Sprzężenia na rynku edukacyjnym próba weryfikacji symulacyjnej Tomasz Kuszewski, Tomasz Szapiro Przemysław Szufel Warszawa, 30 czerwca 2014 r.
Złożoność i heterogeniczność rynku edukacji wyższej Zmiany regulacyjne na rynku edukacyjnym prowadzą do zmian poziomu wydatków regulatora, dochodu oraz rozkładu tego dochodu w populacji - nierówności społecznych Wiele skutków decyzji o sposobie regulacji rynku Współzależność decyzji Zróżnicowanie indywidualnych cech podmiotów oraz jakość nauczania determinuje decyzje podejmowane przez podmioty na rynku edukacyjnym Heterogeniczność populacji podmiotów na rynku edukacyjnym
Symulacja Technika numeryczna, która polega na przeprowadzaniu eksperymentów na modelu systemu w celu uzyskania wiedzy na temat wpływu parametrów wejściowych na wybrane mierniki wyjściowe, por. Law i Kelton (2007). System zestaw elementów wzajemnie powiązanych w sposób bezpośredni lub pośredni por. Ackoff (1971).
Symulacja wieloagentowa Sposób modelowania złożonych systemów składających się z niezależnych agentów [Macal i North, Argonne National Laboratory, 2010] Agent (np. student, instytucja edukacyjna, firma, regulator) wyodrębniony ze systemu heterogeniczny - posiadający indywidualne cechy podejmujący niezależnie decyzje dostosowujący reguły zachowania do zmian stanu otoczenia
System i jego model (por. Gilbert i Troitzsch, 2005) Analizowany system Model systemu Obserwacja systemu Modelowanie konstrukcja abstrakcyjnej reprezentacji systemu Symulowanie Dane z rzeczywistego systemu Podobieństwo Dane z procesu symulacji Warstwa systemu Warstwa symulacji
Struktura relacji pomiędzy agentami w modelu Indywiduum qkapitał ludzki qdochód (DS, GUS) qzdolności quczelnia Czesne Kapitał ludzki Instytucja edukacyjna q rodzaj własności (publ./pryw.) q forma studiów (stacj./niestacj.) q jakość q wysokość czesnego q liczba dostępnych miejsc Praca Dochód Finansowanie Firma Regulator q poziom opodatkowania q sposób finansowania
Wybrane założenia i uproszczenia dla wieloagentowej symulacji rynku edukacyjnego Kandydaci wybierają uczelnie kierując się oczekiwaną stopą zwrotu z inwestycji Uczelnie mają pełną informację o jakości kandydatów i wybierają najlepszych Gospodarstwa domowe mają stały odsetek dochodu, który może być przeznaczony na kształcenie dzieci Stała liczba miejsc oferowanych przez uczelnie Brak bezrobocia. Wyłączono analizę systemu emerytalnego. Wyłączono zmiany struktury demograficznej (jednolita i stała struktura wiekowa populacji).
Kalibracja modelu wykształcenie a poziom dochodów Dochód 0 5000 10000 15000 20000 25000 0. BRAK 1. pu st 2. pu nst 3. npu st 4. npu nst Rodzaj posiadanego wykształcenia wyższego
Kalibracja modelu rozkład dochodów w modelu
Eksperymenty symulacyjne Decyzja regulatora: struktura finansowania czesnego na uczelniach wyższych zależna od formy studiowania i własności szkoły wyższej Struktura finansowania czesnego w Polsce Stacjonarne Niestacjonarne Publiczna 100% 0% Niepubliczna 0% 0%
Eksperymenty symulacyjne Decyzja regulatora: struktura finansowania czesnego na uczelniach wyższych zależna od formy studiowania i własności szkoły wyższej Przykładowa zmiana regulacji Stacjonarne Niestacjonarne Stacjonarne Niestacjonarne Publiczna 100% 0% 50% 50% Niepubliczna 0% 0% 50% 50%
Wielokryterialna ocena decyzji regulatora skutki zmian struktury finansowania Kryterium oceny decyzji poziom dobrobytu poziom nierówności poziom wydatków z budżetu państwa struktura finansowania Miernik oceny decyzji średni poziom dochodu per capita współczynnik Giniego wydatki publiczne na finansowanie edukacji w ujęciu per capita dobrobyt nierówności wydatki Regulacja Wieloagentowy model rynku edukacyjnego Skutki Kalibracja dla rynku polskiego
Współzależność decyzji na rynku edukacyjnym Decyzja o regulacji Zmiana struktury finansowania Zmiana kosztów studiowania postrzeganych przez studentów Zmiana decyzji odnośnie do typu studiów Nowa dwuatrybutowa struktura kształcenia Nowa struktura wydatków budżetowych Zmiana poziomu i rozkładu kapitału ludzkiego Nowy poziom produktu Nowy poziom nierówności Nowy poziom wydatków Ocena decyzji
Scenariusze eksperymentów symulacyjnych Scenariuszowe badanie poziomów finansowania po czterowymiarowej kracie dla różnych typów uczelni Poziomy { 0%, 25%, 50%, 75%, 100% } Podział na uczelnie publiczne, niepubliczne Podział na kształcenie stacjonarne i niestacjonarne Poziom finansowania przez regulatora czesnego na studiach stacjonarnych na uczelniach publicznych nie jest niższy od poziomu finansowania innych typów studiów 224 scenariusze regulacyjne 40-krotne powtarzanie symulacji dla danego scenariusza regulacyjnego Pomiar średniej wartości skutków wprowadzenia regulacji
Przykładowe wyniki eksperymentu symulacyjnego Zmiana reżimu w momencie t=400 24.5 24 Dochód 23.5 23 22.5 22 21.5 21 20.5 1. Stabilizacja modelu 3. Nowy poziom dochodu 2. Chwilowy spadek dochodu związany z uzupełnieniem wykształcenia przez osoby pracujące a nie posiadające wyższego wykształcenia 20 300 400 500 Czas w modelu symulacyjnym
Wielokryterialna ocena skutków zmiany reżimu finansowania w stylizowanym modelu symulacyjnym rynku edukacyjnego Zagregowany dochód gosp. dom. 0.31 0.33 0.35 0.37 22000000 23000000 24000000 0.31 0.33 0.35 0.37 Nierówności dochodów (Gini) Nakładu regulatora na edukację 22000000 23000000 24000000 200000 800000 1400000 200000 800000 1400000
Wprowadzenie współpłatności prowadzi do Dochód 22000000 22500000 23000000 23500000 0.5,0.25,0,0 0.5,0.25,0,0.5 0.5,0.25,0.25,0.5 0.5,0.25,0.5,0.5 0.5,0.5,0,0 0.5,0.5,0,0.5 0.5,0.5,0.25,0.5 0.5,0.5,0.5,0 0.5,0.5,0.5,0.25 0.5,0.5,0.5,0.5 0.75,0,0,0 0.75,0,0,0.25 0.75,0,0,0.5 0.75,0,0.25,0 0.75,0,0.25,0.25 0.75,0,0.25,0.5 0.75,0,0.5,0 0.75,0,0.5,0.25 0.75,0,0.5,0.5 0.75,0.25,0,0 0.75,0.25,0,0.5 0.75,0.25,0.25,0 Sposób finansowania uczelni wyższych 0.75,0.25,0.25,0.5 0.75,0.25,0.5,0 0.75,0.25,0.5,0.25 0.75,0.25,0.5,0.5 1,0,0,0 Poziom finansowania czesnego studentów regulatora rynku edukacyjnego
Wprowadzenie współpłatności plus stypendia socjalne prowadzi do 0.28 0.30 0.32 0.34 0.36 Zagregowany dochód gosp. dom. 22500000 23500000 0.28 0.30 0.32 0.34 0.36 Nierówności dochodów (Gini) Nakładu regulatora na edukację 400000 800000 1200000 22500000 23500000 400000 800000 1200000
Wprowadzenie współpłatności plus stypendiami socjalne prowadzi do.. x1=0.5,s=[1,0,0,0] x1=0.5,s=[1,0,1,0] x1=0.5,s=[1,1,0,0] x1=0.5,s=[1,1,1,1] x1=1,s=[0,0,0,0] Dochód 22000000 22500000 23000000 23500000 24000000 Sposób finansowania stypedniów na uczelniach wyższych
Wnioski z eksperymentów symulacyjnych w stylizowanym wieloagentowym modelu rynku edukacyjnego Wprowadzenie współpłatności za studia wyższe spowoduje trwały wzrost przeciętnego dochodu gospodarstw domowych wzrost przeciętnego dochodu jest możliwy przy zachowaniu poziomu wydatków regulatora wzrostowi dostępności edukacji towarzyszy wzrost poziomu nierówności społecznych, w przypadku nadmiernego finansowania instytucji o niskiej jakości wzrost może nie być trwały
Wnioski z eksperymentów symulacyjnych w stylizowanym wieloagentowym modelu rynku edukacyjnego c.d. Rekomendowane sposoby zagospodarowania środków zwolnionych przez wprowadzenie współpłatności za studia na uczelniach publicznych współfinansowanie czesnego za studia na uczelniach niepublicznych oferujących wysoką jakość kształcenia wprowadzenie stypendiów socjalnych niezależnych od typu studiów większa dostępność studiów à wzrost skolaryzacji à wzrost dochodu gosp. domowych à wzrost nierówności
Literatura Law A. (2007) Simulation Modeling and Analysis, Fourth Edition Gilbert N, K. Troitzsch (2005) Simulation for the Social Scientist Axtell R. (2000) Why agents? On the varied motivations for agent computing in the social sciences, Center on Social and Economic Dynamics, Working Paper No. 17 Farmer J.D. Foley D, 2009, The economy needs agent-based modelling, Nature vol. 460, pp. 685-686 Macal C., M. North, (2005), Tutorial on Agent-based Modeling and Simulation, Proc. 2005 Winter Simulation Conference
Dziękujemy za uwagę
Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Instytut Badań Edukacyjnych ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa tel.: (22) 241 71 00, e-mail: ibe@ibe.edu.pl