Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XIII/ 106 /2012 Rady Gminy Święciechowa z dnia 7 marca 2012 Program wspierania rodziny w Gminie Święciechowa na lata 2012 2014 Święciechowa, luty 2012 r. 1
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP. 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE. 3. ZAŁOŻENIA PROGRAMU. 4. CELE I REALIZATORZY PROGRAMU. 5. REALIZACJA ORAZ MONITOROWANIE PROGRAMU. 2
1. WSTĘP Do zadań własnych Gminy i Powiatu określonych w ustawie o pomocy społecznej należy opracowanie i realizacja strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem wspierania rodziny i opieki nad dzieckiem i rodziną, czyli tworzenie i wdrażanie programów wspierania rodziny. Obowiązujący system pomocy społecznej nałożył na gminy obowiązek zabezpieczenia podstawowych potrzeb rodzin i dzieci, zaś zadania specjalistyczne takie jak poradnictwo rodzinne oraz zapewnienie opieki i wychowania dzieciom poza rodziną powierzył zarówno gminom jak i powiatom. Podłożem nowych rozwiązań jest troska o zapewnienie każdemu dziecku stabilnego i rodzinnego środowiska wychowawczego. Główne założenia systemu pomocy społecznej : 1) praca z dzieckiem pozbawionym prawidłowej opieki ze strony rodziny powinna być elementem szerszego programu wspierania rodzin w środowisku lokalnym, 2) główny akcent w pracy z rodziną powinien być nałożony na profilaktykę, czyli wsparcie udzielane rodzinie naturalnej dziecka przed wystąpieniem w sytuacji kryzysowej, której konsekwencją jest zabieranie dziecka z domu, 3) wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych poprzez przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji, 4) praca socjalna z rodzicami biologicznymi dziecka powinna być prowadzona także po zabraniu go z domu, żeby zwiększyć jego szanse powrotu do domu, 5) umieszczenie dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodziców w placówce opiekuńczo-wychowawczej może nastąpić dopiero po wyczerpaniu możliwości udzielenia pomocy rodzinie naturalnej oraz w przypadku braku możliwości zapewnienia temu dziecku opieki szeroko rozumianej rodzinnej opiece zastępczej, 6) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym przy pomocy asystenta rodziny poprzez konsultacje i poradnictwo specjalistyczne, terapię i mediację, pomoc prawną, organizowanie dla rodzin spotkań poprzez tworzenie grup wsparcia lub grup samopomocy. 3
Rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem stanowią 88,3 % ogólnej liczby rodzin zastępczych w kraju, tylko 11,7 % rodzin jest niespokrewnionych z dziećmi. Jest to spowodowane tym, iż sądy rejonowe ustanawiając rodzinę zastępczą dla dziecka w pierwszej kolejności kierują się jego dobrem i związkiem emocjonalnym z najbliższą rodziną. Pierwszeństwo, więc do sprawowania opieki zastępczej mają rodziny spokrewnione z dzieckiem, które bardzo często jednak wymagają wsparcia i pomocy w należytym sprawowaniu opieki, gdyż zdarza się, iż są to rodziny, które same wcześniej były niewydolne wychowawczo i nie umiały właściwie wychować swojego dziecka. Dlatego też główne działania Ośrodka są skierowane na zatrudnienie asystenta rodziny. W Gminie Święciechowa obecnie funkcjonują trzy rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem w miejscowości Święciechowa i Trzebiny, jedna rodzina zastępcza spokrewniona w miejscowości Święciechowa, jedna rodzina zawodowa- specjalistyczna w miejscowości Przybyszewo. Powiat zabezpiecza miejsca również dla dzieci z terenu gminy w rodzinnych domach dziecka oraz zawodowych rodzinach zastępczych. W 2011r. nie zostały umieszczone żadne z dzieci z terenu gminy Święciechowa w rodzinnym domu dziecka ani w placówce opiekuńczo- wychowawczej oraz w zawodowej rodzinie zastępczej, gdyż nie stwierdzono takich potrzeb. Ponadto realizowanie są postanowienia Sądu Rejonowego dotyczące umieszczeń małoletnich w Domach Pomocy Społecznej dla dzieci.obecnie dwoje małoletnich zostało umieszczonych w DPS w Mielżynie z miejscowości Święciechowa oraz w DPS we Wschowie z miejscowości Długie Nowe. W Gminie Święciechowa działają trzy świetlice socjoterapeutyczne w ramach Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w miejscowościach Święciechowa, Henrykowo, Niechłód. Placówki te mają za zadanie prace z całą rodziną dysfunkcyjną, a zwłaszcza z dziećmi i młodzieżą z tych rodzin bez oderwania ich z środowiska lokalnego. W świetlicy pracuje się z dziećmi w dwóch grupach wiekowych : pierwsza grupa w wieku od 7 do 12 roku życia, druga grupa w wieku od 13 do 15 roku życia. W poszczególnych grupach wiekowych występuje następująca ilość dzieci, do świetlicy w miejscowości Święciechowa uczęszcza 27 dzieci, w miejscowości Henrykowo 22 dzieci i w miejscowości Niechłód 25 dzieci. Ponadto świetlice prowadzą również otwarte zajęcia korekcyjno kompensacyjne. Monitorowanie zjawiska wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Święciechowe oraz inne instytucje gminne, w ramach koalicji lokalnej spowodowały konieczność wprowadzenia zmian ukierunkowanych na : 1) zmianę świadomości społeczeństwa, 2) skuteczną ochronę i wspieranie rodziny poprzez system pieczy zastępczej, 3) stworzenie procedur współpracy pomiędzy instytucjami ułatwiającymi pracę z rodziną, 4) zmianę postaw dzieci w rodzinach poprzez motywowanie ich do poddania się oddziaływaniom korekcyjno edukacyjnym. 4
k 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE Realizacja polityki wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej opiera się między innymi na poniższych i aktach prawnych : 1) Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zmianami) 2) Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. Nr 149, poz. 887ze zmianami ), 3) Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U z 2009r. Nr 175, poz. 1362 ze zmianami), 4) Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2010r. Nr 234, poz. 1536 ze zmianami), 5) Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U z 2008r. Nr 69, poz. 415 ze zmianami), 6) Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005r. Nr 180, poz. 1493 ze zmianami), 7) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2012r. poz. 124), 8) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. (Dz. U. z 2007r. Nr 70, poz. 473 ze zmianami), 9) Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Święciechowa na lata 2006-2013 ustalona Uchwałą Nr XXIX/210/06 Rady Gminy Święciechowa z dnia 21 czerwca 2006 r. Celem programu będzie stworzenie systemu wsparcia rodziny, który pozwoliłby na efektywne budowanie mechanizmów współpracy z rodziną dziecka w środowisku rodzinnym. Wprowadzenie asystentury rodzinnej jako nowej formy wsparcia rodziny przeżywającej trudności będzie z kolei odpowiedzią na nadmiernie zbiurokratyzowanie dotychczasowych form pracy z rodziną, które uniemożliwiały kompleksową i szybką pomoc. 5
3. ZAŁOŻENIA PROGRAMU Program wspierania rodziny nastawiony jest w głównej mierze na rozwiązywanie sytuacji, gdy rodzina i dziecko pozbawione są możliwości rozwijania się w swojej naturalnej rodzinie ze szczególnym uwrażliwieniem ze strony pomocy pracownika socjalnego i asystenta rodziny. Organizowanie i zapewnienie opieki dzieciom pozbawionym właściwej opieki rodzicielskiej jest obowiązkiem ustawowym samorządów gminnych. Działalność osób odpowiedzialnych za wspieranie rodziny i wypełnianie jej funkcji opiekuńczo wychowawczej prowadzona będzie na trzech poziomach: 1) adresowana do rodzin o niskiej świadomości roli rodziny oraz konieczności wspierania jej poprzez wdrażanie działań prorodzinnych w środowiskach lokalnych, 2) adresowana do rodzin o słabych przygotowaniach do pełnienia ról w małżeństwie i rodzinie oraz do budowania więzi rodzinnej, 3) adresowana do rodzin o zbyt małej aktywności własnej mających roszczeniowe zachowania i niską aktywność zawodową. Głównym założeniem programu jest wspieranie osób odpowiedzialnych za wspieranie rodziny przeżywającej trudności oraz upowszechnienie wiedzy o możliwości korzystania z wszelkich form placówek wsparcia w celu godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia w rodzinie Zasadą nadrzędną programu jest ścisła współpraca z podmiotami świadczącymi pomoc rodzinie : GOPS / asystent rodziny i pracownik socjalny /, szkoły, sądy, policja, stowarzyszenia, poprzez tworzenie wspólnych projektów. Szerokie spektrum zadań stojących przed asystentem rodziny, począwszy od określenia na wstępie warunków współpracy, przez właściwe udzielanie rodzinie wsparcia w różnych sytuacjach życiowych, wreszcie po monitorowanie sytuacji rodziny po zakończeniu relacji pomagania, podyktowane było potrzebą wsparcia rodziny w postaci czystej pracy socjalnej, w której pomoc finansowa i materialna leżałaby w kompetencji ośrodka pomocy społecznej, natomiast asystent rodziny miałby za zadanie towarzyszyć rodzinie w organizacji i wypełnianiu przez nią codziennych obowiązków. Asystent rodziny z uwagi na zróżnicowany charakter podejmowanych działań będzie musiał nie tylko dysponować umiejętnościami w pracy z systemem rodzinnym, ale także będzie musiał posiadać interdyscyplinarną wiedzę na temat zasobów środowiska lokalnego m.in. podmiotów wspierających rodzinę na poziomie lokalnym. Asystent rodziny jest w Polsce nową formą wsparcia rodziny przeżywającej trudności. 6
Pierwsze doświadczenia w zatrudnianiu asystentów rodziny wskazują, że w różnych regionach Polski osobom na tym stanowisku stawiane są niejednolite wymagania formalne i nieformalne np. związane z wymaganym poziomem wykształcenia czy ich psychologicznym profilem umiejętności zawodowych. Wiedza asystenta rodziny w połączeniu z kompetencjami zawodowymi stanowi zaplecze do budowania w trakcie debat, argumentów za i przeciw przyjęciu zaproponowanych kryteriów kompetencji i zachowań asystenta rodziny. Ujawniła się również istotna rola w budowaniu odpowiedniej współpracy pomiędzy asystentem rodziny a pracownikiem socjalnym. Interdyscyplinarność działań, tworzenie sieci współpracy z różnymi podmiotami działającymi na rzecz wsparcia rodziny to wyzwania przed którymi staną organizacje i instytucję wspierające rodzinę, realizujące zadania. I. Asystent rodzinny w strukturze gminnego wsparcia rodziny OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ / PRACOWNIK SOCJALNY relacja WYWIAD ŚRODOWISKOWY (ANALIZA SYTUACJI RODZINY pod kątem realizacji funkcji opiekuńczo-wychowawczej) współpraca RODZINA PRZEŻYWAJĄCA TRUDNOŚCI relacja Decyzja kierownika OPS o przyznaniu rodzinie asystenta ASYSTENT RODZINY 7
II. Gminny system wsparcia rodziny w kryzysie Zespół Interdyscyplinarny Placówka wsparcia dziennego GOPS/ pracownik socjalny GKRPA Rodzina wspierająca Szkoła/ przedszkole (pedagog, wychowawca) ASYSTENT RODZINY Służba zdrowia/ lekarz rodzinny Grupa Robocza ds. Pomocy Rodzinie Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej Organizacje pozarządowe działające na rzecz rodziny Straż miejska/policja 4. CELE I REALIZATORZY PROGRAMU. Cel główny, cele szczegółowe i działania Programu wspierania rodziny w gminie Święciechowa na lata 2012 2014. Na podstawie dokonanej diagnozy sytuacji rodzin w gminie oraz na podstawie obowiązującego stanu prawnego zdefiniowano cel główny programu. Działania przewidziane w poszczególnych celach szczegółowych umożliwią realizowanie na szczeblu gminnym oraz w środowisku lokalnym polityki prorodzinnej, rozumianej jako stwarzanie warunków prawnych, ekonomicznych i społecznych umacniających rodzinę, zapewniających jej trwałość, rozwój oraz właściwe wypełnianie przez nią podstawowych zadań. 8
1. Cel główny programu: Rodzina w gminie Święciechowa silniejsza ekonomicznie, społecznie, kulturowo oraz wydolniejsza w pełnieniu funkcji opiekuńczo wychowawczej. 2. Cele szczegółowe, działania i wskaźniki osiągania celów programu 1) Cel szczegółowy I :wzrost społecznej świadomości roli rodziny jako podstawowego środowiska funkcjonowania człowieka. Działanie 1 : Działanie 2 : Działanie 3 : Inicjowanie opracowywania gminnych programów Wspierania rodziny i realizacji polityki prorodzinnej. Wspieranie rozwoju inicjatyw prorodzinnych w zakresie pomocy w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny i ukazywaniu pozytywnych wzorców. Promowanie i współorganizowanie konkursów dotyczących rodziny. Wskaźniki : - liczba konkursów dotyczących rodziny organizowanych we współpracy z zespołami szkół z terenu gminy Święciechowa ; - liczba gminnych programów dotyczących wspierania rodziny i realizacji polityki prorodzinnej. Podmioty realizujące : - gmina oraz jednostki organizacyjne gminy; - organizacje pozarządowe. 2) Cel szczegółowy II : rodzina bardziej samodzielna ekonomicznie oraz aktywniejsza społecznie i zawodowo Działanie 1: Działanie 2 : Działanie 3 : Wspieranie rozwoju podmiotów umożliwiających aktywne spędzanie wolnego czasu, form aktywności w ramach dostępnej bazy oraz organizacji zajęć poza szkolnych dla dzieci i młodzieży na terenie wiejskim. Współpraca gminy z jednostką organizacyjną pomocy społecznej, dotycząca form aktywizacji zawodowej rodzin oraz ukazywanie zagrożeń związanych z podejmowaniem pracy w szarej strefie. Promowanie wprowadzania przez przedsiębiorców elastycznych form pracy i czasu zatrudnienia, korzystnych dla organizacji życia rodzinnego. 9
Wskaźniki : - Wzrost liczby uczestników projektów aktywizujących ; - Procentowy wzrost aktywności zawodowej osób w gminie ; - Wzrost liczby osób uczestniczących w spółdzielniach socjalnych, CIS-ach. Podmioty realizujące : - gmina oraz jednostki organizacyjne gminy ; - organizacje pozarządowe. 3) Cel szczegółowy III : rodzina objęta szerszym i bardziej dostępnym wsparciem w środowisku życia Działanie 1 : Działanie 2 : Działanie 3 : Działanie 4 : Działanie 5 : Działanie 6 : Działanie 7 : Działanie 8 : Promowanie rozwiązań w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Upowszechnianie konieczności wzmacniania rodzin poprzez rozwój poradnictwa rodzinnego oraz dostępności do specjalistów pracujących z rodziną na terenie wiejskim. Promowanie i wspieranie działań na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz pomocy materialnej dla uczących się dzieci i młodzieży. Wspieranie i ochrona rodziny przez Zespół Interdyscyplinarny. Inicjowanie współpracy jednostek samorządu terytorialnego, kościołów i związków wyznaniowych oraz organizacji pozarządowych w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Systematyczne promowanie przysposobienia dzieci jako skutecznej formy pomocy dziecku pozbawionego opieki rodziny naturalnej. Wspieranie właściwej pracy asystenta rodziny i współdziałanie z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, placówkami opiekuńczo wychowawczymi, podmiotami leczniczymi, placówkami oświatowymi, jednostką organizacyjną pomocy społecznej, sądem i policją w zakresie sprawnego określania sytuacji prawnej dziecka, umożliwiającego skrócenie czasu przeprowadzenia procedury przysposobienia. Wspieranie rodziny w przeciwdziałaniu demoralizacji, przestępczości i uzależnieniom wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. 10
Wskaźniki osiągnięcia : - wzrost liczby przeszkolonych pracowników jednostki organizacyjnej Pomocy społecznej i organizacji pozarządowych w zakresie wspierania rodziny ; - funkcjonowanie asystentów rodziny w gminie ; - liczba rodzin zastępczych ; - liczba dzieci objętych pieczą zastępczą ( rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo wychowawcze ) ; - liczba osób przeszkolonych do przysposobienia dziecka ; - liczba dzieci i młodzieży korzystających ze stypendiów. Podmioty realizujące : - gmina oraz jednostki organizacyjne gminy ; - organizacje pozarządowe. 5. REALIZACJA ORAZ MONITOROWANIE PROGRAMU. Program wspierania rodziny jest dokumentem otwartym i długofalowym. Będzie realizowany przy współpracy z gminą, instytucjami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami, które zajmują się sprawami rodziny. Ważnym elementem gwarantującym właściwą realizacje programu będzie uzyskiwanie dodatkowych środków zewnętrznych na działania określone w programie. Program jest dokumentem otwartym. Informacje do przygotowania kolejnych raportów z monitoringu realizacji programu będą pozyskiwane od następujących podmiotów: - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Święciechowie, - Powiatowy Urząd Pracy w Lesznie, - Urząd Gminy, - organizacje pozarządowe, - szkoły gminne, - Policja, - i inne. Za monitorowanie programu będzie odpowiedzialny GOPS w Święciechowie. Będzie się ono odbywać w oparciu o przyjęte wskaźniki na podstawie sprawozdawczości z wykonania zadań oraz analizy ich realizacji. Natomiast okresową ocenę sytuacji rodziny, asystent rodziny będzie dokonywać nie rzadziej niż co pół roku. Asystent rodziny jest zobowiązany do współpracy z Zespołem Interdyscyplinarnym lub grupą roboczą lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną. 11
Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Święciechowie jest zobowiązany do zaplanowania pomocy dla nowych rodzin zastępczych. Współfinansowanie przez gminę pobytu dziecka w pieczy zastępczej zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, co opracowano na podstawie materiałów planistycznych do budżetu gminy na 2012 r. Współfinansowanie pobytu dziecka w pieczy zastępczej: 10 % wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej ; 30 % wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej ; 50 % wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w trzecim roku pobytu dziecka i następnych latach. Plan na 2012 r. 2 rodziny ogółem w tych rodzinach 5 dzieci - 1 rodzina spokrewniona - 3 dzieci x 660 zł miesięcznie na 1 dziecko = 1.980 zł x 12 m-cy = 23.760 zł x 10 % = 2.376 zł. - 1 rodzina niespokrewniona - 2 dzieci x 1.000 zł miesięcznie na 1 dziecko = 2.000 zł. x 12 m-cy = 24.000 x 10% = 2.400 zł. w tym 1 dziecko niepełnosprawne dodatek 200 zł miesięcznie czyli 200 x 12 m-cy = 2.400 zł x 10% = 240 zł. Jednorazowe świadczenie na zagospodarowanie ( fakultatywne) 5 dzieci x 2.400 zł = 12.000 x 10% = 1.200 zł. ---------------------------- Razem 6.216 zł Dofinansowanie do wypoczynku dziecka 50 zł (10%) x 2 dzieci = 100 zł. Zdarzenie losowe 100 zł (10%) x 5 dzieci = 500 zł. Kontynuowanie nauki 50 zł miesięcznie (10%) x 12 m-cy = 600 zł. Za dziecko umieszczone w placówce m-czy pobyt dziecka w placówce (400 zł miesięcznie-10%) x 12m-cy= 4.800 zł. 12
Na utrzymanie lokalu mieszkalnego w rodzinie zawodowej 80 zł (10%) x 12 m-cy = 960 zł. Remont - świadczenie jednorazowe = 100 zł. Wynagrodzenie dla zawodowej rodziny 100 zł (10%) x 10 m-cy = 1.000 zł. Świadczenie dla rodziny pomocowej 1 świadczenie 40 zł (10%) miesięcznie x 10 m-cy = 400 zł. Razem ------------------- 8.460 zł Łącznie ------------------- 14.676 zł 13