Scenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych w kontekście innowacyjności regionu dr inż. Arkadiusz Borowiec 08.12.2011 r. WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Poddziałanie 1.1.1 Projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight
1. Metodyka dochodzenia do scenariuszy 2. Najważniejsze dokumenty strategiczne i badania obejmujące problematykę dyfuzji innowacji 3. Układ scenariusza koncepcja budowy scenariusza 4. Scenariusz optymistyczny, pesymistyczny, prawdopodobny
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 1. Identyfikacja interesariuszy wspierających innowacyjną gospodarkę w Wielkopolsce mapa interesariuszy
Metodyka dochodzenia do scenariuszy punkt widzenia / interesy dążenia / co wnosi? w czym przeszkadza? jak hamuje? identyfikacja punktów widzenia interesariuszy
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 2. Tworzenie sieci zależności czynników wspierających innowacyjną gospodarkę w Wielkopolsce sieć zależności czynników
Metodyka dochodzenia do scenariuszy sieć zależności czynników
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 3. Tworzenie opisu relacji w sieci zależności czynników wspierających innowacyjną gospodarkę w Wielkopolsce opis relacji w sieci zależności czynników
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 4. Ocena siły i czasu oddziaływania czynników pomiędzy sobą w sieci zależności czynników wspierających innowacyjną gospodarkę w Wielkopolsce ocena czasu i siły oddziaływania czynników
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 5. Tworzenie macierzy wpływów czynników wspierających innowacyjną gospodarkę w Wielkopolsce mapa intensywności
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 6. Wyłonienie na podstawie mapy intensywności czynników aktywnych i krytycznych pasywne leniwe krytyczne aktywne mapa intensywności przedsiębiorczość kompetencje fachowe budżet regionu liczba MSP gotowość do innowacji działalność edukacyjna decyzje rządu zaufanie grupy nacisku infrastruktura dotacje celowe wiodące firmy decyzje władz samorząd. Instytucje Otoczenia Biznesu poziom rozwoju e-biznesu lider inicjatywy klastrowe działalność społeczna
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 7. Dla czynników aktywnych i krytycznych z mapy intensywności wydzielenie czynników sterowalnych i niesterowalnych czynniki sterowalne przedsiębiorczość budżet regionu działalność edukacyjna infrastruktura dotacje celowe decyzje władz samorząd. inicjatywy klastrowe czynniki niesterowalne kompetencje fachowe liczba MSP gotowość do innowacji decyzje rządu zaufanie grupy nacisku wiodące firmy Instytucje Otoczenia Biznesu poziom rozwoju e-biznesu lider działalność społeczna czynniki sterowalne i niesterowalne
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 8. Opracowanie uproszczonego modelu kierowania Czynniki niesterowalne: Sprzężenie zwrotne Sprzężenie wyprzedzające Czynniki sterowalne: 1. Przedsiębiorczość /4/ 2. Budżet regionu /29/ 3. Działalność edukacyjna /6/ 4. Infrastruktura (w tym Internet) /28/ 5. Dotacje celowe /30/ 6. Decyzje władz samorządowych /33/ 7. Inicjatywy klastrowe /50/ 1. Kompetencje fachowe /21/ 2. Liczba MSP /32/ 3. Gotowość do innowacji /48/ 4. Decyzje rządu /13/ 5. Zaufanie /17/ 6. Grupy nacisku /23/ 7. Wiodące firmy /31/ 8. Instytucje Otoczenia Biznesu / 40/ 9. Poziom rozwoju e-biznesu /41/ 10. Lider /49/ 11. Działalność społeczna /51/ Innowacyjna Wielkopolska Decyzje (władz Regionu) Kluczowe* indykatory / wskaźniki wczesnego reagowania: 1. Procentowy wskaźnik wydatków na edukację. 2. Procentowy udział budżetu we wspieraniu innowacji / inwestycji. 3. Wydatki na badania i rozwój (B+R/mieszkańca). 4. Liczba inicjatyw społecznych w regionie. uproszczony model kierowania
Metodyka dochodzenia do scenariuszy 9. Opracowanie, w postaci tabeli, scenariuszy rozwoju czynników dotyczących Innowacyjnej Wielkopolski tabela scenariuszy rozwoju
PB I Potencjalne sieci gospodarcze i społecznogospodarcze w Regionie PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw PB III Instytucje generujące wiedzę, odpowiedzialne za transformację scenariusz optymistyczny scenariusz pesymistyczny scenariusz prawdopodobny
Najważniejsze dokumenty strategiczne i badania obejmujące problematykę dyfuzji innowacji: - Raport Polska 2030 - Raport Europa 2050 - Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2010-2020 - Raport OECD Innowacyjność w Polsce - Scenariusze rozwoju Wielkopolski 2020 i 2050 - Program badań nad przyszłością regionów - dokument Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013 - Wyniki badań delfickich przeprowadzonych w ramach niniejszego projektu 15
Układ scenariusza koncepcja budowy scenariusza czynniki warunkujące dyfuzję innowacji zaufanie, gotowość do innowacji, rozwój e-biznesu, działalność społeczna otoczenie rynek, władze publiczne i ich polityka, system kształcenia i przygotowania zawodowego instytucje generujące wiedzę przedsiębiorstwa, instytucje otoczenia biznesu, publiczna nauka i sfera badawczo-rozwojowa, władze rządowe i samorządowe
nacisk na praktyczny aspekt zajęć, promowanie pracy zespołowej, nabywanie umiejętności fachowych sieciowy charakter działalności społecznej w kooperacji z podmiotami lokalnymi, zaszczepienie społeczeństwu gotowości do innowacji Dynamiczny wzrost inicjatyw sieciowych (sieci dostawców, inicjatywy klastrowe, sieci przemysłowonaukowe) Wzrost przedsiębior czości Scenariusz optymistyczny Rozwijanie działalności badawczorozwojowej w oparciu o lokalną kadrę naukową przez wiodące firmy Wzrost liczby MSP współpracują cych ze sobą IOB będą siłą napędową budowania relacji sieciowych i transformacji wiedzy szczególnie w MSP e-biznes istotnie ułatwi poszukiwanie nowych partnerów biznesowych i tworzenie sieci gospodarczych wzrost liczby inwestycji realizowanych w formule PPP wzrost znaczenia współpracy pomiędzy jednostkami B+R a biznesem proinnowacyjna struktura wydatków w budżetach JST wzrost liczby liderów promujących inicjatywy sieciowe wzrost poziomu zaufania pomiędzy podmiotami gospodarczymi oraz obywatelami tworzenie na poziomie regionalnym i lokalnym dotacji celowych na kooperację i tworzenie sieci konsekwentna realizacja programów strategicznych w praktyce administracyjnej rozwój infrastruktury wspierającej mobilność szczególnie w subregionach Wielkopolski 17
niedostateczna współpraca pomiędzy jednostkami B+R a biznesem (marginalizacja szkolnictwa zawodowego) marginalizacja subregionów odpływ najlepszych fachowców z wiodących firm do korporacji międzynarodowy ch (likwidacja zawodów), ograniczenie działalności społecznej wspierającej transfer, transformację oraz dyfuzję wiedzy w sieciach ogólny spadek przedsiębior czości Scenariusz pesymistyczny odpływ fachowców do wiodących firm w Regionie niewielki wpływ na transformację i dyfuzję wiedzy firm sektora MSP znaczny spadek inicjatyw sieciowych niewystarczając a działalność IOB w zakresie rozpowszechnia nia wiedzy spowolnienie rozwoju e- biznesu środki z budżetu przeznaczane na promocję Regionu (niedofinansowan ie infrastruktury) zanikanie inicjatyw klastrowych działalność grup nacisku sprowadzona do realizacji partykularnych interesów pojawienie się liderów w postaci korporacji międzynarodo wych spadek zaufania społecznego do liderów dalsze cedowanie zadań przez władze rządowe na JST bez zabezpieczenia środków finansowych dalszy niedostatek inwestycji w formule PPP 18
ograniczanie przez kadrę nauczającą procesu transferu wiedzy i innowacji wzrost roli kompetencji fachowych i usprawnienie procesu pozyskiwania wiedzy zwiększenie roli działalności społecznej (stopniowy wzrost zaufania) spadek inicjatyw oddolnych promujących postawy innowacyjne umiarkowany rozwój inicjatyw sieciowych Scenariusz prawdopodobny kooperacja wiodących firm z MSP (sieci poddostawców), rozwój firm wysokich technologii współpraca wiodących firm ze sferą nauki (kierunki zamawiane) dostosowywanie oferty do potrzeb przedsiębiorców przez IOB stopniowe polepszanie jakości przekazu i zakresu transformacji wiedzy poprzez rozwój e-biznesu wzrost znaczenia firm odpryskowych dla dyfuzji wiedzy w Regionie wzrost świadomości sektora nauki na temat współpracy z biznesem brak koordynacji działań JST w zakresie realizacji polityki regionalnej (działań proinnowacyjnych) rozwój sieci internetowej (komercjalizacja innowacyjnych rozwiązań), stopniowa poprawa stanu infrastruktury (głównie w centralnych ośrodkach subregionów) znaczne ograniczenie wsparcia budżetu środkami UE, spadek dotacji celowych wykreowanie liderów o niewielkim wpływie na innowacyjność Regionu stopniowy wzrost poparcia społecznego dla inwestycji w formule PPP 19
Wnioski 1. Niezwykle istotne będzie budowanie realnego partnerstwa i wspólnoty interesów wszystkich uczestników Wielkopolskiego Systemu Innowacji. 2. Scenariusze mogą działać pobudzająco lub stanowić ostrzeżenie dla władz Wielkopolski jako decydentów odpowiedzialnych za rozwój Regionu. Na bazie monitorowania wskazanych indykatorów mogą aktywnie wpływać na proces transformacji wiedzy. 3. Potrzebne są konkretne, odpowiedzialne i ukierunkowane na przyszłość działania, aby pokonać stagnację w działalności innowacyjnej wielkopolskich przedsiębiorstw i uczelni oraz usprawnić przepływ wiedzy między tymi podmiotami. 20
Wnioski 4. Rośnie rola właściwej i odpowiednio prowadzonej polityki gospodarczej oraz społecznej w skali regionalnej, 5. W procesie dyfuzji wiedzy bardzo ważną rolę może odegrać przemysł i sektor usług, 6. Również sektor nauki odpowiada za niedostateczną dyfuzję wiedzy do przedsiębiorstw 7. Na obecną sytuację ma także wpływ konsument (konieczność zmian postaw mieszkańców) Władze Regionu w perspektywie 2030 roku powinny podjąć trud zgrania wymienionych podmiotów i efektywniejszego stymulowania procesów dyfuzji wiedzy między nimi 21
Dziękuję za uwagę Arkadiusz.Borowiec@put.poznan.pl Spotkanie informacyjne współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 22