Program kontroli jakości mleka

Program kontroli jakości mleka doświadczenia własne Milk quality control programme author s own experience Zapalenie gruczołu mlekowego Mastitis jest najczęściej spotykaną chorobą bydła mlecznego. Do terapii tej jednostki chorobowej zużywanych jest również najwięcej antybiotyków (2). Mastitis to reakcja zapalna organizmu na infekcję gruczołu mlekowego. Powoduje pogorszenie stanu zdrowia oraz pogarsza zdrowotność stada. Negatywnie wpływa na rozród, zdrowie cieląt, pogarsza status ekonomiczny gospodarstwa i wskaźniki higieniczne mleka. Wpływa również znacząco na spadek dobrostanu, a co za tym idzie wywołuje stres u chorujących zwierząt. Zapalenie wymienia może być spowodowane jednym czynnikiem, jednak najczęściej jest wypadkową i nałożeniem się kilku naraz. Mogą to być np.: urazy mechaniczne, zły stan strzyków, podrażnienia substancjami chemicznymi, nieumiejętna technika doju, napływ bakterii środowiskowych, występowanie bakterii zakaźnych i inne. Zapalenia kliniczne pojawiają się, kiedy reakcja organizmu jest silniejsza może się to objawiać w postaci zmian w samym mleku (50% przypadków), w wymieniu (35%) lub zmian ogólnoustrojowych (około 15%) (3). W większości przypadków klinicznych zapalenie ma lekki lub umiarkowany charakter. Jest odpowiedzią obronną organizmu, która ma na celu eliminalek. wet. Jacek Ptak specjalista chorób przeżuwaczy Członek Stowarzyszenia STOPMASTITIS Ośrodek Hodowli Zarodowej w Kamieńcu Ząbkowickim Przychodnia weterynaryjna Vet Medica, w Dzierżoniowie Streszczenie Globalny rynek mleka po ostatnich perturbacjach wychodzi na prostą. Analitycy z IFCN przewidują, że do 2030 roku zapotrzebowanie na produkty mleczne wzrośnie o 30%. Przy takim systemie pracy bardzo ważne jest minimalizowanie kosztów. Najdroższą chorobą bydła mlecznego jest zapalenie wymienia, które dotyka ponad 40% hodowanych zwierząt. Ograniczenie zużycia antybiotyków w hodowlach gospodarskich w przeciągu najbliższych lat to ogromne wyzwanie dla całego sektora rolniczego. Słowa kluczowe mastitis, profilaktyka, prewencja, antybiotykoodporność, AMR, Str. uberis, ONE HEALTH Abstract Following recent perturbations the global milk market gets ahead. IFCN analytics presume that the need for milk products will increase by 30% until 2030, which should result in increased milk production. That kind system requires cost reduction. The most expensive cattle disease is mastitis, the problem concerning over 40% of animals. A reduced use of antibiotics on farm is a big challenge in the coming years for the agricultural sector, requiring prior preparations. Keywords mastitis, prophylaxis, prevention, antibiotic resistance, AMR, Streptococcus uberis, ONE HEALTH Rynek mleka i jego przyszłość Globalny rynek mleka po ostatnich perturbacjach związanych z obniżonym zapotrzebowaniem rynku chińskiego, rosyjskim embargo i zdjęciem kwot mlecznych w Europie wychodzi na prostą. Długoterminowe prognozy są optymistyczne. Rosnąca populacja oraz zmiany w nawykach dietetycznych ludzi powodują zwiększone zapotrzebowanie na produkty mleczne. Ogólnie pojęte białko staje się bardziej popularne i znacząco wygrywa z piętnowanymi przez społeczeństwo węglowodanami. Analitycy z IFCN przewidują, że do 2030 roku zapotrzebowanie na produkty mleczne wzrośnie o 30% (1). Będzie to miało swoje odzwierciedlenie w intensyfikacji produkcji mlecznej. Przy takim systemie pracy bardzo ważne jest minimalizowanie kosztów produkcji. Na opłacalność i rentowność gospodarstw hodujących bydło mleczne bardzo duży wpływ mają dobrostan i zdrowotność stada. Najdroższą chorobą bydła mlecznego jest zapalenie wymienia. Dotyka ono ponad 40% hodowanych zwierząt. Szacuje się, że w wyniku zapaleń wymienia hodowcy tracą rocznie około 30 mld dolarów. Mogłoby się wydawać, że zapalenia kliniczne, koszty terapii i utylizowane mleko karencyjne są największym problemem. W rzeczywistości jednak hodowca traci najwięcej na produkcji mleka o niskiej jakości. Aby produkcja mleka przynosiła zyski, niezwykle ważna jest stała kontrola i poprawa jakości produkowanego surowca. W e t e r y n a r i a w T e r e n i e 1/2019 8

cję drobnoustrojów, neutralizację ich toksyn i regenerację tkanek wydzielniczych (4). Istnieje wiele podziałów patogenów, które powodują infekcje wymienia, ale w praktyce najczęściej używany jest podział na bakterie środowiskowe i zakaźne. Do drobnoustrojów zakaźnych możemy zaliczyć Staph. aureus, Str. agalactiae, Mycoplasma bovis i Corynebacterium bovis. Mikroorganizmy środowiskowe możemy podzielić na dwie grupy: paciorkowce inne niż Str. agalactiae oraz bakterie Gram-ujemne (Coliforms). Grupę pałeczek Gram-ujemnych obejmuje: Escherichia coli, Klebsiella species, Enterobacter species i Serratia species. Inne patogeny pochodzenia środowiskowego to: Truperella pyogenes, Psedomonas species, Proteus species, drożdżaki, grzyby oraz glony Prototheca. Str. dysgalactiae oraz Str. uberis posiadają cechy zarówno patogenu środowiskowego jak i zakaźnego (5). Bakterie środowiskowe są obecne w otoczeniu krowy (pasza, woda, przepędy, ściółka). Sprzyjające warunki (wysoka temperatura, wilgotność) powodują znaczne namnożenie się patogenów środowiskowych i wystąpienie większej liczby mastitis. Sytuację tę często możemy zaobserwować latem. Patogeny zakaźne zostają przeniesione z chorej ćwiartki do zdrowej. Najwięcej patogenów zakaźnych znajduje się w wydzielinach pochodzących z zakażonego wymienia. Do ich przeniesienia dochodzi poprzez ręce dojarzy, gumy strzykowe, ściereczki do czyszczenia wymion, o ile nie są jednorazowego Ryc. 1. Ośrodek Hodowli Zarodkowej w Kamieńcu Ząbkowickim użytku. Zakażona krowa podczas jednego doju potrafi zakazić do 8 innych zwierząt (w przypadku Staph. aureus). Opis obiektu, istniejące problemy oraz ich rozwiązania Ośrodek Hodowli Zarodowej w Kamieńcu Ząbkowickim, nad którym na co dzień sprawuję opiekę, liczy aktualnie 1050 krów w doju i 2000 sztuk całego pogłowia. Jest to obiekt strategiczny Skarbu Państwa. Krowy utrzymywane są w trzech obiektach, a średnia wydajność mleczna na najlepszym z nich wynosiła 12233 kg (2017 rok). Liczba komórek somatycznych oscyluje na poziomie 150-180 tysięcy na ml, a miesięczna liczba nowych zapaleń nie przekracza 5%. Aktualnie w Gospodarstwie znajduje się krowa Bella2 (HF), która w 2017 roku osiągnęła rekordowy wynik w Polsce, produkując 20 804 l mleka w laktacji. OHZ Kamieniec Ząbkowicki może również poszczycić się krową Zorza (HF), która w trzech wycenach osiągnęła najwyższy współczynnik PF (produkcja i funkcjonalność) w kraju. Zadania Obiektu skierowane są na produkcję dobrej jakości mleka, ciągłej poprawę genetyki krów rasy HF i szerzenie jej wśród hodowców w kraju i na świecie. Własnością Spółki jest również Stado Ogierów Książ. Pomimo poprawy wyników wiemy, że największym naszym problemem jest czynnik ludzki. Kadra pracownicza jest duża, zmienna, często obcojęzyczna i takie sytuacje wymagają od nas ciągłego monitoringu ich pracy, a także przeprowadzania systematycznych szkoleń. Aktualna wiedza, którą posiada cały świat, zostanie podwojona w przeciągu zaledwie czterech lat. To świadczy tylko o tym, że nieustannie trzeba się kształcić i rozwijać. Szkolenia są najczęściej przeprowadzane przez lekarzy weterynarii oraz ryc. archiwum autora r e k l a m a mastdecide selektywna terapia mastitis NOWOŚĆ! Kontakt: Animal Care e-mail: animalcare@wp.pl tel. 663 422 168 Skutecznie ogranicz zużycie antybiotyków w terapii mastitis.

G+ G Brak wzrostu bakterii 8 krów 22 krowy 26 krów 14,3% 39,3% 46,4% Tab. 1. Wyniki szybkiego testu diagnostycznego MastDecide przeprowadzonego na 59 zapaleniach. W 37 (66,1%) przypadkach udało nam się nie zastosować antybiotyków w kuracji ANTYBIOTYKI DOWYMIENIOWE ZALETY (+) łatwość podania, działa tylko miejscowo WADY ( ) możliwość nieodpowiedniego sposobu i czasu podania, możliwość wprowadzenia zanieczyszczenia do wymienia, możliwość podania antybiotyku do zdrowej, a nie chorej ćwiartki, wprowadzenie antybiotyku do ćwiartki wypełnionej dużą ilością mleka pogarsza jego działanie, tuby zawierające 3-4 antybiotyki w jednej przyczyniają się do zwiększenia antybiotykoodporności, na ulotkach producent często podaje archaiczne informacje, sugerując hodowcy podanie jednej tubki i powtórzenia jej po 24 h, jeśli to potrzebne, mała objętość leku, działa tylko miejscowo, w przypadku bakteriemii działa niewystarczająco, podczas leczenia dwóch lub więcej ćwiartek często przestaje być to opłacalne ANTYBIOTYKI PODAWANE OGÓLNIE ZALETY (+) WADY ( ) podanie odpowiedniej ilości leku w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób przez lekarza, niższe koszty, działa ogólnie na cały organizm w niektórych przypadkach gorsza penetracja tkanki gruczołowej, reakcje miejscowe powodujące zmiany tkanki po podaniu, działa ogólnie na cały organizm Tab. 2. Wady i zalety stosowania antybiotyków domięśniowych oraz dowymieniowych. W leczeniu krów w większości opieram się o podawanie antybiotyków ogólnie przez zootechników i dotyczą głównie odpowiedniej rutyny i higieny doju. Jednorazowe ręczniki do dezynfekcji, przedzdajacz, częsta zmiana rękawiczek, zachowanie czystości, dipingi przed i po doju (na bazie chloru i jodu), to standardowe procedury wykonywane na hali udojowej. Dipingi na bazie kwasu mlekowego często nie sprawdzały się w naszym gospodarstwie i były zbyt słabe dla presji środowiska. W 2011 roku na fermie jakość mleka była na niskim poziomie. Średnia wartość komórek somatycznych wynosiła ponad 400 tys./ml. Byliśmy świadomi, że taki wynik wpływa negatywnie na sytuację ekonomiczną Gospodarstwa. Dodatkowym problemem była duża liczba zapaleń klinicznych około 15% krów chorowało co miesiąc (150 przypadków). Dzięki kalkulatorowi Start- Cost (https://bit.ly/2ve5qmu) obliczyliśmy, że miesięcznie tracimy 104 000 zł na zapalenia kliniczne i 38 000 zł na wzrost liczby komórek somatycznych w skutek zapaleń podklinicznych. Dało nam to łączną roczną stratę wysokości ponad 1,7 mln zł (w 2011 roku!). Było o co walczyć. W posiewach bakteriologicznych najczęściej problem stanowiły gronkowce, zarówno gronkowiec złocisty, jak i CNS (ponad 50% wszystkich prób). Wprowadziliśmy zalecenia przewidziane dla bakterii zakaźnych skupiliśmy się głównie na usprawnieniu działania hali udojowej, poprawnym schemacie doju i skutecznej terapii DC (mleko było badane za każdym razem przed zasuszeniem). Po roku ciężkiej pracy, setkach przebadanych prób mleka sytuacja nieznacznie się poprawiła. Byliśmy oczywiście świadomi, że walka, szczególnie z gronkowcem złocistym, nie będzie łatwa i potrwa przez kilka lat. Niepokojące było jednak to, że cały czas pojawiały się nowe zwierzęta, od których izolowaliśmy gronkowca złocistego. Wtedy podjęliśmy decyzję o wprowadzeniu szczepień związanych z powyższym patogenem. Wprowadzenie autoszczepionek w części obiektów niestety nie przyniosły żadnego efektu, a wręcz odwrotnie zniechęciły zarząd do inwestowania w profilaktykę swoistą. W pozostałych obiektach wprowadziliśmy szczepienia ukierunkowane na gronkowce. Zdecydowaliśmy się na dywanowy (pozaulotkowy) protokół szczepień co pozwoliło łatwiej zorganizować samo szczepienie, ale i dodatkowo zabezpieczyć krowy W e t e r y n a r i a w T e r e n i e 1/2019 10

Stale Wprowadzane tymczasowo Planowane BVD, IBR, gorączka Q, profilaktyka mastitis: E. coli, S. aureus, CNS profilaktyka zapaleń płuc: BRSV i PI3 m. haemolytica i h. somni, profilaktyka biegunek rotawirus, koronawirus, E. coli profilaktyka mastitis: Str. uberis. Tab. 3. Szczepienia ochronne prowadzone i planowane do wprowadzenia w OHZ Kamieniec Ząbkowicki G+ G pentamat, penicylina, framycetyna, (azotan bizmutu) cefquinom (dobra skuteczność w stadzie), (azotan bizmutu) Tab. 4. Dobór antybiotyków dc w odniesieniu do otrzymanych wyników z testu MastDecide w trakcie całej laktacji. Zaczęliśmy od podwójnego szczepienia rozpoczynającego w odstępie 3-tygodniowym. Od tamtej pory całe stado jest szczepione regularnie co 3 miesiące. Dzięki połączeniu szczepień krów i jałówek oraz dobrego zarządzania udało nam się znacząco ograniczyć ilość zapaleń klinicznych (teraz w najgorszym, letnim okresie, mamy około 6% przypadków). Szczepionka, którą wybraliśmy, ma również drugą zaletę ogranicza konsekwencje mastitis powodowane przez bakterie z grupy coli. Przed wprowadzeniem zmian mieliśmy bardzo dużo zwierząt z ostrymi zapaleniami wymion około 30% wszystkich przypadków kończyło się zaleganiem krowy, koniecznością zasuszenia chorej ćwiartki czy brakowaniem. Aktualnie krowy łagodnie przechodzą zapalenia na tle bakterii z grupy coli. Przypadki ostre stanowią maksymalnie 5% wszystkich przypadków. Dzięki wprowadzonym zmianom udało się nam ograniczyć straty z 1,7 mln zł na niecałe 0,5 mln zł w skali roku. Niestety po kilku latach od rozwiązania problemu gronkowcowego pojawił się nowy paciorkowiec wymieniowy. W Polsce jest to aktualnie najczęściej izolowany patogen powodujący kliniczne zapalenie wymienia. To właśnie Strep. uberis jest odpowiedzialny za większą część półmilionowej starty. Większość zaleceń stosowanych przy paciorkowcu wymieniowym zostało już wprowadzone, niestety nadal doświadczamy wielu przypadków nawracającego zapalenia wymienia. Aktualnie zostaje nam wprowadzenie szczepień ochronnych również przeciwko temu patogenowi. Przy szczepieniu na gronkowce, bakterie z grupy coli i Str. uberis, stado zostanie zabezpieczone przeciwko 80% bakterii powodujących mastitis. Ograniczenie występowania chorób wymion poprzez wprowadzenie szczepień dywanowych na cały rok to koszt około 2-3 dni produkcji mleka średniowydajnej krowy. Uważam, że taka strategia przyniosła bardzo dobre efekty w krótkim czasie. Dodatkowo profilaktyka swoista pozwoliła nam w ogromnym stopniu ograniczyć zużycie antybiotyków, na co w dzisiejszych czasach również musimy zwracać uwagę. Dzięki wykorzystywaniu UDDER- CHECK testów diagnostycznych przeprowadzanych metodą PCR i wysłaniu mleka do laboratorium, możemy ocenić tło infekcji. Czy problemy z wymionami są obecnie spowodowane przez bakterie środowiskowe i należy bardziej zadbać o poprawę warunków na fermie? Czy może zapalenia są spowodowane przez bakterie przenoszące się przez halę udojową i ręce dojarzy? Podczas pobierania i wysyłania prób oraz wykonywania badań bakteriologicznych należy pamiętać, że wykrycie E. coli stanowi niemały problem. Bakterie często już w wymieniu i probówkach ulegają obumarciu, np. poprzez toksyny, które same wytwarzają i patogen, co jest w rutynowym badaniu praktycznie nie do wykrycia. Wywiad, badanie kliniczne oraz wykonanie szybkiego testu diagnostycznego w miejscu przebywania zwierząt w przypadku diagnozowania colimastitis spisuje się lepiej. Ze względu na okresowe siewstwo problemem jest również diagnozowanie gronkowca złocistego. W ciągu ostatniego roku na fermie dokonaliśmy dużej zmiany, jeśli chodzi o zarządzanie legowiskami. Ze względów ekonomicznych ograniczyliśmy zużycie ciągle drożejącej słomy. W grupach krów laktacyjnych, na których legowiskach znajdują się materace, ścielenie ma miejsce dwa razy dziennie, specjalnie przygotowaną mieszanką produktów dezynfekcyjnych i pociętą słomą. W grupach zasuszonych, fresh i porodówkach zużycie słomy i ścielenie jest utrzymywane na normalnym poziomie, by jak najbardziej ograniczyć zabrudzenie zwierząt. Pomimo wielu obaw związanych z ograniczeniem zużycia ilości słomy i pogorszeniem warunków środowiskowych muszę stwierdzić, że nie wpłynęło to w znacznej mierze na pogorszenie warunków dobrostanu zwierząt oraz na wzrost odsetka zapaleń. Badania plus profilaktyka Podążając za światowymi trendami w zarządzaniu zdrowiem stada, zdecydowaliśmy, że wszystkie nowe przypadki zapalenia wymienia będziemy badać bakteriologicznie i określać patogen odpowiedzialny za powstałą infekcję. Co ciekawe, okazało się, że w ponad 30% wysyłanych przez nas prób nie odnotowano wzrostu bakterii, kolejne W e t e r y n a r i a w T e r e n i e 1/2019 12

15% wykazywało wzrost bakterii Gram- -ujemnych. Po zapoznaniu się z opracowaniami i doświadczeniami zagranicznych specjalistów, zdecydowaliśmy się na leczenie łagodnych i umiarkowanych przypadków zapalenia wymienia (bez wzrostu bakteryjnego lub powodowanych bakteriami Gram-ujemnymi) bez użycia antybiotyków. Do szybkiego wykrycia przyczyny infekcji używamy testów ampułkowych MastDecide. Testy są bardzo proste w użytkowaniu i często dają wynik już po 8 godzinach od rozpoczęcia badania. Zawierają pełen zestaw narzędzi do przeprowadzenie badania. W momencie wykrycia nowego zapalenia, pobierana jest próbka mleka i od razu podawany jest zwierzęciu niesterydowy lek przeciwzapalny (najczęściej karprofen, ketoprofen, meloksykam). Następnie bez konieczności wysyłania próbki na miejscu w gospodarstwie przeprowadzany jest szybki test. Składa się on z dwóch ampułek zawierających płynny agar w kolorze różowym. W każdej z ampułek umieszczana jest pipetą (w zestawie) odpowiednia ilość badanego mleka, następnie próbówki odstawia się do cieplarki (my używamy szeroko dostępnych lodówek mobilnych, które mają możliwość ustawienia stałej temperatury od 5 C do 40 C (koszt 200-450 zł). Po 12-14 godzinach otrzymujemy wynik, który dostarcza informacji, czy zapalenie zostało spowodowane bakteriami Gram-dodatnimi (dwa odbarwione agary), bakteriami Gram-ujemnymi (jeden odbarwiony agar) lub w ogóle powodem nie były bakterie (agary nie odbarwiły się). W wypadku zapaleń aseptycznych, zapaleń łagodnych lub umiarkowanych powodowanych bakteriami Gram-ujemnych, kontynuujemy jedynie podawanie leków przeciwzapalnych. Jeśli okaże się, że jednak powodem były bakterie Gram-dodatnie r e k l a m a (w badanych przypadkach najczęściej paciorkowiec wymieniowy i CNS), zostaje podany antybiotyki. Testy są łatwe w wykonaniu, jak i w interpretacji. Dzięki temu, że mogą być wykonywane przez hodowcę, wyniki mamy bardzo szybko. W związku z wdrożeniem tej procedury udało się ograniczyć zużycie tub dowymieniowych o ponad 50%. Hodowcy są zadowoleni, ponieważ ilość mleka karencyjnego obniżyła się znacznie. Krowy leczone tylko lekami przeciwzapalnymi bardzo szybko wracają do normy (zazwyczaj po 3-4 dniach) Nie odnotowaliśmy pogorszenia odsetka wyleczeń po wprowadzeniu powyższego schematu postępowania. Jak wprowadzone zmiany wpływają na fermę? Działania odnośnie poprawy jakości mleka prowadzone są również na podstawie tabulogramów. Dzięki nim sprawdzamy na bieżąco, ile mamy W e t e r y n a r i a w T e r e n i e 1/2019 13

G+ G BRAK WZROSTU NSAIDS: karprofen, ketoprofen, meloksykam antybiotyki: penicyliny, cefalosporyny (minimum 5-8 dni) NSAIDS: karprofen, ketoprofen, meloksykam antybiotyki: tylko przy pogorszonym stanie klinicznym, sepsie, temp. > 39,5 C, obrzęku, zmianach występujących w dwóch ćwiartkach i więcej: marbofloksacyna, danofloksacyna, enrofloksacyna, oksytetracyklina, cefquinom NSAIDS: karprofen, ketoprofen, meloksykam Tab. 5. Najczęściej stosowane leczenie klinicznego mastitis w zależności od klasyfikacji patogenów * W zależności od potrzeb dodatkowe leczenie objawowe, płynoterapia, sondowanie, suplementacja witamin, poprawianie odporności (głównie witamina E+SE, dimer lizozymu). krów z podwyższonym poziomem komórek somatycznych oraz czy był to jednorazowy wzrost. Wiemy również, czy jest to już choroba chroniczna i poziom ten jest podwyższony przez dłuższy czas. Takim krowom pomimo tego, że często nie wykazują zmian makroskopowych podczas badania TOK, pobierane jest mleko i wysyłane do laboratorium. W zależności od wyników podejmujemy leczenie lub od niego odstępujemy. Wiemy również, że leczenie krów chronicznie chorych antybiotykami mija się często z celem. Po skończonej kuracji oceniamy postępy i decydujemy, czy krowa nadaje się do dalszej produkcji mleka. Z tabulogramów możemy również wyczytać, czy leczenie mastitis w zasuszeniu przebiega pomyślnie. Jeżeli w danym przypadku podniosła się ilość komórek somatycznych po wycieleniu w stosunku do poziomu sprzed zasuszenia, tzn. że kuracja nie powiodła się, a antybiotyk nie zadziałał odpowiednio. W zależności od podejścia do tematu zasuszania można również dzięki tabulogramom sprawdzić krowy, które nigdy nie chorowały i podawać antybiotyki DC selektywnie. W Ośrodku Hodowli Zarodowej każdej krowie w zasuszeniu podajemy antybiotyki oraz azotan bizmutu (czopy dowymieniowe). W tym samym czasie przeprowadzane są badania mleka szybkim testem diagnostycznym, a antybiotyk DC jest dobierany w zależności od wyniku przeprowadzonego testu. Przy bakteriach Gram-dodatnich zasuszamy krowy połączeniem penetamatu, penicyliny, framycetyny. Przy bakteriach Gram- -ujemnych ze względu na dobre wyniki zasuszamy krowy cefquinomem. Pomimo wielu prób wdrażania zasuszania selektywnego wyniki były niezadowalające i w obecnej chwili nie ma tendencji do ograniczania ich zużycia w stadzie. Podsumowanie Hodowcy bydła mlecznego powinni mieć świadomość, że XXI wiek postawił im poprzeczkę bardzo wysoko. By osiągnąć sukces, powinno się wdrożyć proste, szybkie i powtarzalne czynności. Szybkie testy diagnostyczne, wsparcie wykwalifikowanego laboratorium, wyszkolony personel, profilaktyka i systemy szczepień pozwoliły nam w znacznej mierze ograniczyć liczbę mastitis. Z wyników badań przeprowadzonych na 56 krowach wynika jasno, że od rozpoczęcia stosowania szybkich testów bakteriologicznych ograniczyliśmy zużycie antybiotyków o 66,1%. U 8 krów (14,3%) zdiagnozowaliśmy zapalenia spowodowane bakteriami Gram-dodatnimi, a u 22 krów bakteriami Gram-ujemnymi (39,3%). Przed rozpoczęciem używania testu każdej krowie wykonywaliśmy badanie kliniczne, badanie TOK i przy zmianach makroskopowych mleka zostawał wdrażany do kuracji antybiotyk. Od każdej krowy z zapaleniem pobieraliśmy również mleko do próbówki, dokładnie je oznaczaliśmy i umieszczaliśmy w zamrażarce. W zależności od potrzeb wysyłaliśmy do laboratorium wszystkie próby do badania lub tylko te, które nie reagowały na leczenie antybiotykami pierwszego rzutu lub jeśli zapalenie nawróciło w tej samej ćwiartce do 30 dni od zakończonej kuracji. Za nawroty choroby w naszym stadzie najczęściej odpowiada Str. uberis. Na podstawie wyników możemy również stwierdzić, że u 26 krów (46,4%) zaobserwowano brak wzrostu bakterii. Wynik ten wywołał u nas konsternację, a także dał nam wiele do myślenia. Jak bardzo myliliśmy się, podając każdej krowie antybiotyki przy zmianie makroskopowej mleka? Ile mleka musieliśmy z tego powodu zutylizować, nie czerpiąc z tego zysku? Jak dużą wytwarzaliśmy antybiotykooporność i ile antybiotyków zostało podanych bez potrzeby? Pytań jest wiele i z powodu propozycji ograniczenia zużycia antybiotyków w ramach programu ONE HEALTH, będzie ich jeszcze więcej. Ograniczenie zużycia antybiotyków w hodowlach gospodarskich w przeciągu najbliższych lat to ogromne wyzwanie dla całego sektora rolniczego i warto zacząć przystosowywać się do tych zaleceń wcześniej. q Piśmiennictwo dostępne u autora. W e t e r y n a r i a w T e r e n i e 1/2019 14