KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Biuro Szkolenia PROGRAM KURSU PODSTAWOWEGO Z ZAKRESU RATOWNICTWA WYSOKOŚCIOWEGO REALIZOWANEGO PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ Warszawa 2005 r.
Koordynacja prac nad programem: st. bryg. dr inż. Adam MAJKA Dyrektor Biura Szkolenia KG PSP Opracowanie metodyczne i redakcyjne st. kpt. mgr inż. Jacek BOROWSKI Naczelnik Wydziału Programowo Metodycznego KG PSP Zespół autorski bryg. mgr inż. Marian SOCHACKI - KGPSP st. kpt. mgr inż. Krzysztof MENDAK - KM PSP Kraków kpt. mgr inż. Wojciech ŚLIFIRCZYK - KM PSP Warszawa asp. sztab. Dariusz STAŃCZAK - KM PSP Łódź st. ogn. Kazimierz STRÓJWĄS - KM PSP Warszawa mł. ogn. Janusz RUTKA - KM PSP Nowy Sącz Treści uwzględnione w programie zawierają tematykę zalecaną do realizacji podczas szkolenia strażaków w krajach Unii Europejskiej, stanowiącą rezultat projektu Special Rescue from heights and depths - Training of fire fighters in Europe Nr D/98/1/52041/PI/I.1.1.b/FPC, realizowanego w ramach programu Leonardo da Vinci, finansowanego ze środków Unii Europejskiej. 2
ZATWIERDZAM gen. brygadier Teofil JANKOWSKI Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej ZASADY ORGANIZACJI KURSU PODSTAWOWEGO Z ZAKRESU RATOWNICTWA WYSOKOŚCIOWEGO REALIZOWANEGO PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ I. Założenia dydaktyczne 1. Cel kursu Celem kursu jest zapoznanie strażaków ratowników Państwowej Straży Pożarnej ze sprzętem i technikami ratowniczymi wykorzystywanymi w ratownictwie wysokościowym (bez użycia śmigłowca) oraz przygotowanie do realizacji zadań w ramach specjalistycznych grup ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. 2. Podmioty uprawnione do realizacji kursów Kurs podstawowy z zakresu ratownictwa wysokościowego prowadzą szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, posiadające niezbędny sprzęt i obiekty do ćwiczeń, pozwalające na pełną realizację programu kursu. 3. Warunki przyjęcia na kurs Kandydat na kurs kierowany jest przez właściwego kierownika jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, po złożeniu osobiście i dobrowolnie pisemnego oświadczenia wyrażającego zgodę na udział w kursie. Ponadto kandydat powinien posiadać: 1) ukończony z wynikiem pozytywnym kurs wstępny z zakresu ratownictwa wysokościowego realizowanego przez Państwową Straż Pożarną, 2) co najmniej kwalifikacje przewidziane dla stanowisk podoficerskich, związanych z prowadzeniem działań ratowniczych, 3) wyposażenie osobiste ratownika wysokościowego, 3
4) skierowanie i komplet standardowej dokumentacji wymaganej przez szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, 5) ukończony kurs z zakresu ratownictwa medycznego obowiązujący w Państwowej Straży Pożarnej, 6) dokument potwierdzający stan zdrowia umożliwiający udział w kursie ratownictwa wysokościowego, 7) pozytywną ocenę ze sprawdzianu wstępnego sprawdzającego wiedzę i umiejętności nabyte w trakcie kursu wstępnego. Sprawdzian wstępny organizator kursu podstawowego przeprowadza przed jego rozpoczęciem. 4. Zakres wiedzy przekazywanej uczestnikom kursu 1) Wprowadzenie do zagadnień związanych z ratownictwem wysokościowym. 2) Repetytorium wiedzy z zakresu kursu wstępnego. 3) Sprzęt ratowniczy podstawowy. 4) Sprzęt Państwowej Straży Pożarnej wykorzystywany w działaniach ratownictwa wysokościowego. 5) Charakterystyka działań z zakresu ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. 6) Taktyka prowadzenia akcji. 7) Techniki ratownicze. 8) Ratownictwo medyczne w działaniach ratowniczych. 9) Łączność. 10) Bezpieczeństwo i higiena pracy. 11) Psychologiczne aspekty prowadzenia działań. 12) Logistyczne zabezpieczenie działań. 13) Zasady współdziałania specjalistycznych grup ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej z innymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej i podmiotami ratowniczymi. 5. Zakres uprawnień 1) Ukończenie kursu podstawowego z oceną pozytywną oraz uzyskanie tytułu młodszego ratownika wysokościowego uprawnia do: wykonywania zadań z zakresu ratownictwa wysokościowego w ramach działań prowadzonych przez specjalistyczne grupy ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej (bez użycia śmigłowca), kierowania działaniem ratowniczym oraz prowadzenia zajęć z doskonalenia zawodowego dla specjalistycznych grup ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. 2) Absolwent kursu podstawowego może być kierowany po upływie co najmniej 1 roku praktyki w specjalistycznej grupie ratownictwa wysokościowego na kurs śmigłowcowy cz. I. 4
II. Realizacja procesu dydaktycznego 1. Organizacja kursu 1) Zajęcia podczas kursu powinny być prowadzone na różnych obiektach pozwalających przybliżyć specyfikę działania specjalistycznych grup ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej tj.: na budynku wysokim, w ciasnej przestrzeni zamkniętej z rozwinięciem pionowym (studnia, szyb techniczny, jaskinia pionowa, itp.), konstrukcji stalowej zewnętrznej (słup energetyczny kratownicowy, dźwig lub zewnętrzna stalowa część komina), obiektach naturalnych lub sztucznych z pionową ścianą. Różnica poziomów odcinka ratowniczego transportu poszkodowanego powinna wynosić co najmniej 15m. 2) Podczas kursu podstawowego należy przeprowadzić co najmniej pięć pełnych, realizowanych zgodnie z zasadami taktyki, akcji ratowniczych w ramach ćwiczeń taktyczno bojowych na wybranych obiektach (nie uwzględniając egzaminu). 3) W co najmniej jednym ćwiczeniu należy wykorzystać technikę kolejki linowej oraz użyć sprzęt ochrony dróg oddechowych (w ciasnej przestrzeni zamkniętej), zrealizować założenie w warunkach nocnych, w dwóch użyć technikę z układem wyciągowym, a w trzech nosze ratownicze. 4) Podczas wszystkich ćwiczeń należy wykorzystywać do transportu pozoranta lub manekina o proporcjonalnym ciężarze oraz zgodnie z obowiązującymi w Państwowej Straży Pożarnej procedurami udzielić pomocy medycznej, stosownie do założenia. 5) Podstawą organizacji procesu dydaktycznego jest ramowy plan kursu. 6) Na realizację programu przewidziano: rozpoczęcie i zakończenie kursu zajęcia dydaktyczne egzaminy - 2 godziny - 63 godzin - 7 godzin razem: 72 godziny (9 dni) 7) Zaleca się, aby zajęcia dydaktyczne organizowane od poniedziałku do piątku, realizowane były w dziennym wymiarze 8 godzin lekcyjnych, z czego maksymalnie 7 godzin zajęć praktycznych. 8) Podstawową formą nauczania jest lekcja trwająca 45 minut. Dopuszcza się łączenie jednostek lekcyjnych podczas zajęć praktycznych. Lekcje powinny odbywać się w salach przystosowanych do prowadzenia zajęć teoretycznych, odpowiadających warunkom higieny szkolnej, odpowiednio obudowanych w techniczne środki dydaktyczne oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację zajęć praktycznych. 5
2. Wskazówki metodyczne 1) Proces dydaktyczny ma na celu opanowanie przez słuchaczy wiadomości określonych programem oraz przygotowanie ich do wykonywania obowiązków związanych z ratownictwem wysokościowym realizowanym przez Państwową Straż Pożarną. 2) W rozkładzie zajęć dydaktycznych należy uwzględnić korelację międzytematyczną i międzyprzedmiotową. 3) Zajęcia teoretyczne należy prowadzić dla całej grupy szkoleniowej, natomiast zajęcia praktyczne powinny być realizowane z zastosowaniem zasady maksymalnie 4 słuchaczy na 1 instruktora. 4) Należy stosować zasady dydaktyki, andragogiki, a także racjonalnie łączyć różne metody nauczania uwzględniając cele kształcenia i materiał nauczania. 5) Należy zwracać uwagę na właściwą organizację ćwiczeń, w tym na zapewnienie niezbędnego sprzętu oraz warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. 6) Prowadzący poszczególne tematy mają obowiązek zrealizowania w ramach procesu dydaktycznego ogólnej liczby godzin, wyszczególnionych w ramowym planie kursu. Prowadzący temat w uzasadnionych przypadkach może dokonywać korekt w liczbie godzin przeznaczonych na realizację zajęć o charakterze teoretycznym i praktycznym. 7) Na dostosowanie treści programowych w razie ich dezaktualizacji, pojawienia się nowych zagadnień, sprzętu i technik lub adekwatnie do potrzeb słuchaczy i branż przez nich reprezentowanych, można przeznaczyć do 15% ogólnej liczby godzin przewidzianych na realizację programu kursu. 8) Wybór literatury z zakresu ratownictwa wysokościowego w Państwowej Straży Pożarnej obejmuje pozycje podstawowe. Kadra dydaktyczna powinna stale śledzić przepisy, rynek wydawniczy oraz prasę fachową w celu aktualizowania materiałów niezbędnych do realizacji programu kursu. 9) Dokumentacja z przebiegu nauczania w ramach kursu, realizowanego w szkołach Państwowej Straży Pożarnej i ośrodkach szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, powinna być prowadzona według zasad określonych dla szkół Państwowej Straży Pożarnej. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią również uchwały rady pedagogicznej, które nie wchodzą w skład Dziennika lekcyjnego. 10) Nie dopuszcza się dokonywania jakichkolwiek zmian we wzorach druków, które stanowią jednolitą dokumentację dydaktyczną pod nazwą Dziennik lekcyjny. Szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej mogą stosować, wprowadzoną wewnętrznie, dodatkową dokumentację pomocniczą, którą można włączyć w skład Dziennika lekcyjnego. 3. Kadra dydaktyczna Do prowadzenia zajęć dydaktycznych uprawnieni są instruktorzy i starsi instruktorzy ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej, którzy znaleźli się w wykazie kadry przewidzianej do prowadzenia szkoleń na dany rok kalendarzowy. 6
4. Zalecenia dotyczące oceniania, egzamin i zaświadczenie 1) W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki kursu i indywidualnych koncepcji dydaktycznych prowadzącego. 2) Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być pytania ustne, prace pisemne, testy i zadania praktyczne. Pisemne prace zaliczeniowe, jak np.: testy, sprawdziany, przechowywane są przez organizatora kursu przez okres jednego roku. 3) Na pierwszych zajęciach prowadzący przedmiot ma obowiązek przedstawić uczestnikom kursu: a) program i zalecaną literaturę, b) zasady realizacji programu i zaliczenia, sposób bieżącej kontroli wyników nauczania, tryb i termin zaliczeń i egzaminów. 4) Po zakończeniu kursu słuchacze składają egzamin. 5) Słuchacze, którzy ukończą kurs z wynikiem pozytywnym otrzymują zaświadczenie zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik nr 1 do programu oraz tytuł młodszego ratownika wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. 6) Słuchacz, który nie zdał egzaminu, otrzymuje zaświadczenie informujące o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego. Wzór zaświadczenia, stanowi załącznik nr 2 do programu. 7) Na drugiej stronie zaświadczenia należy podać ramowy plan kursu. 8) Egzamin końcowy przeprowadza się w formie: a) teoretycznej - pisemnej, na podstawie wylosowanego przez słuchacza zestawu pytań oraz, b) praktycznej sprawdzian z zakresu wykorzystania technik ratowniczych. 9) Warunkiem ukończenia kursu jest zdanie obydwu form egzaminu. 10) Na egzaminie słuchacz powinien wykazać się wiedzą i umiejętnościami objętymi programem kursu. 11) Słuchacz, który nie zdał egzaminu, ma prawo do jednego egzaminu poprawkowego w terminie ustalonym przez organizatora kursu. 12) Termin egzaminu poprawkowego nie może być wyznaczony wcześniej niż jeden miesiąc od daty egzaminu i nie później niż trzy miesiące od daty zakończenia kursu. 13) Egzamin poprawkowy, przeprowadza komisja egzaminacyjna, powołana przez organizatora kursu. 14) Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający: informację o składzie komisji i terminie egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemną pracę uczestnika kursu i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza. 15) Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, określonym przez organizatora kursu. 16) Ocenę końcową ustala się obliczając średnią z ocen pozytywnych uzyskanych przez uczestnika kursu z egzaminu teoretycznego oraz praktycznego. 17) Na zaświadczeniu ukończenia kursu wpisuje się ocenę końcową według skali ocen: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny. 7
18) W razie nie przystąpienia przez słuchacza do egzaminu końcowego z przyczyn usprawiedliwionych, słuchacz ma prawo zdawać egzamin w terminie ustalonym przez organizatora kursu. 19) W razie nie przystąpienia przez słuchacza do egzaminu końcowego z przyczyn nie usprawiedliwionych, słuchaczowi nie przysługuje prawo do dodatkowego terminu egzaminu. 8
5. Ramowy plan kursu Lp. Tematyka zajęć T P R 1. Wprowadzenie do zagadnień związanych z ratownictwem wysokościowym 1 0 1 2. Repetytorium z zakresu kursu wstępnego 1 2 3 3. Sprzęt ratowniczy podstawowy 2 5 7 4. 5. Sprzęt Państwowej Straży Pożarnej w działaniach ratownictwa wysokościowego Charakterystyka warunków prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego 2 6 8 2 0 2 6. Taktyka prowadzenia akcji ratownictwa wysokościowego 2 6 8 7. Techniki ratownictwa wysokościowego 3 21 24 8. Ratownictwo medyczne w akcjach ratownictwa wysokościowego 2 2 4 9. Łączność w ratownictwie wysokościowym 1 1 2 10. BHP w ratownictwie wysokościowym 1 0 1 11. 12. 13. Psychologiczne aspekty prowadzenia działań w ratownictwie wysokościowym Logistyczne zabezpieczenie działań ratownictwa wysokościowego Zasady współdziałania SGRW z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej i innymi podmiotami ratowniczymi 1 0 1 1 0 1 1 0 1 14. Egzamin końcowy 1 6 7 RAZEM 21 49 70 9
III. PODZIAŁ MATERIAŁU NAUCZANIA 1. Wprowadzenie do zagadnień związanych z ratownictwem wysokościowym Historia rozwoju ratownictwa wysokościowego w Polsce i na świecie. Zarys rozwoju technik ratownictwa wysokościowego. Przepisy wewnętrzne regulujące funkcjonowanie ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić najważniejsze rozdziały historii rozwoju ratownictwa wysokościowego w Polsce, omówić zmiany technik ratownictwa wysokościowego w jego dotychczasowej historii w Polsce, omówić wewnętrzne uregulowania determinujące funkcjonowanie ratownictwa wysokościowego w Państwowej Straży Pożarnej. Uwagi: Instruktor przedstawiając zagadnienia historii ratownictwa wysokościowego powinien szczególnie skupić się na tym, co działo się w tym zakresie w formacji straży pożarnej w Polsce. Należy jednak sięgnąć również do źródeł tego ratownictwa i omówić krótko historię rozwoju technik alpinistycznych (szczególnie jaskiniowych) oraz technik stosowanych przez służby ratownictwa górskiego (GOPR i TOPR). Bardzo ciekawe i cenne może okazać się omówienie tych zagadnień w świetle doświadczeń spoza Polski. Zależy to jednak od indywidualnego wyboru i przygotowania instruktora wykładowcy prowadzącego. 10
2. Repetytorium z zakresu kursu wstępnego Przygotowanie i prawidłowość obsługi sprzętu z wyposażenia osobistego. Budowa stanowisk w oparciu o naturalne i sztuczne punkty zamocowania. Poprawność prowadzenia autoasekuracji oraz asekuracji, a w tym ćwiczenia w zakresie pracy na stanowisku, poruszania się po poręczówkach oraz prowadzenia asekuracji górnej i dolnej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: wykorzystywać techniki nauczane w trakcie kursu wstępnego, w oparciu o przyjętą unifikację technik. Uwagi: Instruktor w trakcie tych zajęć może zrealizować również inne zagadnienia niż wynikające z planu zajęć. Powinien również przeprowadzić unifikację omawianych technik - jeżeli zachodzi taka potrzeba. 11
3. Sprzęt ratowniczy - podstawowy Rodzaje, budowa, charakterystyka techniczna i zastosowanie podstawowego sprzętu ratowniczego: nosze, uprzęże, wciągarki, trójnogi ratownicze, liny, pętle z liny i taśmy, pętle stalowe, ochrony liny: rolki, osłony, podkładki. Przyrządy: zaciskowe, do opuszczania, do asekuracji, bloczki. Sprzęt do tworzenia sztucznych punktów zamocowania stanowisk. Sprzęt stosowany w ratownictwie na obiektach przemysłowych: tyczki, haki, słupołazy, drzewołazy, wyrzutnie, itp. Zasady użytkowania, kontroli i konserwacji podstawowego sprzętu ratowniczego. Sprawianie sprzętu i przygotowanie do użycia. Instalacja i obsługa sprzętu ratowniczego. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić rodzaje i typy podstawowego sprzętu ratowniczego, opisać charakterystyki techniczne, przeznaczenie i zasady użytkowania podstawowego sprzętu ratowniczego, wymienić zasady kontroli i konserwacji podstawowego sprzętu ratowniczego, dokonać właściwego doboru sprzętu zależnie od stosowanych technik i warunków prowadzenia działań, przygotować sprzęt do działań, prawidłowo obsłużyć sprzęt w różnych warunkach, ocenić prawidłowość przygotowania i obsługi sprzętu przez innego ratownika, przeprowadzić kontrolę stanu technicznego sprzętu oraz konserwację. Uwagi: Podczas zajęć należy omówić przede wszystkim sprzęt ratowniczy uwzględniony w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 września 2000r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 93 z 200 roku, poz. 1035). Omawianie innych rodzajów i typów sprzętu ratowniczego podczas zajęć powinno wynikać z praktyki stosowania go w ratownictwie wysokościowym Państwowej Straży Pożarnej. W tym wypadku należy dopisać w dzienniku zajęć jaki sprzęt dodatkowo był omawiany. Dobrze, aby była możliwość realizacji zajęć praktycznych z tym sprzętem. Podstawowy sprzęt ratowniczy wymagany w zajęciach praktycznych: nosze (co najmniej jeden typ noszy z zestawem ratowniczym PSP R-2 i deską ortopedyczną), uprzęże ratownicze (wymagany jest co najmniej jeden trójkąt ewakuacyjny), wciągarki (dowolny typ wciągarki ratowniczej z liną statyczną dodatkowo można użyć wciągarki z liną stalową), trójnóg ratowniczy, liny, pętle z liny i taśmy, pętle stalowe, ochrony liny: rolki krawędziowe, osłony, podkładki, przyrządy: zaciskowe, do opuszczania (zjazdowe), do asekuracji, bloczki w układach ratowniczych do wyciągania i opuszczania, sprzęt do tworzenia sztucznych punktów zamocowania stanowisk (wiertarka, spitownica, kołki rozporowe i plakietki, trójnóg), drzewołazy. 12
Instruktor prowadzący może zdecydować o wprowadzeniu do zajęć praktycznych innego sprzętu ratowniczego, co należy uzależnić od możliwości czasowych, dostępu do sprzętu oraz jego praktycznych walorów w ratownictwie wysokościowym. 13
4. Sprzęt Państwowej Straży Pożarnej w działaniach ratownictwa wysokościowego Zastosowanie oraz zasady współdziałania i wykorzystania sprzętu Państwowej Straży Pożarnej w działaniach ratownictwa wysokościowego. Drabiny mechaniczne, podnośniki hydrauliczne, dźwigi. Drabiny hakowe, balkonowe, przystawne, linowe. Wyposażenie osobiste strażaka, linka ratownicza i podręczny sprzęt burzący. Skokochrony. Sprzęt ochrony dróg oddechowych. Sprzęt ratownictwa chemicznego ochronny, pomiarowy i ostrzegawczy. Sprzęt ratownictwa wodnego: asekuracyjny, łodzie, pontony, sanie lodowe. Urządzenia ratownicze: hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne. Sprzęt oświetleniowy. Szczególne warunki bhp podczas wykorzystania sprzętu straży pożarnej w działaniach ratownictwa wysokościowego. Ćwiczenia w zakresie podstawowych sposobów wykorzystania sprzętu straży pożarnej w działaniach ratownictwa wysokościowego. Wykorzystanie drabin mechanicznych, podnośników hydraulicznych, dźwigów w celu realizacji zadań ratownictwa wysokościowego. Sprawianie drabin hakowych, balkonowych i przystawnych pokonywanie wysokości po konstrukcjach balkonów i okien oraz wykorzystanie ww. drabin w technikach ratowniczych jako elementy pomocnicze. Budowa stanowiska, zjazd, opuszczenie i samoratowanie oraz asekuracja ratownika i poszkodowanego przy wykorzystaniu wyposażenia osobistego strażaka, linki ratowniczej oraz podręcznego sprzęt burzącego. Sprawianie skokochronu i omówienie techniki skoku. Obsługa i użycie sprzętu ochrony dróg oddechowych i sprzętu ratownictwa chemicznego podczas działań w budynku wielokondygnacyjnym oraz w przestrzeniach ciasnych (studnie, kanały, kominy, jaskinie). Współdziałanie ze specjalistyczną grupą ratownictwa wodnego w ćwiczeniu obejmującym wykorzystanie sprzętu ratownictwa wodnego: asekuracyjnego, łodzi, pontonów, sań lodowych. Obsługa narzędzi hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych przez ratowników pracujących na linach. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić zastosowanie sprzętu w typowych działaniach, omówić możliwości i ograniczenia, wady i zalety wykorzystywania poszczególnych rodzajów i typów sprzętu do działań ratownictwa wysokościowego, przedstawić warunki bhp, jakie powinny być spełnione podczas prowadzenia działań ratowniczych, wykorzystać drabiny mechaniczne (lub podnośnik i dźwig) w czasie prowadzenia działań, wykorzystać drabiny hakowe i balkonowe do pokonywania wysokości po konstrukcjach balkonów i okien oraz wykorzystać drabiny przystawne w technikach ratowniczych jako elementy pomocnicze, przeprowadzić proste działania ratownicze z wykorzystaniem wyposażenia osobistego strażaka, linki ratowniczej oraz podręcznego sprzętu burzącego, sprawić jeden z typów skokochronu i udzielić instrukcji o sposobie wykonania skoku, obsłużyć i zastosować w praktycznych założeniach ćwiczebnych akcji ratownictwa wysokościowego sprzęt ochrony dróg oddechowych, 14
współdziałać ze specjalistyczną grupą ratownictwa wodno - nurkowego na przykładzie wybranego założenia ratowniczego, obsłużyć narzędzia ratownicze podczas prowadzenia działań na linach, użyć sprzętu oświetleniowego podczas działań nocnych, świadomie zastosować zasady bhp podczas wykorzystania sprzętu specjalistycznego w działaniach ratownictwa wysokościowego. Uwagi: Instruktor wykładowca prowadzący zajęcia może w oparciu o własną wiedzę i doświadczenie praktyczne omówić inne rodzaje i typy sprzętu niż ww. Należy zwrócić uwagę, aby temat przedstawić możliwie wyczerpująco co do sprzętu, który zostanie uwzględniony w kursie, aby jego absolwenci mogli wykorzystać wiedzę i doświadczenie do samodzielnego rozwijania swoich umiejętności praktycznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki bezpieczeństwa, możliwości i zalety, które przemawiają za wyborem danego sprzętu do działań oraz zasady i techniki stosowania sprzętu w typowych praktycznych przykładach z działań ratownictwa wysokościowego. W trakcie zajęć należy użyć taki sprzęt jak: drabina mechaniczna lub podnośnik hydrauliczny lub dźwig, drabina balkonowa, drabina hakowa, drabina nasadkowa lub inna przystawna, wyposażenie osobiste strażaka, linka ratownicza oraz podręczny sprzęt burzący (bosak lekki - stalowy, topór ciężki, Inopur), skokochron, aparat powietrzny, sygnalizator bezruchu, sygnalizator i miernik skażenia powietrza, latarka (dodatkowo można zastosować urządzenia wężowe sprężonego powietrza oraz ubrania chemiczne), narzędzia ratownicze hydrauliczne i pneumatyczne, sprzęt oświetleniowy (zasilany z agregatów prądotwórczych; można powiązać jego użycie z użyciem np. drabin mechanicznych). 15
5. Charakterystyka warunków prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego Obiekty sztuczne w działaniach ratownictwa wysokościowego rodzaje i ogólna charakterystyka warunków prowadzenia działań. Obiekty naturalne w działaniach ratownictwa wysokościowego rodzaje i ogólna charakterystyka warunków prowadzenia działań. Działania prowadzone na zewnątrz : dachy i zewnętrzne elewacje budynków, maszty, słupy, drzewa, kamieniołomy, obiekty skalne, koleje linowe, itp. Działania prowadzone wewnątrz : studnie, jaskinie, kanały, szyby, kominy, itp. Działania prowadzone zimą i latem. Zagrożenia wynikające z charakterystycznych cech budowy i położenia obiektów, występujących mediów, klimatu i innych czynników. Charakterystyka działań na przykładzie analizy wybranych akcji ratowniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: wymienić rodzaje obiektów sztucznych i naturalnych oraz podać ich charakterystykę w kontekście warunków jakie stwarzają do prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego, omówić działania ratownictwa wysokościowego w kategoriach: na zewnątrz i wewnątrz, w odniesieniu do typowych ww. obiektów, omówić specyfikę prowadzenia działań zimą i latem, scharakteryzować zagrożenia występujące w różnych miejscach prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego. Uwagi: Podczas prowadzenia tych zajęć należy uwzględnić zdobytą wiedzę i doświadczenie praktyczne w tym zakresie uzyskane przez słuchaczy w trakcie kursu kwalifikacyjnego podoficerów Państwowej Straży Pożarnej lub na wyższych poziomach kształcenia pożarniczego. Od podstaw należy omówić zagadnienia związane z obiektami, z którymi słuchacze nie mieli wcześniej doświadczeń, np.: maszty, kominy, kamieniołomy, jaskinie. Szczególne miejsce można poświęcić obiektom występującym na terenie działania specjalistycznej grupy ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej, z której rekrutują się słuchacze kursu. 16
6. Taktyka prowadzenia akcji ratownictwa wysokościowego Struktura funkcjonowania specjalistycznej grupy ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej (SGRW) samodzielnie podejmującej zadania i działania ratownicze. Przyjęcie zgłoszenia, znajomość terenu i obiektu, wywiad, rozpoznanie. Rozdział funkcji i zadań w SGRW. Wybór drogi i sposobu dotarcia do miejsca zdarzenia. Techniki pokonywania trudności w docieraniu ratowników do miejsca zdarzenia. Zabezpieczenie poszkodowanego i miejsca zdarzenia. Pomoc medyczna, przygotowanie do transportu i stała opieka nad poszkodowanym. Wybór metod ratowniczych, sposobu i drogi transportu poszkodowanego. Współpraca ratowników na stanowiskach i odcinkach ratowniczych. Transport osób zdrowych, lekko rannych, ciężko rannych. Zwinięcie odcinków ratowniczych, stanowisk i sprzętu. Zabezpieczenie i przekazanie miejsca, obiektu, terenu objętego działaniem ratowniczym. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: opisać strukturę funkcjonowania SGRW podejmującej działania ratownicze samodzielnie lub w ramach większych związków taktycznych (działania na własnym odcinku bojowym), wyjaśnić znaczenie dla ratownictwa wysokościowego specyficznych cech sposobu przyjęcia zgłoszenia, znajomości terenu i obiektu, wywiadu i rozpoznania, dokonać rozdziału funkcji i zadań w SGRW podejmującej działanie ratownicze, omówić techniki pokonywania trudności w docieraniu ratowników do miejsca zdarzenia, w tym wybór drogi i sposobu dotarcia do miejsca zdarzenia, przedstawić sposoby zabezpieczenia poszkodowanego i miejsca zdarzenia opierając się na różnych typowych warunkach prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego, omówić specyfikę udzielania pomocy medycznej, przygotowania do transportu i stałej opieki nad poszkodowanym w warunkach akcji ratownictwa wysokościowego, dokonać doboru sposobu transportu w zależności od stanu poszkodowanego, wykonać czynności związane z zakończeniem akcji ratownictwa wysokościowego, przeprowadzić wywiad i rozpoznanie na miejscu zdarzenia, określić zamiar taktyczny i podejmowanie decyzji o rodzaju i sposobach działania SGRW, scharakteryzować funkcje i zadania w SGRW, wykonać zadania stosownie do pełnionych funkcji w SGRW, wybrać drogi i sposoby dotarcia na miejsce zdarzenia, zabezpieczyć poszkodowanego na miejscu zdarzenia, udzielić poszkodowanemu pomocy medycznej i przygotować go do transportu, towarzyszyć poszkodowanemu w trakcie transportu wykonując odpowiednie czynności, wybrać sposób i drogę transportu, koordynować i kierować pracą ratowników na poszczególnych stanowiskach i odcinkach ratowniczych, 17
zwijać odcinki ratownicze, stanowiska, sprzęt i zabezpieczać teren objęty działaniem ratowniczym po akcji, skontrolować prawidłowość prowadzonych działań, dokonać oceny prowadzonych działań. Uwagi: Podczas tych zajęć należy przeprowadzić co najmniej pięć pełnych, realizowanych zgodnie z zasadami taktyki ratowniczej, pozorowanych akcji w formie ćwiczeń taktyczno bojowych na wybranych obiektach. Wśród wybranych obiektów muszą znaleźć się: budynek wysoki, ciasna, pionowa przestrzeń zamknięta (studnia, szyb, jaskinia, itp.), konstrukcja stalowa zewnętrzna (np.: słup energetyczny kratownicowy, dźwig, maszt, zewnętrzna stalowa część komina), obiekt naturalny lub sztuczny z pionową ścianą. Różnica poziomów na odcinku ratowniczym powinna wynosić co najmniej 15m. W co najmniej jednym ćwiczeniu należy: wykorzystać technikę kolejki linowej, użyć sprzęt ochrony dróg oddechowych (w ciasnej przestrzeni zamkniętej), zrealizować założenie w warunkach nocnych; w dwóch - użyć technikę z układem wyciągowym; w trzech - nosze ratownicze. Podczas wszystkich ćwiczeń należy wykorzystywać do transportu pozoranta lub manekina o proporcjonalnym ciężarze oraz przeprowadzać zgodne z zasadami czynności pomocy medycznej stosownie do założenia. W czasie zajęć należy omówić analizy wybranych akcji ratowniczych z omówieniem charakterystycznych cech prowadzonych akcji: w budynkach wielokondygnacyjnych (w tym uwzględnić możliwości działania SGRW w warunkach pożaru), na dachach, w studniach, szybach i kanałach technicznych, w kominach (wewnątrz), na masztach, słupach, antenach, kominach (na zewnątrz), kolejach linowych, w kamieniołomach i w terenie skalnym (na powierzchni), w jaskiniach, na drzewach, w obrębie akwenów wodnych, podczas klęsk żywiołowych, podczas katastrof technicznych. 18
7. Techniki ratownictwa wysokościowego Zasady budowy stanowiska na potrzeby poszczególnych układów ratowniczych i zależnie od istniejących warunków prowadzenia działań. Zasady i techniki asekuracji w działaniach ratownictwa wysokościowego. Autoratownictwo z wykorzystaniem liny ratowanego. Dotarcie do ratowanego i uwolnienie z przyrządów zaciskowych i zjazdowych, zjazd z ratowanym przez węzeł oraz punkt przepięcia liny oraz z wykorzystaniem dodatkowej liny. Wciąganie ratowanego na stanowisko górne metodami U oraz przeciwwagą. Układy ratownicze do opuszczania z wykorzystaniem: przyrządu zjazdowego, wciągarki. Układy ratownicze do wciągania: wciągarki, układy wyciągowe (wielokrążek podstawowy, wielokrążek 1:4), balans, ruchomy bloczek. Technika jednej i dwóch lin oraz zasady ich stosowania. Układy ratownicze do transportu pionowego, ukośnego i poziomego kolejki linowe. Budowa stanowisk ratowniczych: w oparciu o istniejące naturalne i sztuczne punkty zamocowania oraz tworzenie specjalnie na potrzeby stanowiska sztucznych punktów zamocowania. Zjazd i podchodzenie po linie, poręczowanie, poręczowanie odcinkowe, wchodzenie z dolną asekuracją. Asekuracja: na stanowisku ratowniczym, ratowników na odcinkach ratowniczych, transportu poszkodowanego. Tworzenie ochrony lin: rolki krawędziowe, osłony, podkładki i odciągi (bloczki). Przejście z wyciągania do opuszczania (i odwrotnie) oraz przejście węzła w układzie do opuszczania i do wyciągania. Transport poszkodowanych w noszach. Transport poszkodowanych w uprzężach ewakuacyjnych. Przenoszenie poszkodowanego w noszach w trudnych warunkach terenowych z wykorzystaniem asekuracji górnej i oporęczowania. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić zasady budowy stanowiska na potrzeby poszczególnych układów ratowniczych i zależnie od istniejących warunków prowadzenia działań, omówić zasady i techniki asekuracji w działaniach ratownictwa wysokościowego, opisać techniki autoratownictwa z wykorzystaniem liny ratowanego oraz liny dodatkowej, omówić zasady budowy i wykorzystania oraz wady i zalety poszczególnych technik układów ratowniczych do opuszczania i wyciągania, przedstawić wykorzystanie techniki jednej liny w ratownictwie wysokościowym, omówić zasady budowy i wykorzystania kolejek linowych oraz lin kierunkowych, prawidłowo i sprawnie przeprowadzić działania ratownictwa wysokościowego w różnych warunkach, zbudować stanowiska ratownicze, założyć oporęczowanie, dotrzeć do miejsc trudno dostępnych z wykorzystaniem techniki zjazdu, podchodzenia po linie, wychodzenia z dolną i górną asekuracją, drabiny hakowej i balkonowej, przeprowadzić asekurację: na stanowisku ratowniczym, ratowników na odcinkach ratowniczych, transportu poszkodowanego, stworzyć ochrony liny, zbudować i obsłużyć układy ratownicze do wciągania i do opuszczania, zastosować technikę jednej i dwóch lin, 19
przejść z wciągania do opuszczania (i odwrotnie) oraz przejść węzeł w układzie do opuszczania i do wciągania, zbudować i obsłużyć kolejki linowe poziome i ukośne oraz założyć liny kierunkowe, ewakuować poszkodowanego w noszach i w uprzęży ewakuacyjnej, ewakuować poszkodowanego z wykorzystaniem górnej asekuracji oraz oporęczowania, przeprowadzić akcje autoratownictwa z wykorzystaniem liny ratowanego oraz liny dodatkowej. Uwagi: W trakcie zajęć należy zwrócić szczególną uwagę na techniki: stanowiska: ratownicze, zjazdowe, dolne, górne, podczas poręczowania odcinkowego ( startowe i pośrednie), poręczowanie, technika jednej i dwóch lin, zjazd, wychodzenie po linie, drabina hakowa, drabina balkonowa, górna asekuracja, dolna asekuracja, układy do wyciągania: wielokrążek podstawowy (1:3), wielokrążek 1:4, balans, ruchomy bloczek, układy do opuszczania: rolka zjazdowa, wciągarka, kolejka ukośna i pozioma, lina kierunkowa, odciągi, rolki krawędziowe i osłony na linę, przygotowanie noszy do transportu różnymi technikami, przygotowanie uprzęży ewakuacyjnej do transportu różnymi technikami, przenoszenie poszkodowanego z wykorzystaniem górnej asekuracji i oporęczowania, autoratownictwo z wykorzystaniem liny ratowanego (uwolnienie z przyrządów zaciskowych i zjazdowego), autoratownictwo z wykorzystaniem dodatkowej liny: metoda U i przeciwwagi, przejście z wyciągania do opuszczania (i odwrotnie) oraz przejście węzła w układzie do opuszczania i do wyciągania. 20
8. Ratownictwo medyczne w akcjach ratownictwa wysokościowego Charakterystyka obrażeń osób poszkodowanych. Zabezpieczenie poszkodowanego i udzielanie pomocy medycznej z wykorzystaniem zestawu PSP R-2 oraz sprzętu ratowniczego SGRW. Przygotowanie do ewakuacji w noszach i uprzęży ewakuacyjnej. Ewakuacja poszkodowanego w noszach (opcjonalnie zaopatrzonego w zestaw do tlenoterapii, wkłucie z płynami i ogrzewacz). Ochrona, opieka i stała kontrola stanu poszkodowanego. Współpraca ratowników z lekarzem. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić obrażenia typowe dla osób poszkodowanych w akcjach ratownictwa wysokościowego, omówić zasady i sposoby zabezpieczania poszkodowanego na miejscu zdarzenia w typowych obrażeniach i warunkach prowadzenia działań ratownictwa wysokościowego z wykorzystaniem zestawu PSP R - 2 oraz sprzętu ratowniczego SGRW, opisać czynności związane z przygotowaniem osoby poszkodowanej do ewakuacji, omówić zadania ratownika towarzyszącego poszkodowanemu w trakcie transportu, omówić zasady współpracy ratowników SGRW z lekarzem, zabezpieczyć poszkodowanego w miejscu zdarzenia, rozpoznać stan poszkodowanego (obrażenia), udzielić pomocy medycznej poszkodowanemu korzystając z zestawu PSP R-2, przygotować poszkodowanego do ewakuacji w noszach lub uprzęży ewakuacyjnej, udzielić wsparcia psychologicznego poszkodowanemu podczas ewakuacji (ochrona, opieka, kontrola stanu), współpracować z lekarzem. Uwagi: W miarę możliwości należy zapewnić udział w tych zajęciach lekarza jako wykładowcy współprowadzącego. 21
9. Łączność w ratownictwie wysokościowym Znaczenie łączności w ratownictwie wysokościowym. Sposoby i środki łączności: radiowa, przewodowa, sygnalizacja dźwiękowa, świetlna i gestowa. Zasady prowadzenia łączności w ratownictwie wysokościowym. Urządzenia nawigacyjne GPS. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić znaczenie łączności w ratownictwie wysokościowym, wymienić sposoby i środki łączności szczególnie przydatne w ratownictwie wysokościowym, przedstawić podstawowe zasady prowadzenia łączności w ratownictwie wysokościowym, omówić zastosowanie GPS w ratownictwie wysokościowym oraz omówić podstawowe funkcje wybranego urządzenia GPS. Uwagi: Podczas zajęć należy omówić przynajmniej jeden z systemów łączności przewodowej oraz jeden z modeli urządzenia GPS. 22
10. BHP w ratownictwie wysokościowym Wpływ cech osobowości ratownika na bezpieczeństwo własne i osób ratowanych. Przygotowanie psychofizyczne ratownika. Wyszkolenie i doświadczenie zawodowe ratownika. Dbałość o sprzęt. Samokontrola i wzajemna kontrola. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić czynniki wpływające na poziom bezpieczeństwa działań ratownictwa wysokościowego. 23
11. Psychologiczne aspekty prowadzenia działań w ratownictwie wysokościowym Pojęcie i geneza stresu, strachu i paniki. Zachowania ludzi w sytuacji zagrożenia. Sposoby oddziaływania ratowników na osoby pojedyncze poddane negatywnym czynnikom fizycznym i psychicznym podczas akcji ratowniczej. Sposoby kierowania zachowaniem się tłumu. Wpływ dojrzałości psychicznej i przygotowania metodycznego ratownika na jakość właściwego wspierania osób poszkodowanych oraz kierowanie grupami ludzi poddanych stanom zagrożenia. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: zdefiniować pojęcie i przedstawić genezę stresu, strachu i paniki, omówić zachowanie się ludzi w sytuacji zagrożenia, przedstawić sposoby oddziaływania ratownika na osoby pojedyncze znajdujące się w sytuacji zagrożenia, omówić zasady i sposoby kierowania zachowaniem się tłumu, opisać wpływ osobowości ratownika oraz jego doświadczenia zawodowego na jakość wspierania osób poszkodowanych oraz kierowanie grupami ludzi poddanych stanom zagrożenia. 24
12. Logistyczne zabezpieczenie działań ratownictwa wysokościowego Struktura SGRW: liczba ratowników i wyposażenie w sprzęt ratowniczy. Samochód ratownictwa wysokościowego: wyposażenie i charakterystyka techniczna. Zasady dysponowania SGRW. Zadania stawiane SGRW: na terenie powiatu, na terenie województwa, na terenie kraju, poza granicami Polski i przygotowanie do ich realizacji. SGRW w odwodzie operacyjnym. Możliwości prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych w różnym terenie i klimacie. Współdziałanie z innymi SGRW oraz innymi służbami ratowniczymi. Analiza wybranych akcji ratowniczych w kontekście zabezpieczenia logistycznego. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: opisać optymalizację sił i środków SGRW w strukturach Państwowej Straży Pożarnej do podejmowania skutecznych działań ratowniczych, omówić założenia do zasad dysponowania SGRW, przedstawić możliwości realizacji zadań stawianych SGRW: na terenie powiatu, na terenie województwa, na terenie kraju, poza granicami Polski i przygotowanie do ich realizacji, opisać warunki do prowadzenia przez SGRW długotrwałych akcji ratowniczych w różnym terenie i klimacie, omówić praktyczne zasady współdziałania z innymi SGRW oraz innymi służbami ratowniczymi w zakresie ratownictwa wysokościowego. Uwagi: Do prowadzenia tych zajęć należy wykorzystać przykładową dokumentację operacyjną dotyczącą SGRW: struktura funkcjonowania w JRG, zasady dysponowania, dokumentacja odwodu operacyjnego z SGRW, porozumienia o współpracy z innymi służbami ratowniczymi realizującymi działania w obszarze ratownictwa wysokościowego itp. 25
13. Zasady współdziałania SGRW z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej i innymi podmiotami ratowniczymi Unifikacja wyszkolenia i wyposażenia w podstawowy sprzęt SGRW w Polsce. Zakres wykonywanych zadań i kompetencje podczas akcji o charakterze lub z elementem ratownictwa wysokościowego. Przedsięwzięcia organizacyjne, szkolenia i doskonalenie zawodowe przygotowujące do integracji działań ratowniczych prowadzonych przez SGRW lub z jej udziałem. Zasady przygotowania i zabezpieczenia miejsca do lądowania śmigłowca ratowniczego w terenie przygodnym i na lotnisku śmigłowcowym. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: omówić potrzeby prowadzenia unifikacji wyszkolenia i wyposażenia w podstawowy sprzęt SGRW w Polsce oraz innych przedsięwzięć zmierzających do integrowania działań prowadzonych przez SGRW lub z jej udziałem, omówić zakres wykonywanych zadań i kompetencje podczas akcji o charakterze lub z elementem ratownictwa wysokościowego, omówić zasady przygotowania i zabezpieczenia miejsca do lądowania śmigłowca ratowniczego w terenie przygodnym i na lotnisku śmigłowcowym. 26
14. Egzamin końcowy Egzamin końcowy składa się z dwóch części: a) egzaminu teoretycznego w formie pracy pisemnej na losowo wybrany zestaw pytań. Pytania egzaminacyjne przygotowuje w formie zestawów pytań Biuro Szkolenia Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, spośród których, komisja egzaminacyjna w obecności uczestników kursu dokonuje losowania jednego zestawu pytań do przeprowadzenia egzaminu. b) egzaminu praktycznego w formie zadań praktycznych obejmujących sprawdzenie umiejętności w zakresie: obsługi sprzętu i znajomości technik ratowniczych, realizowania zadań w SGRW prowadzącej symulowaną akcję ratowniczą w ramach ćwiczeń taktyczno bojowych na wybranym obiekcie. 27
LITERATURA 1. Pit Schubert - Sicherheit und Risiko in Fel und Eis 1998 r. 2. Speleo Secours Fancais - Podręcznik ratownictwa jaskiniowego 2002 r. 3. Cave Rescue Techniques Huntsville 1992 r. 4. Confined space entry and rescue Santa Barbara 1996 r. 5. J.A.Frank & J.B.Smith Rope rescue manual Santa Barbara 1992 r 6. Marian Sochacki - Sprzęt i technika w ratownictwie wysokościowym Państwowej Straży Pożarnej Józefów 2000 r. 7. Komisja szkoleniowa GOPR - Podręcznik Ratownika GOPR tom 2 i 4. 8. Federation Francaise De Speleogie -Podręcznik ratownika jaskiniowego wydanie polskie. 9. Tom Vines i Steve Hudson - High Angle rescue Technigues. 10. Allen Padgett & Bruce Smith - On rope Huntsville 1996 r. 11. James Frank & Donald Patterson - CMC rappel manual. 12. Staff OF CMC Rescue Inc. - Confined sapce entry and rescue a training manual. 13. Pavel Oman - Osnovna Tehnika Gorske Resevalne Sluzbe Slovenije. 14. Georges Marbach i Bernard Tourte - Technigues de la speleologie alpine 2000 r. 15. David Judson - Caving practice and eguipment. 16. Tim Setnicka - Wilderness search and rescue. 17. Petr Buric, Richard Franc - Prace ve vysce a nad volnou hloubkou v podminkach pozarni ochrany. 18. Materiały pokonferencyjne - Ratownictwo specjalistyczne, Polanczyk 2000 r. 19. Materiały pokonferencyjne Ratownictwo wysokościowe, Lódź. 28
... (pieczęć podłużna) ZAŚ WIADCZENIE... imię (imiona) i nazwisko urodzon... dnia...... r. w... woj.... uczestniczył... w okresie od...... r. do...... r. w kursie podstawowym z zakresu ratownictwa wysokościowego realizowanego przez Państwową Straż Pożarną według programu z dnia......r. przeprowadzonym w... i uzyskał(a) tytuł młodszego ratownika wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej..., dnia...... r. (miejscowość) Nr... Organizator kursu... (pieczęć, podpis) 29
... (pieczęć podłużna) ZAŚ WIADCZENIE... imię (imiona) i nazwisko urodzon... dnia...... r. w... woj.... uczestniczył... w okresie od...... r. do... r. w kursie podstawowym z zakresu ratownictwa wysokościowego realizowanego przez Państwową Straż Pożarną według programu z dnia......r. przeprowadzonym w... Zaświadczenie jest dokumentem informującym o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego...., dnia...... r. (miejscowość) Nr... Organizator kursu... (pieczęć, podpis) 30