Choroba Mortellaro - stały problem w stadach krów mlecznych Choroba Mortellaro, znana również jako dermatitis digitalis (DD) lub truskawkowa pieta, jest zapaleniem brzegu korony racic u krów. Choroba opisana po raz pierwszy przez włoskiego profesora Mortellaro, bardzo szybko rozpowszechniła się w Europie, w tym również w Polsce. Stany zapalne skóry zlokalizowane w obrębie bruzdy opuszki początkowo są powierzchowne, a następnie przechodzą we wrzodziejąco-ziarninujące zapalenia sięgające do skóry międzyracicowej. Choroba występuje zarówno w oborach alkierzowych, jak również wolnostanowiskowych i dotyczy najczęściej kończyn tylnych. Do Mortellaro predysponuje również wypasanie, szczególnie w okresie upałów, zbyt duża obsada zwierząt, brak pielęgnacji racic oraz dawki pokarmowe wywołujące kwasicę żwacza i kwasice metaboliczna. Szczególnie wrażliwe na zachorowania są jałówki przebywające razem z krowami. Stany zapalne występują na powierzchni skóry lub w obszarze piętki i stawu pęcinowego. W przebiegu choroby powstaje bolesny wrzód, rozprzestrzeniający się do szpary międzyracicowej, który częściowo niszczy róg piętki lub przenosi się na tkankę wewnętrzną oraz otaczającą racicę. Początkowo choroba cechuje się wypadaniem włosów z piętki i niewielką perforacją skóry w obszarze piętki, poniżej ostrogi, a powyżej szpary międzyracicowej. Wskutek działania keratolitycznego dochodzi do rozluźnienia struktury warstwy rogowej, co ułatwia wnikanie bakterii w naskórek do warstwy brodawkowej. Proces rozpoczyna się przekrwieniem, parakeratozą i wysiękiem surowiczowłóknistym. Przechodzi on we wrzodziejące zapalenie skóry, na której brzegach tworzy się biały fałd z długimi nastroszonymi włosami. Sąsiadujący róg opuszkowy jest silnie popękany, spłaszczony i często oddzielony od podłoża.
Jeżeli choroba nie zostanie szybko rozpoznana i nie rozpocznie się leczenie, uszkodzenie w ciągu kilku tygodni może zająć ponad 80% piętki i przerodzić się we wrzodziejący stan zapalny o kształcie truskawki. Silny ból wywołuje kulawiznę i pilnie wymaga intensywnego leczenia weterynaryjnego. Objawy zależą od czasu trwania i rozległości zmian miejscowych. Choroba Mortellaro wywoływana jest przez około 20 patogenów, spośród których trzy wydają się być najważniejsze. Bakterie Fusobacterium oraz bakteroidy takie jak : Treponema spp., Borrelia spp., Prerotella bivia i ziarniaki, powodują uszkodzenie skóry, natomiast krętki wnikają w głąb tkanki powodując owrzodzenia. Wymienione patogeny charakteryzują się wysoką zakaźnością. Należy wspomnieć, że około 5% krów wykazuje całkowita odporność i tyle samo zwierząt u których choroba jest prawie niewyleczana. Krowy chorujące przewlekle stanowią poważny problem będąc źródłem patogenów dla innych zwierząt oraz reinfekcji. Zakłada się występowanie pewnych genetycznych skłonności, jednakże badania są mało zaawansowane. Walka z tą jednostka chorobową jest utrudniona i nastręcza wiele trudności organizacyjnych. Sugeruje się przeprowadzenie analizy stada pod względem Mortellaro i odseparować zwierzęta przewlekle chore i poddać je kwarantannie, aby przestały rozsiewać patogeny chorobotwórcze. Poza pierwotną infekcją powodowaną przez specyficzne patogeny, należy przeanalizować okoliczności towarzyszące, takie jak stres oraz żywienie i utrzymanie. Należy również zadbać o podniesienie odporności organizmów nie tylko u krów, ale również u jałowic. Istotne znaczenie w rozwoju choroby mają warunki utrzymania. Niewygodne, zbyt krótkie stanowiska powodują, że zwierzę częściej stoi w wilgotnych odchodach. Racice, a szczególnie brzeg korony i szpara międzyracicowa, nie mogą wysychać i stają się bardziej podatne na agresywne działanie patogenów. Zaleca się ponadto dobre wietrzenie, ponieważ im wyższa
wilgotność, tym więcej zarazków znajduje się w oborze. Również mocznik zawarty w moczu rozkłada i uszkadza róg racicowy. Nieodzowna jest także regularna korekcja racic służąca usunięciu luźnego rogu racicowego, gdzie najczęściej lokalizują się patogeny oraz unikaniu nieprawidłowej postawy, która jest wynikiem wadliwego obciążenia szpary międzyracicowej. Najważniejszym aspektem długofalowego zarządzania stadem jest zoptymalizowana pielęgnacja racic. Pod tym względem stosowanie maksymalnej siły dezynfekcji w kąpielach racic nie przynosi długofalowych efektów. Rozpowszechnione do niedawna stosowanie formaliny, jak również siarczanu miedziowego, jest początkowo bardzo bolesne dla zwierząt. Skutkuje to jednak zniszczeniem wrażliwości nerwów, co skutkuje redukcją bólu i poprawa lokomocji krów. Sprawia wrażenie, że stan zdrowia się poprawił, co nie jest prawdą. Stosowanie kąpieli racic w większych stadach jest bardzo rozpowszechnione, jednakże ich efektywność nie jest tak optymalna. Ich dużą wadą jest to, że wraz ze wzrostem liczby zwierząt przepędzonych przez basen, roztwór ulega zanieczyszczeniu i osłabieniu aktywności bójczej. Wymagana jest maksymalna długość basenu 3,40 m, aby każda racica była dwukrotnie całkowicie zanurzona. Kąpiel powinno poprzedzać czyszczenie lub kąpiel wodna, co znacznie przedłużą trwałość roztworu do dezynfekcji. Kąpiele racic powinny być przeprowadzone 2-3 razy w tygodniu. Silnie rozwinięte występowanie choroby Mortellaro w stadach krów wymaga o wiele bardziej specyficznego rozwiązania. Zwłaszcza pojedyncze zwierzęta z silnymi objawami chorobowymi należy poddać leczeniu i profilaktyce indywidualnej. System zarządzania powinien ocenić i przeanalizować każdy przypadek z osobna i podjąć odpowiednie kroki. Na tym etapie należy odróżnić chorobę
Mortellaro od zgnilizny racic i zapalenia szpary międzyracicowej, skutkujące limaksem lub zanokcicą. Bardzo istotnym zagadnieniem jest zidentyfikowanie zwierząt chorujących przewlekle, ponieważ Mortellaro występuje rzutami, dając początkowo objawy rozpoczynającego procesu zapalnego. Zwierzęta te w fazie nowego stanu zapalnego, którego źródłem są stare uszkodzenia, stanowią bardzo wysokie ryzyko zakażenia dla reszty stada. Wysoce efektywnym działaniem jest stosowanie produktu eimü Hoof- Sprint do opryskiwania zmienionej chorobowo piętki 2-3 razy w tygodniu, co 2-3 dni. O wyjątkowości tego preparatu stanowi wysoko skuteczna formuła, która bardzo dobrze jest tolerowana przez skórę. Specjalnie dobrany skład czynników aktywnych i powierzchniowo-czynnych pozwala na głębokie wnikniecie preparatu do beztlenowych struktur racic, także w przypadku dużego ich zabrudzenia. Specjalna powłoka ochronna, stanowiąca antybakteryjny hydrofilm ochronny, idealnie reguluje wilgotność skóry i rogu racicowego oraz pokrywa skórę wraz ze schorzeniem. Liczba zwierząt poddanych kąpieli w roztworze dezynfekcyjnym jest uzależniona od zabrudzenia kończyn. Niebieski wskaźnik preparatu wraz ze stopniem nanoszenia brudu, staje się mniej intensywny Z reguły roztwór do kapieli zostaje zużyty po przeprowadzeniu około 120-150 krów. Gdy kolor niebieski przestaje być widoczny, należy go wymienić.
W ten sposób rana chroniona jest przed nową infekcją i stwarza korzystne warunki umożliwiające szybkie wyleczenie choroby Mortellaro. U zwierząt z silnymi objawami choroby Mortellaro przy zastosowaniu eimü Hoof-Sprint, przebiegające warstwowo gojenie wymaga około 4 tygodniowego stosowania. Zaleca się stosowanie prewencyjnego, regularnego oprysku punktowegospray, w ramach zarządzania stadem - 2 razy w tygodniu. Najlepiej przeprowadzić ten zabieg na stanowisku udojowym lub drabinie paszowej za pomocą opryskiwaczy ciśnieniowych. W przypadku takiego sposobu aplikacji, poza piętką, zostaje zabezpieczona także szpara międzyracicowa. Ciągłe aplikowanie preparatu eimü Hoof-Sprint utrzymuje optymalną odporność skóry, działając dezynfekująco od początku pojawiających się stanów zapalnych. Preparat eimü Hoof-Sprint jest koncentratem do przygotowania roztworu do kąpieli racic u bydła, świń, kóz i owiec. Potwierdzona została skuteczna dezynfekcja patogenów powodujących schorzenia racic, w tym również bakterii wywołujących chorobę Mortellaro.