WSPARCIE DORADCZE DLA GOSPODARSTW ROLNYCH I SEKTORA AGRO Edward Matuszak Centrum Doradztwa Rolniczego CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W
PLAN PREZENTACJI Wprowadzenie Klienci korzystający z usług Ośrodków Doradztwa Rolniczego Wyzwania przed rolnictwem europejskim i doradztwem Funkcje Ośrodków Doradztwa Rolniczego i sposoby ich realizacji 2
RYNEK USŁUG DORADCZYCH Na rynku usług doradczych w Polsce funkcjonują obecnie różne podmioty doradcze. Najważniejsze z nich to: Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Doradcy i dilerzy firm sprzedających środki do produkcji rolnej, Doradcy firm skupujących produkty rolne Prywatne akredytowane podmioty doradcze, Instytuty rolnicze i wyższe uczelnie rolnicze, Doradcy Izb Rolniczych, Banki udzielające kredyty rolnikom, Firmy ubezpieczeniowe, Inne podmioty CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 3
OŚRODKI DORADZTWA ROLNICZEGO Rok Ogółem zatrudnionych w tym: kadra kierownicza i doradcza 1992 5 846 4 579 1996 5 700 4 700 1998 5 630 4 620 2003 5 315 4 362 2005 5 426 4 510 2007 5 354 4 410 2010 4 603 3 777 2012 4 490 3 772 2015 4 202 3 549 2017 4070 3429 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 4
Liczba rolników (gospodarstw) na 1 doradcę terenowego w 2017 roku (zatrudnienie w ODR czerwiec 2017, liczba gospodarstw wg. GUS z 2014 r) Województwo Wielkość gospodarstwa >1 ha >5ha >10ha >20 ha >50ha Dolnośląskie 307 160 91 46 18 Kujawsko-pomorskie 459 310 201 91 20 Lubelskie 785 356 150 41 9 Lubuskie 337 184 121 65 28 Łódzkie 739 379 163 44 6 Małopolskie 816 146 40 11 3 Mazowieckie 717 404 202 60 9 Opolskie 465 255 166 87 30 Podkarpackie 641 112 33 13 4 Podlaskie 542 389 260 96 14 Pomorskie 381 246 164 71 23 Śląskie 471 157 72 28 8 Świętokrzyskie 921 344 115 29 5 Warmińsko-mazurskie 375 280 200 106 30 Wielkopolskie 426 265 169 68 15 Zachodniopomorskie 294 182 127 69 32 Na doradcę 569 273 145 56 14
Wyszczególnienie Główni odbiorcy korzystający z usług doradczych PZDR (wg. liczby wskazań kierowników PZD, którzy wypełnili kwestionariusz) Najczęś ciej Często Rzadko Sporadycznie Gospodarstwa według wielkości Gospodarstwa duże (w skali województwa) 8 55 69 25 2 Gospodarstwa średnie (w skali województwa) 78 72 7 1 1 Gospodarstwa mniejsze (w skali województwa) 51 86 17 3 0 Gospodarstwa według innych kryteriów Gospodarstwa dwuzawodowe 20 73 46 18 2 Gospodarstwa specjalistyczne 12 81 46 18 1 Gospodarstwa prowadzone przez młodych 35 116 9 0 0 rolników do 40 lat Gospodarstwa kierowane przez kobiety 3 57 59 38 2 Grupy producentów rolnych 0 8 36 56 59 Producenci mleka 22 80 39 15 2 Gospodarstwa ekologiczne 16 58 33 42 10 Gospodarstwa warzywnicze 3 27 58 52 18 Gospodarstwa sadownicze 3 25 47 56 25 Wcale
Lp. Wyszczególnienie Bardzo często Często Rzadko Wcale 1 Nawożenie upraw 15 87 56 1 2 Ochrona roślin 32 96 29 0 3 Postęp w technologiach produkcji 6 86 66 1 4 Ochrona środowiska - 19 81 60 0 5 Programy rolnośrodowiskowe 66 76 17 0 6 Prowadzenie gospodarstwa ekologicznego 16 43 93 6 7 Mechanizacja produkcji roślinnej 7 55 93 4 8 Produkcja zwierzęca 14 87 57 1 9 Wymogi wzajemnej zgodności 26 82 50 0 10 Wyposażenie i modernizacja budynków inwentarskich 4 47 100 8 11 Gospodarowanie na OSN 8 37 75 40 12 Odnawialne źródła energii 4 25 112 8 13 Tworzenie dodatkowych źródeł dochodu w gospodarstwie 11 63 85 1 14 Rachunkowość rolnicza 16 89 53 1 15 Sporządzanie biznesplanów 8 51 93 7 16 Pomoc w wypełnianiu wniosków obszarowych 129 27 2 0 17 Pomoc w wypełnianiu wniosków dla działań 69 72 17 1 inwestycyjnych w ramach PROW 7
Wyzwania przed rolnictwem i doradztwem Bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczna żywność Inteligentny rozwój (zrównoważony rozwój) Ochrona środowiska Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym Konkurencyjność Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
Wyżywić 9 mld mieszkańców Ziemi w 2050 roku Prognozowany wzrost produkcji światowej Oczekiwany przyrost produkcji (tony)* Oczekiwana produkcja (tony) Zboża 940 mln 3 mld Rośliny oleiste 133 mln 282 mln Mięso 196 mln 455 mln Bieżący roczny przyrost produkcji (%) Oczekiwany przyrost do 2050 r. (%) Kukurydza 1,6 67 (56) Ryż 1,0 42 (35) Pszenica 0,9 38 (31,5) Soja 1,3 55 (45,5) *bez ryżu Prognozowane potrzeby żywnościowe tworzą sprzyjające okoliczności zewnętrzne do rozwoju rolnictwa w Europie i Polsce (Źródło: Aleksandratos N., Bruinsma J. 2012. World agriculture towards 2030/2050, the 2012 revision. ESA Working paper 12-03, Jun 2012. Rome: Food and Agriculture Organization of United Nations)
ZWIĘKSZAĆ PLON POTENCJALNY CZY PLON FARMERA? Y G - Luka plonu (yield gap)(%) Y G = Y A - Y F / Y A x100% plon osiągalny, plon uzyskiwany w warunkach pogodowych i uprawowych bliskich optimum (np. plon z doświadczeń PDO) plon farmera, plon uzyskiwany przez producenta rolnego (średnie plony GUS) Gatunek Średni plon COBORU (t/ha) (2013) Średni plon GUS (t/ha) (2013) Luka plonu (%) Pszenica 7,92 4,44 43,9 Żyto 6,65 2,86 57,0 Rzepak 4,52 2,91 35,6 Kukurydza 10,9 6,58 39,6 Ziemniak 44,7 21,1 52,8 Czynniki ograniczające wielkość plonu: niedostatek wody i azotu, ph gleby, niska zawartość P K Mg S oraz materii organicznej Dla bezpieczeństwa żywnościowego większe znaczenie ma zmniejszenie luki plonu niż wzrost plonu potencjalnego. Hatfield J., Walthall Ch. 2015. Meeting global food needs: realizing the potential via genetics x environment x management interactions. Agronomy Journal 107: 4.
Kluczem do osiągnięcia wzrostu produkcji żywności w świetle nowych wyzwań stojących przed rolnictwem europejskim jest innowacyjność Były komisarz UE ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich D. Ciolos w trakcie otwarcia targów w Kielcach, w 2012 roku, stwierdził: Kluczowym wyzwaniem dla rolnictwa w przyszłości jest nie tylko produkowanie więcej, ale także lepiej. Uwzględnienie napędzanych popytem badań i innowacji, jak również lepsze rozpowszechnianie najlepszych praktyk, będzie mieć zasadnicze znaczenie w realizacji tego celu W przyszłości wyniki unijnego rolnictwa będą zależały głównie od naszych zdolności innowacyjnych i zdolności do powiązania nowoczesnych technologii z praktyką rolniczą Drobni rolnicy przetrwają tylko, jeżeli zaczną się łączyć. W przyszłości większą rolę będą odgrywały organizacje producentów rolnych
Zatrudnienie w centrali ośrodków według działów w 2017 roku Nazwa działu % zatrudnionych Technologii Produkcji i Doświadczalnictwa 28.8 Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem 14.3 Rolnym Rozwoju Obszarów Wiejskich 17.4 Rolnictwa Ekologicznego 9.1 Teleinformatyki 7.6 Metodyki Doradztwa Szkoleń i Wydawnictw 21.2 Dział Ogrodnictwa 1.6* 12
Funkcje Ośrodków Doradztwa Rolniczego Informacyjna Szkoleniowa edukacyjna Upowszechnieniowa Doradcza 13
Działalność informacyjna Każdy Wojewódzki Ośrodek wydaje swój miesięcznik Prowadzi dostępną stronę internetową Wydaje ulotki i broszury tematyczne Niektóre wydają news letter elektroniczny Wszystkie organizują spotkania informacyjne Doradcy bardzo dużo czasu poświęcają na udzielanie odpowiedzi telefonicznych 14
Wiek rolników kierujących gospodarstwami i ich źródła informacji o innowacjach w rolnictwie (% odpowiedzi) Źródła informacji* Internet (portale rolnicze) Telewizja (programy rolnicze) Radio (programy rolnicze) Czasopisma fachowe Publikacje naukowe Doradcy ODR Targi, wystawy i giełdy rolnicze Kursy i szkolenia Wiek rolnika (lata) 25-34 35-44 45 54 55 64 100 41,7 25,0 66,7 8,3 91,7 75,0 91,7 100 75,0 8,3 100 8,3 83,3 58,3 50,0 57,1 85,7 28,6 85,7 7,1 92,9 78,6 92,9 81,3 81,3 18,8 93,8 12,5 100 75,0 81,3 Razem 83,3 72,2 20,4 87,0 9,3 92,6 72,2 79,6 15
Tematyka Szkolenia działalność edukacyjna Częstotliwość organizowanych szkoleń Bardzo często Często Produkcja roślinna 27 110 20 Ochrona roślin 23 107 26 Programy rolnośrodowiskowe 46 84 28 Dobrostan zwierząt 16 84 54 Bioasekuracja 33 76 47 Wypełnianie wniosków obszarowych 81 65 8 Wypełnianie wniosków dla działań inwestycyjnych PROW 55 77 18 Postęp w technologiach produkcji 10 86 58 Rzadko 16
Tematyka szkoleń Szkolenia dla stosujących środki ochrony roślin Integrowana ochrona roślin Gospodarowanie na OSN Małe przetwórstwo w gospodarstwie i sprzedaż bezpośr. Rok 2018 - plany Małe przetwórstwo w gospodarstwie i sprzedaż bezpośr. Bioasekuracja Ochrona gleb, wód i powietrza przed zagrożeniami z produkcji rolniczej OZE Innowacje w technologiach produkcji 17
Działalność upowszechnieniowa Poletka demonstracyjne na gruntach własnych z różnymi podstawowymi gatunkami upraw Pokazy pracy maszyn Targi wystawy rolnicze Gospodarstwa demonstracyjne Konkursy (Najlepsze gospodarstwo ekologiczne, Gospodarz Roku ;Sposób na sukces, Bezpieczne gospodarstwo, Najładniejsze gosp. agroturystyczne, itp.) 18
Działalność doradcza Wnioski o dopłaty bezpośrednie Programy rolnośrodowiskowe Biznes plany Wnioski pod potrzeby działań inwestycyjnych PROW Plany nawożenia 19
Działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Aktywizacja społeczno zawodowa Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Agroturystyka Gospodarstwa edukacyjna Gospodarstwa opiekuńcze Współpraca z LGD Promocja lokalnych produktów 20
Dziękuję za uwagę CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W 21