w LaTeX-u IIIa. w L A TEX-u 10 marca 2014 IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Pojęcie fontu Fontem nazywa się pełny zbiór charakterystycznych znaków danego pisma (wraz ze znakami przestankowymi etc.) utrwalony w formie elektronicznej. W świecie komputerów używa się, w odniesieniu do pliku zawierającego znaki pisma, zarówno określenia font (bardziej poprawne) jak i czcionka. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Rodzaje znaków pisma Wśród znaków pisma wyróżniamy m. in. litery. Majuskułami (literami wersalikowymi) nazywamy wielkie litery alfabetu. Minuskuły (litery tekstowe) to małe litery alfabetu. Kapitaliki to litery o wyglądzie wielkich liter, ale wielkości małych liter. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Rodzaje znaków pisma cd Ligatura (spójki) to znaki graficzne będące połączeniem dwóch lub więcej liter. W niektórych językach ligatury występują jako właściwe danej ortografii znaki pisma, np. oe w języku francuskim. Większość ligatur tworzy się ze względów estetycznych lub zwyczajowych. W polskiej tradycyjnej typografii ligatury nie były praktycznie stosowane. Abrewiura to pojedynczy znak pisarski zastępujący słowo lub frazę, np. walutę Euro, copyright, paragraf etc. Znaki przestankowe są kolejnym, ważnym elementem pisma. W zakres tych znaków wchodzi m. in. przecinek, kropka, wielokropek, dwukropek, średnik, nawiasy, cudzysłowy i szereg innych. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Określenie w preambule klasy dokumentu oraz stopnia czcionki (10 pt, 11 pt lub 12 pt) jednoznacznie determinuje rodzaj czcionki używanej w tytule dokumentu, tytułach rozdziałów, podrozdziałów itd. oraz wielkości interlinii i odstępu pomiędzy akapitami. Dlatego L A TEX w swoich standardowych poleceniach daje jedynie ograniczony dostęp do zmiany używanych fontów, które obsługują typowe sytuacje. Istnieją oczywiście polecenia L A TEX-a pozwalające na głębszą ingerencję w wygląd używanych fontów. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Charakterystyka fontów W L A TEX2e font jest charakteryzowany przez pięć atrybutów: (i) układ (zestaw znaków), (ii) krój (rodzinę) (iii) grubość i szerokość (serię) (iv) odmianę, (v) stopień i interlinię. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Układ (zestaw) znaków fontu Układ fontu opisuje, jakie znaki są dostępne w foncie i w jakich pozycjach. Polecenia akcentowe w L A TEX-u korzystają z informacji o układzie bieżącego fontu, aby użyć najlepszej dostępnej metody uzyskania danego znaku. Układy fontów musza być jawnie deklarowane w dokumencie. Służy do tego pakiet fontenc. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Kroje fontów Krój pisma jest wyróżniony przez jednolitość projektu graficznego. Jest to wszakże dość nieprecyzyjne określenie, jako że np. antykwa i kursywa tego samego kroju różnią się dość znacznie kształtem znaków. Kryterium praktyczne jest więc takie, że krój stanowi taki zbiór fontów, któremu jego projektant nadał wspólną nazwę, np. Quasi Palladio. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Kroje fontów (cd) W L A TEX-u występuje następujące ograniczenie: w schemacie przyjętym przez standardowe klasy dokumentów dostępny jest jeden krój szeryfowy, jeden bezszeryfowy i jeden maszynowy. Domyślnie są to Computer Modern Roman, Computer Modern Sansserif i Computer Modern Typewriter. Krój pisma (rodzina) Polecenie Deklaracja \textrm{...} \rmfamily krój szeryfowy \textsf{...} \sffamily krój bezszeryfowy \texttt{...} \ttfamily maszynowy IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Grubość i szerokość pisma Przez grubość pisma rozumie się grubość kresek znaków. Natomiast przez szerokość jak szerokie są znaki. Grubość i szerokość pisma Polecenie Deklaracja \textmd{...} \mdseries pismo jasne \textbf{...} \bfseries pismo grube IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Odmiana pisma Obejmuje ona pochylenie pisma. Odmiana pisma Polecenie Deklaracja \textup{...} \upshape odmiana prosta \textit{...} \itshape italika \textsl{...} \slshape odmiana pochyła \textsc{...} \scshape Kapitaliki IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Pary poleceń i deklaracji Jak widać, polecenia oraz deklaracje dotyczące kroju, szerokości i grubości oraz odmiany fontów tworzą pary o podobnej funkcjonalności. Polecenie i odpowiadająca mu deklaracja składają text tt pismem wybranym samym pismem. Jedyną różnicą jest to, że polecenie na granicy między pismem pochyłym a prostym dodają kompensatę wychylenia ostatniego znaku (italic correction), chyba że następnym znakiem jest kropka lub przecinek i kompensata nie jest potrzebna. Natomiast przy deklaracji trzeba to zrobić ręcznie. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Stopień fontów i interlinia W L A TEX-u dostępne są następujące polecenia jednoczesnego wyboru stopnia pisma i interlinii: \tiny \scriptsize \footnotesize \small \normalsize \large \Large \LARGE \huge \HUGE IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Stopień fontów i interlinia (cd) Poniższa tabela podaje wszystkie dostępne w L A TEX-u stopnie, odpowiadające poszczególnym poleceniom, w zależności od stopnia pisma tekstu podstawowego wybranego w \documentclass. stopień pisma tekstu głównego 10pt 11pt 12pt \tiny 5pt 6pt 6pt \scriptsize 7pt 8pt 8pt \footnotesize 8pt 9pt 10pt \small 9pt 10pt 11pt \normalsize 10pt 11pt 12pt IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Stopień fontów i interlinia(cd) stopień pisma tekstu głównego 10pt 11pt 12pt \large 12pt 12pt 14pt \Large 14pt 14pt 17pt \LARGE 17pt 17pt 20pt \huge 20pt 20pt 25pt \Huge 25pt 25pt 25pt IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Stopień fontów i interlinia (cd) Polecenia zmieniające stopień pisma zmieniają także interlinię jedynie w przypadku, gdy zamknięciem zakresu działania tej deklaracji został wstawiony pusty wiersz lub polecenie \par. Pisząc \{\LARGE Krój pisma jest wyróżniony przez jednolitość projektu graficznego.\par \} otrzymujemy Krój pisma jest wyróżniony przez jednolitość projektu graficznego. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Przykłady Przedstawione wyżej polecenia zmieniają pojedyncze atrybuty fontów. Można je oczywiście grupować. \textit{\textbf{półgruba} italika} półgruba italika \textsl{\textbf{półgruba} kursywa} półgruba kursywa {\Large duża\/ \textsl{\textbf{półgruba} kursywa} } duża półgruba kursywa IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Gdy L A TEX stwierdzi, że dana kombinacja parametrów nie odpowiada żadnemu istniejącemu fontowi, wypisuje odpowiednią informację do pliku.log i stara się użyć fontu o możliwie bliskiej charakterystyce. Można to zmienić. Użycie w preambule deklaracji \usepackage[pausing]{tracefnt} powoduje zamianę wszystkich komunikatów o brakujących fontach w komunikaty o błędach, wymagające interwencji użytkownika. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Każdy z 5 atrybutów fontów można określić jeszcze innymi poleceniami. układ znaków fontu krój pisma (rodzina) grubość i szerokość (seria) odmiana stopień i interlinia \fontencoding{ot1} \fontfamily{cmr} \fontseries{m} \fontshape{n} \fontsize{10}{12pt} \selectfont Argumenty poleceń wymienione w tabelce odpowiadają domyślnym wartościom dla dokumentu składanego przy pomocy standardowych klas w stopniu 10pt. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Użycie poleceń \font... nie powoduje od razu włączenia fontu, ponieważ użytkownik może chcieć zmienić kilka elementów charakterystyki bieżącego fontu jednocześnie. Dlatego ostateczny wybór fontu zatwierdza się poleceniem \selectfont. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Wszystkie elementy charakterystyki fontu, za wyjątkiem stopnia pisma, można zmienić jednocześnie poleceniem \usefont. Nie wymaga ono również zatwierdzenia przez \selectfont. \usefont{ot1}{cmr}{m}{n} Poszczególne elementy opisu fontu są od siebie niezależne. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Układ znaków fontu Układ fontu opisuje, jakie znaki są dostępne w foncie i w jakich pozycjach. Polecenia akcentowe w L A TEX-u korzystają z informacji o układzie bieżącego fontu. Polskie znaki diakrytyczne dostępne są układach: OT4 (Old Text 4) układ fontów PL T1 (Text 1) europejski układ fontów ( Cork ) Układ T1 jest nowym układem opracowanym na konferencji w Cork. Zawiera on znaki umożliwiające skład w większości języków europejskich. Układ OT4 jest rozszerzeniem układu OT1, ale nie wypełniającym wszystkich 256 pozycji. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Kroje pisma (przykłady) cmr cmss cmtt ccr Computer Modern Roman Computer Modern Sansserif Computer Modern Typewriter Computer Concrete Roman Krój wybieramy poleceniem: \fontfamily{ccr}\selectfont. Oczywiście, jeżeli jest zainstalowany. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Krój fontów. Przykłady {\fontfamily{cmtt}ala ma kota} {\fontfamily{cmfib}ala ma kota} {\fontfamily{cmdf}ala ma kota} {\fontfamily{cmff}ala ma kota} Ala ma kota Ala ma kota Ala ma kota Ala ma kota IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Grubość i szerokość. Wybrane wartości argumentu polecenie \fontseries{...}: m medium zwykły b bold gruby bx bold extended gruby szeroki sb semi-bold półgruby c condensed wąski W ogólności grubość i szerokość mogą przebiegać kilkustopniową skalę, dając kilkanaście kombinacji opisanych dwuliterowymi kodami. Większość krojów występuje jednak tylko w dwóch lub trzech wersjach grubości/szerokości. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Przykład. {\fontseries{b}\selectfont Ala ma kota} Ala ma kota IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Odmiana. Wybrane wartości argumentu polecenia \fontshape{...}: n normal prosta it italic italika sl slanted pochyła sc small caps kapitaliki ui upright italic wyprostowana kursywa IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Przykład. {\fontshape{ui}\selectfont Ala ma kota} Ala ma kota Pisząc {\fontshape{ui}\selectfont Ala ma kota} otrzymujemy Ala ma kota IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Stopień pisma i interlinia. Argumentami polecenia \fontsize{...}{...} są stopień pisma i interlinia. Domyślną jednostką są punkty (amerykańskie), ale w każdym z argumentów można też użyć dowolnej jednostki akceptowanej przez TEX-a. W TEX-u interlinia jest stała dla całego akapitu. Mówiąc ściślej, w całym akapicie zostanie użyta jej wartość bieżąca na jego końcu. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Przykłady. Pisząc {\fontsize{15}{20}\selectfont W TEX-u interlinia jest stała dla całego akapitu. Mówiąc ściślej, w całym akapicie zostanie użyta jej wartość bieżąca na jego końcu.\par} otrzymujemy W TEX-u interlinia jest stała dla całego akapitu. Mówiąc ściślej, w całym akapicie zostanie użyta jej wartość bieżąca na jego końcu. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Pakiet setspace Do zmiany interlinii, czyli odstępu między liniami bazowymi dwóch sąsiednich wierszy tekstu można stosować pakiet setspace. Określa on dwa środowiska: (i) środowisko onehalfspace, tworzące interlinię półtora wiersza; (ii) środowisko doublespace, tworzące interlinię podwójną. Działanie tego pakietu przypomina oczywiście WORDA. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Wyróżnianie W tekstach pisanych na maszynie fragmenty, które miały zostać wyróżnione, podkreślało się. W dokumentach drukowanych wyróżnienie fragmentu odbywa się przez złożenie go innym krojem pisma (gdy tekst jest składany czcionką zwykłą to wyróżnienie jest składany krojem pochyłym, a gdy tekst jest składany krojem pochyłym, to tekst wyróżniony jest składany krojem prostym). Służy do tego polecenie L A TEX-a: \emph{tekst wyróżniany} lub deklaracja \em. Dają one takie same efekty. IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Wyróżnianie (cd) Pisząc Tekst \emph{wyróżniony} składa się pismem pochyłym otrzymujemy Tekst wyróżniony składa się pismem pochyłym a pisząc \emph{tekst \emph{wyróżniony} składa się krojem prostym} otrzymujemy Tekst wyróżniony składa się krojem prostym IIIa. w LATEX-u
w LaTeX-u Wyróżnianie (cd) Pisząc Tekst {\em wyróżniony} składa się pismem pochyłym otrzymujemy Tekst wyróżniony składa się pismem pochyłym Jak pamiętamy często deklarację można zastąpić środowiskiem, np. zamiast deklaracji \em, włączającego wyróżniający krój pisma, możemy zastosować otoczenie \begin{em}...\end{em}. IIIa. w LATEX-u