1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (Dz. Urz. WE L 18 z 21.01.1997), 20) dyrektywy 97/80/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. dotyczącej ciężaru dowodu w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć (Dz. Urz. WE L 14 z 20.01.1998), 21) dyrektywy 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 131 z 05.05.1998), 22) dyrektywy 99/70//WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (Dz. Urz. WE L 175 z 10.07.1999), 23) dyrektywy 1999/92/WE z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (piętnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 23 z 28.01.2000), 24) dyrektywy 2000/34/WE z dnia 22 czerwca 2000 r. zmieniającej dyrektywę 93/104/WE dotyczącą niektórych aspektów organizacji czasu pracy w celu objęcia sektorów i działalności wyłączonej z tej dyrektywy (Dz. Urz. WE L 195 z 01.08.2000), 25) dyrektywy 2000/39/WE z dnia 8 czerwca 2000 r. ustanawiającej pierwszą listę indykatywnych wartości granicznych narażenia na czynniki zewnętrzne podczas pracy w związku z wykonaniem dyrektywy Rady 98/24/WE w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 142 z 16.06.2000), 26) dyrektywy 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dz. Urz. WE L 180 z 19.07.2000), 27) dyrektywy 2000/54/WE z dnia 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (siódma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 262 z 17.10.2000), 28) dyrektywy 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. WE L 303 z 02.12.2000), 29) dyrektywy 2002/44/WE z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (wibracji) (szesnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 177 z 6.07.2002), 30) dyrektywy 2003/10/WE z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem) (siedemnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 42 z 15.02.2003). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wydanie specjalne.