DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Poznań, dnia 23 września 2014 r. Poz. 4937 UCHWAŁA NR L/319/14 RADY GMINY SŁUPCA z dnia 10 września 2014 r. w sprawie przyjęcia: Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Słupca na lata 2014-2017" Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013r. poz.594 z pózn. zm.) 1 oraz art.87 ust.3 ustawy z dnia 23 lipca 2003r.o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 z pózn. zm.) 2 Rada Gminy Słupca po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Gminny program opieki nad zabytkami dla Gminy Słupca na lata 2014-2017, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Słupca. 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego. Przewodniczący Rady (-) Jerzy Kopczyński
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 2 Poz. 4937 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY SŁUPCA NA LATA 2014-2017
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 3 Poz. 4937 SŁUPCA 2013 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 1.1. Położenie i krótka charakterystyka gminy 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego 2.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa 2.1.1 Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego 2.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego 2.1.3. Inne dokumenty o zasięgu województwa, których problematyka związana jest z dziedzictwem kulturowym 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy 3.2. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 3.3. Zespoły najcenniejszych zabytków ruchomych na terenie gminy 3.4. Krajobraz kulturowy obszarowe wpisy do rejestru zabytków (układy urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajobrazowe) 3.5. Zabytki archeologiczne 3.5.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy 3.5.2. Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej 3.5.3. Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych, łącznie z ich funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis koncentracji stanowisk archeologicznych uwarunkowania fizjograficzne) 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 4.1. Stan zachowania i obszary największego zagrożenia zabytków 4.1.1. Stan zachowania zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków 4.1.2. Stan zachowania zabytków ruchomych
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 4 Poz. 4937 4.1.3. Stan zachowania zabytków archeologicznych oraz istotne zagrożenia dla zabytków archeologicznych 4.1.4. Obszary największego zagrożenia dla zabytków w gminie 4.2. Uwarunkowania wynikające z Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Słupca 4.3. Uwarunkowania wynikające ze Studium uwarunkowań i kierunków agospodarowania przestrzennego gminy 4.4. Uwarunkowania wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy 4.5. Uwarunkowania wynikające z ochrony przyrody i równowagi ekologicznej 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz inne określone przez gminę) 6. Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 6.1. Gminna ewidencja zabytków 6.1.1. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków nieruchomych 6.1.2. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków archeologicznych 6.1.3. Inwentaryzacja obiektów tzw. małej architektury 6.2. Edukacja i promocja w zakresie ochrony zabytków 6.3. Działania zmierzające do poprawy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego 6.4.Określenie sposobu realizacji poszczególnych celów gminnego programu opieki nad zabytkami 7.Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 8. Monitoring działania gminnego programu opieki nad zabytkami 9. Niektóre zewnętrzne źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 5 Poz. 4937 Wstęp 1.1. Położenie i krótka charakterystyka gminy Gmina wiejska Słupca położona jest w powiecie słupeckim w środkowo - wschodniej części woj. wielkopolskiego, w odległości ok. 70 km od jego stolicy - Poznania. Siedzibą samorządowych władz gminnych jest miasto Słupca, które stanowi samodzielną gminę miejską i jednocześnie siedzibę władz powiatowych. Tereny gminy otaczają miasto Słupcę od wschodu, południa i północy. Powierzchnia gminy wynosi 144,81 km² i zajmuje 17,3% powierzchni powiatu. Użytki rolne zajmują ok. 86% obszaru gminy, a lasy i grunty zadrzewione stanowią tylko 5,1 % jej powierzchni. Na uwagę zasługuje duża powierzchnia wód - 460 ha. Dominującą funkcją gminy jest rolnictwo. Północno-zachodnie tereny gminy i fragmentarycznie północno-wschodnie objęte są ochroną prawną w ramach Powidzkiego Parku Krajobrazowego oraz Powidzko - Bieniszewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina, oprócz miasta Słupcy, sąsiaduje również : od północy - z gminą Ostrowite i Powidz, od wschodu - z gminami Kazimierz Biskupi i Golina, od południa - z gminą Lądek, od zachodu - z gminą Strzałkowo. Wg stanu na dzień 31.12.2012 r./dane GUS/ gminę zamieszkiwało 9.256 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 64 M/km² i jest mniejsza od średniej dla powiatu słupeckiego (70 osób/km²). Sieć osadniczą gminy tworzy 30 wsi sołeckich: Cienin Kościelny, Cienin- Kolonia, Cienin Zaborny, Drążna, Gółkowo, Kamień, Kąty, Kochowo, Korwin, Koszuty, Koszuty-Parcele, Kotunia, Kowalewo-Góry, Kowalewo Opactwo, Kowalewo Sołectwo, Marcewek, Marcewo, Młodojewo, Młodojewo-Parcele, Niezgoda, Nowa Wieś, Pępocin, Piotrowice, Pokoje, Poniatówek, Rozalin, Wierzbno, Wierzbocice, Wilczna, Wola Koszucka-Parcele, obejmujących 57 miejscowości. Jednostki osadnicze gminy łączy sieć dróg powiatowych o długości ok. 75 km i dróg gminnych ok. 100 km oraz 13. km odcinek dróg wojewódzkich: nr 263 relacji Słupca Kłodawa Dąbie i nr 466 relacji Słupca Ciążeń - Pyzdry. Przez tereny gminne przebiegają również szlaki komunikacyjne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym: przecinająca gminę równoleżnikowo DK nr 92 granica państwa (PL-D) Świecko Poznań Warszawa Terespol granica państwa (PL-BY), równoległa do niej autostrada A2 Berlin Moskwa oraz międzynarodowa magistrala kolejowa E20 Berlin Warszawa Moskwa. Przez gminę przebiega także linia kolejowa specjalnego przeznaczenia - bocznica kolejowa Powidz.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 6 Poz. 4937 Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski prof. Jerzego Kondrackiego, obszar gminy położony jest w granicach makroregionu Pojezierze Wielkopolskie, na pograniczu 3 mezoregionów: Pojezierza Gnieźnieńskiego, Pojezierza Kujawskiego i Równiny Wrzesińskiej. Rzeźba terenu jest urozmaicona. Północna część gminy wraz z przylegającym Jeziorem Powidzkim znajduje się w Rynnie Powidzko-Wilczyńskiej, położonej na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej. Teren przyległy do rynny jest bardzo urozmaicony - występują tu liczne pagórki morenowe, wysoczyzny morenowe płaskie oraz pola sandrowe, towarzyszące morenom czołowym zlodowacenia bałtyckiego. Południowa część gminy położona jest na obszarze Równiny Wrzesińskiej, wykształconej w postaci sandru powidzkiego i sandru towarzyszącemu strefie marginalnej Pagórków Powidzko-Wrzesińskich. Sandry te dzieli dolina wypływającej z południowego krańca Jeziora Powidzkiego rzeki Meszny, która jest prawym dopływem Warty. Obszar gminy jest mało zasobny w surowce mineralne. Występują tutaj udokumentowane złoża kruszyw naturalnych: piaski i żwiry, w większości dorywczo eksploatowane w Kochowie, Niezgodzie i Zaborzu oraz złoża torfu i gytii w dolinie Meszny i rynnie jeziornej, które z uwagi na ochronę łąkowych środowisk roślinnych nie są eksploatowane. Miejscowości wchodzące w skład gminy od wieków powiązane są ze Słupcą kulturowo i gospodarczo, lecz mają własny rys historyczny. O niektórych wspominają dokumenty źródłowe, sięgające odległych czasów. Np. pierwsza wzmianka o wsi Cienin Kościelny pojawia się w 1213 r., dzieje Koszut Małych sięgają 1253 roku, Młodojewa sprzed 1331 r., a Wilczna wymieniana jest w 1412 r. Aż do czasów rozbiorów, kiedy to władze pruskie ogłosiły deklarację o przejęciu dóbr kościelnych, tereny te stanowiły własność biskupów. Po II rozbiorze Polski w 1793 r. dostały się pod panowanie pruskie, natomiast w 1815 r. znalazły się pod zaborem rosyjskim i administracyjnie należały do guberni kaliskiej.w czasie I wojny światowej omawiane tereny znalazły się pod okupacją cesarskich Niemiec. W czasie II wojny światowej tereny gminy wcielono do Okręgu Rzeszy Kraj Warty. Hitlerowski najeźdźca represjonował i prześladował mieszkańców gminy, z których wielu straciło życie, w tym społeczność żydowska. Po wyzwoleniu przez wojska radzieckie w styczniu 1945 r., rozpoczął się nowy etap przemian społecznogospodarczych. W latach 1975-1998 gmina administracyjnie należała do ówczesnego województwa konińskiego. 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 7 Poz. 4937 Nadrzędnym celem Programu opieki nad zabytkami gminy Słupca na lata 2014-2017 jest ukierunkowanie działań samorządu gminnego na poprawę stanu zachowania i utrzymania zasobów dziedzictwa kulturowego gminy. Program jest kolejnym dokumentem, który uwzględnia znowelizowane akty prawne, kierunki działań oraz ich realizacje wynikające z Programu opieki nad zabytkami na lata 2009-2012. Szczegółowe cele wynikają z ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Określone zostały następująco: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, - uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U.z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zmianami). Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy, do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym m.in. sprawy kultury, a więc bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 8 Poz. 4937 2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zmianami), która nakłada na gminę następujące obowiązki i uprawnienia: a) prawo utworzenia przez radę gminy (po uprzednim zasięgnięciu opinii konserwatora zabytków) parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art.16), b) obowiązek uwzględniania w strategii rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 18 i 19), c) obowiązek uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 20), d) obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4), e) przyjmowanie zawiadomień o znalezieniu w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem oraz powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 32 ust.1 pkt 3 i ust.2), f) przyjmowanie zawiadomień o przypadkowym znalezieniu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym i powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 33 ust. 1 i 2), g) sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do którego gmina posiada tytuł prawny (art. 71 ust. 1 i 2) h) prawo udzielania przez organ stanowiący gminy, na zasadach określonych w podjętych uchwałach, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (art. 81), i) obowiązek sporządzenia przez wójta gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust.1). j) obowiązek sporządzenia i przedstawienia radzie gminy sprawozdania z realizacji programu (art. 87, ust. 5). 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 9 Poz. 4937 2.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa 2.1.1 Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020 jest dokumentem opracowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, a przyjęta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 17 grudnia 2012 r. Uchwałą Nr XXIX/559/12. Strategia określa uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju województwa. Ustalenia zawarte w cyt. dokumencie stanowią podstawę do sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa, przez co mają bezpośredni wpływ na zachowanie i poprawę jakości krajobrazu kulturowego. Zakłada konieczność wyznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego, które należy wesprzeć pakietem pomocy ułatwiającej wykorzystanie tego czynnika. Wsparcie powinno objąć, z jednej strony rewitalizację obiektów, a z drugiej, przedsiębiorczość budowaną na wykorzystaniu tego sektora, szczególnie w turystyce. Generalnym celem Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego jest poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej, skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców. Cel ten będzie realizowany przy pomocy celów strategicznych i operacyjnych. W ramach celu strategicznego Zwiększenie spójności województwa określony został cel operacyjny Wsparcie terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego. Środowisko kulturowe może być dla wybranych obszarów istotnym czynnikiem aktywizacji gospodarczej i budowania lokalnych przewag konkurencyjnych. Na wielu obszarach jest ono jedynym realnym czynnikiem wzrostu. Cel ten realizowany powinien być przede wszystkim przez następujące kierunki działań: kompleksowe programy rewitalizacji i aktywizacji gospodarczej wykorzystującej walory kulturowe, tworzenie parków kulturowych, promocja terenów o wybitnych walorach kulturowych, odnowa obiektów dziedzictwa kulturowego. Cel strategiczny zakładający Zwiększenie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa ma być realizowany poprzez cel operacyjny Ochrona i utrwalanie dziedzictwa kulturowego Jednym z fundamentów kapitału społecznego jest tożsamość regionalna, otwartość na inne kultury oraz tolerancja. Bez poczucia tożsamości i znajomości własnej
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 10 Poz. 4937 kultury nie można budować więzi społecznych. Rozwój społeczny, w tym tożsamość kulturowa, jest ważnym czynnikiem kształtowania konkurencyjności regionu. Wielkopolska może być regionem, który nie tylko wspiera wewnętrzny rozwój kulturalny, ale również przyciąga jednostki kreatywne, działające w przestrzeni kultury poprzez stworzenie wizerunku regionu otwartego na mobilność idei oraz odmienne wzorce i wartości kulturowe. Cel ten realizowany powinien być przede wszystkim przez następujące kierunki działań: promocja kultury regionalnej, poprawa warunków dla utrwalania tożsamości oraz upowszechniania dorobku kultury lokalnej i regionalnej, ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz historycznego regionu, wsparcie rozwoju kultury jako jednego z kreatywnych sektorów gospodarki regionu i rozwój przedsiębiorczości w tej dziedzinie, wzmocnienie pluralizmu kulturowego jako rozwojowej przeciwwagi dla dziedzictwa kulturowego regionu, stymulacja przepływu treści kulturowych (transfer międzykulturowy) oraz wewnętrznej innowacji w sferze kultury, jako niezbędnych czynników rozwoju kultury, zmniejszanie przestrzennych, społecznych i ekonomicznych dysproporcji w dostępie do kultury. 2.1.2 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego sporządzony na okres perspektywiczny do roku 2020, uchwalony przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 roku, zmieniony Uchwałą Nr XLVI/690/10 z dnia 26 kwietnia 2010 r. W rozdz. Uwarunkowania rozwoju przestrzennego. Uwarunkowania wewnętrzne, pkt 18 Kultura i dziedzictwo narodowe podkreślono wartość tożsamości regionalnej. Oparta na tradycji regionalnej i najważniejszych cechach wyróżniających region terytorialnie, historycznie, społecznie i kulturowo jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego. Omówiono wielkości zachowanej substancji zabytkowej w regionie: stanowiska archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, pomniki historii, parki kulturowe, wymieniając najcenniejsze, charakterystyczne dla poszczególnych epok. Podkreślono konieczność powołania nowych parków kulturowych, które mogą stanowić
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 11 Poz. 4937 podstawy do sporządzenia i wdrożenia strategii promocji kultury województwa wielkopolskiego oraz mogą stać się czynnikiem dla rozwoju turystyki opartej o wartości krajobrazu i kultury. Jednym z najważniejszych elementów generujących rozwój turystyki są szlaki kulturowe. Bogata przeszłość historyczna i kulturowa Wielkopolski stwarza wiele możliwości do przeprowadzenia szlaków kulturowych, a tym samym promocji Wielkopolski w skali lokalnej, krajowej czy międzynarodowej. W rozdz. 31. Ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego wymieniono najważniejsze nurty działania, mające na celu osiągnięcie optymalnego stanu środowiska kulturowego: ochrona istniejących zasobów materialnych i duchowych, kreowanie nowych jakości w obrębie poszczególnych dziedzin składających się na kulturę, a zwłaszcza kreowanie nowej przestrzeni, kształtowanie świadomości upowszechnianie wiedzy o środowisku kulturowym Wielkopolski wśród mieszkańców regionu, kraju i za granicą. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego szczególne znaczenie ma ochrona obszarowa, a więc ochrona całych układów przestrzennych miast i wsi, ochrona krajobrazów kulturowych w parkach kulturowych i w strefach kulturotwórczych, szlaków kulturowych oraz pojedynczych obiektów. Najważniejsze działania w ramach ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego w ramach planowania przestrzennego to: zwiększenie nakładów na ochronę dziedzictwa kulturowego, zarówno w budżecie państwa, jak i budżetach samorządowych, wpisanie do rejestru zabytków wszystkich zachowanych założeń i układów urbanistycznych, poszerzenie ewidencji zasobów dziedzictwa kulturowego województwa wielkopolskiego. Konieczne jest umożliwienie publicznego dostępu do ewidencji w formie elektronicznej, dalsze prowadzenie archeologicznych badań osadniczych, wzbogacanie dokumentacji dotyczącej obiektów dziedzictwa kulturowego, w szczególności: opisów, szkiców, map i opracowań obiektów oraz digitalizacji danych i ich udostępnianie w formie elektronicznej, promocja szlaków kulturowych, parków kulturowych, pomników historii, a także obiektów wpisanych na listy dziedzictwa europejskiego, podnoszenie wizerunku województwa jako produktu turystycznego, poprzez prawidłową informację turystyczną w celu dotarcia do określonych atrakcji turystycznych.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 12 Poz. 4937 W rozdz. 31.1.1. Ochrona układów urbanistycznych i ruralistycznych wymieniono elementy, które jej podlegają: rozplanowanie ulic, rynków i placów miejskich, parametry kwartałów, pasma zieleni, dominanty przestrzenne, panoramy, osie widokowe oraz wszelkie formy specyficznej zabudowy miejskiej. Ochrona układów przestrzennych, urbanistycznych i ruralistycznych powinna być rozpatrywana wraz z nawarstwieniami kulturowymi w których obecna jest cała sekwencja dziejów. Jest to działanie niezbędne dla zachowania ciągłości historycznej tworzenia się sieci osadniczej. Sprzymierzeńcem systemowych działań wspierających może się stać aspekt ekonomiczny w postaci korzyści gospodarczych uzyskiwanych z turystyki na terenach o atrakcyjnych i zadbanych śródmieściach pojedynczych wybitnych obiektach z historycznym tłem kulturowym, nadającym całości oczekiwany klimat. Podobny system powinien objąć również układy ruralistyczne. Ochrona kompleksowa architektury wiejskiej jest możliwa do zrealizowania na terenach, których głównym motorem rozwoju stanie się turystyka. Właściwą formą ochrony jest adaptowanie zabytkowych obiektów architektury wiejskiej na obiekty rekreacji indywidualnej. Najwartościowsze obiekty, dla których nie da się zapewnić ochrony w istniejących zespołach zabudowy, powinny się znaleźć w skansenach. Z uwagi na brak możliwości przetrwania wszystkich zabytków architektury wiejskiej, niezbędne jest systematyczne dokumentowanie obiektów o wartościach historycznych i estetycznych. W rozdz. Kierunki zagospodarowania przestrzennego. Polityka przestrzenna, pkt 29 Polityka poprawy efektywności struktur przestrzennych przedstawiono zbiór najważniejszych zasad, mających na celu uzyskiwanie optymalnych efektów w zagospodarowaniu przestrzeni. Ład przestrzenny to takie zagospodarowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Ład przestrzenny można uzyskać m. in. przez: przestrzeganie wytycznych konserwatorskich w zakresie poszczególnych obiektów objętych ochroną jak również zasad zagospodarowania zabytkowych układów urbanistycznych, kontynuowanie architektury wiejskiej przy założeniu, że tradycyjny nurt architektury lokalnej regionu nie powinien mieć prawa wyłączności, ale powinien stanowić ważny wyróżnik dla zachowania regionalnej specyfiki. Na terenach szczególnie cennych krajobrazowo należy unikać realizacji projektów odległych stylistycznie, pochodzących z kulturowo odmiennych regionów, ochronę krajobrazu, szczególnie w rejonach o najwyższych walorach przyrodniczych i kulturowych.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 13 Poz. 4937 Dla kształtowania przestrzeni miejskich przyjęto m.in. następujące zasady: ochrona dziedzictwa kulturowego, tożsamości i tradycyjnych elementów środowiska miejskiego, takich jak: zabytkowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, tereny zielone i tereny otwarte; respektowanie zaleceń wynikających z przepisów ochronnych i poszerzanie ochrony prawnej, wykorzystywanie atutów wynikających z ukształtowania terenu, osi widokowych, dominant przestrzennych, panoram, podnoszenie wymogów architektonicznych, szczególnie w stosunku do obiektów realizowanych na obszarach śródmieść oraz w pobliżu terenów o najwyższych walorach kulturowych i przyrodniczych, podejmowanie opracowań planistycznych dotyczących rewaloryzacji przestrzeni miejskich. Dla kształtowania obszarów wiejskich przyjęto m. in. następujące zasady: ochrona charakterystycznych układów ruralistycznych oraz zespołów sakralnych, pałacowo-parkowych, folwarków, ochrona zabytkowych budynków mieszkalnych, gospodarczych, wiatraków, remiz, szkół, kuźni, młynów, gorzelni i innych elementów specyficznych dla architektury wiejskiej np. kapliczek i krzyży, poszanowanie kształtowanej tradycyjnie różnorodności form osadnictwa wiejskiego w poszczególnych rejonach, twórcze wykorzystywanie wzorców architektury lokalnej przy formułowaniu warunków dla projektowanej zabudowy, odwoływanie się do architektury regionalnej Wielkopolski, preferowanie rodzimych materiałów budowlanych oraz tradycyjnych elementów małej architektury. W rozdz. 31.3. Promowanie świadomości regionalnej Wielkopolski uznano, że do zaistnienia Wielkopolski jako regionu atrakcyjnego kulturowo, niezbędne jest intensywne promowanie wiedzy o środowisku kulturowym regionu. Działania na rzecz promowania świadomości regionalnej Wielkopolski mają na celu pobudzenie aktywności lokalnych środowisk, przywrócenie etosu wielkopolskiego oraz pielęgnowanie regionalizmu, tzw. małych ojczyzn, m.in. poprzez: promowanie gwary, obyczajów, potraw, strojów, lansowanie folklorystycznych zespołów tanecznych, kształtowanie otwartości wobec innych mniejszości i kultur, prezentowanie ich dorobku kulturowego, organizowanie jarmarków, pokazów tradycyjnego rzemiosła, konkursów związanych z tematyką regionalną.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 14 Poz. 4937 2.1.3. Inne dokumenty o zasięgu województwa, których problematyka związana jest z dziedzictwem kulturowym W Strategii rozwoju turystyki w województwie wielkopolskim na lata 2007-2013, przyjętej przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr X/103/07 z dnia 25 czerwca 2007 r., wśród priorytetów i celów rozwoju turystyki w województwie wskazane zostały główne pola strategiczne, w których generują i kumulują się procesy rozwojowe i działalność w dziedzinie turystyki. Wskazane pola strategiczne mają stanowić główne obszary wieloletnich i docelowych działań zmierzających do osiągnięcia celu nadrzędnego w turystyce wielkopolskiej. Do priorytetów rozwojowych zaliczono rozwój walorów turystycznych. Celem strategicznym jest tu podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez lepszą ochronę, ekspozycję i organizację zasobów kulturowych i przyrodniczych. Dwa cele operacyjne odnoszą się wprost do obiektów zabytkowych: wytyczenie i zagospodarowanie historycznych tras zwiedzania w centrach zabytkowych oraz przystosowania zespołów rezydencjonalnych i sakralnych do potrzeb ruchu turystycznego o charakterze krajoznawczym i pielgrzymkowym, wykorzystanie i adaptacja budowli zabytkowych na turystyczne obiekty usługowe. Uchwałą Nr XXXVIII/763/13 z dnia 28.10.2013 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął Program opieki nad zabytkami Województwa Wielkopolskiego na lata 2013-2016. 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy wpisane do rejestru zabytków należą: Do najcenniejszych zabytków na terenie gminy wpisanych do rejestru zabytków CIENIN KOŚCIELNY kościół par. p.w. św. Katarzyny, mur., 1748-1802, rozbud. 1892-1912 r. Rejestr zabytków Nr A-145/764 z 13.11.1969 r.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 15 Poz. 4937 KOSZUTY MAŁE kościół par. p.w. św. Bartłomieja z cmentarzem przykościelnym, drew., 1720 r., częściowo rozebrany 1942 r., odbud. 1946 r. Rejestr zabytków Nr 802/Wlkp/A z 22.06.2010 r. KOWALEWO OPACTWO kościół par. p.w. śś. Piotra i Pawła, drew., 1784 r. Rejestr zabytków Nr A-87/105 z 31.05.1968 r. MŁODOJEWO kościół par. p.w. św. Mikołaja, drew., 1780 r., dobud. kruchty i przedsionka 1876 r., zakrystia 1878 r. Rejestr zabytków Nr A-147/766 z 13.11.1969 r. NOWA WIEŚ zespół pałacowo-folwarczny a. pałac, mur., 1885-1890 r., Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. b. park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. c. stodoła I, mur., ok. 1861 r. Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. d. stodoła II, mur., ok. 1861 r. Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. e. spichlerz, mur., ok. 1861 r. Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. f. aleja dojazdowa do zespołu pałacowego (lipowa) Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. g. aleja dojazdowa do zespołu pałacowego (akacjowo-jesionowa) Rejestr zabytków Nr A-399/141 z 2.12.1987 r. 3.2. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków CIENIN KOŚCIELNY ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. KATARZYNY: a. kościół, mur., 1748-1802, rozbud. 1892-1912, b. dzwonnica, mur., pocz. XX w., c. ogrodzenie z bramą, mur.-żel., ok. 1930 r., CMENTARZ KATOLICKI, ok. poł. XIX w. ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY:
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 16 Poz. 4937 a. dwór nr 80, mur., ok. 1900 r., b. pozostałości parku, XIX/XX w., CIENIN - PERZE KAPLICZKA, mur., 1952 r. CIENIN ZABORNY ZESPÓŁ DWORSKO-FOLWARCZNY: a. dwór nr 53, mur., 1 poł. XIX w., rozbud. 1902 r., b. park, ok. poł. XIX w., przekształcony pocz. XX w., c. rządcówka, ob. dom nr 44, mur., ok. 1928 r. d. obora, mur., 1920-1930 r.. JÓZEFOWO KAPLICZKA, mur., 1946 r. KAMIEŃ KRZYŻ PRZYDROŻNY, kam.-mur., 1887 r., 1945 r. KĄTY KAPLICZKA, mur., 1946 r. KOCHOWO CMENTARZ EWANGELICKI, ok. poł. XIX w. DWÓR NR 32, mur., XIX/XX w. KORWIN CMENTARZ EWANGELICKI, 1 poł. XIX w. KOSZUTY MAŁE ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. BARTŁOMIEJA: a. kościół z cmentarzem przykościelnym, drew., 1720 r., częściowo rozebrany 1942 r., odbudowany 1946 r., b. ogrodzenie z bramą, żel.-mur., ok. 1946 r. CMENTARZ KATOLICKI, ok. poł. XIX w. KOSZUTY KAPLICZKA, mur., 1946 r. KOSZUTY PARCELE ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY: a. dwór nr 18, mur., 3 ćw. XIX w., b. park, 3 ćw. XIX w. KOWALEWO OPACTWO ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚŚ. PIOTRA I PAWŁA a. kościół, drew., 1784 r. b. dzwonnica, mur., ok. 1860 r.,
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 17 Poz. 4937 c. ogrodzenie z bramą, mur., ok. 1860 r., d. cmentarz katolicki, pocz. XIX w. KAPLICZKA, mur., pocz. XX w., 1945 r. WIATRAK KOŹLAK, drew.-mur., 2 poł. XIX w. MARCEWO KAPLICZKA, mur., 1950 r. DOM NR 30, glin.-mur., 2 poł. XIX w. DOM NR 36, glin., 2 poł. XIX w. MŁODOJEWO ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. MIKOŁAJA a. kościół, drew., 1780 r., dobud. kruchty i przedsionka 1876 r., zakrystia 1878 r., b. brama-dzwonnica, mur., ok. 1870-1880 r., c. ogrodzenie, żel.-mur., 1933 r., d. plebania nr 1, mur., pocz. XX w. CMENTARZ KATOLICKI, pocz. XIX w. SZKOŁA, nr 92, mur., ok. 1930 r. MŁODOJEWO PARCELE PARK DWORSKI, 2 poł. XIX w. NIEZGODA KAPLICZKA, mur., 1946 r. NOWA WIEŚ KAPLICZKA, mur., 1948 r. ZESPÓŁ PAŁACOWO-FOLWARCZNY a. pałac nr 2, mur., 1885-1890 r., b. park, 2 poł. XIX w., c. stodoła I, mur., ok. 1861 r., d. stodoła II, mur., ok. 1861 r., e. spichlerz, mur., ok. 1861 r., f. ogrodzenie z bramą części rezydencjonalnej, mur., k. XIX w., g. ogrodzenie z bramą części gospodarczej, mur., k. XIX w., h. ogrodzenie części gospodarczej, kam.-mur., ok. 1861 r., i. aleja dojazdowa do zespołu pałacowego (lipowa), k. XIX w., j. aleja dojazdowa do zespołu pałacowego (akacjowo-jesionowa), k. XIX w. ROZALIN KAPLICZKA, kam.-żel., 1908 r., 1946 r. ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY:
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 18 Poz. 4937 a. dwór nr 61, mur., 4 ćw. XIX w. b. park, 2 poł. XIX w. WIERZBNO KAPLICZKA, mur., pocz. XX w. WIERZBOCICE KAPLICZKA, mur., pocz. XX w. WILCZNA DOM NR 60, glin., 2 poł. XIX w. WOLA KOSZUCKA PARCELE KAPLICZKA, kam., pocz. XX w. PARK DWORSKI, 2 poł. XIX w. ŻELAZKÓW ZESPÓŁ DWORSKO-FOLWARCZNY: a. dwór nr 4, mur., 2 poł. XIX w., b. park, 2 poł. XIX w., c. stajnia, mur., l. 30 XX w., d. obora, mur., ok. 1936 r., e. stodoła, mur., 1930-1935 r., f. spichlerz, mur., pocz. XX w., g. ośmiorak, ob. dom nr 2, mur., pocz. XX w. 3.3. Zespoły najcenniejszych zabytków ruchomych na terenie gminy Do rejestru zabytków ruchomych wpisanych jest 8 obiektów stanowiących wyposażenie drewnianego kościoła par. p.w. św. Bartłomieja w Koszutach; rejestr zabytków Nr B-22/82 na podstawie decyzji z dnia 17 maja 1971r. Ten niewielki zbiór zabytków ruchomych pochodzi z poprzednich kościołów. W wyposażeniu kościoła par. p.w. śś. Piotra i Pawła w Kowalewie Opactwie znajduje się zespół 16 obiektów wpisanych do rejestru zabytków pod Nr B-20/78 na podstawie decyzji z dnia 14 maja 1971 r., wśród których na uwagę zasługują trzy późnobarokowe, iluzjonistyczne ołtarze z 1784 r. wykonane z drewna z malowaną architekturą i dekoracją figuralną. W drewnianym kościele par. p.w. św. Mikołaja w Młodojewie znajduje się zespół 15 obiektów wpisanych do rejestru zabytków pod Nr B-27/94 na podstawie decyzji z dnia 23 czerwca 1971 r. W skład wyposażenia wchodzą m.in. późnobarokowy ołtarz główny z rzeźbami świętych, chrzcielnica, kamienna kropielnica.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 19 Poz. 4937 Wyposażenie i wystrój kościoła par. p.w. św. Katarzyny w Cieninie Kościelnym wpisane zostało do rejestru zabytków na podstawie dwóch decyzji: 7 obiektów pod numerem rejestru Nr B-33/167 na podstawie decyzji z dnia 8 grudnia 1971 r. oraz 20 obiektów pod numerem rejestru 199/Wlkp/A na podstawie decyzji z dnia 17 sierpnia 2011 r. W skład wyposażenia świątyni wchodzą m.in. barokowo-klasycystyczne ołtarze, rzeźby, chrzcielnica. Na cmentarzu parafialnym w Cieninie Kościelnym wpisane są do rejestru zabytków pod Nr B-96/42 cztery nagrobki na podstawie decyzji z dnia 14 lutego 1994 roku. Najstarszy nagrobek należy do ks. Stefana Świtalskiego, proboszcza parafii Cienin, zm. w 1885 r., kolejny nagrobek Stasia Szczycińskiego, ur. 1895 r., zm. 1900 r. Następny to grób rodziny Karczewskich z pocz. XX w., dawnych właścicieli Cienina Zabornego. Ostatni nagrobek należy do rodziny Anasiewiczów, dawnych właścicieli Cienina Kościelnego. Nagrobki wykonane z piaskowca znajdują się generalnie w dobrym stanie. 3.4. Krajobraz kulturowy obszarowe wpisy do rejestru zabytków (układy urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajobrazowe) Na terenie gminy Słupca nie występują układy urbanistyczne i ruralistyczne wpisane do rejestru zabytków. Nie utworzono też parków kulturowych. Z obszarowych wpisów do rejestru zabytków wymienić należy park pałacowy założony w stylu krajobrazowym w Nowej Wsi. 3.5. Zabytki archeologiczne 3.5.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Na terenie gminy Słupca znajduje się jedno stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków. Jest osada ludności kultury łużyckiej w Koszutach Małych wpisana do rejestru zabytków pod nr 795/A z dnia 08.12.1969 r. Obecnie w rejestrze zabytków województwa wielkopolskiego pod numerem 29/Wlkp/C z dnia 23.02.2011 r. 3.5.2. Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej Na terenie gminy Słupca znajduje się jedno stanowisko archeologiczne o własnej formie krajobrazowej. Jest to dwór z okolic miejscowości Kowalewo Opactwo datowany
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 20 Poz. 4937 na okres późnego średniowiecza lub nowożytności. Obecnie stanowisko jest bardzo mocno zniwelowane. 3.5.3. Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków, łącznie z ich funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis koncentracji stanowisk archeologicznych uwarunkowania fizjograficzne) Zabytek archeologiczny, to zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów lub zabytek ruchomy, będący tym wytworem (art. 3 pkt. 4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23.07.2003 r., Dz. U. nr 162, poz. 1568 ze zmianami). Zabytki archeologiczne są częścią dziedzictwa kulturowego. Na zasób zabytków archeologicznych składają się zarówno tzw. stanowiska archeologiczne warstwy kulturowe i obiekty archeologiczne, jak i ruchome zabytki z nich pochodzące i skarby. Europejska konwencja o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego sporządzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 r. (Dz. U. 96.120.564 z dnia 9 października 1996 r. ze zmianami) uznaje je jako źródło zbiorowej pamięci europejskiej i instrument dla badań historycznych i naukowych. Obszar gminy Słupca został rozpoznany archeologicznie w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) w latach 1991-2007. AZP to program badawczy obejmujący swym zasięgiem terytorium całej Polski. Pozwala na dokładne rozpoznanie zasobów archeologicznych. W swych dotychczasowych założeniach obejmuje bowiem 2 etapy badawcze 1.kwerendę archiwalną w muzeach, instytucjach publicznych i publikacjach, 2. badania powierzchniowe. Należy jednak pamiętać, że baza danych AZP jest bazą otwartą. Dołączane są do niej ciągle nowe informacje pochodzące z kolejnych badań czy też weryfikacji badań wcześniejszych. W związku z powyższym dokumentacja stanowisk archeologicznych utworzona metodą AZP jest źródłem najbardziej aktualnej wiedzy o terenie. Na terenie gminy Słupca zewidencjonowano 323 stanowiska archeologiczne, na które składa się 548 faktów osadniczych.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 21 Poz. 4937 Stanowiska archeologicz ne Ilość faktów osadniczych ogółem Ilość stanowisk wpisanych do rejestru Grodzis ka Dwory Cmentarzyska Osady i płaskie kurhanowe ślady osadnicze Inn e Ogółe 0 1 6 0 541 0 548 0 0 0 0 1 0 1 TAB. 1. Zestawienie dziedzictwa archeologicznego na terenie gminy Słupca przedstawiono za Raportem o stanie zabytków w Gminie Słupca z 2004 r. oprac. przez WUOZ w Poznaniu Delegatura w Koninie m Według regionalizacji fizyczno-geograficznej J. Kondrackiego gmina Słupca położona jest na pograniczu trzech mezoregionów: Pojezierza Gnieźnieńskiego, Pojezierza Kujawskiego i Równiny Wrzesińskiej, wchodzących w skład Pojezierza Wielkopolskiego. Większość terenu gminy to płaskie, niemal bezleśne powierzchnie ostatniego z ww. mezoregionów, związane genetycznie ze zlodowaceniem środkowopolskim. Dopiero skrajnie północną i północno-wschodnią część gminy (strefa marginalna fazy poznańskiej ostatniego zlodowacenia) stanowią tereny o urozmaiconej rzeźbie młodoglacjalnej. Krajobraz gminy tworzą: 1. pagórki czołowomorenowe (Pagórki Powidzkie), o wysokościach względnych rzędu kilku-kilkunastu m i spadkach sięgających lokalnie 10-15%, wyniesione około 104-119 m n.p.m., ale ledwo zaznaczające się w krajobrazie gminy; 2. niewielkie płaty sandru (równiny sandrowej) u podnóża wału moren czołowych, położone około 100-113 m n.p.m. i pochylone w kierunku południowym; 3. zdenudowana wysoczyzna morenowa płaska, o spadkach 0-3%, leżąca na przedpolu moren czołowych, wyniesiona ca 90-102 m n.p.m.; 4. terasa wysoka, usypana przez wody roztopowe lodowca, charakterystyczna głównie dla najbliższego sąsiedztwa Meszny i Strugi, wyniesiona około 82-106 m n.p.m. i oddzielona od wysoczyzny wyraźnym, kilku-kilkunastometrowym zboczem; 5. rynna subglacjalna Jeziora Powidzkiego, mieszcząca się jedynie fragmentarycznie w północnej części terenu, o płaskim dnie i kilku-kilkunastometrowej wysokości, silnie nachylonych (15-25%) zboczach, przechodząca w płytką dolinę rzeki Meszny; 6. doliny rzeczne: płynącej ku Warcie - Meszny oraz prostopadłej do niej Strugi, o zróżnicowanej szerokości rzędu 0.7 -
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 22 Poz. 4937 1.5 km, z systemem wysokich teras nadzalewowych i wąskim dnie; 7. liczne płytkie doliny erozyjno-denudacyjne, rozcinające powierzchnie wysoczyznowe i terasowe; 8. krótkie, głębokie rozcięcia erozyjne stref krawędziowych, głównie rynny jeziornej. Teren gminy położony jest w całości w dorzeczu rz. Warty. Główną rzeką gminy jest prawobrzeżny dopływ Warty - rz. Meszna (długości 37.2 km), wypływająca z południowego krańca Jeziora Powidzkiego. Jej największym dopływem jest na obszarze gminy rz. Struga (Bawół, Struga Witkowska), uważana często za źródłowy odcinek Meszny. Innym - Sucha Rzeka, wypływająca z podnóża wału czołowomorenowego i zbierająca wody opadowe z całej wschodniej części gminy. Pozostałe cieki, będące dopływami ww. rzek, mają charakter okresowy. W przeszłości omawiany teren obecnej gminy stanowił siedlisko lasów dębowograbowych, rosnących przy wysokim poziomie wody gruntowej bądź bez jej wpływu, jak też lasów sosnowych. Obniżenia pradolinie zajmowały zarośla wierzbowe i lasy lęgowe z wierzbą i topolą lub z dębem, bukiem i wiązem. Początki osadnictwa na terenie gminy Słupca sięgają środkowego okresu epoki kamienia mezolitu. Na ten okres datuje się bowiem ślady obozowisk ludności kultury chojnicko-pieńkowskiej zarejestrowane w Słupcy. Społeczności kultur mezolitycznych prowadziły traperski tryb życia, trudniąc się łowiectwem, rybołówstwem i zbieractwem. Model ten uległ zmianie w późnym okresie epoki kamienia - neolicie. Neolit przynosi rewolucyjne zmiany w historii ludzkości. Dotychczasowa gospodarka przyswajająca dzięki opanowaniu uprawy ziemi i hodowli zwierząt, została zastąpiona przez gospodarkę wytwarzającą. Wraz z osiadłym trybem życia pojawiły się takie wynalazki jak: stałe budownictwo mieszkalne i gospodarcze, umiejętność lepienia i wypalania naczyń glinianych, znajomość tkactwa itp. Na terenie gminy Słupca ślady osadnicze z epoki neolitu wiążą się ze społecznościami kultur wstęgowych, pucharów lejkowatych, ceramiki sznurowej i amfor kulistych. Stanowiska związane z bytnością społeczeństw kultury ceramiki wstęgowej zarejestrowano między innymi w Słupcy. Znacznie bogatsze jest natomiast osadnictwo związane z kulturą pucharów lejkowatych (między innymi okolice miejscowości Wierzbocice, Kąty, Kotunia, Wrąbczyn). Natomiast stanowiska ludności kultury amfor kulistych znamy między innymi z okolic Słupcy i Mieczownicy (gm. Ostrowite). Z upowszechnieniem się nowego materiału (brązu) wiąże się dalszy rozwój gospodarczo-cywilizacyjny w epoce brązu. Docierał on na nasze tereny drogą wymiany z południa Europy, zwiększając rolę handlu i powodując przenikanie się wpływów. Z wczesnej epoki brązu pochodzi siekierka brązowa (kojarzona z kulturą przedłużycką) znajdująca się obecnie w zbiorach Muzeum w Słupcy.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 23 Poz. 4937 Wzrost osadnictwa widoczny jest natomiast w środkowym i późnym okresie epoki brązu. Zaczęła się wówczas rozwijać na ziemiach polskich kultura łużycka, zaliczana do wielkiego kompleksu kultur popielnicowych, rozprzestrzeniających się stopniowo z centrum naddunajskiego na rozległe tereny Europy. W VII w p.n.e. rozpoczyna się na ziemiach polskich epoka żelaza. Obok wyrobów brązowych, których udział systematycznie maleje, pojawiają się wówczas wyroby żelazne. W tym okresie odnotowujemy dalszy rozwój kultury łużyckiej. Osadnictwo ludności kultury łużyckiej jest na terenie gminy bardzo bogato reprezentowana. Do najbardziej znanych stanowisk osadniczych tej kultury należy gród w Słupcy, pierwotnie zlokalizowane na podmokłym, bagiennym terenie, obecnie położone na wodach sztucznego jeziora, które powstało wskutek spiętrzenia rzeczki Meszny, wypływającej z Jeziora Słupeckiego. Grodzisko ma obecnie kształt wydłużonego owalu o średnicy 130x145 m, zachowane wysokość wałów ziemnych dochodzi do około 4 m. Grodzisko połączone było z lądem stalą glinianą groblą wzmocnioną kamieniami i drewnem. W pobliżu grodu funkcjonowały liczne osiedla (w tym badana wykopaliskowo osada w Koszutach Małych),a także nekropolia zawierająca pochówki ciałopalne. Pod koniec okresu halsztackiego rozpoczyna się stopniowy rozkład kultury łużyckiej, spowodowany prawdopodobnie kryzysem gospodarczym wywołanym pogorszeniem się klimatu oraz zbytnim wyeksploatowaniem środowiska naturalnego. Dodatkowym czynnikiem destabilizacyjnym był najazd Scytów (z faktem tym wiąże się między innymi upadek grodu w Słupcy). Osłabiona ludność kultury łużyckiej była stopniowo podbijana lub kolonizowana przez pokrewne im ludy tworzące kulturę pomorską. Jej ugrupowania dość szybko dotarły na teren obecnej gminy Słupca (ślady cmentarzyska ciałopalnego w Słupcy). Początek wieku IV p.n.e. wiąże się z masowym upowszechnieniem się żelaza jako podstawowego surowca, ujednolicenia używanych ozdób, narzędzi, broni, przedmiotów codziennego użytku. Na terenie ziem polskich wykształciła się wówczas tzw. kultura przeworska. Miało to miejsce w późnym okresie lateńskim (młodszy okres przedrzymski). Rozwijała się ona następnie w kolejnym okresie wpływów rzymskich. Na obszarze naszej gminy notujemy kilkadziesiąt stanowisk osadniczych ludności kultury przeworskiej oraz cmentarzysko ciałopalne. Na przełomie IV i V w. n.e. większość obszarów ziem polskich przeżywa głęboki kryzys kulturowy, osadniczy i gospodarczy. Związane jest to prawdopodobnie załamaniem się dotychczasowej sytuacji politycznej Europy w wyniku najazdu Hunów. Najazd ten wywołał masowe przesunięcia ludności zamieszkującej jej środkową część oraz zlikwidował wpływ Cesarstwa Rzymskiego. Rozpoczął się okres wędrówek ludów.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 24 Poz. 4937 Bezpośrednim tego skutkiem było zahamowanie trwającego kilka wieków rozwoju gospodarczego i społecznego na ziemiach polskich. Dotychczas nie udało się stwierdzić ciągłości osadnictwa w okolicach Słupcy. Począwszy od VI w. n. e. wkraczamy w nowy okres dziejów zwany wczesnym średniowieczem. Gęstość osadnictwa w tym okresie jest raczej niewielka. Znaczny rozwój gospodarczy, społeczny i kulturowy zaczął się w wieku VIII. W ciągu IX i X wieku kształtowały się podstawy terytorialne państwa polskiego. Powstały wówczas grody siedziby przedstawicieli władzy, ośrodki gospodarcze i zalążki przyszłych miast. Widoczne są fazy powstawania grodów: okres plemienny, kiedy grody skupiają się w Wielkopolsce zachodniej i południowo-zachodniej; następnie w czasie bezpośrednio poprzedzającym okres formowania państwa grody powstają w środkowej i północno-wschodniej Wielkopolsce; sieć grodów rozrasta się następnie przynajmniej w trzech fazach w miarę poszerzania się terytorium państwa piastowskiego. Także na obszarze dzisiejszej gminy Słupca osadnictwo rozwijało się również we wczesnym i późnym średniowieczu. W tym czasie kształtuje się obecny układ miejscowości, stanowiska średniowieczne i nowożytne występujące w pobliżu obecnych miejscowości wyznaczają tym samym ich metrykę. Od X w. okolice Słupcy były prawdopodobnie podporządkowane ośrodkowi grodowemu w Lądzie. W tym czasie na terenie obecnego miasta Słupcy funkcjonowała osada. 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego zabytków 4.1. Stan zachowania i obszary największego zagrożenia zabytków 4.1.1. Stan zachowania zabytków nieruchomych wpisanych dorejestru Cienin Kościelny - kościół par. p.w. św. Katarzyny. Kościół wzniesiony został na miejscu dawnego drewnianego w latach 1748-1802 z fundacji Ewy Niemojewskiej. Od wschodu, w latach 1892-1912 dostawiono wieżę. Budowla murowana z cegły, założona na planie wydłużonego prostokąta z nieco węższym, prostokątnym prezbiterium od zachodu. Nawa nakryta dachem dwuspadowym, nieco niższe prezbiterium trójspadowym. Dwukondygnacyjna wieża zwieńczona hełmem cebulastym z latarnią. Elewacje dzielone pilastrami, zwieńczone profilowanym gzymsem. Kościół jednonawowy, z wydzielonym półkolistą arkadą prezbiterium. Wewnątrz polichromowany strop.
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 25 Poz. 4937 Restaurowany w latach 1892-1912. W 1980 r. przełożono pokrycie dachu, dano nowe tynki zewnętrzne oraz założono posadzkę z terakoty. W latach 2010-2013 wykonano remont kapitalny dachu i wieży; wymieniono więźbę, założono nowe pokrycie z dachówki ceramicznej karpiówki. Na 2014 r. planowany jest remont elewacji, a w dalszym etapie malowanie wnętrza. Koszuty Małe kościół par. p.w. św. Bartłomieja. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1253 r. Własność klasztoru cystersów w Lądzie. Parafia erygowana w XIV w. Pierwszy kościół parafialny został ufundowany w 2 poł. XV w. przez opatów lądzkich. W roku 1720 zbudowano nowy kościół drewniany z fundacji opata lądzkiego Antoniego Mikołaja Łukomskiego. W 1942 r. częściowo rozebrany przez Niemców (prezbiterium i część nawy), odbudowany w 1946 r. z zachowaniem pierwotnego rzutu i bryły. Na cokole z cegły i kamienia polnego, drewniany, konstrukcji zrębowej, obustronnie oszalowany. Orientowany, jednonawowy, z węższym i niższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Dachy kryte blachodachówką. Kościół gruntownie odnowiony w latach 1985-1990. Stan techniczny obiektu dobry. Kowalewo Opactwo kościół par. p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła. Pierwszy kościół parafialny wzmiankowany w 1426 r. Obecny zbudowany został w 1784 r. z fundacji prymasa Antoniego Ostrowskiego. Gruntownie odnowiony w 1862 r. Drewniany, konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia polnego i cegły, oszalowany. Kościół trójnawowy, z nieco węższym prezbiterium od wschodu zamkniętym wielobocznie, z dwiema kwadratowymi kaplicami przylegającymi do nawy, tworzącymi rzut krzyża. Od zachodu dwukondygnacyjna wieża zwieńczona hełmem z latarnią. Wnętrze przekryte pozornym sklepieniem kolebkowym. W latach 1981-1984 wykonano nowe oszalowanie kościoła z częściową wymianą okien i drzwi. W roku 1986 wymieniono pokrycie dachu na blachę miedzianą. W roku 2005 wykonano oświetlenie zewnętrzne kościoła, w roku 2011 r. założono nową podłogę z drewna modrzewiowego. Obiekt generalnie w dobrym stanie. Wskazana konserwacja oszalowania. Młodojewo kościół par. p.w. św. Mikołaja. Pierwszy kościół wzmiankowany w 1415 r. Obecny zbudowany w 1780 r. Powiększony w 1875 r. przez wydłużenie nawy, dostawienie przedsionka od wschodu w 1876 i zakrystii w 1878 r. Odnowiony w roku 1937. Drewniany na cokole z cegły i kamienia polnego, konstrukcji zrębowej, oszalowany. Założony na rzucie wydłużonego prostokąta z nieco węższym prezbiterium od wschodu zamkniętym wielobocznie. Nad
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 26 Poz. 4937 nawą dwuspadowy dach z czworoboczną latarnią. Kościół jednonawowy. Wewnątrz strop z desek. W roku 1982 częściowo wymieniono pokrycie dachu (blacha) oraz stolarkę drzwiową. W roku 2005 wykonano oświetlenie zewnętrzne kościoła. Obecny stan konstrukcji kościoła ocenić należy jako dostateczny, do remontu kwalifikuje się więźba dachowa. W 2010 r. w kościele zamontowano system sygnalizacji pożaru, a w 2012 r. system sygnalizacji włamania i napadu. Nowa Wieś zespół pałacowo-folwarczny. Początki wsi sięgają XV XVI w. Na okres ów datuje się istnienie kościoła filialnego, związanego z parafią w Dobrosołowie. Istniejące do dziś założenie pałacowoparkowe z przyległym folwarkiem odnosi się do tego okresu. Pierwszymi właścicielami była rodzina Rokossowskich, zaś od roku 1869 Alfred Nieszkowski. W północnowschodniej części parku istniał drewniany dwór wzniesiony prawdopodobnie w 1740 r., zniszczony przez pożar ok. 1900 roku. Istniejący do dziś eklektyczny pałac zbudowany został w latach 1885-1890 dla ówczesnych właścicieli - Kosińskich. W latach dwudziestych z powodu zadłużenia folwark został przejęty przez skarb państwa a w 1937 r. wykupiony przez Stefana Dębickiego, który władał nim do 1939 r. W roku 1946 został przejęty przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie, przekształcone następnie w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po roku 1990 i likwidacji PGR-ów pałac, park oraz folwark przeszły na własność Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w Poznaniu. Obecnie w dzierżawie. Budynek pałacu murowany z cegły, całkowicie podpiwniczony, wzniesiony na rzucie zestawionym z prostokątów o zróżnicowanej wielkości, z trójbocznie występującą wieżą od północy. Poszczególne części o zróżnicowanej wysokości, jedno- i dwukondygnacyjne, wieża trójkondygnacyjna nakryta daszkiem ostrosłupowym. Detal architektoniczny w postaci profilowanych gzymsów i opasek okiennych, lizen, naczółków, dekoracyjnych kroksztyn. W roku 1978 przeprowadzono remont bieżący. Od roku 1996 prowadzone są podstawowe prace zabezpieczające i remontowe, wykonano m.in. remont dachu oraz pomieszczeń piętra i parteru. Stan techniczny obiektu dostateczny. Otaczający pałac park został znacznie ograniczony powierzchniowo w latach 70. XX wieku, poprzez przeznaczenie części jego terenu pod blok mieszkalny z budynkiem gospodarczym. Granica zachodnia i północna właściwego parku ogrodzona jest starym zabytkowym parkanem. W południowo- zachodniej części zlokalizowany jest staw z dwiema małymi wysepkami, stanowiącymi dawniej dużą jego atrakcję. Pierwotny układ alejek spacerowych jest zatarty i nieczytelny, drzewostan przerzedzony. Park pozbawiony przez lata specjalistycznej opieki wymaga podjęcia prac rewaloryzacyjnych.