https://www. Konkurs rolniczy "Pamiętnik Rolnika" - historia przemian polskiej wsi Autor: Anna Sokół Data: 19 listopada 2017 Polska, jako pierwszy kraj obozu socjalistycznego, postanowiła dokonać przemian. Transformacja, którą zaczęto przeprowadzać już w latach 80. XX wieku, zrewolucjonizowała również polską wieś. Co wydarzyło się na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat? Konkurs rolniczy Pamiętnik Rolnika zbiera historie przemian. 1/7
https://www. W Pamiętniku Rolnika znajdą się historie z lat 1989 2013. A na zdjęciu rok 1992 (źródło: agrofoto; użytkownik: wladymir). Transformacja systemowa miała na celu budowę wolnego rynku, wprowadzenie i ugruntowanie demokracji w Polsce oraz stworzenie społeczeństwa obywatelskiego. Proces ten objął niemal wszystkie sfery życia Polaków. Dlatego dziś możemy wyodrębnić transformację ustrojową, gospodarczą i społeczną. Polska wieś uległa przemianom, z którym nie każdy rolnik sobie poradził. A z drugiej strony transformacja umożliwiła inne podejście do rolnictwa, wyznaczyła nowe ścieżki. Dokąd więc zaszła wieś po 1989 roku? Do 1989 roku Liczba gospodarstw rolnych na przestrzeni lat. W ubiegłym stuleciu w Europie Środkowej kilkukrotnie próbowano zmieniać model rolnictwa. Najpierw w okresie międzywojennym i w latach 40. przeprowadzano reformy rolne. Następnie próbowano wprowadzić kolektywizację, która polegała na zrzeszaniu chłopów w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych. To jednak nie powiodło się w 100 %, Prowadzony od 1948 roku i niedokończony proces doprowadził do powstania rodzinno-kolektywistycznego modelu rolnictwa. Zmiany zostały jednak przerwane w 1989 roku, który był początkiem skutecznie przeprowadzonej 2/7
https://www. dekolektywizacji. Przemiany Myśląc o przemianach polskiej wsi, pod uwagę trzeba wziąć cztery procesy: powstawanie nowego modelu agrarnego, deruralizację, czyli stopniowe zmniejszanie się udziału ludności wiejskiej w populacji, dezagragryzację, czyli ograniczenie wpływu rolnictwa na gospodarkę, a także rolników na społeczeństwo, restratyfikację proces zmian struktury społecznej wsi, a co za tym idzie modyfikację hierarchii. Nowy model agrarny Zmiany władania użytkami rolnymi w latach 1989 2002 (w %). Po 1989 roku wiele zmieniło się w kwestii własności. Do tego momentu w Polsce mieliśmy trójsektorową strukturę własności, czyli gospodarstwa państwowe, prywatne oraz spółdzielcze. Tak zwane PGR-y Państwowe Gospodarstwa Rolne były stopniowo prywatyzowane. Poprzez ich dzierżawę lub sprzedaż powstawały gospodarstwa prywatne. Jedynie ok. 5,5 % użytków rolnych została zagospodarowana przez sektor publiczny. W 2004 roku, gdy wstępowaliśmy w szeregi Unii Europejskiej, przemiany były już na takim etapie, że niemal całe polskie rolnictwo znajdowało się 3/7
https://www. w prywatnych rękach. W procesie transformacji polskiej wsi ugruntowały się również wyraźne cele istnienia gospodarstw rolnych. Mamy więc podział nastawienie na produkcję zaspokajającą potrzeby rynku lub potrzeby własne. To właśnie na początku lat 90. zbiorowość wiejska rozpadła się na gospodarstwa rynkowe (towarowe) i istniejące z innych względów. Te pierwsze są ściśle powiązane z gospodarką. Drugie posiadają dużą autonomię. Konkurs rolniczy to również okazja do przesłania zdjęć z gospodarstw. Tutaj wieś w 1997 roku (Źródło: agrofoto; użytkownik: Niewidoczny96). Gospodarstwa rynkowe to przede wszystkim ośrodki największe i silne ekonomicznie. Wciąż dążą do powiększania wykorzystywanego obszaru, a co za tym idzie intensywności produkcji. Natomiast gospodarstwa nie nastawione na mocny związek z rynkiem ulegają marginalizacji. Ograniczają produkcję, zmniejszają wykorzystywany obszar. Proces dostosowania struktur postkomunistycznych do gospodarki rynkowej, wytworzenie nowego modelu agrarnego to pewna nowość. Natomiast w przypadku trzech pozostałych procesów możemy mówić o kontynuacji tego, co zaczęło się już przed 1989 rokiem. Deruralizacja Stopniowe zmniejszanie się udziału ludności wiejskiej w całej populacji kraju, trwało przez cały XX wiek. W latach 1910-1913 udział ludności wiejskiej szacowany był na ponad 70 %, a w 1990 roku już na nieco ponad 38 % (Frenkel 2003). Na początku lat 90. deruralizacja uległa zahamowaniu i przez 10 lat statystyki przedstawiały się podobnie jak w 1990 roku. Na postępujące zmniejszanie się udziału ludności wiejskiej wpływ miały takie czynniki jak: ruch naturalny, migracje wewnętrzne między miastem a wsią, migracje zagraniczne oraz zmiany w podziale administracyjnym kraju. Od 2002 do 4/7
https://www. 2007 roku odnotowano nawet wzrost liczby ludności wiejskiej. Możemy więc mówić o reruralizacji. Zatrudnienie ludności wiejskiej w 1988 i 1993 roku. Na to czy na obszarach wiejskich przybywa mieszkańców, wpływ ma różnicowanie się tych obszarów. Na wsiach oddalonych od dużych ośrodków miejskich ubywa ludzi wyjeżdżają do szkoły, do pracy. Natomiast przybywa mieszkańców na obszarach podmiejskich, gdzie ludzie mają na tyle blisko pracę i uczelnię, że nie muszą wyprowadzać się ze swoich wiosek. W zasięgu miast o średniej wielkości następuje szybki rozwój funkcji pozarolniczych zmienia się struktura aktywności ekonomicznej, zatrudnienie i wykształcenie. Niektóre obszary bardzo szybko się urbanizują. Dezagraryzacja Jest to zjawisko występujące już od początku XX wieku. Przez cały ten czas stopniowo maleje udział rolnictwa w tworzeniu PKB, który jest jedną z miar ograniczania się agrarności. W Europie Środkowej powoli rolnicze regiony tracą swój charakter. Po 1990 roku zaobserwowano znaczne przyspieszenie tego procesu. Widać to właśnie po udziale rolnictwa w PKB. Miarą agrarności jest też odsetek zatrudnionych lub utrzymujących się z rolnictwa. To jednak powoduje trudności w określeniu poziomu dezagraryzacji. Wynika to z różnego definiowania rolniczości. Jednak, niezależnie od podejścia do problemu, analizy wskazują na to, że w okresie transformacji wzrósł poziom dezagraryzacji. Na początku transformacji zanotowano spadek zatrudnienia w gospodarce. Na obniżenie zatrudnienia w rolnictwie wpłynęła likwidacja ok. 300 tysięcy miejsc pracy (w PGR-ach). 5/7
https://www. Restratyfikacja Zmiany udziału kategorii agrarnych w strukturze społeczno-zawodowej Polski (w %). Czy nasz konkurs rolniczy i Wasze historie potwierdzą te dane? W okresie PRL-u powstała bardzo duża grupa chłopów robotników, która niemal zupełnie zniknęła w czasie transformacji. Pojawiła się tendencja wielozawodowości. Powodem był wielofunkcyjny rozwój wsi i rolnictwa. Równocześnie grupa rolników konsekwentnie się kurczyła i zmniejszał się wkład rolników w społeczeństwo. Upadł też mit rolnika jako żywiciela narodu. W latach 90. XX wieku zmalazło zatrudnienie w przedsiębiorstwach należących do państwa, coraz więcej osób zatrudniało się w firmach prywatnych. Na wsiach pojawili się bezrobotni. Transformacja przyniosła również zmniejszanie się liczby kategorii zawodowych, które były związane z rolnictwem. Konkurs rolniczy Na obniżenie zatrudnienia w rolnictwie wpłynęła likwidacja ok. 300 tysięcy miejsc pracy (w PGR-ach) Wiele zostało już napisane na temat przemian polskiej wsi po 1989 roku. Temat jednak nie został wyczerpany. To, co działo się w latach 90. XX wieku i pierwszych latach XXI wieku znacząco wpłynęło na obecne rolnictwo. Proces transformacji jest na tyle złożony, że Nie jesteśmy w stanie całościowo go tutaj zaprezentować. Dlatego zwracamy się do rolników z Pamiętnikiem Rolnika. Ten konkurs rolniczy to doskonała okazja do zebrania historii rolników, którzy doświadczyli skutków przemian, a nawet brali w nich czynny udział. Do 28 lutego 2018 roku czekamy na Wasze historie i liczymy na to, że pozwolą one uzupełnić obraz polskiej wsi w latach 1990-2013. 6/7
https://www. 7/7 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)