Starzenie się populacji Anna Nicińska
Plan zajęć 1. Starzenie się indywidualne 2. Starzenie się populacji 3. Mierniki starości populacji 4. Konsekwencje ekonomiczne (i społeczne) 5. Analiza treści i dyskusja
Starzenie się indywidualne Degradacja organizmu lub jego zgon. Dotyczy poszczególnych organizmów lub komórek organizmu. Nie jest chorobą. Koncepcje usterek w systemie modelowanie matematyczne. (Gavrilov, Gavrilova, 2006) Proces zmiany w czasie. Przybywanie lat życia wiąże się ze starzeniem tylko wówczas, gdy pociąga za sobą ubytki na zdrowiu lub zgon.
Wiek normalny Maksimum funkcji zgonów w wieku podeszłym (dorosłych). Postulat Lexisa: granica wieku, poza którą zgony mają charakter endogeniczny, tj. wynikają z degradacji organizmu (indywidualnego starzenia się). Przed wiekiem normalnym zgony mają charakter egzogeniczny (są przedwczesne i można by ich uniknąć. Złożone systemy z dużym ładunkiem usterek vs systemy proste z małym ładunkiem usterek.
Wydłużanie się trwania życia Oczekiwane trwanie życia w momencie urodzin rośnie w stałym tempie od XVIII w. Wcześniej wynosiło wedle szacunków demografów historycznych od 25 do 35 lat. XIX w: istotny spadek współczynnika zgonów kobiet i mężczyzn w wieku 0-14 i 15-49 lat przyczynia się do wydłużenia oczekiwanego trwania życia. Od ok. połowy XX w: za dalsze wydłużanie się oczekiwanego trwania życia odpowiedzialna jest malejąca umieralność w grupach wieku 65-79 lat i 80+. Dopiero od lat 1970. dostępne są dane, pozwalające obliczyć współczynniki zgonów osób w wieku 85+.
Wydłużanie się trwania życia w zdrowiu Przyrost dalszego trwania życia w zdrowiu stanowi większą część przyrostu trwania życia i jest taki sam dla kobiet jak i dla mężczyzn. Przyrost dalszego trwania życia kobiet jest większy niż mężczyzn. Wiek nie jest dobrą miarą stanu zdrowia, jeśli odnosi się do różnych kohort. Starzenie się indywidualne zaczyna się obecnie w późniejszym wieku niż kiedyś. Postępuje w tym samym tempie co kiedyś.
Starzenie się populacji (ludności) Definicja: Starzenie się populacji (population ageing) to systematyczny wzrost odsetka osób starych w populacji. za: Fihel, Okólski (2013) Dotyczy populacji a nie pojedynczych organizmów. Nie musi się wiązać z indywidualnym starzeniem się. Proces wzrost w czasie wspomnianego odsetka.
Odsetek ludzi starych Osoba stara; osoba w wieku starczym. Osoba starsza; osoba w wieku starszym. Granica wieku oznaczająca starość: 60 lat. (Sauvy, 1948) Wiek emerytalny. Wiek normalny. Starość kobiet i mężczyzn.
Starzy vs starzy i niestarzy Licznik: starzy Mianownik: starzy i niestarzy (populacja) S t S t?0; < 0 St St + Nt Nt St + Nt Wzrost licznika: spadek umieralności, wydłużone trwanie życia Spadek mianownika: spadek dzietności Są to zjawiska związane z przejściem z modelu reprodukcji rozrzutnej do oszczędnej (przejście demograficzne).
Proces starzenia się populacji Proces starzenia się populacji jest nieodwracalny i trudny do zahamowania. Decydujące znaczenie ma dzietność. γn t = S ; γ (0,1] t+ 1 γn t γn t γn t?0;?0; < 0 γ γn + N N γn + N N γn + N t t+ 1 t t t+ 1 t+ 1 t t+ 1
Piramida wieku Histogram wieku w podziale na płeć INED Sundbärg (1894) - Typ progresywny - Typ stacjonarny - Typ regresywny
Skala Rosseta (1959) Zaawansowanie procesu starzenia się. Progowe odsetki osób starych w populacji: 8; 10, 12. Aktualność skali?
Odsetek osób 65+ w 2010 r. Źródło: Fihel, Okólski (2013)
Prognoza odsetka osób 65+ w 2050 r. Źródło: Fihel, Okólski (2013)
Współczynniki obciążenia demograficznego Współczynnik obciążenia demograficznego: stosunek liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym. Współczynnik obciążenia osobami starymi: stosunek liczby osób w wieku starczym do liczby osób w wieku produkcyjnym. Wiek nieprodukcyjny: <15; 60+, 65+ Wiek produkcyjny: 15-59, 15-64 Aktywność i samodzielność osób w wieku nieprodukcyjnym. Aktywność i samodzielność osób w wieku produkcyjnym. Definicje statystyki publicznej
Prognoza Współczynnik obciążenia ludźmi starymi w wybranych krajach (> 5 mln mieszkańców w 2008 r.) Źródło: Fihel, Okólski (2013)
Współczynniki starości demograficznej Współczynnik starości demograficznej: stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Populacje, które rosną są młode; które maleją są stare. Jakie znaczenie ma wzrost lub spadek liczebności populacji dla społeczeństwa i dla gospodarki?
Wyzwania starych populacji Feminizacja z powodu nadumieralności mężczyzn Rynek pracy: starzenie się konsumentów; produktywność osób starszych Opieka System emerytalny: transfery publiczne i prywatne Aktywność zawodowa Aktywność społeczna
Populacje otwarte Migracje a starzenie się Emigracja młodych/starych Imigracja młodych/starych Dzietność imigrantów
System emerytalny System repartycyjny OLG System kapitałowy Wiek emerytalny Feminizacja starych populacji Dziedziczenie świadczeń emerytalnych Kto jest stary a kto jest młody?
Analiza treści
Starzenie się populacji czy starzenie się społeczeństw? Piramidy wieku pokazac przyklady Źródło: Wikimedia Commons