UWARUNKOWANIA ROZWOJU MELIORACJI W POLSCE

UWARUNKOWANIA ROZWOJU MELIORACJI W POLSCE Prof. dr hab. inż. Edmund Kaca e.kaca@itp.edu.pl www.itp.edu.pl Instytut Technologiczno-Przyrodniczy z s. w Falentach

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Synteza Klimat WKN Synteza Hydrologia Synteza Gleba-woda WHN WGN NFS1 Synteza Ekologia WEM NFS NFSa w NFSe NFS3 NFSs Strategie województw EKSPERCI Zarys metody obliczania wartości wskaźników celowości rozwoju nawodnień (E. Kaca, ITP) Pkt 2

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba- WHN WGN NFS1 Ekologia woda Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt KBW = P ET o KBW, mm Klasa klimatycznego bilansu wodnego < 250 skrajnie niedoborowy [ 250; 200) silnie niedoborowy [ 200; 150) umiarkowanie niedoborowy [ 150; 100) lekko niedoborowy [ 100; 100] zrównoważony >100 nadmiarowy Przestrzenny rozkład klimatycznego bilansu wodnego KBW w okresie wegetacyjnym (kwiecień wrzesień) (L. Łabędzki ITP) 3

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba- WHN WGN NFS1 Ekologia woda Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt KBW = P ET o KBW, mm Klasa klimatycznego bilansu wodnego (150; 200] skrajnie nadmiarowy (100; 150] silnie nadmiarowy (50; 100] lekko nadmiarowy [0; 50] zrównoważony Przestrzenny rozkład klimatycznego bilansu wodnego w okresie zimowym (październik marzec) (L. Łabędzki ITP) 4

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba- WHN WGN NFS1 Ekologia woda Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt Wskaźnik średniego rocznego odpływu jednostkowego SSq w powiatach (T. Szymczak, ITP) 5

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba- WHN WGN NFS1 Ekologia woda Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt korzystne z preferencją nawodnień korzystne z preferencją odwodnień sprzyjające z preferencją nawodnień sprzyjające z preferencją odwodnień niesprzyjające niekorzystne Glebowo-wodne uwarunkowania rozwoju melioracji (J. Ostrowski, E. Tusiński, ITP) 6

Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba- WHN WGN NFS1 Ekologia woda Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt małe umiarkowane duże największe Punktowa skala ograniczeń rozwoju melioracji ze względów ekologiczno-przyrodniczych (W.Dembek, Z. Oświecimska-Piasko, ITP) 7

Wielkopolskie Mazowieckie Podlaskie Kujawsko- Łódzkie Śląskie Opolskie Podkarpackie Dolnośląskie Małopolskie Pomorskie Lubelskie Warmińsko- Świętokrzys Lubuskie 0,5 0,1-2,9-5,2-5,8-7,7-9,5 2,6-10,7 Zachodniop -12,8 4,8 8,2 7,5 6,8 13,2 10,9 Uwarunkowania społecznoekonomiczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba-wo WHN WGN NFS1 NFSa 15 Ekologia da Aktywnoś Ekonomic ć zno-gosp. Społeczne WEM NFSa NFSe NFSs NFS3 NFS w 10 Strategie województw Pkt 5 0-5 -10-15 Ranking województw pod względem aktywności melioracyjnej rolników (E. Kaca, ITP). 8

Wielkopolskie Kujawsko- Mazowieckie Łódzkie Opolskie Podlaskie Śląskie Małopolskie Pomorskie Świętokrzyskie 0,2-2,5-2,7 Warmińsko- -3,2 Lubelskie Lubuskie Podkarpackie -3,3-9,1-9,3 Zachodniopo -10,7 Dolnośląskie -12,6 5,8 4,4 3,5 7,9 7,5 9,6 14,4 Uwarunkowania społeczno-ekono miczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN NFSe 20,0 Hydrologi a Gleba-wo Ekologia da Aktywnoś WHN WGN WEM NFSa NFS1 NFS w 15,0 Ekonomic ć zno-gosp. Społeczne NFSe NFSs NFS3 10,0 Strategie województw Pkt 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0 Ranking województw pod względem produkcyjno-ekonomicznej zasadności rozwoju melioracji 9 (T. Liziński, E. Kaca, ITP)

Kujawsko- Wielkopolskie Podlaskie Pomorskie Łódzkie Mazowieckie Warmińsko- Opolskie Zachodniopom Dolnośląskie Lubelskie Lubuskie Świętokrzyskie Małopolskie Śląskie Podkarpackie 1,3-0,2-4,6-4,8-5,0-8,8 6,0 5,0 4,2-10,4-12,8-14,8 8,8 8,2 15,0 12,9 Uwarunkowania społeczno-ekono miczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN NFSs 20 15 Hydrologi a Gleba-wo Ekologia da Aktywnoś Ekonomic ć zno-gosp. Społeczne WHN WGN WEM NFSa NFSe NFSs NFS1 NFS3 NFS w 10 Strategie województw Pkt 5 0-5 -10-15 -20 Ranking województw pod względem społeczno-demograficznej zasadności rozwoju melioracji 10 (E. Kaca, ITP).

Uwarunkowania społeczno-ekono miczne Uwarunkowania Przyrodnicze Klimat WKN Hydrologi a Gleba-wo WHN WGN NFS1 Ekologia da Aktywnoś WEM NFSa NFS w Ekonomic ć NFSe NFS3 zno-gosp. Społeczne NFSs Strategie województw Pkt Ocena poziomu istniejącego i przyszłościowego rolnictwa i obszarów wiejskich oraz gotowości do rozwoju melioracji na podstawie strategii rozwoju regionalnego w województwach (w skali 1-5, gdzie 5 oznacza najwyższą ocenę) (E. Kaca, W. Kasperska Wołowicz, ITP) 11

Wartości wskaźników celowości rozwoju melioracji w województwach PODSUMOWANIE (E. Kaca; ITP) Liczba NFS Województwo punktów NFS1 NFS2 NFS3 Pkt Dolnośląskie 0,2 4,6-5,9 2 Kujawsko-pomorskie 4,7-2,9 13,6 5 Lubelskie -2,7-3,4-5,1 3 Lubuskie -2,7-6,5-8,4 3 Łódzkie -2,5 6,1 7,4 5 Małopolskie -0,9 3,6-6,0 2 Mazowieckie 5,0-0,5 8,1 3 Opolskie 8,9 6,0 3,0 4 Podkarpackie -3,0-5,0-12,1 2 Podlaskie 0,4 1,8 9,7 3 Pomorskie -11,0 6,0 3,5 1 Śląskie 3,6 5,7-4,7 2 Świętokrzyskie -5,0-8,2-8,8 2 Warmińsko-mazurskie 3,2-2,7-0,9 3 Wielkopolskie 0,5-8,3 14,0 5 Zachodniopomorskie 1,4 3,8-7,3 12 3

ŚREDNIO- I DŁUGOOKRESOWE PROGRAMY ROZWOJU MELIORACJI W SKALI KRAJU I WOJEWÓDZTW (Projekt - Wersja 1.1) Prof. dr hab. inż. Edmund Kaca e.kaca@itp.edu.pl www.itp.edu.pl Instytut Technologiczno-Przyrodniczy z s. w Falentach

Misja melioracji wodnych Polepszanie zdolności produkcyjnej gleby, ułatwianie jej uprawy oraz ochrona użytków rolnych przed powodziami. Łagodzenie skutków ekstremalnych zjawisk hydrometeorologicznych w rolnictwie i obszarach wiejskich.

Urządzenia melioracji wodnych 36,2%UR Niewymagające odbudowy 27,9% Wymagające odbudowy 8,3% Utrzymywane 16,3%UR Nie utrzymywane 11,6%UR Utrzymywane 0,0%UR Nie utrzymywane 8,3%UR wysoka niska niska Efektywność funkcjonowania urządzeń zerowa Klasyfikacja urządzeń melioracji wodnych wg efektywności ich funkcjonowania (dane liczbowe - stan na 2013 r.) (E. Kaca, ITP)

1,1 1,7 2,9 3,1 3,8 4,1 7,4 7,6 7,6 8,2 9,6 9,7 23,9 25 16,9 11,2 19,3 12,5 8,3 14,4 16,9 39,3 34,8 30,3 37,2 34 32,7 52,4 43,1 41,1 39,2 36,2 47,6 48,8 60 50 40 30 20 10 0 % Razem wymagające odbudowy nieutrzymywane Udział (%) zmeliorowanej powierzchni UR, w tym powierzchni z urządzeniami melioracyjnymi nieutrzymywanymi wymagającymi odbudowy w powierzchni UR w 2013 r. (E.Kaca, ITP)

4,9 3,2 7,9 4,5 5,1 5,6 16,9 23,9 25 19,3 16,6 13,7 15,3 11,7 11,1 13,4 16,3 23,5 21,4 22,1 39,3 34,8 30,3 36,0 34 37,2 32,7 43,1 41,1 39,2 36,2 47,6 52,4 48,8 60 % 50 40 30 20 10 0 Razem niewymagające odbudowy utrzymywane Udział (%) zmeliorowanej powierzchni UR, w tym powierzchni z urządzeniami melioracyjnymi utrzymywanymi niewymagającymi odbudowy w powierzchni UR w 2013 r. (E.Kaca, ITP)

SPIS TREŚCI PROGRAMÓW I. Wstęp II. Metodyka opracowania III. Diagnoza stanu melioracji w Polsce i województwach IV. Zakres i koszty utrzymywania urządzeń melioracji wodnych V. Zakres i koszty odbudowy (modernizacji) urządzeń melioracji wodnych VI. Podsumowanie i rekomendacje. Załączniki: A. Rolnictwo i obszary wiejskie oraz melioracje w świetle strategii rozwoju województw B. Uwarunkowania społeczne i przyrodnicze rozwoju melioracji w skali kraju i województw 18

Zakres programów: Zakres terytorialny: województwa, kraj. Perspektywa czasowa programów: 1. Perspektywa średniookresowa (do 2020 r.), 2. Perspektywa długookresowa (do 2030 r.). Zakres przedmiotowy: 1. Systemy melioracyjne na GO, 2. Systemy melioracyjne na TUZ, 3. Cieki i urządzenia melioracji wodnych podstawowych Rolnicze cieki uregulowane, Rolnicze cieki nieuregulowane, wały przeciwpowodziowe, kanały melioracyjne, melioracyjne stacje pomp, rolnicze zbiorniki wodne. Rok referencyjny: 2013 19

METODYKA OPRACOWAŃ Obliczanie zakresu i kosztów utrzymywania cieków i urządzeń melioracyjnych i wodnych w województwie w 2015, 2020 i 2030 roku (wg E. Kaca, ITP) 20

Zakres utrzymywania L i,r = L i,2013 1 + (r 2013) u, L i,r < Lmax i,r, to L i,r = L i,r jeżeli Lmax i,r, to L i,r = Lmax i,r L i,r i numer województwa (i=1, 2,,16), r rok (2013, 2014,, 2030), L i,2013 ilość/liczba utrzymywanych urządzeń w 2013 r., ha, km, szt., L i,r ilość/liczba utrzymywanych urządzeń w r-tym roku, Δu roczny przyrost ilości/liczby utrzymywanych urządzeń w kraju w stosunku do ilości utrzymywanych urządzeń w kraju w 2013 r. (wielkość stała dla danego rodzaju urządzeń), 5%. Lmax i,r maksymalna ilość/liczba utrzymywanych urządzeń, 21

LSM Powierzchnia utrzymywanych systemów melioracyjnych na TUZ, tys. ha 2 000 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 Równoważenie dolinowego systemu wodno-melioracyjnego w województwie LSM o k SM LSM r LSM r 3) 2 ' ) 0 10 20 30 40 50 LSW długość uregulowanych utrzymywanych cieków, tys.km 2) k SW. LSW r 3 ' ) L max 1) LSW o 22

Jednostkowe koszty utrzymania ku i,r ku i,r = (1 + φ r ) k i,r 1 + pu (r 2013) gdzie: φ r współczynnik ryzyka wzrostu kosztów utrzymania urządzeń (φmax=10%), φ r = φ max (r 2013) 17 k i,r koszt jednostkowy utrzymywania urządzeń w funkcji od okresu międzyutrzymaniowego T, pu roczna stopa wzrostu kosztów jednostkowych utrzymania urządzeń w kraju (pu=2%). 23

Okres międzyutrzymaniowy (lata): T i,r = L i,2013 L i,r gdzie: T i,r okres międzyutrzymaniowy w r tym roku, L i,2013 liczba/ilość urządzeń w roku referencyjnym (2013), L i,r ilość/liczba utrzymywanych urządzeń w r-tym roku. 24

Zależność jednostkowego kosztu utrzymania k i,r od okresu międzyutrzymaniowego T i,r k i,r = k i,2013 + (T i,r T i,2013 ) k i,r kmin, to k i,r = k i,r jeżeli < kmin, to k i,r = kmin k i,r k i,2013 koszt jednostkowy utrzymywania urządzeń w 2013 r, zł. ha -1, zł. km -1, zł. szt -1, T i,2013 średni okres międzyutrzymaniowy urządzeń w 2013 r., lata, k i,r koszt utrzymywania urządzeń w r tym roku, zł. ha -1, zł. km -1, zł. szt -1, T i,r średni okres międzyutrzymaniowy urządzeń w r-tym roku, lata, α współczynnik wzrostu jednostkowego kosztu utrzymywania urządzeń przy wzroście okresu ich utrzymywania o rok, w np. zł. ha -1. rok -1, kmin minimalny jednostkowy koszt utrzymania urządzeń w kraju, zł. ha -1, zł. km -1, zł. szt -1. 25

Koszt jednostkowy,zł.ha- 1 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 k = 12,6 T + 38,4 R² = 0,3258 kmin=51 zł. ha -1 dolnośląskie małopolskie świętokrzyskie 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 Okres międzyutrzymaniowy T, lata Koszty jednostkowe utrzymania urządzeń na UR w zależności od okresu T w 2013r. 26

Koszt jednostkowy [tys. zł.km-1] 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 y = 3,68 T - 0,38 R² = 0,4509 kmin=3,3 tys.zł. km -1 dolnośląskie podkarpackie małopolskie śląskie 0,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 Okres międzyutrzymaniowy T [lata] Koszty jednostkowe utrzymania uregulowanych cieków wodnych w zależności od okresu T 27

Metodyka opracowań Obliczanie zakresu i kosztów odbudowy (modernizacji) urządzeń melioracyjnych i wodnych w województwie w latach 2014-2020 i 2021-2030 (wg E. Kaca, ITP) 28

Zakres odbudów lo i,s = loz i,s + lob i,s lo i,s = Lo i w i,s moz Lo i w s L o + mob L i i,s gdzie: s seria lat; s=2014-2015, 2016-2020, 2021-2030, lo i,s, średnia roczna ilość /liczba odbudowywanych urządzeń, tys. ha, km, szt., loz i,s, średnia roczna ilość/liczba odbudowywanych urządzeń z grupy urządzeń do odbudowy w 2013 r., lob i,s średnia roczna ilość/liczba odbudowywanych na bieżąco urządzeń, Lo ilość/liczba potrzebnych odbudów urządzeń w kraju w 2013 r., Lo i ilość/liczba potrzebnych odbudów urządzeń w województwie w 2013 r., moz s średni roczny procentowy udział urządzeń odbudowywanych w strukturze urządzeń do odbudowy w kraju w 2013 r., w i,s współczynnik (waga) zasadności odbudowy urządzeń, mob średni roczny udział urządzeń odbudowywanych na bieżąco w kraju, w całkowitej ilości/liczbie urządzeń w 2013 r., (0,1%), L i ewidencyjny stan urządzeń w województwie w 2013 r. 29

Wartości współczynnika w i,s (wagi) zasadności odbudów wyznaczono na podstawie rankingu województw wg czterech grup kryteriów zasadności rozwoju melioracji nawadniających i odwadniających. Kryteria: NFS1 - przyrodnicze zasadności rozwoju nawodnień (warunki klimatyczne, hydrologiczne, glebowo-wodne i ekologiczne), NFS2 - przyrodnicze zasadności rozwoju odwodnień, NFS3 - zaangażowanie melioracyjne rolników, kryteria gospodarczoekonomiczne i kryteria społeczno-demograficzne zasadności rozwoju melioracji, Pkt. - strategiczne stopień ekspozycji potrzeby rozwoju melioracji w strategii rozwoju województwa. Wagi kryteriów: 2014-2020 2021-2030 nawodnienia odwodnienia nawodnienia odwodnienia NFS1 NFS3 Pkt. NFS2 NFS3 Pkt. NFS1 NFS3 Pkt. NFS2 NFS3 Pkt. 0,2 0,5 0,3 0,2 0,5 0,3 0,5 0,25 0,25 0,5 0,25 0,25 30

Wartości współczynników w zasadności rozwoju melioracji i,s nawadniających i odwadniających w województwach w latach 2014-2020 i 2021-2030. Seria lat Województwo 2014-2020 2021-2030 Nawodn. Odwodn. Nawodn. Odwodn. Dolnośląskie 0,34 0,36 0,40 0,52 Kujawsko-Pomorskie 0,97 0,90 0,97 0,68 Lubelskie 0,41 0,39 0,29 0,30 Lubuskie 0,22 0,18 0,24 0,17 Łódzkie 0,73 0,85 0,57 0,97 Małopolskie 0,31 0,35 0,33 0,46 Mazowieckie 0,77 0,68 0,83 0,56 Opolskie 0,76 0,73 0,88 0,82 Podkarpackie 0,04 0,03 0,11 0,11 Podlaskie 0,78 0,78 0,62 0,65 Pomorskie 0,30 0,57 0,09 0,66 Śląskie 0,43 0,42 0,60 0,62 Świętokrzyskie 0,09 0,09 0,06 0,02 Warmińsko-Mazurskie 0,59 0,52 0,71 0,40 Wielkopolskie 0,93 0,85 0,80 0,49 Zachodniopomorskie 0,34 0,32 0,49 0,5831

Koszt jednostkowy odbudowy ko i,r urządzeń danego rodzaju w r-tym roku analizowanej serii lat ko r = (1 + φ r ) ko 2013 1 + po (r 2013) φ r współczynnik ryzyka wzrostu kosztów odbudowy urządzeń (φmax =10%), φ r = φ max (r 2013) 17 ko 2013 jednostkowy koszt odbudowy danego rodzaju urządzeń w kraju w 2013 roku, zł. szt -1, zł. ha -1, zł. km -1, itp., po roczna stopa wzrostu jednostkowych kosztów odbudowy danego rodzaju urządzeń, (po=2 %), r rok 32

Jednostkowe koszty odbudowy ko 2013 urządzeń danego rodzaju na ciekach oraz urządzeń wodnych i melioracyjnych (dane MRiRW) GO, TUZ, UR Urządzenia na ciekach wały kanały pompownie Zbiorniki tys.zł. ha -1 tys.zł. km -1 tys.zł. szt -1 tys.zł. km -1 tys.zł. szt -1 17,7 374,6 832,4 3581 374,6 7350 33

Symbol 1) parametru Jednostka miary 1) Charakterystyki zakresu rzeczowego i finansowego utrzymywania i odbudowy urządzeń GO [ha] TUZ [ha] UR [ha} Rodzaj urządzeń i jednostka (j) Cieki Cieki Cieki nieure- uregulowane [km] Wały razem gulo- wane [km] [km] [km] Pompo -wnie [szt] Kanały [km] Zbior niki [szt] dla całego okresu: lata 2014-2030 kmin Uwagi 1) 51 51 51 3,3 2,18 5,6 0 3,7 0 α Uwagi 12,6 12,6 12,6 3,68 1,49 0 0 0 0 Lata 2014-2015 moz % 0,5 0,5 0,5 0,5 5,0 5,0 0,5 5,0 Lata 2016-2020 moz % 1,0 1,0 1,0 1,0 6,0 5,0 1,0 5,0 Lata 2021-2030 moz % 1,5 1,5 1,5 1,5 14,0 5,0 1,5 5,0 1) kmin minimalny jednostkowy koszt utrzymania urządzeń w kraju, zł/ha, tys.zł/km, tys.zł/szt, α współczynnik wzrostu jednostkowego kosztu utrzymywania urządzeń przy wzroście okresu ich utrzymywania o rok, w np. zł/ha/rok, tys.zł/km/rok, tys.zł/szt/rok. moz średni roczny udział ilości/liczby urządzeń odbudowywanych w strukturze urządzeń do odbudowy w kraju w 2013 r. 34

WYNIKI 35

Stan ewidencyjny urządzeń melioracji wodnych szczegółowych w 2013 r. Urządzenia melioracji wodnych szczegółowych Stan ewidencyjny Urządzenia: do odbudowy lub modernizacji utrzymywane % stanu ewidencyjnego Grunty orne (GO) 4,6 mln ha 19,0 49,5 GO zdrenowane 4,0 mln ha - 48,0 GO przystosowane do nawodnień 47,1 tys. ha - 26,8 Trwałe Użytki Zielone (TUZ) 1,8 mln ha 33,2 33,9 TUZ zdrenowane 0,4 mln ha - 27,0 TUZ przystosowane do nawodnień 0,4 mln ha - 27,5 36

Urządzenia Urządzenia: Stan ewidencyjny do odbud. utrzymy lub moder. wane Wielkość wartość % stanu ewidencyjn. Cieki nieuregulow. długość 26,4 tys. km - 27,1 Cieki uregulowane długość 43,4 tys. km - 58,8 Kanały długość 6,8 tys. km 23,4 65,1 Zbiorniki retencyjne rolnicze Stan ewidencyjny urządzeń melioracji wodnych podstawowych i regulacji wód w 2013 r. poj. użyt. 277 mln m 3 9,2 - powierzchn. 18 tys. ha - 93,1 liczba 219 7,8 72,6 Wały p. powodziowe długość 8,5 tys. km 48,6 87,2 Obsz. chron. wałami powierzchn. 1,1 mln ha 92,0 Melioracyjne stacje wydajność 920 m 3 /s 23,9 98,5 37 pomp liczba

Zakres rzeczowy utrzymywania cieków oraz utrzymywania i odbudów urządzeń melioracji wodnych Rodzaj urządzeń Jedn. miary Utrzymanie w roku: 2013 2015 2020 2030 Średnia roczna odbudowa w latach: 2014 2016-2021- 2015 2020 2030 GO tys.ha 2 291 2 520 2 963 3 508 9,0 13,4 17,8 TUZ tys.ha 606 666 791 1 042 4,8 7,7 10,7 Cieki uregulow. 25 535 25 875 26 453 38 661 km 145,8 221,4 294,5 Cieki nieuregul. 7 174 7 869 9 436 12 856 Wały km 7 400 7 831 8 447 8 482 214,5 255,7 202,4 Pompownie szt. 555 575 585 587 7,9 7,9 7,2 Kanały km 4 442 4 886 5 729 6 506 14,8 22,8 30,8 Zbiorniki szt. 159 168 177 185 1,1 1,1 1,0 38

Koszty (mln zł) utrzymania cieków oraz utrzymania i odbudów urządzeń melioracji wodnych w Polsce Rodzaj urządzeń Utrzymanie w roku: Średnia roczna odbudowa w latach: 2016 2021 Razem w roku: 2013 2015 2020 2030 2014 2015 2020 2030 2015 2020 2030 GO 131 173 225 339 165 269 433 338 494 772 TUZ 40 48 62 101 87 155 260 135 217 361 Cieki uregulowane 158 167 189 262 Cieki nieuregul. 42 48 58 88 57 94 152 271 340 502 Wały 47 59 73 95 185 241 231 244 314 326 Pompownie 54 59 67 87 29 32 35 88 100 122 Kanały 25 30 39 58 6 10 16 35 49 74 Zbiorniki 11 12 14 20 8 9 10 20 23 29 SUMA 508 595 728 1 050 537 810 1 136 1 132 1 537 2 186 39

Koszty jednostkowe utrzymania cieków oraz utrzymania i odbudowy (modernizacji) urządzeń melioracji wodnych w Polsce Średni roczny koszt Utrzymanie w roku: odbudowy w latach Rodzaj urządzeń Jedn. miary 2014-2016- 2021-2013 2015 2020 2030 2015 2020 2030 GO zl/ha 57,3 68,6 75,9 96,6 18 342 20 067 24 311 TUZ zł/ha 65,4 72,1 78,7 97,1 18 342 20 067 24 311 Cieki uregulo. tys. zł/km 6,2 6,5 7,1 6,8 Cieki nieuregulo. tys. zł/km 5,8 6,1 6,1 6,8 388 425 515 Wały tys. zł/km 6,4 7,6 8,7 11,2 863 944 1 143 Pompownie tys. zł/szt. 97,8 102,2 115,4 148,3 3 711 4 060 4 918 Kanały tys. zł/km 5,7 6,1 6,9 8,9 388 425 515 Zbiorniki tys. zł/szt. 66,8 70,2 79,5 105,8 7 617 8 333 10 095 40

Udział (%) urządzeń utrzymywanych oraz udział urządzeń do odbudowy w Polsce Urządzenia utrzymywane (%) w roku: Urządzenia do odbudowy (%) w roku: Rodzaj urządzeń 2013 2015 2020 2030 2013 2015 2020 2030 GO 49,5 54,5 64,0 75,8 19,0 18,8 17,8 15,0 TUZ 33,9 37,3 44,3 58,3 33,2 32,8 31,2 26,2 Cieki uregulowane 58,8 59,6 60,9 89,0 Cieki nieuregulowane 27,1 29,8 35,7 48,6 35,0 34,6 32,9 27,7 Wały 87,2 92,3 99,6 100,0 48,6 43,7 29,1 6,3 Pompownie 94,5 98,0 99,7 100,0 24,9 22,4 16,2 4,9 Kanały 65,1 71,6 83,9 95,3 23,4 23,2 22,0 18,5 Zbiorniki 72,6 76,5 81,0 84,5 7,8 7,0 5,0 1,7 41

Zmeliorowa powierzchni na a GO w 2013 r. jednostkow Koszt utrzymywa y nia w 2013 r. Zakres rzeczowy i finansowy utrzymywania urządzeń melioracyjnych na gruntach ornych (GO) Województwo/ Polska Limit utrzymywan ia (max) w latach 2014-2020 2021-2030 Powierzchnia GO z urządzeniami utrzymywanymi w roku Okres cyklu utrzymania T w roku Koszt utrzymania w roku 2013 2015 2020 2030 2013 201 5 2020 2030 2013 2015 2020 2030 tys. ha tys. ha lata zł. ha - 1 tys. zł tys. ha Dolnośląskie 315,2 315,2 315,2 91,9 101,1 124,1 170,0 3,4 3,1 2,5 1,9 145,7 13 390 15 086 19 956 32 955 Kujawskopomorskie 390,2 390,2 390,2 214,7 236,2 289,8 390,2 1,8 1,7 1,3 1,0 80,1 17 197 19 395 25 709 41 951 Lubelskie 150,8 150,8 150,8 44,8 49,3 60,5 82,9 3,4 3,1 2,5 1,8 55,4 2 482 2 674 3 689 6 511 Lubuskie 105,3 105,3 105,3 14,5 16,0 19,6 26,8 7,3 6,6 5,4 3,9 102,3 1 483 1 578 1 840 2 490 Łódzkie 400,9 400,9 400,9 253,1 278,4 341,7 400,9 1,6 1,4 1,2 1,0 23,0 5 821 14 946 20 841 31 492 Małopolskie 171,6 171,6 171,6 34,8 38,3 47,0 64,4 4,9 4,5 3,7 2,7 143,8 5 004 5 567 7 175 11 429 Mazowieckie 564,2 564,2 564,2 364,4 400,8 491,9 564,2 1,5 1,4 1,1 1,0 51,8 18 876 21 519 30 006 44 320 Opolskie 187,2 187,2 187,2 68,8 75,7 92,9 127,3 2,7 2,5 2,0 1,5 98,8 6 797 7 622 9 988 16 281 Podkarpackie 145,4 145,4 145,4 53,1 58,4 71,7 98,2 2,7 2,5 2,0 1,5 91,8 4 875 5 451 7 104 11 492 Podlaskie 185,5 185,5 185,5 131,5 144,7 177,5 185,5 1,4 1,3 1,0 1,0 48,8 6 417 7 765 10 828 14 572 Pomorskie 286,6 286,6 286,6 70,3 77,3 94,9 130,1 4,1 3,7 3,0 2,2 109,8 7 719 8 558 10 951 17 267 Śląskie 150,4 150,4 150,4 63,7 70,1 86,0 117,8 2,4 2,1 1,7 1,3 88,8 5 657 6 350 8 340 13 637 Świętokrzyskie 66,0 66,0 66,0 12,7 14,0 17,1 23,5 5,2 4,7 3,8 2,8 48,6 617 750 1 046 1 846 Warmińsko-maz. 401,6 401,6 401,6 117,5 129,3 158,6 217,4 3,4 3,1 2,5 1,8 60,7 7 132 7 726 9 675 17 076 Wielkopolskie 838,5 838,5 838,5 716,9 788,6 838,5 838,5 1,2 1,1 1,0 1,0 31,7 22 726 42 335 51 144 65 867 Zachodniopom. 267,7 267,7 267,7 38,1 41,9 51,4 70,5 7,0 6,4 5,2 3,8 131,4 5 006 5 442 6 671 9 849 POLSKA 4 627 4 627 4 627 2 290 2 519 2 963 3 508 2,0 1,8 1,6 1,3 57,3 131 200 172 766 224 963 339 033 Δu = 5,00% 5,00% 5,00% φmax= 10% pu = 2 % kmin = 51 zł. ha -1 α = 12,6 zł. ha -1. rok -1 42

Jednostkowe koszty utrzymania urządzeń melioracyjnych na gruntach ornych (GO) Jednostkowe koszty utrzymania zł/ha Województwo/ Polska 2013 2015 2020 2030 Dolnośląskie 145,7 149,2 160,8 193,9 Kujawsko-pomorskie 80,1 82,1 88,7 107,5 Lubelskie 55,4 54,2 61,0 78,5 Lubuskie 102,3 98,6 93,9 92,9 Łódzkie 23,0 53,7 61,0 78,6 Małopolskie 143,8 145,4 152,7 177,5 Mazowieckie 51,8 53,7 61,0 78,6 Opolskie 98,8 100,7 107,5 127,9 Podkarpackie 91,8 93,3 99,1 117,0 Podlaskie 48,8 53,7 61,0 78,6 Pomorskie 109,8 110,7 115,4 132,7 Śląskie 88,8 90,6 97,0 115,8 Świętokrzyskie 48,6 53,6 61,2 78,6 Warmińsko-maz. 60,7 59,8 61,0 78,5 Wielkopolskie 31,7 53,7 61,0 78,6 Zachodniopomorskie 131,4 129,9 129,8 139,7 43 POLSKA 57,3 68,6 75,9 96,6

Zmeliorowana powierzchnia TUZ w 2013 r. Koszt jednostkowy utrzymywania w 2013 r. Zakres rzeczowy i finansowy utrzymywania urządzeń melioracyjnych na trwałych użytkach zielonych (TUZ) Województwo/ Polska Limit utrzymywani a (max) w latach Powierzchnia TUZ z urządzeniami utrzymywanymi w roku Okres utrzymania T w roku 2014-2021- 2020 2030 2013 2015 2020 2030 2013 201 202 5 0 tys.ha tys. ha lata Koszt utrzymania w roku 2030 2013 2015 2020 2030 zł. tys. zł tys. ha ha -1 Dolnośląskie 127,7 43,0 127,7 33,1 36,4 43,0 61,2 3,9 3,5 3,0 2,1 145,7 4 823 5 415 6 921 11 636 Kujawsko-pomorskie 72,4 56,0 72,4 34,4 37,8 46,4 63,6 2,1 1,9 1,6 1,1 80,1 2 755 3 095 4 067 6 657 Lubelskie 167,1 118,3 167,1 30,1 33,1 40,6 55,7 5,6 5,0 4,1 3,0 55,4 1 668 1 777 2 479 4 374 Lubuskie 71,3 37,8 71,3 15,7 17,3 21,2 29,0 4,5 4,1 3,4 2,5 102,3 1 606 1 765 2 217 3 400 Łódzkie 72,6 49,7 72,6 29,7 32,7 40,1 54,9 2,4 2,2 1,8 1,3 23,0 683 1 754 2 446 4 316 Małopolskie 31,7 10,9 31,7 7,1 7,8 9,6 13,1 4,5 4,1 3,3 2,4 143,8 1 021 1 140 1 481 2 386 Mazowieckie 213,2 162,4 213,2 112,3 123,5 151,6 207,8 1,9 1,7 1,4 1,0 51,8 5 817 6 632 9 247 16 320 Opolskie 61,3 32,8 61,3 19,6 21,6 26,5 36,3 3,1 2,8 2,3 1,7 98,8 1 936 2 161 2 803 4 507 Podkarpackie 75,1 35,6 75,1 16,9 18,6 22,8 31,3 4,4 4,0 3,3 2,4 91,8 1 551 1 697 2 109 3 182 Podlaskie 165,3 153,2 165,3 61,2 67,3 82,6 113,2 2,7 2,5 2,0 1,5 48,8 2 987 3 614 5 039 8 894 Pomorskie 135,2 71,7 135,2 33,2 36,5 44,8 61,4 4,1 3,7 3,0 2,2 109,8 3 645 4 042 5 173 8 157 Śląskie 52,2 23,0 52,2 17,7 19,5 23,0 32,7 2,9 2,7 2,3 1,6 88,8 1 572 1 751 2 208 3 618 Świętokrzyskie 49,6 25,2 49,6 9,1 10,0 12,3 16,8 5,5 5,0 4,0 2,9 48,6 442 537 749 1 322 Warmińskomazurskie 219,0 184,1 219,0 52,9 58,2 71,4 97,9 4,1 3,8 3,1 2,2 60,7 3 211 3 428 4 356 7 688 Wielkopolskie 135,6 135,6 135,6 115,7 127,3 135,6 135,6 1,2 1,1 1,0 1,0 31,7 3 668 6 832 8 271 10 652 Zachodniopomorskie 137,2 137,2 137,2 17,1 18,8 23,1 31,6 8,0 7,3 5,9 4,3 131,4 2 247 2 420 2 904 4 139 POLSKA 1 786 1 276 1 786 605 666 794 1 042 2,9 2,7 2,2 1,7 65,4 Δu = 5,00% 5,00 5,00 % % φmax= 10% pu = 2 % Źródło: opracowanie własne. kmin = 51 zł. ha -1 α = 12,6 zł. ha -1. rok -1 39 632 48 059 62 470 101 248 44

Wykorzystana literatura: 1) Uwarunkowania rozwoju melioracji w Polsce (monografia pod red. nauk. E. Kacy, ITP) 2) Rozwój melioracji i gospodarowania wodą w świetle wojewódzkich opracowań strategicznych (monografia pod red. nauk. E. Kacy, ITP) 3) Średnio- i długookresowe programy rozwoju melioracji w skali kraju i województw (projekt - wersja 1.1), maszynopis. ITP 4) Dokumentacja Programu Strategicznego BIOSTRATEG. NCBiR Opracowanie metod oceny stanu technicznego urządzeń melioracji wodnych oraz ekologicznie akceptowalnych technologii utrzymywania ich w sprawności, Opracowanie innowacyjnych metod i technologii melioracji i regulacji stosunków powietrzno-wodnych gleb oraz nawodnień grawitacyjnych trwałych użytków zielonych, Rozwój metod kontroli i pomiaru rozrządu wody oraz technologii dla systemu wspomagania gospodarowania wodą w zmeliorowanej zlewni rzecznej. 45

Dziękuję za uwagę 46