VII. Źródła finansowania 7.1. Środki unijne Możliwości finansowania wynikają z celów Unii Europejskiej. Do najważniejszych celów Unii należą: bezpieczeństwo, postęp społeczny, ochrona wolności praw i interesów obywateli. Podstawowym instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej są Fundusze Strukturalne. Działają cztery podstawowe Fundusze Strukturalne, przy czym najistotniejsze z punktu widzenia możliwości rozwiązywania problemów społecznych są: Europejski Fundusz Społeczny (EFS) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) EFS stanowi najważniejszy finansowy instrument polityki społecznej UE. Celem EFS jest wspieranie różnorodnych programów i projektów związanych z socjalnym aspektem integracji, przez rozdzielanie środków służących przystosowaniu narodowych gospodarek państw członkowskich Wspólnot Europejskich. EFS finansuje działania, których zadaniem jest rozwiązywanie najważniejszych problemów społecznych takich jak dyskryminacja, bezrobocie, nierówność na rynku pracy. Zapewnia wsparcie dla przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, aktywnej polityki na rynku pracy, systemu kształcenia przez całe życie oraz budowania społeczeństwa informatycznego. EFS przeznacza swoje środki na programy kształcenia zawodowego kobiet i programy włączania niepełnosprawnych do czynnego życia zawodowego. Pomoc w ramach funduszu realizowana jest poprzez: organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe, poprawa systemów kształcenia i dostosowywanie ich do potrzeb aktualnego zapotrzebowania na rynku pracy kształcenie i przygotowywanie kadr, ekspertów oraz personelu dydaktycznego, wspieranie instytucji i firm zajmujących się doradztwem i informacją zawodową oraz wspieranie pośrednictwa pracy, wspieranie różnorakich działań mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy, Źródła finansowania 112
wyrównywanie szans kobiet na rynku pracy, walka z dyskryminacją zawodową, wspieranie grup ludzi odrzuconych i żyjących poza marginesem życia społecznego ( np. narkomanów, alkoholików, bezdomnych itp.), promowanie nowych technologii, pomocy technicznej, organizacji badań naukowych. Wykorzystanie funduszy strukturalnych w państwach członkowskich odbywa się na podstawie Narodowego Planu Rozwoju i wynikających z niego programów operacyjnych. Narodowy Plan Rozwoju jest kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno gospodarczą Polski. Formułuje cele i zawiera opis strategii zmierzającej do osiągnięcia spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej z krajami i regionami Wspólnoty. Projekty współfinansowane z EFS mogą być realizowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL), służącego przeciwdziałaniu bezrobociu, rozwojowi zasobów ludzkich i zwiększaniu szans w dostępie do rynku pracy. Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobów Ludzkich określony został na la ta 2004 2006, skupia się na priorytetach: 1. Aktywna polityka rynku pracy oraz integracja zawodowa i społeczna, celem której jest wzmocnienie potencjału instytucjonalnej obsługi klientów służb zatrudnienia, pomocy społecznej i innych instytucji działających na rzecz rynku pracy. Ma też ona służyć działaniom na rzecz ogółu poszukujących pracy i bezrobotnych oraz grup szczególnego ryzyka. Celem priorytetu jest także wyrównanie szans kobiet w dostępie do rynku pracy i zatrudnienia. 2. Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy. System edukacyjny powinien pozwalać osobom w każdym wieku na zdobycie umiejętności, które pozwolą im znaleźć się na rynku pracy. Dlatego celem priorytetu jest rozszerzenie dostępu do edukacji i podnoszenia jej poziomu. Istotne jest też włączenie w proces edukacji nowoczesnych technologii. Źródła finansowania 113
Program Nr działania Nazwa działania Instytucja wdrażająca Sektorowy Program Operacyj Priorytet 1. ny Rozwój Za Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej sobów Ludzkich 1.1. Rozwój i modernizacja instrumentów instytucji rynku pracy Departament Wdrażania EFS w Ministerstwie Gospodarki i Pracy 1.2. Perspektywy dla młodzieży Właściwy dla regionu WUP 1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie bezrobo Właściwy dla regionu WUP cia 1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 1.5. Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka Departament Wdrażania EFS w Ministerstwie Gospodarki i Pracy 1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet Departament Wdrażania EFS w Ministerstwie Gospodarki i Pracy Priorytet. 2 Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy 2.1. 2.2. Zwiększenie dostępu do edukacji i promocja kształcenia przez całe życie Podnoszenie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy Departament Wdrażania EFS w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu 2.3. Rozwój kadr w nowoczesnej gospodar ce Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 2.4. Wsparcie zdolności administracyjnych Urząd Służby Cywilnej Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) określa cele i kierunki oraz wysokość wykorzystania środków na realizację polityki regionalnej państwa, które będą uruchamiane z udziałem dwóch funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Z EFS mogą być współfinansowane projekty, odpowiadające celom drugiego priorytetu ZPORR. Źródła finansowania 114
Program Zintegrowany Program Opera cyjny Rozwoju Regionalnego Nr dzia Nazwa działania Rodzaje wsparcia łania Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionu 1.3. Regionalna infrastruktura społeczna podniesienie poziomu życia poprzez poprawę jakości infrastruktury społecznej (w tym edukacyjnej i ochrony zdrowia) budowa, rozbudowa i modernizacja szkół wyższych prowadzących działalność dydaktyczną, naukową modernizacja i wyposażenie ośrodków zdrowia i szpitali 1.4. Rozwój turystyki i kultury wzrost roli kultury i turystyki jako czynników stymulujących rozwój społeczny i gospodarczy regionów ułatwienie dostępu do atrakcji turystycznych i kulturalnych wydłużenie sezonu turystycznego budowa i modernizacja infrastruktury turystycznej budowa i modernizacja infrastruktury związanej z kulturą i ochroną dziedzictwa kulturowego rozwój publicznych obiektów sportowych, rekreacyjnych rozwój systemów informacji turystycznej i kulturalnej przygotowanie i wdrożenie regionalnych programów 1.5. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego zniwelowanie różnic w infrastrukturze i usługach z zakresu dostępu do Internetu, telekomunikacji warunki dla rozwoju komunikacji e administracji, e bezpieczeństwa, e zdrowia, e edukacji rozbudowa sieci infrastruktury informacyjnej zastosowanie technik społeczeństwa informacyjnego w pracy instytucji publicznych wykorzystanie technologii społeczeństwa informacyjnego do działań regionalnej i lokalnej administracji samorządowej zapewnienie dostępu do Internetu w miejscach publicznych np. w bibliotekach, domach i centrach kultury, urzędach pracy publiczne punkty dostępu do Internetu Priorytet 2. Wzmacnianie rozwoju zasobów ludzkich w regionach Źródła finansowania 115
2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców lepsze dostosowanie potrzeb szkoleniowych i kwalifikacji mieszkańców do wymogów regionalnego rynku pracy 2.2. Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne podniesienie dostępu do wykształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym dla uczniów pochodzących z obszarów wiejskich i studentów pochodzących z obszarów zagrożonych marginalizacją szkolenia osób dorosłych w zakresie podwyższania i dostosowywania ich kwalifikacji do potrzeb regionalnego rynku pracy szkolenia dorosłych w zakresie języków obcych usługi doradcze dla osób dorosłych wspierające kształtowanie ich kariery zawodowej praktyki zawodowe dla uczniów szkół średnich i zasadniczych zawodowych odbywających się w przedsiębiorstwach praktyki zawodowe dla studentów uczelni szkół wyższych wzmocnienie współpracy i organizacja metod wymiany informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w monitorowanie regionalnego rynku pracy, oferty edukacyjnej, szkoleniowej stypendia dla młodzieży z obszarów wiejskich stypendia dla studentów uczelni wyższych Źródła finansowania 116
2.3. Reorientacja zawodowa osób odchodzących od rolnictwa dostosowanie osób do funkcjonowania w zmieniających się warunkach społeczno ekonomicznych oraz przygotowanie ich do wykorzystania szans związanych z powstawaniem nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich wyposażenie w umiejętności umożliwiające rolnikom zdobycie nowego zatrudnienia i wykonywania nowego zawodu szkolenia i kursy, mające na celu podniesienie umiejętności i kwalifikacji związanych z nowym zawodem; subsydiowanie miejsc pracy; pośrednictwo pracy; informacja zawodowa; usługi doradcze w zakresie wyboru nowego zawodu i zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych. 2.4. Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi dostosowanie osób do funkcjonowania w zmieniających się warunkach społeczno ekonomicznych zmiana kwalifikacji zawodowych osób zagrożonych utratą zatrudnienia szkolenia i kursy subsydiowanie zatrudnienia w nowym miejscu pracy pośrednictwo pracy informacja zawodowa usługi doradcze w zakresie wyboru i zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych Priorytet 3. Rozwój lokalny 3.1 Obszary wiejskie inwestycje wynikające z planów rozwoju lokalnego, które będą prowadziły do wzrostu zatrudnienia poza rolnictwem inwestycje w lokalną infrastrukturę turystyczną i kulturalną (w tym ulepszenie i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego) tworzenie systemów informacji turystycznej i kulturalnej Źródła finansowania 117
Zaangażowanie środków UE w realizację celów polityki strukturalnej w Polsce szacuje się na kwotę 11368,6 mln euro. W układzie wymienionych funduszy, ukształtują się one w latach 2004 2006 następująco: Europejski Fundusz Społeczny 1748,9 mln euro, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 4652,8 mln euro W układzie programów operacyjnych środki z funduszy strukturalnych wynoszą 7320,7 mln euro, w tym : SPO Rozwój Zasobów Ludzkich 1270,4 mln euro, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2869,5 mln euro. Realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia służy także współfinansowana z EFS Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL, poświęcona przeciwdziałaniu dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL jest częścią strategii Unii Europejskiej na rzecz stworzenia większej liczby miejsc pracy i zapewnienia szerokiego do nich dostępu. EQUAL to nowe formy rozwiązywania problemów dyskryminacji na rynku pracy, mające na celu testowanie i promowanie nowych sposobów zwalczania wszystkich nierówności i dyskryminacji na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. Podstawą wdrażania EQUAL w Polsce jest Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Obok środków unijnych rozwojowi polityki strukturalnej w Polsce mogą służyć źródła bezzwrotnej pomocy międzynarodowych instytucji finansowych oraz instrumenty finansowe różnych organizacji i państw. Jedną z takich form jest pomoc udzielana w ramach dwóch instrumentów finansowych: Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Celem działania obu instrumentów jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych występujących wśród państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Przyznana Polsce kwota w wysokości 533,51 mln euro zaplanowana jest do wykorzystania w okresie obejmującym lata 2004 2009. Szczegółowy opis obszarów priorytetowych mechanizmów finansowych i działań, jakie będą możliwe do realizacji w ich ramach zawiera Program Operacyjny dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Obszarami priorytetowymi najistotniejszymi z punktu widzenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zawartymi w programie są: Źródła finansowania 118
ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, poprzez m.in. budowę i rozbudowę publicznych i niekomercyjnych instytucji o europejskim znaczeniu, budowę, rozbudowę i adaptację infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury, rozwijanie zasobów ludzkich, poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń, wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu administracji lub służby publicznej, a także wspierających go procesów demokratycznych, opracowanie programów szkoleniowych w oparciu o zidentyfikowane zadania administracji samorządowej obejmujących m.in. tematykę: przemocy wobec kobiet, przemocy domowej, zdrowotną szkolenia dla pracowników pomocy społecznej z zakresu zdrowia, współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz kobiet w zakresie problematyki zdrowia kobiet, przeciwdziałania przemocy domowej, edukacji, aktywizacji zawodowej kobiet, szczególnie z obszarów wiejskich, rozszerzania udziału organizacji pozarządowych w tworzeniu i prowadzeniu placówek opiekuńczych i opiekuńczo wychowawczych, przeprowadzanie szkoleń dla pracowników administracji samorządowej szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, wspieranie doradztwa i informacji dla jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych, wspieranie współpracy władz lokalnych z organizacjami pozarządowymi, opieka zdrowotna i opieka na dzieckiem, realizowana m.in. przez projekty : zmierzające do poprawy warunków życia społeczeństwa, wynikające z ogólnopolskich programów mających na celu integrację środowisk zagrożonych patologią (ze szczególnym uwzględnieniem zwalczania patologii społecznych jak narkomania i alkoholizm) oraz zapobieganie przestępczości nieletnich, mające na celu integrację dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi (tworzenie grup w klasach szkolnych i przedszkolnych obejmujące dzieci pełnosprawne z niepełnosprawnymi, wspieranie pojedynczych dzieci niepełnosprawnych w szkołach ogólnie dostępnych, projekty mające na celu tworzenie ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej. Źródła finansowania 119
7.2. Środki krajowe Środki na realizację celów określonych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puławy, mogą pochodzić z następujących źródeł: krajowych rozdysponowanych przez organy administracji rządowej i samorządowej, kontraktu wojewódzkiego, będącego umową między rządem a władzami samorządowymi, w ramach której województwa otrzymują fundusze na realizację inwestycji z zakresu infrastruktury drogowej, systemu ochrony zdrowia, bazy oświatowo wychowawczej, infrastruktury sportowej, turystyczno wypoczynkowej, kulturalnej, sponsorów, beneficjentów. Źródła finansowania 120