Spis treści Wstęp............................................................. 11 Zadania procedur higieny w placówkach ochrony zdrowia.................. 11 Cel opracowania Procedur higieny w placówkach ochrony zdrowia........... 14 Podstawowe informacje na temat zaka e............................... 15 Przyczyny zaka e szpitalnych....................................... 16 Konsekwencje zaka e............................................. 19 Koszty zaka e.................................................... 19 Nadzór nad zaka eniami............................................ 23 Rozdział 1. Higiena skóry............................................ 27 1.1. Higiena r k personelu.............................................. 27 1.1.1. Wskazania do mycia i dezynfekcji r k............................. 27 1.1.2. Wyposa enie stanowisk do higieny r k w dozowniki.................. 30 1.1.3. Wyposa enie stanowisk do higieny r k w podajniki do r czników, r czniki, umywalki i baterie umywalkowe........................... 34 1.1.4. Higiena szczoteczek do mycia paznokci............................ 36 1.1.5. Przygotowanie r k do mycia i dezynfekcji.......................... 36 1.1.6. Socjalne (zwyk e) mycie r k.................................... 38 1.1.7. Technika mycia i dezynfekcji r k (wg prof. G.A.J. Ayliffe a)............. 38 1.1.8. Czas mycia i dezynfekcji r k.................................... 43 1.1.9. Ilo preparatów rekomendowanych do skutecznego mycia i/lub dezynfekcji r k........................................... 44 1.1.10. Nadzór nad higien r k....................................... 46 1.1.11. Higieniczne mycie r k........................................ 49 1.1.12. Higieniczna dezynfekcja r k metod wcierania..................... 50 1.1.13. Chirurgiczne mycie r k....................................... 51 1.1.14. Chirurgiczna dezynfekcja r k metod wcierania.................... 52 1.1.15. Piel gnacja r k.............................................. 54 1.2. Higiena skóry dezynfekcja skóry przed zabiegami inwazyjnymi............. 55 1.2.1. Dezynfekcja skóry przed wstrzykni ciami: podskórnymi, domi niowymi, do ylnymi, pobraniem krwi........................ 55 1.2.2. Higiena miejsca wk ucia....................................... 58 1.2.3. Post powanie z dozownikiem do kompresów z waty celulozowej......... 61

6 Spis treści 1.2.4. Post powanie z kompresami z waty celulozowej..................... 62 1.2.5. Post powanie z butelkami na rodki antyseptyczne................... 62 1.2.6. Przygotowanie skóry przed pobraniem krwi na poziom cukru i podaniem insuliny........................................... 62 1.2.7. Dezynfekcja skóry przed znieczuleniem przewodowym................ 63 1.2.8. Dezynfekcja skóry przed wk uciami do stawów i jam cia a............. 66 1.2.9. Dezynfekcja skóry przed wk uciami do naczy centralnych............ 68 1.2.10. Mycie skóry przed zabiegami operacyjnymi........................ 71 1.2.11. Dezynfekcja skóry przed zabiegami operacyjnymi................... 73 1.3. Higiena skóry higiena cia a pacjenta.................................. 76 1.3.1. Higiena cia a pacjenta......................................... 76 1.3.2. Toaleta u pacjentów chodz cych przy przyj ciu do szpitala izbie przyj............................................... 77 1.3.3. Higiena jamy ustnej u pacjentów przyjmowanych do szpitala, a szczególnie zakwali kowanych do planowanych operacji............. 78 1.3.4. Toaleta u pacjentów chodz cych w oddziale szpitalnym.............. 80 1.3.5. Toaleta u pacjentów chodz cych skolonizowanych MRSA (gronkowcem z ocistym metycylinoopornym)....................... 80 1.3.6. Toaleta u pacjentów le cych skolonizowanych MRSA (gronkowcem z ocistym metycylinoopornym) toaleta w ó ku......... 83 1.3.7. Piel gnacja jamy ustnej........................................ 84 1.3.8. Mycie ca ego cia a............................................ 85 1.3.9. Toaleta u pacjentów le cych na wózku do mycia................... 87 1.3.10. K piel noworodka........................................... 88 1.3.11. W z y sanitarne wyposa enie................................. 91 1.3.12. Szatnie dla pacjentów........................................ 93 1.4. Higiena skóry higiena cia a i odzie y personelu medycznego............... 95 1.4.1. Szatnie dla personelu.......................................... 95 1.4.2. Higiena cia a pracowników medycznych........................... 98 1.4.3. Higiena odzie y pracowników medycznych post powanie z odzie robocz................................ 99 1.4.3.1. Post powanie z czyst odzie robocz..................... 103 1.4.3.2. Post powanie z brudn odzie robocz.................... 104 1.4.3.3. Post powanie z obuwiem roboczym....................... 105 1.4.4. Post powanie z odzie robocz jednorazowego u ycia (elementami odzie y roboczej)................................. 106 1.4.4.1. Post powanie z nakryciem g owy......................... 106 1.4.4.2. Post powanie z maskami chirurgicznymi................... 107 1.4.4.3. Post powanie z maskami z os on na oczy.................. 108 1.4.4.4. Stosowanie fartuchów jednorazowego u ycia................ 110 1.4.5. Higiena odzie y pracowników medycznych post powanie z odzie ochronn.................................................. 112 1.4.5.1. Post powanie z okularami ochronnymi (typu gogle).......... 114 1.4.5.2. Post powanie z maskami ochronnymi..................... 115

Spis treści 7 1.4.5.3. Post powanie z fartuchami ochronnymi barierowymi........ 116 1.4.5.4. Post powanie z fartuchami ochronnymi o owiowymi......... 118 1.4.5.5. Post powanie z r kawicami medycznymi................... 119 1.4.5.6. Postepowanie z r kawicami w gabinecie stomatologicznym..... 130 Rozdział 2. Higiena ran i błon śluzowych.............................. 131 2.1. Dezynfekcja ran.................................................. 131 2.2. Dezynfekcja b on luzowych........................................ 132 Rozdział 3. Preparaty dezynfekcyjne. Plany higieny szpitalnej............ 134 3.1. Ogólna wiedza pracowników na temat dezynfekcji....................... 134 3.2. De nicje rodków: antyseptycznego, dezynfekcyjnegoi produktu biobójczego... 135 3.3. Wymagania stawiane preparatom dezynfekcyjnym....................... 137 3.4. Zakup rodków dezynfekcyjnych dla placówek medycznych wymagania ogólne............................................... 143 3.5. Sposób zamawiania preparatów dezynfekcyjnych........................ 144 3.6. Zdolno drobnoustrojów do przetrwania na powierzchniach............... 147 3.7. Techniki i metody dekontaminacji.................................... 149 3.7.1. Mycie i dezynfekcja przez zanurzenie............................. 149 3.7.2. Mycie i dezynfekcja maszynowa w urz dzeniach myj co-dezynfekuj cych......................... 151 3.7.3. Dezynfekcja przez zmywanie powierzchni......................... 153 3.7.4. Dezynfekcja przez spryskanie................................... 154 3.7.5. Dezynfekcja w komorze dezynfekcyjnej........................... 155 3.7.6. Dezynfekcja przez wcieranie preparatu dezynfekcyjnego............. 156 3.7.7. Dezynfekcja parowa.......................................... 157 3.7.8. Dezynfekcja przez zamg awianie................................ 158 3.7.9. Stosowanie powierzchni zmniejszaj cych obci enie biologiczne, wykonanych z metali redukuj cych liczb drobnoustrojów............ 160 3.7.9.1. Mied i stopy miedzi.................................. 160 3.7.9.2. Nanotechnologia technologia srebra i miedzi.............. 163 3.8. Plany higieny.................................................... 165 3.9. Przyk adowy plan higieny dla pracowników medycznych.................. 166 3.10. Post powanie z preparatami dezynfekcyjnymi......................... 172 Rozdział 4. Sterylizacja narzędzi i sprzętu medycznego, wyroby medyczne 174 4.1. Wyroby medyczne................................................ 177 4.1.1. Wyroby medyczne jednorazowego u ycia.......................... 182 4.1.2. Post powanie z wyrobami medycznymi jednorazowego u ycia......... 183 4.1.3. Post powanie z wyrobami medycznymi wielorazowego u ycia i wyrobami o okre lonej krotno ci u ycia.......................... 186 4.2. Podstawowe poj cia zwi zane z przygotowaniem wyrobów medycznych wielorazowego u ycia.............................................. 189

8 Spis treści 4.2.1. Kontaminacja, dekontaminacja................................. 189 4.2.2. Bio lm.................................................... 193 4.2.3. Walidacja.................................................. 198 4.3. Przechowywanie wyrobów medycznych jednorazowego i wielorazowego u ycia.. 201 4.4. Zasady przechowywania i transportu wyrobów medycznych............... 204 Rozdział 5. Higiena narzędzi i sprzętu medycznego (postępowanie z wyrobami medycznymi wielokrotnego użycia)........... 207 5.1. Dezynfekcja wst pna narz dzi chirurgicznych w sali operacyjnej........... 207 5.2. Zasady przygotowywania roztworu roboczego preparatu dezynfekcyjnego do dezynfekcji wst pnej........................................... 209 5.3. Post powanie z narz dziami chirurgicznymi w centralnej sterylizatorni...... 210 5.4. Post powanie z narz dziami chirurgicznymi i sprz tem medycznym w salach zabiegowych/opatrunkowych....................................... 211 5.5. Post powanie z endoskopami gi tkimi................................ 212 5.6. Post powanie z wziernikami ginekologicznymi......................... 215 5.7. Post powanie z narz dziami i sprz tem medycznym w gabinecie stomatologicznym...................................... 217 5.8. Post powanie z kieliszkami do leków................................. 219 5.9. Post powanie z wózkami i tacami zabiegowymi......................... 220 5.10. Post powanie z kompresami elowymi ciep o-zimno................... 224 5.11. Post powanie ze stazami.......................................... 225 5.12. Post powanie ze sprz tem medycznym, który ma by przekazany do naprawy. 226 Rozdział 6. Higiena sprzętu higienicznego............................. 228 6.1. Post powanie ze sprz tem higienicznym wielorazowego u ycia............. 229 6.2. Dezynfekcja sprz tu higienicznego w szpitalu, w którym nie ma urz dze myj co-dezynfekuj cych...................... 230 6.3. Post powanie ze sprz tem higienicznym jednorazowego u ycia............. 231 Rozdział 7. Higiena powierzchni...................................... 233 7.1. Ryzyko zwi zane z wyposa eniem gabinetów medycznych................. 233 7.2. Wymagania dotycz ce mebli medycznych.............................. 236 7.3. Post powanie z powierzchniami w gabinetach zabiegowych................ 240 7.3.1. Post powanie z meblami w gabinetach zabiegowych................. 240 7.3.2. Post powanie ze sto ami operacyjnymi........................... 241 7.3.3. Post powanie ze sto ami zabiegowymi w szpitalu, w którym nie ma myjni-dezynfektora............................ 241 7.3.4. Post powanie z powierzchniami wra liwymi na dzia anie alkoholi...... 242 7.3.5. Post powanie z trudno dost pnymi powierzchniami................. 243 7.3.6. Post powanie z du ymi powierzchniami.......................... 243 7.4. Zasady poprawnego sprz tania...................................... 245

Spis treści 9 Rozdział 8. Higiena zabiegów medycznych............................ 248 8.1. Na o enie opatrunku/zmiana opatrunku.............................. 248 8.2. Cewnikowanie p cherza moczowego................................. 250 8.3. Post powanie z miejscem wk ucia i kaniul do yln (za o on do naczynia obwodowego)................................. 257 8.4. Przygotowanie skóry przed wk uciem centralnym (sposób zaopatrzenia miejsca wk ucia)............................... 260 8.5. Post powanie z zaka on kaniul................................... 262 8.6. Zasady zak adania ig y infuzyjnej do portu naczyniowego oraz piel gnacja portu............................................ 263 8.7. Post powanie z lekami, p ynami infuzyjnymi i sprz tem jednorazowym do terapii do ylnej............................................... 269 8.8. Post powanie po ekspozycji na materia biologiczny..................... 275 8.9. Post powanie ze sprz tem do tlenoterapii i leczenia preparatami wziewnymi........................................... 277 8.10. Post powanie z zestawami oddechowymi aparatu do znieczulenia i respiratorów...................................... 281 8.11. Odsysanie uk adu oddechowego.................................... 282 8.12. Post powanie ze ssakami elektrycznymi i pró niowymi................... 283 8.13. Usuwanie ow osienia ze skóry pola operacyjnego....................... 285 8.14. Zasady post powania ze strzygark chirurgiczn........................ 286 8.15. Zasady u o enia pacjenta na stole operacyjnym przygotowanie do dezynfekcji pola operacyjnego...................... 288 8.16. Obk adanie pola operacyjnego bielizn operacyjn...................... 289 8.16.1. Zasady ob o enia pola operacyjnego........................... 293 8.16.2. Zasady stosowania folii chirurgicznych......................... 294 8.17. Zasady przygotowania stolików do operacji............................ 296 8.18. Zasady post powania ze szwami chirurgicznymi........................ 297 8.19. Zasady post powania z materia em z gazy operacyjnej................... 298 8.20. Zasady pomagania piel gniarce operacyjnej........................... 299 8.21. Zasady post powania z miejscem operowanym w czasie trwania operacji i po operacji.................................................... 300 8.22. Zasady drenowania miejsca operowanego............................. 302 8.23. Sposób za o enia wysokopró niowego zestawu do drenowania ran.......... 303 8.24. Sposób wymiany butelki i drenu od zestawu wysokopró niowego........... 304 8.25. Post powanie z termometrami..................................... 305 8.26. Post powanie z mankietami do mierzenia ci nienia t tniczego krwi......... 309 8.27. Post powanie ze stetoskopem...................................... 310 8.28. Post powanie z fantomami do nauki resuscytacji....................... 311 8.29. Post powanie w czasie badania chorych, zbierania wywiadu, wykonywania niektórych zabiegów............................................. 312

10 Spis treści Rozdział 9. Zasady higieny w czasie stosowania izolacji pacjentów......314 9.1. Izolacja standardowa............................................. 316 9.2. Izolacja w zaka eniach szerz cych si drog kontaktu bezpo redniego....... 317 9.3. Post powanie z osobami skolonizowanymi lub zaka onymi MRSA.......... 321 9.4. Izolacja w zaka eniach szerz cych si drog oddechow.................. 322 9.5. Izolacja w zaka eniach szerz cych si drog krwi....................... 325 9.6. Izolacja w zaka eniach szerz cych si drog pokarmow................. 327 9.7. Izolacja ochronna............................................... 329 9.8. Post powanie z sal operacyjn w przypadku konieczno ci wykonania zabiegu operacyjnego u pacjenta skolonizowanego lub zaka onego drobnoustrojami alarmowymi (w tym ze zgorzel gazow ).............................. 331 9.9. Stosowanie izolacji w poszczególnych komórkach organizacyjnych.......... 332 9.10. Ryzyko rozprzestrzeniania si zaka e w oddziale....................... 334 Rozdział 10. Higiena łóżek i bielizny.................................. 337 10.1. Post powanie z ó kiem szpitalnym po wypisaniu pacjenta................ 338 10.2. Post powanie w czasie zmiany bielizny po cielowej u pacjenta le cego...... 341 10.3. Post powanie z czyst bielizn po cielow............................. 341 10.4. Post powanie z brudn bielizn po cielow............................ 342 Rozdział 11. Higiena środków transportu.............................. 345 11.1. Higiena wózków transportowych.................................... 345 11.2 Higiena transportu materia u biologicznego do laboratorium............... 346 Rozdział 12. Postępowanie z odpadami............................... 347 12.1. Segregacja i klasy kacja odpadów medycznych i komunalnych............ 347 12.2. Post powanie z workami i pojemnikami do segregacji odpadów............ 354 12.3. Post powanie z pojemnikami do segregacji odpadów o ostrych ko cach i kraw dziach................................................... 355 12.4. Post powanie z pojemnikami i stela ami do segregacji odpadów............ 356 12.5. Mgazynowanie odpadów medycznych................................ 357 Rozdział 13. Higiena powietrza w pomieszczeniach zabiegowych........ 359 Rozdział 14. Higiena żywienia i żywności.............................. 361 14.1. Higiena karmienia / ywienia pacjentów.............................. 361 14.2. Higiena lodówek dla pacjentów..................................... 362 Piśmiennictwo..................................................... 363