Wpływ barier na zakres współpracy przedsiębiorstw ze sferą B+R i ich implikacje dla rozwoju innowacji w Polsce. Aneta Sokół 1

Wpływ barier na zakres współpracy przedsiębiorstw ze sferą B+R i ich implikacje dla rozwoju innowacji w Polsce. Aneta Sokół 1 Streszczenie: We współczesnej teorii innowacji dominuje podejście systemowe. Zdaniem wielu ekspertów współczesne pojęcie innowacji uległo zmianie. Nie jest to już filozofia pojedynczego aktu twórczego, lecz złożone procesy ekonomiczno polityczno-społeczne. Modny stał się w dziedzinie innowacji interaktywny model nauki co oznacza, że innowacje na poziomie przedsiębiorstwa są generowane i rozwijane dzięki powiązaniom występującym pomiędzy podmiotami gospodarczymi. W związku z powyższym tworzące się zależności oraz odpowiedni przepływ informacji warunkują prawidłowy zakres funkcjonowania systemu działań twórczych i nowoczesnych. Przedmiotem zainteresowania artykułu jest tematyka dotycząca barier współpracy przedsiębiorstw ze sferą badawczo rozwojową w Polsce oraz ich implikacje dla rozwoju innowacyjności. W podjętych rozważaniach zostaną omówione następujące zagadnienia wynikające z postawionych pytań: Jakie są bariery warunkujące procesy rozwoju czynników niematerialnych? Co hamuje rozwój sfery badawczo - rozwojowej w Polsce? Jakie są czynniki stymulujące jak i ograniczające zakres współpracy przedsiębiorstw z jednostkami badawczo rozwojowymi i jaki jest ich wpływ na poziom innowacji? Jakie należy przedstawić wnioski na przyszłość by obecna sytuacja uległa korzystnej poprawie? Wstęp Wzrost gospodarczy we współczesnym świecie uwarunkowany jest rozwojem zasobów niematerialnych, takich jak wiedza i innowacje. Dzięki zasobom niematerialnym przedsiębiorstwa uzyskują nowe podstawy do skutecznej konkurencyjności, są one następujące: (Kukliński 2001) - rozwijanie takich relacji z klientami, które budują ich lojalność, - obsługiwanie nowych segmentów klientów i nowych rynków, - wprowadzanie innowacyjnych produktów i usług, - tworzenie i dostarczanie w szybkim czasie wysokiej jakości produktów i usług dostosowanych do indywidualnych potrzeb klientów, - rozwijanie umiejętności pracowników w celu ciągłego doskonalenia procesów. Technologia zadaniem ekspertów Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową staje się czynnikiem wpływającym na poziom innowacyjności przedsiębiorstw. (Wach 2005) Wprowadzanie na rynek nowych produktów, usług i technologii to efekt synergii wynikającej ze współpracy podmiotów gospodarczych. Niestety, tylko 9% przedsiębiorstw w Polsce inwestuje w prace na rzecz badań i rozwoju, a liczba patentów nie przekracza 2,7 patentów na milion 1 Dr Aneta Sokół, Uniwersytet Szczeciński, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw.

mieszkańców. Podczas gdy, średnia dla krajów Unii Europejskiej wynosi 133,6 patentów. (Bariery współpracy przedsiębiorców i ośrodków... 2006) Warto wskazać, że cały cykl innowacyjny, obejmujący działania od koncepcji do realizacji innowacji, nie przebiega często w przedsiębiorstwie, które je wprowadza. Pierwsze fazy działań w tym zakresie rozpoczynają się w sferze B+R. Aby jednak projekty innowacji zostały wdrożone do zakresu działania przedsiębiorstwa potrzebna jest współpraca pomiędzy poszczególnymi jednostkami realizującymi cały cykl przygotowania, jak i wdrożenia innowacji. Spełnienie warunku konkurencyjności, produktu czy procesu wymaga przeprowadzenia sprawnego zorganizowania i zarządzania przekazaniem powyższych informacji. Oczywiście wybór transferu technologii czy produktu uwarunkowany jest wielkością przedsiębiorstwa. I tak, np. duże przedsiębiorstwa wykorzystują wyniki własnych badań, natomiast przedsiębiorstwa z sektora MSP poszukują zewnętrznych projektów B+R. Źródłem tych projektów są zazwyczaj jednostki naukowe czy też inne instytucje otoczenia. (Współpraca B+R (badania i...) Reasumując stwierdzić należy, że współczesne uwarunkowania rozwoju gospodarczego wymagają prowadzenia aktywnej proinnowacyjnej polityki interregionalnej, której głównym celem będzie stymulowanie rozwoju sektora B+R, wzmocnienie mechanizmów i komercjalizacji nowych technologii, czy też tworzenie nowoczesnej infrastruktury otoczenia rozwoju i wdrażania innowacji 1.i. Istota innowacji Pojęcie innowacyjności pochodzi od łacińskiego słowa innovatio lub innovare czyli odnowienie lub odnawiać. Stanowią one postawę procesów zachodzących w gospodarkach rynkowych opartych na wiedzy. Są specyficznym narzędziem przedsiębiorczości, która wykorzystując twórcze procesy oraz odpowiednio je wykreowując są motorem postępu gospodarczego. Termin innowacje oraz działalność innowacyjna jest pojęciem wieloznacznym i dowolnie interpretowanym. Analiza literatury przedmiotu pozwala wskazać, że podstawą rozważań odnoszących się do definicji innowacji jest klasyczne ujecie powyższego określenia, którego twórcą w połowie XX wieku był J. Schumpeter. Twierdził on, że innowacją jest przeprowadzenie nowych kombinacji w pięciu następujących przypadkach: ( Schumpeter 1960) 1. wprowadzenie nowego towaru tj. towaru, z jakim konsumenci nie są jeszcze obeznani lub nowego gatunku jakiegoś towaru, 2. wprowadzenie nowej metody produkcji, tj. metody jeszcze nie wprowadzonej praktycznie w danej gałęzi przemysłu, 3. otwarcie nowego rynku, to jest rynku, na którym dana gałąź przemysłu danego kraju nie była uprzednio wprowadzona, bez względu na to, czy rynek ten istniał przedtem, czy nie istniał, 4. zdobycie nowego źródła surowców lub półfabrykatów i to znów niezależnie od tego, czy źródło to już istniało, czy też musiało być dopiero utworzone, 5. przeprowadzenie nowej organizacji jakiegoś przemysłu, na przykład stworzenie sytuacji monopolistycznej lub złamanie pozycji monopolistyczne. Zdaniem Schumpetera przedmiotem innowacji mogą być: produkt, proces produkcyjny oraz organizacja pod warunkiem, że są one nowe i zastosowane. Z kolei P. Drucker określił innowację " jako szczególne narzędzie przedsiębiorców, za pomocą którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub do świadczenie nowych usług". Biorąc pod uwagę badania empiryczne najkorzystniej jest przyjąć definicję pochodzącą z Oslo Manual. Zgodnie z nią innowacja to wdrożenie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu

(wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody marketingowej, nowego sposobu organizacji w praktyce biznesowej, organizacji miejsc pracy lub powiązań zewnętrznych (Oslo Manual. Guidelines form.. 2005). European Fundation for Quality Mangement proponuje natomiast następującą definicje innowacji zgodnie z którą...innowacja jest praktyczną transformacją idei w nowy produkt, usługi, procesy, systemy i społeczne wzajemne społeczne oddziaływania. Stwarza nowy strumień wartości, który satysfakcjonuje właścicieli i powoduje podtrzymanie wzrostu. Tworzy pracę, podnosi jakość życia, podtrzymuje ciągły rozwój społeczności. Innowacja nie jest ograniczona do wysokich technologii. Rozwija się prężnie we wszystkich wymiarach gospodarki i społeczeństwa (European Fundation for Quality... 2005) J. Pietka twierdzi, że nie ma znaczenia, czy produkty czy technologie (jako metody wytwarzania) znane są gdzie indziej; dla danego społeczeństwa, które ich wcześniej nie znało, są one bez wątpienia innowacjami dla analizy procesów rozwojowych bardziej słuszne jest takie rozumienie "innowacje", w których innowacją jest nie tylko to, co jest absolutną nowością w skali światowej, ale to co jest nowością dla danego społeczeństwa. Zdaniem ekspertów zajmujących się procesami innowacji, znaczące jest nie tylko wytworzenie nowości ale i skuteczne jej wdrożenie jako cel osiągnięcia przewagi konkurencyjnej. W związku z powyższym wyróżniamy trzy poziomy wprowadzanych zmian: przyrostowy, syntetyczny i nieciągły. Pierwszy z nich odnosi się do stopniowych zmian w produktach i procesach, drugi scala pomysły już znane i ubogaca je o nowe elementy, zaś poziom trzeci staje się kreatorem nowych rozwiązań. (Nogalski, Szpiter 2007) Ponadto, J. B. Quinn uważa, ze skuteczność innowacji jest uzależniona od: (Quinn 1980) orientacji rynkowej, stylu zarządzania wewnętrznego (struktury i kultury), który preferuje kreatywność oraz nieliniowy proces planowania,. Warto podkreślić, ze innowacje przynoszą następujące wymierne korzyści dla organizacji: poprawa jakości produktów i usług, zwiększenie asortymentu produktów i usług, otwarcie nowych rynków lub zwiększenie udziału na dotychczasowych rynkach, wzrost konkurencyjności produktu / usługi na rynku, wprowadzenie nowego produktu na rynek, zwiększenie elastyczności produkcji, zwiększenie zdolności produkcyjnych, podniesienie kwalifikacji pracowników, poprawę organizacji i zarządzania w przedsiębiorstwie, obniżenie kosztów pracy (osobowych) na jednostkę produktu, poprawę warunków dla pracowników, obniżkę materiałochłonności i energochłonności na jednostkę produktu, zmniejszenie szkodliwości dla środowiska oraz poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy, poprawę systemu komunikacji i ewidencji działalności, zmniejszenie szkodliwości dla środowiska. (Sokół 2009) Tabela 1 Rodzaje innowacji oraz kryteria ich identyfikacji Kryterium Rodzaje innowacji Oddziaływanie marketingu Rynku (konsument) wg Robertsona Produkt absolutnie nowy na świecie np. nowa grupa kosmetyków; Nowe linie produktu, nowe produkty, pozwalające firmie na wejście po raz pierwszy na istniejący rynek; Produkt ulepszony istota produktu nie zmienia się, zostają udoskonalone tylko niektóre cechy użytkowe, które korzystnie wpływają na jakość lub estetykę wyrobu; w przypadku zaś usługi może to być np. skrócenie terminu wykonania; Produkt wznowiony tj. produkt wycofany z rynku i po jakimś czasie powtórnie wprowadzony; z reguły produkt wznowiony nie jest wierną repliką pierwowzoru, zawiera pewne modyfikacje, ale idea, styl są zachowane, przykładem może być produkcja odzieżowa, gdzie powracają style mody z minionych okresów; Produkt potaniony cena jest bardzo ważną cechą produktu, dlatego jej zmiana upoważnia do uznania dobra potanionego za nową ofertę. Innowacje ciągłe mające jedynie niewielki wpływ na wzory konsumpcji, gdyż przeważnie polegają na małej modyfikacji istniejących produktów (np. na dodaniu fluoru do pasty do zębów czy określonego składnika do produktu żywnościowego), przy innowacji ciągłej nie trzeba się uczyć nowych zachowań; Innowacje dynamicznie ciągłe przy wprowadzeniu tego typu innowacji niezbędne są jedynie

Zakres oddziaływania niewielkie zmiany zachowań; przykładem są aparaty telefoniczne na karty magnetyczne, gdyż ich użytkowanie wymaga niewielkiej wiedzy i minimalnych zmian w postępowaniu konsumentów; Innowacje nieciągłe to produkty całkowicie nowe (takie jak telewizor, komputer osobisty); wprowadzenie na rynek tego rodzaju artykułów wiąże się z nauczeniem konsumenta całkowicie nowych wzorców konsumpcji. Najlepszym przykładem innowacji nieciągłej jest telewizja, z której wywodzą się innowacje ciągłe, dynamicznie ciągłe, a nawet nieciągłe. innowacje technologiczne wdrożenie nowych lub istotnie zmodyfikowanych technologii stosowanych przy wytwarzaniu określonego produktu lub usługi, innowacje organizacyjne wdrożenie nowych lub udoskonalonych sposobów organizowania oraz zarządzania przedsiębiorstwem, innowacje produktowe wprowadzenie całkowicie nowego produktu lub jego nowych cech, wdrożenie nowych materiałów, radykalne udoskonalenie istniejącego produktu, innowacje procesowe wprowadzenie nowych procesów produkcji bądź znaczących zmian w tym procesie, a także znaczących zmian w procesie dostawy produktu lub usługi do klienta. Skala wielkości innowacje duże strategiczne innowacje małe- taktyczne Źródła innowacji innowacje zagraniczne (licencje, know-how) Stopień złożoności procesu innowacyjnego innowacje krajowe innowacje sprzężone stanowiące podstawowy rodzaj innowacji współczesnego przemysłu, powstają w wyniku wspólnego wysiłku większej liczby osób, zespołów specjalistów lub nawet instytucji. Wymóg sprzężenia działań w procesie innowacyjnym wynika ze złożoności techniki, jej coraz wyższego poziomu, podziału pracy, specjalizacji pracowników, wzajemnego przenikania się nauki, techniki i produkcji. Wyrazem sprzężenia prac w tym zakresie jest funkcjonowanie i rozwój różnego rodzaju jednostek naukowo-badawczych i rozwojowych oraz powoływanie zespołów zadaniowych o zróżnicowanej strukturze. innowacje nie sprzężone wyrażające zmiany dokonywane przez pojedynczego twórcę, działającego w układzie względnie odosobnionym. Twórca ten w oparciu o posiadany zasób wiedzy i umiejętności oraz dysponowane środki techniczne i finansowe jest w stanie opracować innowację o charakterze twórczym lub naśladowczym. Przykładem mogą być tu innowacje powstające w ramach tzw. działalności racjonalizatorskiej. Uwarunkowania innowacje refleksyjne, uświadomione występują wówczas, gdy członkowie grupy (lub grup społecznych) świadomie realizują zmiany w przedsiębiorstwie wprowadzone przez nich lub przez psychospołeczne członków innych grup społecznych. innowacje zachodzące w sposób bezrefleksyjny występują wówczas, gdy członkowie grupy społecznej realizują zmiany, wprowadzają innowacje, które przedstawiają się jako oczywiste i są wynikiem wyposażenia społeczno-zawodowego i doświadczenia uzyskanego w poprzednim zakładzie pracy. innowacje zamierzone są rezultatem rachunku ekonomicznego i zrozumienia konieczności wprowadzenia zmian. innowacje niezamierzone występują wówczas, gdy są wprowadzane w sposób spontaniczny, na przykład pod wpływem usłyszanych haseł, opinii, czy też oddziaływania kampanii propagandowych. Rodzaj wiedzy Innowacje ucieleśnione w materiale, tzw. innowacje twarde. Przykładem ich są nowe maszyny i Wpływ na środowisko naturalne Oryginalność zmian Zakres powodowanych skutków urządzenia. Pochodzą one z dyscyplin technicznych i przyrodniczych. Innowacje nieucieleśnione, tzw. miękkie. Mają one postać np. nowego systemu organizacji, usprawnienia w systemie szkolenia załogi itp. Dotyczą one głównie nauk organizacji i zarządzania, ekonomiki i nauk społecznych innowacje ekologiczne są to wszelkie formy innowacji zmierzające do znacznego i widocznego postępu w kierunku realizacji celu polegającego na zapewnieniu zrównoważonego rozwoju, poprzez ograniczanie oddziaływania na środowisko lub osiąganie większej skuteczności i odpowiedzialności w zakresie wykorzystywania zasobów, w tym energii. Innowacje oryginalne (kreatywne), będące samodzielnymi wytworami pracy jednostki, zespołu lub przedsiębiorstwa. Typowymi przykładami są odkrycia i wynalazki oraz ich pierwsze praktyczne zastosowanie twórcze. Innowacje imitujące, polegające na naśladownictwie i odtwarzaniu oryginalnych zmian, które w danym czasie i miejscu przynoszą określone korzyści. Przykładem tego rodzaju innowacji jest drugie i kolejne produkcyjne wykorzystanie wynalazku. We współczesnej gospodarce stanowią one cenny kierunek postępu, o czym świadczy przykład rozwoju gospodarki japońskiej. Innowacje strategiczne, służące do realizacji strategicznych celów rozwoju o charakterze społecznoekonomicznym. Wynikają one z realizacji-długofalowych przedsięwzięć innowacyjnych o istotnym znaczeniu tak dla całych społeczeństw, jak i dla poszczególnych przedsiębiorstw, instytucji itp. Innowacje bieżące, mające na celu podniesienie efektywności gospodarowania w krótszych okresach. Zalicza się do nich różnego rodzaju bieżące zmiany w wyrobach, metodach wytwarzania i organizacji pracy. Źródło: opracowano na podstawie: Sadowska Bień (2005), Pomykalski (2002)

Determinantą rozwoju innowacji w przedsiębiorstwach jest źródło ich pochodzenia. Literatura przedmiotu podaje zewnętrzne i wewnętrzne źródła innowacji. Do pierwszych z nich zaliczamy te, które w dużym stopniu tworzone są przez jednostki ze sfery B+R a są to: prace naukowo badawcze prowadzone przez PAN i uczelnie wyższe, głównie o charakterze podstawowym, prace naukowo badawcze i naukowo techniczne, prowadzone przez instytuty resortowe przy współpracy wyższych uczelni, głównie o charakterze stosowanym, opracowania z zakresu nowych konstrukcji wyrobów, metod wytwarzania (technologii i organizacji produkcji) wykonywanych przez instytuty branżowe, biura projektowe, ośrodki doświadczalne, zagraniczne opracowania z zakresu nowych konstrukcji wyrobów dostarczanych przedsiębiorstwu w ramach licencji (obejmującej zwykle technologię i organizację, niekiedy środki produkcji), informacja naukowo techniczna, ekonomiczna i organizacyjna prowadzona przez specjalistyczne ośrodki (zjazdy, targi, wystawy, literatura, czasopisma). Natomiast do wewnętrznych źródeł innowacji zaliczyć należy: opracowanie z zakresu nowej konstrukcji wyrobów, technologii i organizacji, wykonywane przez komórki organizacyjne zakładowego zaplecza technologicznego (zakładowe biura rozwojowe, laboratoria, działy konstrukcyjno technologiczne, organizacji produkcji), wynalazki, wzory użytkowe, udoskonalenia w zakresie konstrukcji i technologii oraz usprawnienia organizacji produkcji i metod pracy zgłaszane przez pracowników przedsiębiorstw. Ponadto, do źródeł innowacji według P. Druckera zaliczyć należy: to co niespodziewane, niezgodne, ukierunkowane na potrzebę sukcesu, warunkujące zmiany w strukturze branży lub rynku, demografie, zmiany w postrzeganiu, tendencji i znaczeniu, nową wiedzę. Warto zatem zauważyć, że innowacje ich wdrożenie oraz opracowanie scalają trzy sfery, które wzajemnie na siebie oddziaływają. Są to: nauka, technika i produkcja. Celem działania systemu innowacyjnych działań zgodnie ze współczesną nomenklaturą jest osiągniecie zmian produktowych, technologicznych, organizacyjnych i społecznych. Ten sieciowy układ powiązań podmiotów współpracujących na rzecz innowacji zgodnie z OECD może występować w układzie czterech powiązań: przedsiębiorstwo przedsiębiorstwo, w tym powiązania z komercyjnymi więzochłonnymi usługami dla biznesu (np. wspólna działalność badawczo rozwojowa, wspólne produkty, patenty), przedsiębiorstwo sfera nauki i badań oraz publiczne instytucje transferu technologii (wspólna działalność badawczo rozwojowa), rynkowy transfer technologii tj. dyfuzja wiedzy i innowacji drogą np. zakupu maszyn, urządzeń, licencji (wydatki pośrednie na B+R), mobliność pracowników oraz transfer wiedzy ukrytej. Tabela 2 Formy transferu technologii i innowacji Grupy form Formy transferu technologii i innowacji Przedmiotowe 1. Wymiana informacji naukowo-technicznej i ekonomicznej. 2. Wymiana, szkolenie i doskonalenie kwalifikacji kadry naukowo technicznej, doradztwo naukowo techniczne i ekonomiczne. 3. Prowadzenie prac naukowo badawczych i rozwojowych oraz wymiana

wyników badań i aparatury badawczej, wymiana doświadczeń w dziedzinie zastosowań i wdrożeń rezultatów prac badawczych. 4. Wymiana licencji, know-how. Organizacyjne 1. Koordynacja badań. 2. Kooperacja i specjalizacja w prowadzeniu badań. 3. Wspólne badania. 4. Współpraca we wdrożeniu wyników badań. Instytucjonalno - prawne Żródło: opracowanie własne. 1. Wielostronne umowy i porozumienia międzynarodowe dotyczące transferu technologii. 2. Międzynarodowe porozumienia dwustronne. 3. Porozumienia między instytucjami oraz organizacjami naukowymi i technicznymi. 4. Porozumienia między przedsiębiorstwami przemysłowymi. 2.i. Kierunki rozwoju innowacji i sfery B+R w Polsce Oceniając stan rozwoju polskiej gospodarki jako gospodarki innowacyjnej w ostatnich latach niestety nie można powiedzieć o znaczącym sukcesie w tym zakresie. Nadal poziom wdrażanych innowacji w przedsiębiorstwach kształtuje się na niskim poziomie. Negatywnie to determinuje możliwości rozwoju polskiej gospodarki jako konkurencyjnej opartej na wiedzy w stosunku do rozwijających się gospodarek na świecie. Powyższe tendencje zostały zaprezentowane na wykresie 1. Przyczyn tego stanu rzeczy oczywiście można upatrywać w wielu czynnikach makro i mikroekonomicznych hamujących powyższe procesy. W raporcie przygotowanym przez OECD, Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt.: "Policy mix for innovation in Poland można przeczytać, że Polska dysponuje odpowiednim potencjałem instytucjonalnym oraz narzędziami by rozwijać innowacje. Aczkolwiek autorzy raportu wskazują, że aby zmienić obecną sytuacje należy wzmocnić powiązania pomiędzy nauką a przemysłem, uprowadzić właściwe uregulowania prawne np. zapewniające lepszą ochronę własności intelektualnej, stworzyć zachęty dla naukowców do doskonalenia zawodowego i współpracy z biznesem. (OECD: innowacyjność w... 2008) Wykres 1 Diagnoza poziomu innowacyjności wybranych gospodarek na świecie w 2007 roku

Źródło: Działania na rzecz wzmocnienia innowacyjności.. (2008) Wskazać, należy że podaż innowacji zapewniają jednostki ze sfery B+R natomiast stroną która wdraża te innowacje są przedsiębiorstwa. Prowadzenie działalności innowacyjnej ściśle skorelowane jest z wielkością przedsiębiorstwa. Z danych prezentowanych w literaturze przedmiotu wynika, że firmy z sektora MSP prowadzących działalność innowacyjną jest w Polsce stosunkowo niewiele (ok. 10-20%), w dalszym ciągu działania innowacyjne są prowadzone przede wszystkim w dużych przedsiębiorstwach. (Stanisławski 2007) I tak, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczość w raporcie z roku 2006 wykazała, że w skali całego kraju małe firmy był źródłem zaledwie 6% nakładów na innowacje, średnie zaś 22%, a pozostałe nakłady to działalność dużych firm. Niestety zaledwie 7% nakładów innowacyjnych firm w Polsce w 2004 roku było przeznaczonych na prace badawczo rozwojowe. Działalność tego rodzaju w firmach z sektora MSP opiera się głównie o własny wewnętrzny wysiłek przedsiębiorstwa. Słaba sytuacja kapitałowa tego rodzaju firm, jak i dorywczy charakter prowadzonych badań nie sprzyjają działalności innowacyjnej. Dla przykładu w 2001 roku w Polsce firmy zatrudniające powyżej 49 pracowników udział wydatków na badania i rozwój stanowił 11% wydatków, natomiast w krajach wspólnoty w tym okresie było to 63%. (Sokół, Surmacz 2007) Rysunek 1 Zatrudnienie w sferze wysokich technologii Źródło: Statistic in fokus 2007 nr 32. W latach 2005 2007 sytuacja nie uległa znaczącej zmianie ponieważ udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje produktowe lub procesowe był niższy niż w poprzednim okresie badawczym. Wyniósł on 36,7%, podczas gdy w latach 2004-2006 - 42,5%.(Innowacyjność polskich przedsiębiorstw... 2008)

Dokonując analizy regionalnej Polski stwierdzono, że największe znaczenie w nakładach innowacyjnych miał sektor MSP w województwach: łódzkim (53%), kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim, lubelskim (łącznie 40%). Zaznaczyć należy, że najmniej innowacyjnych firm było w województwach: zachodniopomorskim i podkarpackim. Regionalny rozkład nakładów na B+R w zakresie innowacji kształtował się na pierwszym miejscu w województwie łodzkim, mazowieckim, wielkopolskim i dolnośląskim. Jak widać alokacja nakładów poniesionych na prace badawczo rozwojowe odzwierciedla potencjał naukowy i gospodarczy poszczególnych regionów Polski. Zatem, duże ośrodki badawcze charakteryzują się wysokimi wskaźnikami B+R. (Przedsiębiorczość w Polsce... 2008) W związku z powyższym można stwierdzić, że miarą tworzenia innowacji jest poziom i dynamika ponoszonych nakładów na badania i rozwój. Rysunek 1 Diagnoza B+R w Polsce w 2006 roku Źródło: Działania na rzecz wzmocnienia innowacyjności.. (2008) Stan rozwoju sfery B+R jak widać na rysunku 1 nie znajduje się na zadowalającym poziomie, choć dane odnoszące się do tego zagadnienie prezentowane przez GUS w 2006 roku wyniosły 5892,8 mln zł i były wyższe w stosunku do 2005 roku o 5,0%. Chociaż warto wspomnieć, że relacja na B+R do PKB ukształtowała się na poziomie 0,56% i należała do najniższych w Europie. Nie należy zapominać, że ekonomiczne znaczenie nakładów na B+R również zależy od źródeł ich finansowania. Dane publikowane przez GUS pokazały, że badania i rozwój w naszym kraju finansowane są przede wszystkim z wydatków budżetowych (57, 5%). Pomimo, ze ich udział w finansowaniu prezentowanej sfery maleje to nadal jednak jest wysoki. Niewielki wzrost zauważalny jest w ponoszeniu wydatków na B+R ze strony przedsiębiorców co stanowi niewątpliwie pozytywną tendencję. (z 24,5% w 2000 r do 25,1% w 2006r). (Giegiel 2008) Twierdzi się, że prawidłowa struktura finansowania wydatków na badania i rozwój powinna w 2/3 pochodzić od przedstawicieli biznesu. Dla przykładu w krajach OECD przedsiębiorstwa wspierają tego rodzaju wydatki w 62,1 %, a finansowanie budżetowe kształtuje się na poziomie 30,0% w 2005 roku.(main Science and Technology...2005) Kolejną negatywną tendencją jest niski poziom wydatków na badania stosowane i rozwojowe w porównaniu z wydatkami na badania podstawowe. Ta istniejąca sytuacja wynika z wysokiego poziomu zużycia i rozproszenia aparatury badawczej oraz jakości potencjału kadrowego polskiej

nauki. Wskazać należy, że to właśnie badania wdrożeniowe przynoszą rezultaty w postaci wzrostu PKB stąd ich zwiększający się udział w ogólnej liczbie prowadzonych badań jest bardzo pożądana. (Działania na rzecz wzmocnienia... 2008) 3.i Stan rozwoju infrastruktury instytucjonalnej innowacji transferu technologii Życie społeczno-gospodarcze wypełnione jest działaniami wielu instytucji. Każda z nich ma swój program, swoje cele, często swoje specyficznie pojęte definicje rozwoju. Instytucje te poprzez swoje działania wpływają na procesy gospodarcze, zachodzące na danym obszarze w skali kraju lub w skali regionu. (Spis instytucji otoczenia małych i średnich... 1997 za: Sokół 2004) Ponadto, ułatwiają dyfuzję technologii i innowacji do przedsiębiorstw w regionie. Wzmocnienie sieci instytucji otoczenia biznesu przyczyni się do wyższej jakości usług oferowanych podmiotom. Niektóre z tych instytucji zajmują się wspieraniem rozwoju gospodarczego, ściślej rozwoju przedsiębiorczości. Do tego rodzaju instytucji należą: (Raport o stanie małych i średnich... 1997) organizacje przedsiębiorstw; organizacje pozarządowe, świadczące swoje usługi na rzecz przedsiębiorstw; inne instytucje, takie jak: urzędy pracy, urzędy miast, urzędy wojewódzkie, ośrodki doradztwa rolniczego, itp. Organizacje reprezentujące przedsiębiorców są instytucjami, których członkami są przedsiębiorcy. Reprezentują one i działają na rzecz przedsiębiorców lub pewnych ich grup. Tym różnią się od pozostałych instytucji wspierających biznes, że z założenia zrzeszają wyłącznie przedsiębiorców, zaś pozostałe podmioty gospodarcze wspierające biznes dopuszczają członków z innych podmiotów gospodarczych. Oczywiście wszystkie instytucje starają się reprezentować interesy przedsiębiorców, jednak tylko organizacje przedsiębiorców mają do takiej reprezentacji prawo, wynikające ze zrzeszenia samych przedsiębiorców. W literaturze ekonomicznej wyróżnia się następujące kategorie organizacji przedsiębiorców: izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, organizacje samorządu przedsiębiorców, związki pracodawców, towarzystwa gospodarcze. W Polsce działa znaczna liczba organizacji pozarządowych, wspierających przedsiębiorczość, a w tym i ich innowacyjność. W odróżnieniu od organizacji przedsiębiorców, zrzeszających wyłącznie podmioty gospodarcze i przedsiębiorców, pozarządowe organizacje wspierające biznes o ile są organizacjami członkowskimi dopuszczają przynależność różnych podmiotów (np. władz lokalnych, ekspertów, banków organizacji pozarządowych, instytucji B+R). Przyjmowane przez nie formy prawne to przede wszystkim: fundacje zrzeszenia, stowarzyszenia, spółki akcyjne. Do instytucji pozarządowych wspierających rozwój przedsiębiorstw i innowacji zaliczmy: centra wspierania biznesu, ośrodki informacji, inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki informacji i technologii, instytucje finansowe, ośrodki doradczo-szkoleniowe. Centra wspierania biznesu są instytucjami o zasięgu lokalnym lub rzadziej regionalnym. Instytucje tego rodzaju świadczą usługi doradcze, informacyjne, szkoleniowe i promocyjne, zwłaszcza dla rozpoczynających działalność gospodarczą oraz małych przedsiębiorstw, a ponadto biorą udział w tworzeniu lokalnych strategii rozwoju gospodarczego. Zazwyczaj przybierają nazwy: centra wspierania biznesu, ośrodki wspierania przedsiębiorczości, kluby

przedsiębiorczości. Aż 60% z nich było samodzielnymi osobami prawnymi, zaś 40% to jednostki afiliowane przy izbach gospodarczych, agencjach rozwoju gospodarczego, agencjach rozwoju regionalnego i lokalnego, stowarzyszeniach przedsiębiorców i innych organizacjach. (Raport o stanie małych i średnich... 1997) W literaturze przedmiotu wymienia się osiem cech dobrego i skutecznego ośrodka wsparcia przedsiębiorczości: podejście przedsiębiorcze. Ośrodek sam musi mieć charakter jednostki biznesowej i podążać za oczekiwaniami swoich klientów; trwałość. Priorytetem dla ośrodków powinno być wspieranie i tworzenie takich mechanizmów, które zapewniają w dłuższym czasie zdolność do przetrwania kontynuacji działań. Wsparcie udzielane w ramach projektów pomocowych powinno mieć racjonalna strategię kontynuacji; odpowiednie przystosowanie. Ośrodki winny skoncentrować się na określonych działaniach. Twierdzi się, że małe i średnie przedsiębiorstwa istnieją i funkcjonują w tak zmiennym środowisku, że rozproszenie działań lub uogólnianie ich potrzeb prowadzi do formułowania przez ośrodki nieodpowiedniej oferty wsparcia, podejście partycypacyjne. Podejście takie zapewnia większą wiedzę i zrozumienie ośrodka na temat sytuacji i potrzeb sektora przedsiębiorstw. Zapewnia też większe poczucie własności zadań i problemów między pracownikami ośrodka, klientami i innymi organizacjami uczestniczącymi, np. organizacjami biznesowymi; maksymalizacja efektów. Zasada ta realizuje się przez promowanie wzajemnego uczenia się małych przedsiębiorstw od siebie; specjalizacja i koncentracja. Oznacza to podejmowanie przez ośrodki tych działań, które mogą wykonać najlepiej; ocena efektywności. Instrumenty, którymi dysponuje centrum powinny mieć charakter produktów niezbędny jest jasny i precyzyjny sposób pomiaru skuteczności, zarówno w odniesieniu do kosztów, przychodów, jak i bliski kontakt z klientami, który zapewni podążanie w swojej działalności za realnymi potrzebami klientów; analiza kosztów funkcjonowania. W procesie oceny pracy ośrodków wspierania przedsiębiorczości zawsze kluczową rolę powinna odgrywać analiza kosztów ich funkcjonowania. Ośrodki informacji są wyspecjalizowanymi ośrodkami, których podstawowym rodzajem działalności jest świadczenie usług informacyjnych. Z reguły są to wyodrębnione (organizacyjnie i finansowo) jednostki stowarzyszeń, fundacji i izb gospodarczych. Świadczą usługi informacyjne przede wszystkim dla potrzeb przedsiębiorców, ale również dla władz lokalnych, partnerów gospodarczych, konsultantów. (Raport o stanie małych i średnich... 1997) Inkubatory przedsiębiorczości oraz ośrodki innowacji i technologii to instytucje, które małym przedsiębiorstwom oferują obiekty do prowadzenia działalności gospodarczej, obsługę administracyjną, niezbędne usługi doradcze o różnym okresie, a także pomoc w dostępie do finansowania. Inkubatory i centra technologii są najczęściej afiliowane m.in. przy urzędach miasta lub gmin, agencjach rozwoju regionalnego i lokalnego, stowarzyszeniach przedsiębiorców i innych organizacjach. (Raport o stanie małych i średnich... 1997) Pojawiły się w całej Polsce. Zaczęły powstawać na przełomie lat 1989/1990, równocześnie ze zmianami politycznymi i gospodarczymi, na wzór sprawdzonych rozwiązań zachodnich. (Koncerewicz 1998, Derbiszewski 2002) W układzie regionalnym największe nasycenie obserwujemy na Górnym Śląsku i w województwie łódzkim. Tereny wschodnie nadal są bardzo ubogie w inicjatywy tego typu.

Centra Transferu Technologii akredytowane przy Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej pełnią role pośrednika opracowującego i wyszukującego wśród podmiotów naukowo-badawczych projekty o charakterze innowacyjnym, mogące nadawać się do komercjalizacji. W Polsce istnieją 3 takie centra: we Wrocławiu, w Łodzi i Mielcu. (Zasiadły 1995) Sektor przedsiębiorstw może uzyskiwać wsparcie również od instytucji finansowych, których działalność gospodarcza ma w ogromnym zakresie charakter komercyjny: banków i innych instytucji pożyczkowych, funduszy typu venture capital. Istnieją również finansowe instytucje niekomercyjne, do których zalicza się fundusze poręczeniowe i pożyczkowe. Są one zwykle wyodrębnionymi organizacjami agencji rozwoju regionalnego i lokalnego, stowarzyszeń przedsiębiorców i innych organizacji. Najbardziej rozpowszechnioną formą pomocy finansowej małym przedsiębiorstwom i osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą jest udzielanie pożyczek. Tę formę pomocy oferuje 80,5% istniejących funduszy pożyczkowych, poręczeniowych i gwarancyjnych. Według badań SOOIPP pomoc w uzyskaniu kredytu bankowego zaoferowało 51,2% funduszy, a poręczenie kredytu lub udzielenie gwarancji 26,8%. 7,3% funduszy ma w swej dyspozycji środki finansowe na granty, dopłaty i subwencje. Ostatnią instytucją są ośrodki doradczo-szkoleniowe, które świadczą usługi szkoleniowe na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości specjalizują się w następujących obszarach wspierania przedsiębiorczości i procesów innowacyjnych: (Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości...2004 za: Przedsiębiorczość w Polsce... 2007) szerzenie wiedzy i umiejętności poprzez doradztwo, szkolenia (ośrodki szkoleniowodoradcze), transfer i komercjalizacja nowych technologii (centra transferu technologii), pomoc finansowa w formie parabankowych funduszy pożyczkowych i poręczeń kredytowych oferowana osobom podejmującym działalność gospodarczą oraz młodym firmom bez historii kredytowej (np. seed i start up), pomoc doradcza, techniczna i lokalowa dla nowo powstałych przedsiębiorstw w inkubatorach przedsiębiorczości i centrach technologicznych, tworzenie skupisk przedsiębiorstw (klastry) poprzez łączenie na określonym, zagospodarowanym terenie usług biznesowych i różnych form pomocy firmom w ramach parków technologicznych, stref biznesu, parków przemysłowych. Warto wspomnieć, że organizacje te tworzą system wsparcia przedsiębiorstw, w którym istotną rolę odgrywa Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), której rolą jest koordynowanie i finansowanie sieci instytucji otoczenia przedsiębiorstw. Współpracują one lub działają w ramach Krajowego Systemu Usług (KSU), są to: (Zestawienie informacji o narzędziach...) sieci Punktów Konsultacyjnych (161 PK), udzielających porad i informacji dotyczących administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia działalności przedsiębiorstw; sieci Informacji dla Biznesu (BIN), obejmującej 22 ośrodki świadczące specjalistyczne usługi informacyjne, w tym m.in. kojarzenie partnerów gospodarczych, informacja dla inwestorów zagranicznych, wywiadownie gospodarcze, dostęp do systemów informacji gospodarczej, sieci Centrów Euro Info (EIC), obejmującej 14 ośrodków świadczących, usługi informacyjne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej na terenie UE, sieci Krajowej Sieci Innowacji (KSI), skupiającej ośrodki specjalizujące się w świadczeniu usług o charakterze proinnowacyjnym, w tym m.in. tworzenia warunków do transferu i komercjalizacji nowych rozwiązań technologicznych,

sieci Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Poręczeniowych (KSFP), obejmującego swoimi działaniami 61 instytucji i organizacji prowadzących fundusze doręczeniowe4; 18 takich instytucji należy do sieci KSU, sieci Polskiego Stowarzyszenia Funduszy Pożyczkowych (PSFP), obejmującego swoimi działaniami 72 instytucje i organizacje prowadzące fundusze pożyczkowe; 27 takich instytucji należy do sieci KSU. Wykres 2. Dynamika rozwoju ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce w latach 1990-2007. Źródło: Stan i kierunki rozwoju polskich...(2007) W ramach 694 zidentyfikowanych podmiotów wyróżniamy: ( Matusiak 2007) 326 ośrodków szkoleniowo-doradczych; 87 centrów transferu technologii; 49 preinkubatorów (akademickie inkubatory przedsiębiorczości); 84 lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe; 64 fundusze poręczeń kredytowych; 6 funduszy kapitału zalążkowego; 47 inkubatorów przedsiębiorczości; 16 inkubatorów technologicznych; 15 parków technologicznych Wykres 3 Rozkład ośrodków innowacji i przedsiębiorczości według miejsca działalności w 2007 r (w%)

Źródło: Stan i kierunki rozwoju polskich...(2007) Według województw największe nasycenie ośrodkami innowacji i przedsiębiorczości identyfikujemy na Górnym Śląsku (75) oraz na Mazowszu (65) i w Wielkopolsce (64), a najmniejsze w województwie opolskim (16), lubuskim (21) i świętokrzyskim (23).(Stan i kierunki rozwoju polskich... 2007) Najważniejszym zadaniem dla IOB jest zapewnienie właściwego transferu innowacji do przedsiębiorstw. Oprócz już wymienionych instytucji otoczenia biznesu (IOB) ważne znaczenie dla rozwoju innowacji mają instytucje ze sfery B+R są to: uczelnie wyższe, instytuty naukowobadawcze, PAN. Przegląd instytucji, których działanie warunkuje stan rozwoju innowacji w polskich przedsiębiorstwach pozwala wysnuć wnioski, że jej stan jest dobrze rozwinięty aczkolwiek często jest ona nie dostosowana do potrzeb regionalnych. Ponadto jest ona słabo powiązana w jeden skutecznie działający system oraz jej dofinansowanie jest na niewystraczającym poziomie. (Kierunki zwiększania wzrostu... 2007) 4.i. Bariery współpracy przedsiębiorstw ze sferą B+R Jak wykazują badania poziom współpracy przedsiębiorstw z ośrodkami naukowymi w Polsce jest niewielki (28%) co jak widać skutkuje niskim poziomem wprowadzanych innowacji zewnętrznych ale i wewnętrznych w naszym kraju. 2 Analiza dostępnej literatury przedmiotu pozwola dokonać klasyfikacji czynników utrudniających współpracę przedsiębiorstw ze sferą B+R w Polsce. Wyróżniamy: bariery finansowe, prawno- regulacyjne, strukturalne, edukacyjne. Główną determinantą rozwoju działalności kooperacyjnej obu sfer podmiotów jest brak odpowiednich norm prawnych w zakresie uczelnianych procedur zarządzania własnością intelektualną. Do negatywów utrudniających uzyskiwanie patentów zaliczmy np. czas jaki upływa od momentu zgłoszenia wniosku patentowego do jego rozpatrzenia. Okres ten wynosi od 2 Najbardziej aktywną współpracę w zakresie kooperacji obu środowisk wykazują takie kraje jak: Litwa 56%, Słowenia- 47%, czy Finlandia- 44%. Natomiast Niemcy, które uważa się za lidera pod względem aktywności w dziedzinie innowacji w UE 27 odnotowano jeden z najniższych wskaźników charakteryzujących poziom współpracy 16% dla przykładu Włochy miały 13%.Eksperci tłumaczą powyższą tendencję wysokim poziomem innowacji wewnętrznych. ( Juchniewicz 2005)

4 do 7 lat. Kolejnym niekorzystnym uwarunkowaniem jest brak właściwego systemu finansowania patentów. Przepisy Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z 27.07.2005r oraz Ustawy o finansach publicznych z 30.06.2005r dotyczące tworzenia spółek prawa handlowego przez uczelnie wyższe są niejasne to powoduje dysharmonie w ich interpretacji i hamuje możliwości ich wykorzystania. Ta sytuacja znacznie utrudnia podjęcie jakichkolwiek działań dotyczących współpracy ośrodków badawczych z innymi podmiotami gospodarczymi. Natomiast dokonując analizy problemów tkwiących po stronie przedsiębiorców w zakresie regulacji prawno administracyjnych brak tego rodzaju współpracy wynika m. in. z niedostatecznych uregulowań prawnych dotyczących instrumentów wsparcia działalności innowacyjnej oraz brak zachęt podatkowych, które mogłyby stanowić dodatkowe źródło dochodów spożytkowanych na cele innowacyjne. (Szostak 2008) Jak wiadomo działania innowacyjne wymagają zaangażowania znacznych kapitałów na które przedsiębiorstwa szczególnie te z sektora MSP nie są w stanie sobie pozwolić. I tak, jak pokazują dane statystyczne większa część działalności B+R finansowana jest z własnych środków finansowych w przedsiębiorstwach.( Jasiński 2006, Szultka, Tarnowicz 2005) Następną grupą barier jest niedostatecznie rozwinięta struktura komercjalizacji wyników prac sfery B+R. Sytuacja ta uwarunkowana jest złą koordynacją działań Instytucji Otoczenia Biznesu, które w niedostatecznym zakresie promują kontakty przedsiębiorstw z nauką. Ponadto, niedoinformowanie na temat możliwości współpracy podmiotów jest przyczyną braku takich działań. Gospodarka nie jest zorientowana w aktualnej ofercie świata nauki, a ten z kolei, nie ma orientacji, co do aktualnych potrzeb gospodarki. Obecne relacje w znacznym stopniu nie wykorzystują dużego potencjału badawczo - rozwojowego skupionego w regionie. Nie bez znaczenia jest tu rola instytucji wspierających wprowadzanie innowacji do przedsiębiorstw. Jak dotąd relacje pomiędzy tymi trzema elementami systemu innowacji nie odpowiadają potencjałowi gospodarki. (Szostak 2008) Prowadzone badania przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2006 roku wykazały, że 20% przedsiębiorstw przyznało się do tego, że nie wie nawet o możliwościach współpracy z ośrodkami badawczo rozwojowymi, a około 40% przedstawicieli firm nie wie nawet jak dotrzeć do ośrodków naukowych i jak nawiązać taką współpracę. Nawet ci przedsiębiorcy, którzy są świadomi takiej współpracy podejmowali ją rzadko. Jako główne źródło wiedzy o badaniach oraz możliwościach ich wykorzystania, przedsiębiorcy dowiadywali się bezpośrednio od przedstawicieli nauki, jak i wykorzystywali do tego celu Internet. W związku z tym należy postulować o utworzenie platform komunikacyjnych, które stanowiłyby źródło wiedzy o badaniach prowadzonych przez sferę B+R. Zarządzaniem takimi komunikatorami mogłyby zająć się IOB.(Bariery współpracy przedsiębiorców... 2006) Tabela 3 Dlaczego nie próbowała Pan(i) podjąć współpracy z naukowcami / ośrodkami naukowymi Wyszczególnienie Liczba odpowiedzi Uważam, że nie ma takiej potrzeby 56% Nie wiem czy taka współpraca jest możliwa 8% Korzystamy z innych źródeł 6% Brak oferty świątecznej do mojej branży 6% Prowadzimy badania zagranicą, jesteśmy koncernem międzynarodowym 5% Mamy swoich naukowców 5% Inne 12% Odmowa odpowiedzi 8% Źródło: opracowano na podstawie: Bariery współpracy przedsiębiorców... (2006).

Warto jednak wskazać, że około 56 % respondentów w ogóle nie widziała potrzeby nawiązywania współpracy w zakresie rozwoju innowacji..(bariery współpracy przedsiębiorców... 2006) Niestety takie nastawienie menedżerów jest zjawiskiem negatywnym, źle rokującym na przyszłość. Główny zarzut jaki stawiali przedsiębiorcy ośrodkom naukowym to ich zdaniem niski poziom kompetencji naukowców oraz teoretyczne propozycje rozwiązań. Reasumując można powiedzieć, że podjęciu takiej współpracy również nie sprzyjają wzajemne stereotypowe poglądy na temat naukowców przez przedstawicieli biznesu. Niestety nawet sami naukowcy zajmujący się współpracą z biznesem postrzegani są we własnym środowisku, jako tacy którzy zajmują się działalnością niegodną naukowca. Kolejną przeszkodą jest czas, który jest potrzebny na wykonanie określonej pracy badawczej i oczekiwania przedsiębiorców w tym zakresie.( Działek 2007) Tabela 4 Korzyści wynikające ze współpracy przedsiębiorstw ze środowiskiem naukowym. Wyszczególnienie Liczba odpowiedzi Możliwości wdrażania innowacyjnych rozwiązań 61% Dostęp do najnowszej wiedzy 51% Wyższa jakość patentów 38% Wzrost konkurencyjności firmy 43% Możliwość redukcji kosztów w firmie i poprawy wydajności 18% Wzrost prestiżu firmy 21% Zdobycie nowych klientów i/lub rynków 12% Zdobycie / zwiększenie możliwości eksportowych 10% Źródło: opracowano na podstawie: Bariery współpracy przedsiębiorców... (2006). Przedsiębiorcy oczekują najczęściej od ośrodków naukowych nowych technologii oraz produktów lub usług. Do rzadkości należy zainteresowanie przedsiębiorców pracami naukowymi z zakresu struktur organizacyjnych, czy też np. rozwiązań logistycznych usprawniających funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Istnieją zatem różnice w potrzebach, jak i oczekiwaniach obu stron potencjalnego procesu kooperacji. Sektor MSP wykazuje najczęściej zapotrzebowanie na niewielkie zlecenia lub doradztwo, natomiast naukowcy są zainteresowani dużymi, wieloletnimi projektami, które stanowią poważne wyzwania naukowe. ( Działek 2007) Jednokierunkowy transfer wiedzy (od nauki do biznesu) również ogranicza zarówno możliwości badawcze naukowców, jak i chętnych do skorzystania z badań przedsiębiorców. Niestety nawet jeśli współpraca pomiędzy podmiotami zostanie nawiązana to brak jest jej ciągłości co ogranicza możliwości badawcze sfery B+R. Powoduje to brak stałych więzi oraz nie utrwala psychologiczn-społeczno-ekonomicznych wartości w świadomości przedstawicieli obu środowisk odnoszących się do obustronnych możliwych do osiągnięcia korzyści. To skutkuje ograniczoną liczbą wprowadzonych innowacji w przedsiębiorstwach. Kolejną przyczyną takiego stanu rzeczy jest również brak specjalistycznej wiedzy na temat wprowadzenia nowoczesnych technologii, która wynika zarówno z niedostosowania systemu edukacyjnego oraz niskiej świadomości przedsiębiorców odnoszącej się do celów oraz korzyści wynikających z ustawicznego kształcenia. Ponadto, niska skłonność zarówno ze strony przedsiębiorców, jak i przedstawicieli sfery B+R do wzajemnej współpracy wynika także z niskiego stopienia przydatności prowadzonych badań w praktyce gospodarczej oraz barier na poziomie nawiązania porozumienia jak i odmienność używanego języka i wypracowania w tej sferze kompromisu. Uwarunkowane jest to barierami w zakresie finansowania badań jak i niskich wynagrodzeń pracowników naukowych.

Ostatnią aczkolwiek ważną przeszkodą hamującą rozwój współpracy przedsiębiorstw ze sferą B+R jest niewielka ilość innowacyjnych przedsiębiorstw. Zakończenie Reasumując można powiedzieć, że istnieje duże zróżnicowanie potencjału i aktywności instytucji wsparcia innowacji. Aczkolwiek we wspieraniu innowacji i transferu technologii specjalizuje się ich niewielka liczba. Według opinii przedstawicieli środowisk zarówno naukowych, jak biznesowych głównymi przeszkodami w rozwoju działań kooperacyjnych są: niedostosowanie oferty naukowców do potrzeb rynku, brak systemu wymiany informacji o ofercie sektora B+R, nie istnieje system koordynacji działań instytucji tworzących infrastrukturę wsparcia innowacji, nie funkcjonuje system wymiany informacji o ofercie środowisk naukowych oraz zapotrzebowaniu ze stron przedsiębiorców. Wprowadzenie tych zmian na pewno będzie warunkowała wyższym poziomem innowacji w naszym kraju. Pomimo wielu krytycznych ocen oraz postulowanych możliwych do wprowadzenia zmian zarówno po stronie przedsiębiorców, jak i naukowców nie należy zapominać o tym, że w całym procesie transformacji Polska dokonała dużego postępu w omawianym procesie. Polskie firmy starają się sprostać warunkom konkurencji na rynkach międzynarodowych wykorzystując nowoczesne technologie, pomimo znacznie mniejszych możliwości finansowych w porównaniu z krajami znacznie lepiej od nas rozwiniętymi. Analiza problemów warunkujących ograniczony zakres współpracy wykazała, że niedostateczna ilość środków na badania i rozwój to główne źródło braku takich działań. Oczywiście nie należy pomniejszać ograniczającej roli innych czynników aczkolwiek ich udział jest pośredni. Zatem dużą rolę w procesie niwelowania przeszkód będą miały IOB szczególnie te, które udzielają lub udzielać będą wsparcia finansowego przedsiębiorcom, jak i ośrodkom B+R na działania innowacyjne. Bibliografia: 1. Bariery współpracy przedsiębiorców i ośrodków naukowych, Raport, (2006), MNiSW, Departament Wdrożeń i Innowacji, Warszawa. 2. Derbiszewski K. (2002), Rola inkubatorów przedsiębiorczości, ośrodków spierania przedsiębiorczości oraz funduszy rozwoju przedsiębiorczości w rozwoju małego biznesu. Firma i Rynek. 3. Działania na rzecz wzmocnienia innowacyjności oraz konkurencyjności nauki i systemu B+R w ramach PO IG, MNiSW Departament Funduszy Europejskich [w:] www.konkurencyjnosc.gov.pl/nr/rdonlyres/eee17648-b629-4a2c-ae74-2b75858d72fa/46519/poig_mnisw_jp.pdf 4. Działek. J. (2007), Analiza porównawcza popytu na innowacje i podaży innowacji w Małopolsce. Raport zrealizowany ramach projektu Wzmocnienie Regionalnej Strategii Innowacji RIS Małopolska, InnoRegionMałopolska, Kraków. 5. European Fundation for Quality Mangement (EFQM). (2005), Framework Innowation European Fundation for Quality Mangement, Brussels.

6. Giegiel A. (2008), Dynamika polskiej gospodarki w świetle endogenicznych modeli wzrostu [w:] Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe teorie, rola funduszy unijnych i klastrów, praca zbior. pod red. S. Pangsy Kania, K. Piech, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa. 7. Innowacyjność polskich przedsiębiorstw w latach 2005 2007 [w:] http://www.egospodarka.pl/36072,innowacyjnosc-polskich-przedsiebiorstw-2005-2007,2,39,1.html 8. Informator o organizacjach działających na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw. (1997), PFPiRMISP, Warszawa. 9. Jasiński A. H. (2006), Innowacje i transfer techniki w procesie innowacji, Difin, Warszawa. 10. Juchniewicz M., Współpraca przedsiębiorstw przemysłu spożywczego Warmii i Mazur w działalności innowacyjnej, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe Tom X, z. 3. 11. Koncerewicz B. (1998), Inkubatory przedsiębiorczości w północno-wschodniej Polsce. Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw nr 6. 12. Kukliński A.(2001), Gospodarka oparta na wiedzy [w:] Wyzwanie dla Polski XX wieku, praca zbior. pod red. nauk. A. Kukliński, KBN, Warszawa. 13. Kondratniuk Nierodzińska M.: Charakterystyka aktywności innowacyjnej firm na Podlasiu [w:] http://www.instytut.info/ivkonf/referaty/kondratiuk-nierodzinska.pdf 14. Main Science and Technology Indicators 2005, (2005) nr 1, OECD, Paris. 15. Matusiak K. B., Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, SOOIPP Raport 2007. (2007), Łódź- Kielce Poznań. 16. Kierunki zwiększania wzrostu innowacyjności gospodarki na lata 2007 2013. (2007), MG, Warszawa. 17. Nogalski B., Szpiter A. (2007), Bariery wzrostu innowacyjności polskich przedsiębiorstw [w:] Zarządzanie organizacjami w gospodarce rynkowej, AGH, Kraków. 18. OECD: innowacyjność w Polsce [w:] http://www.egospodarka.pl/23120,oecdinnowacyjnosc-w-polsce,1,39,1.html 19. Oslo Manual. Guidelines form Collecting and Interpreting Innowation Data, (2005), Third Editio, OECD and Eurostat. 20. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce Raport. (2004), Instytut Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, SOOIIP, Łódź/Poznań. 21. Pomykalski A. (2002), Innowacje, Politechnika Łódzka, Łódź. 22. Przedsiębiorczość w Polsce w 2007r. (2008), MG Departament Analiz i Prognoz, Warszawa. 23. Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1995 1996. (1997), PARP, Warszawa. 24. Sadowska Bień J. (2005), Innowacje w przedsiębiorstwie [w:] Ekonomika przedsiębiorstw. Zagadnienia wybrane. praca zbior. pod red. nauk. L. J. Pawłowicz, ODiDK Sp. z o.o., Gdańsk. 25. Schumpeter J. (1960), Teoria Wzrostu Gospodarczego, PWN, Warszawa. 26. Skrzypek E. (2009), Wiedza jako czynnik sukcesu w nowoczesnej gospodarce [w:] Zarządzanie kapitałem ludzkim w gospodarce wiedzy, praca zbior. pod red. E. Skrzypek, A. Sokół, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa. 27. Sokół A. (2004), Badanie preferencji w zakresie wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przemysłu elektromaszynowego w Polsce, Szczecin, maszynopis.

28. Sokół A., Surmacz A. O. (2007), Conditioning of development in knowledge and innovations among small and medium-sized enterprises in Poland. X International Scientific Conference on: Zarządzanie przedsiębiorstwem teoria i praktyka, AGH, Kraków. 29. Sokół A. (2009), Empiryczna weryfikacja wpływu stymulatorów i barier rozwoju innowacji sektora MSP z województwa zachodniopomorskiego w 2008 roku, Wiadomości Statystyczne w recenzji 30. Stanisławski R. (2007), Ocena znaczenia polityki wspierania rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw MSP w Unii Europejskiej w kontekście potrzeb analizy wewnętrznych uwarunkowań [w:] Nauka Innowacje Gospodarka SOOIPP ANNUAL 2007, praca zbior. pod red. nauk. P. Niedzielski, J. Guliński, E. Stawasz Zeszyty Naukowe nr 480 Ekonomiczne Problemy Usług nr 13, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin. 31. Stan i kierunki rozwoju polskich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w 2007 roku [w:] http://www.sooipp.org.pl/index2.php?d=3 32. Statistic in fokus 2007 nr 32 33. Szostak E. (2008), Trudności w nawiązywaniu współpracy przedsiębiorstw i sfery B+R [w:] Problemy ekonomii, polityki ekonomicznej i finansów publicznych. Tom II, praca zbior.pod red. J. Sokołowskiego, Jelenia Góra. 34. Szultka S., Tarnowicz P. (2005), Instrumenty udziału MSP w Programach Ramowych UE ocena skuteczności, diagnoza potrzeb, IBnGR, Gdańsk. 35. Świderska G. K. (red.) (2003), Informacja zarządcza w procesie formułowania i realizacji strategii firmy- wyzwania dla polskich przedsiębiorstw, Difin Warszawa. 36. Quinn J. B.(1980), Managing Strategic Change, Sloan Management Reviev, Summer 3-2 37. Wach K. (2005), Współpraca małych i średnich przedsiębiorstw z ośrodkami naukowo badawczymi na przykładzie Krakowskiego Parku Technologicznego, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr 671. 38. Współpraca B+R (badania i rozwój) w: http://www.fiir.org.pl/text/7-6_pl.php 39. Zasiadły K. (1995), Rola ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w realizacji strategii rozwoju regionalnego. [w:] Uwarunkowania rozwoju sektora MSP w krajach Centralnej i Wschodniej Europy. praca zbior. pod red. B. Piaseckiego, Z. Koniecznego, Łódź, UŁ. 40. Zestawienie informacji o narzędziach i instytucjach wspierających rozwój przedsiębiorstw innowacyjnych w Polsce [w:] www.mwci.pl/docs/zestawienie_informacji.pdf 41. www.sie.vectranet.pl/~lubek/materialy/przedorg/blazlak.doc 42. www.sooipp.org.pl/index2.php?d=3