Technologia informacyjna w stosunkach międzynarodowych dr Justyna Kurek 1
Wykład 1 Technologie informacyjne i rozwój społeczeństwa informacyjnego 2
POJĘCIE INFORMACJI Ø Co to jest informacja??? Ø Czy pojęcie dane i informacja to to samo? Dane to wartości danego pola, znaki, np. numer PESEL Oba te pojęcia występują w powiązaniach w licznych pojęciach złożonych Wyniki wyszukiwania "Informacja" w aktach prawnych w SIP Lex 14.09.2013 Np.: informacja publiczna, Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych, informacja niejawna, informacja kryminalna 3
POJĘCIE INFORMACJI ü Pojęcie wieloznaczne i interdyscyplinarne ü Brak definicji ustawowej Informacji ü Ale to element definicji: Dane osobowe: W rozumieniu ustawy za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Informacja publiczna: Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu i ponownemu wykorzystywaniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie. 4
ü Nauki ścisłe Informacja nie jest ani materią ani energią; ü Nauki informatyczne Wiadomość niesie informację jeżeli zmniejsza niepewność; ü Nauki filozoficzne Informacja to coś, czego wszystkie byty pożądają; ü Nauki prawne Informacja ma charakter przenoszalny; DEFINICJA PROF. SZPOR INFORMACJA JEST PRZENOSZALNYM DOBREM ZMNIEJSZAJĄCYM NIEPEWNOŚĆ, KTÓRE JEST UTRWALONE NA NOŚNIKACH FIZYCZNYCH I MOŻE BYĆ PRZEKAZANE PRZY UŻYCIU RÓŻNYCH SYGNAŁÓW 5
Piramida epistemologiczna Mądrość Wiedza Informacja Dane 6
Ø Dane to pojęcie pierwotne. Są to symbole reprezentujące właściwości obiektów, zdarzeń i otoczenia. Są jednak bezużyteczne, dopóki nie zostaną przetworzone do odpowiedniej formy. Ø Informacje to dane przetworzone w taki sposób aby uwidocznić ich znaczenie, przez co stają się użyteczne. Informacja nie musi być przyswojona ani nawet zrozumiana przez odbiorcę. Odpowiadają na pytanie kto? co? kiedy? Ø Wiedza to zbiór informacji, które mają przymiot użyteczności. Są to informacje przetworzone w sposób organizacyjny bądź strukturalny. Wiedza to know-how - umożliwiający transformację informacji do postaci instrukcji. Ø Mądrość - umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji lub też umiejętność praktycznego wykorzystania posiadanej wiedzy,
INFORMATYKA Ø Pojęcie łączące informację i automatykę Ø Brak definicji legalnej St. Węgrzyn: Informatyka to efektywne przetwarzanie danych oparte o algorytmy, programy i urządzenia w których programy są realizowane Ø Występuje w różnych kontekstach: wydziały informatyki, informatyzacja, projekty informatyczne Ø Pojęcie Europy kontynentalnej często trasponowane jako cyfryzacja Technologie informacyjne i komunikacyjne oraz infrastruktura informacyjna (ang. Information and Communication Technologies and Global Information Infrastrukture ICT & GII ) 8
Technologia Informacyjna (IT Information Technology) Całokształt zagadnień i działań związanych z przetwarzaniem, przechowywaniem i prezentowaniem danych w warunkach stosowania technologii komunikacyjnej, metod informatycznych i sprzętu komputerowego Piotr Adamczewski, Słownik Informatyczny, Wyd. Helion 2005 dziedzina wiedzy obejmująca informatykę, telekomunikację i inne technologie związane z informacją Marek Cieciura, Podstawy technologii informacyjnych z przykładami 9
XXI wiek to Wiek informacji Information Age ü Information age M.Castells, End of Millennium. The Information age. Economy, Society and Culture, Oxford 1998. ü Trylogia M. Castellsa ukazała się także w polskiej wersji językowej Wiek Informacji. Ekonomia, społeczeństwo i kultura, Warszawa 2010 Świat wychodzi z epoki Industrializmu i wkracza w okres Informacjonalizmu. Typowe zjawisko - kształtowanie się nowego modelu ekonomii ekonomii Internetu wzrost znaczenia procesów zarządzania wiedzą, polegającego na identyfikacji, rozwoju i zdobywaniu odpowiedniej informacji 10
Ø Kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego związane jest z przejściem od gospodarki opartej o produkcję maszynową do gospodarki opartej o informację, Ø główną wartość gospodarki stanowi czynnik intelektualny; Ø Procesom kształtowania społeczeństwa Informacyjnego towarzyszy stała gonitwa za redukcją kosztów i czasu agregacji wiedzy oraz usług związanych z nowymi technologiami Ø Nie jest problemem dostęp do danych tylko jej selekcjonowanie Ø Powstają nowe usługi: wyszukiwarki, newslettery (z przeglądami prasy) usługi oparte o informację publiczną 11
Ogromne zmiany zachodzą w biznesie Ø Dystans fizyczny nie jest przeszkodą Ø Internet umożliwia poszukiwanie kontrahentów z całego świata Ø Nawet język poniekąd przestaje być barierą (rozwój translatorów ) Nowe wyzwania ü Jakie prawo stosować czy kupującego czy sprzedawcy? ü Szczególne regulacje dotyczące konsumentów przynajmniej w UE ü Problemy z transgranicznym stosowaniem prawa; ü Problemy z transgranicznym dochodzeniem roszczeń i egzekwowaniem należności 12
Zmiany w zakresie technik komunikacyjnych ü Zmniejsza się rola społeczna mediów masowych radia, telewizji (czyli mediów nadawczych) ü Horyzontalne sieci komunikacyjne zorganizowanych wokół Internetu i mediów nadawczo-odbiorczych; ü Mobilność społeczeństwa doprowadziła do rozwoju komunikacji bezprzewodowej; ü Zmiany w obszarze komunikacji i zjawisko konwergencji mediów ü Zjawisko nadużyć komunikacyjnych spam 13
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE społeczeństwo w którym 50% plus jedna osoba lub więcej, spośród zawodowo czynnych, zatrudnionych jest przy przetwarzaniu informacji (bankowość, telekomunikacja, badania i rozwój, zarządzanie ). W takim społeczeństwie informacyjnym gospodarka jest oparta na wiedzy, Charakterystyczny jest wysoki poziom skolaryzacji. 14
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Ø społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja; Ø Informacja jest traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Ø Rozwój usług związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji). Nowe problemy: Ø Wykluczenie cyfrowe/podział cyfrowy (digital divide) (umiejętności, jakość sieci, pieniądze, wykształcenie..) 15
KOMUNIKACJA jest terminem interdyscyplinarnym i wieloznacznym, wywodzącym się z nauk społecznych. Zarówno w w naukach ścisłych, jak i naukach humanistycznych. NIE Jest pojęciem prawniczym; brak legalnej definicji. Komunikowanie, to proces przekazywania sygnałów i znaków. Pojęcie to zmienia się wraz z rozwojem metod i sposobów przekazu informacji 16
KOMUNIKACJA ELEKTRONICZNA 1. telekomunikacja, 2. techniki informacyjne 3. media elektroniczne, wraz z infrastrukturą komunikacyjną i usługami świadczonymi za pośrednictwem sieci (stacjonarnych, komórkowych, satelitarnych, radiowych i telewizyjnych sieci nadawczych, sieci telewizji kablowej oraz sieci teleinformatycznych) Komunikacja to także: urządzenia towarzyszące, które związane są z elektroniczną siecią komunikacyjną oraz usługami komunikacji elektronicznej 17
TELEKOMUNIKACJA Art. 2 pkt 42 PT Nadawanie, odbiór lub transmisję informacji, niezależnie od ich rodzaju, za pomocą przewodów, fal radiowych bądź optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną. S. Piątek, telekomunikacja oznacza przekazywanie informacji na odległość, a właściwie przekazywanie sygnałów przenoszących informację, której treść z punktu widzenia definicyjnego nie odgrywa żadnego znaczenia (S. Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Warszawa 2005, s. 120. ) 18
ŚRODKI KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Art. 2 pkt 5 UŚUDE rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną. 19
ŚKE to środki, które umożliwiają przekazywanie elektronicznych wiadomości na drodze cyfrowej bez konieczności angażowania tradycyjnych środków przekazu. Będą to: sieci komputerowe, Internet, telefonia komórkowa umożliwiająca wysyłanie wiadomości typu SMS lub MMS, bądź też pager. Środami Komunikacji Elektronicznej nie są: statyczne środki zapisu elektronicznego (nośniki CD, DVD czy dyskietki). Do przekazania wiadomości zapisanych na tych nośnikach konieczne jest wykorzystanie innych niż elektroniczne środków przekazu.
Co to jest poczta elektroniczna? (ang. - electronic mail, e-mail) usługa internetowa służąca do przesyłania wiadomości tekstowych, tzw. listów elektronicznych stąd zwyczajowa nazwa tej usługi. Podstawowe problemy bezpieczeństwa poczty e-mail: Ø Niepożądane przesyłki; Ø Niebezpieczne załączniki; Ø Potwierdzenie dostarczenia; Ø Naruszenie poufności; Ø Naruszenie integralności; Ø Naruszenie autentyczności; 21
PROBLEMY KOMUNIKTORNICZNEJ SPAM Ø Jednym z większych problemów związanych z komunikacją elektroniczną jest SPAM Ø SPAM to nazwa konserwowej mielonki wieprzowej produkowanej nieprzerwanie od lat 30. XX wieku przez amerykańską firmę Hormel Foods. Ø Marka odniosła znaczący sukces, a produkt stał się między innymi kluczowym elementem racji żywieniowych wojsk USA w czasie II wojny światowej. 22
Informację przesłaną drogą elektroniczną która spełnia łącznie następujące warunki: - jej treść jest niezależna od tożsamości odbiorcy w związku z tym, że wiadomość ta może być przesyłana do wielu niezależnych odbiorców; - odbiorca nie wyraził wcześniej zgody na otrzymanie wiadomości, przy czym zgoda ta musi być wyrażona w sposób weryfikowalny, świadomy, wyraźny i możliwy do odwołania oraz - z okoliczności wynika, że wysyłający odniósł niewspółmierną korzyść z faktu wysłania wiadomości w stosunku do korzyści, jaką odniósł odbiorca w związku z jej odbiorem 23
Dawno, dawno temu. Czyli historia spamu Pierwszy zanotowany spam został wysłany przez Einara Stefferuda 1.V.1978 r. Wysłał on, korzystając z dostępu do kompletnego zbioru adresów mailowych w sieci ARPANET, ok. 1000 maili z zaproszeniem na swoje urodziny, co uruchomiło serię złośliwych i zabawnych odpowiedzi, które zablokowały twarde dyski na serwerze pierwszego spamera. 24
Ø Pierwszy reklamowy spam 3.V.1978 r. wysłał Gary Thuerk. Była to reklama producenta minikomputerów, firmy Digital Equipment Corp., zapraszający użytkowników Arpanetu z Zachodniego Wybrzeża USA na dzień otwarty prezentację najnowszych produktów firmy. Ø Pierwszy odnotowany spam w Usenecie miał miejsce w 1988 r., kiedy to Rob Noha wysyłał systematycznie post z tytułem HELP ME! do wszystkich możliwych grup. W poście tym prosił o pomoc finansową dla swojego kolegi, któremu zabrakło funduszy na kontynuowanie studiów. 25
Pierwszy gigantyczny, komercyjny spam z Firma adwokacka (Laurence'a Cantera i Marthę Siegel z,arizona) rozesłała do wielu grup Usenetu swoją ofertę usług w zakresie wypełniania formularzy amerykańskiej loterii wizowej. z Jednoznacznie negatywna reakcja internautów. Skrzynki prawników zasypane listami od niezadowolonych adresatów z W efekcie ISP firmy prawniczej zablokował jej dostęp do kont pocztowych. Firma zyskała jednak ponad 1000 nowych klientów 26
27
28
29
Skala zjawiska l616.311 (16.VIII.2013) l7,1 spam/s lmax 23,1 spam/s Statystyki CISCO dr Justyna Kurek Raport o stanie bezpieczeństwa `cyberprzestrzeni RP 2012 r. CERT.GOV.PL 13.10.16 30
Konieczność walki ze spamem Bezpieczeństwo teleinformatyczne wiadomości typu spam to około 80 90 % ruchu w sieci; zawierają często niebezpieczne załączniki w postaci wirusów, robaków internetowych, trojanów bądź szpiegowskiego oprogramowania; wiadomości stanowiące próbę wyłudzenia danych lub zbierające podstępnie informacje od użytkowników. Koszty prowadzenia działalności konieczność segregacji i filtrowania informacji; ryzyko przypadkowego usunięcia pożądanej korespondencji 31
OPT-OUT Dwa modele ochrony OPT-IN Do czasu sprzeciwu odbiorcy można wysyłać spam Jak w praktyce dowiedzieć się o sprzeciwie? Do czasu zgody odbiorcy nie można nic mu wysyłać. Jak w praktyce pozyskać zgodę odbiorcy? 32
Instrumenty modelu opt-out 33
W poszukiwaniu definicji prawnej W Polsce: Zakaz przesyłania niezamówionych komunikatów handlowych u Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną u Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (agresywna praktyka rynkowa skierowana na konsumenta) u Ustawa Prawo telekomunikacyjne (natarczywy marketing bezpośredni) 34
A w prawie polskim Zakazane jest przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej. (2) Informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na otrzymywanie takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny. (3) Działanie, o którym mowa w ust. 1, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 9 ust. 3 pkt 1. art. 10 UŚUDE horyzontalnyspam Definicja od 21.01.2013 r. Wcześniej zakaz miał charakter 35
36
ZGODA USŁUGOBIORCY Art. 4 UŚUDE [Wymóg zgody usługobiorcy] 1. Jeżeli ustawa wymaga uzyskania zgody usługobiorcy, to zgoda ta: 1) nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści, 2) może być odwołana w każdym czasie. 2. Usługodawca wykazuje uzyskanie zgody, o której mowa w ust. 1, dla celów dowodowych. 37
INFORMACJA HANDLOWA Art. 2 ust. 2 UŚUDE - każdą informację przeznaczoną bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej zawód, ( ) z wyłączeniem informacji umożliwiającej porozumiewanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej z określoną osobą oraz informacji o towarach i usługach niesłużącej osiągnięciu efektu handlowego pożądanego przez podmiot, który zleca jej rozpowszechnianie, w szczególności bez wynagrodzenia lub innych korzyści od producentów, sprzedawców i świadczących usługi. OZNACZONY ODBIORCA - OSOBA FIZYCZNA Do I.2013 mieliśmy definicję horyzontalną ochrona była wszystkich odbiorców ŚRODKI KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ 38
Praktyczne metody ochrony przed spamem 1. Na poziomie serwera pocztowego (blokowanie i filtrowanie) a. odrzucanie wiadomości pochodzących z podejrzanych źródeł (czarne listy DNS z adresami IP); b. odrzucanie wiadomości na podstawie automatycznej analizy zawartości (blokowanie e-maili nie zgodnych ze standardami RFC dla protokołu SMTP, słowa kluczowe w temacie lub treści). 2. Na poziomie użytkownika a. Usuwanie wiadomości zawierających podejrzane i nieznane załączniki oraz pochodzące z podejrzanych adresów; 39
Dziękuję za uwagę Justyna Kurek 40