Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przyrody ( IV etap edukacyjny) Rok szkolny 2018/19, up1 Lp Temat lekcji Poziom wymagań K P R D W KONIECZNY PODSTAWOWY ROZSZERZAJĄCY DOPEŁNIAJĄCY WYKRCZAJĄCY 1. Metoda naukowa pozwala zrozumieć świat. - definiuje pojęcia: problem badawczy, hipoteza, metoda naukowa -przeprowadza prostą obserwację Potrafi podać warunki prawidłowo przeprowadzonej obserwacji - wymienia etapy procedury naukowej, - opisuje warunki prawidłowo przeprowadzonego eksperymentu,( jeden badany parametr, próba badawcza i kontrolna) -przygotowuje preparat mikroskopowy - planuje hipotezy, podaje sposób ich weryfikacji - podaje różnicę między próbą badawczą a kontrolną - stosuje metodę naukową do rozwiązywania problemów badawczych -podaje różnicę pomiędzy obserwacją i eksperymentem - formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonego doświadczenia lub eksperymentu
- 2. / 3. W stronę teorii naukowej Jak działa nauka, czyli co to jest metoda naukowa? - omawia założenia teorii ewolucji - wymienia przykłady bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji - wyjaśnia dlaczego teoria ewolucji stanowi centralną teorię ewolucji - planuje i przeprowadza obserwacje i eksperymenty -charakteryzuje bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji 4. Eksperyment jako sposób zdobywania wiedzy o świecie. - podaje definicję eksperymentu - określa czym zajmują się nauki przyrodnicze - podaje w jaki sposób można poznawać świat za pomocą eksperymentu -wyjaśnia na czym polega doskonalenie nauki - wyjaśnia powtarzalność eksperymentu - opisuje rodzaje doświadczeń chemicznych -podaje różnicę między doświadczeniem a eksperymentem
5. Pierwszy mikroskop i rozwój technik mikroskopowych, pierwsze szczepionki. - wymienia wybrane wynalazki i odkryci a związane z rozwojem nauk o życiu - wymienia rodzaje mikroskopów - wyjaśnia na jakiej zasadzie działa mikroskop optyczny -wyszukuje informacje na temat pierwszego mikroskopu optycznego i rozwoju technik mikroskopowych oraz szczepionek - podaje rodzaje odporności i przykłady - omawia rodzaje mikroskopów - omawia rodzaje odporności oraz konieczność szczepień - porównuje mikroskop optyczny i elektronowy - wyjaśnia jaki wpływ na rozwój medycyny i biologii miało wynalezienie analizuje naukowe i społeczne znaczenie rozwoju technik mikroskopowych I wynalezienia szczepionek -wyjaśnia związek wynalezienia mikroskopu a podejściem ludzi do higieny, chorób zakaźnych - wyjaśnia czym szczepionki skojarzone 6. Od antybiotyków po łańcuchową reakcję polimerazy. - definiuje: antybiotyk, łańcuchowa reakcja polimerazy( PCR), biotechnologia -wyszukuje informacje na temat pierwszych antybiotyków - określa znaczenie biotechnologii współczesnej i nowoczesnej - omawia historię odkrycia penicyliny - podaje przykłady zastosowania PCR - omawia historię wybranych odkryć i wynalazków, - omawia różnice pomiędzy związkiem chemicznym działającym bakteriobójczo a o charakterze cytostatycznym - wyjaśnia przyczynę oporności bakterii na antybiotyki - uzasadnia że mutacje mają znaczenie dla powstania oporności bakterii na antybiotyki - ocenia znaczenie odkryć i wynalazków
7. Materiały ceramiczne i papier. - wymienia właściwości dla wszystkich metali - podaje ich właściwości - definiuje pojęcie stop metali -porównuje właściwości metali i ich stopów - wymienia surowce wykorzystywane do produkcji metali -wyjaśnia pojęcie patyna i sposób jej powstawania -wymienia surowce wykorzystywane do produkcji stopów metali -opisuje produkcję papieru - opisuje etapy powstawania stopów żelaza - pozyskuje dodatkowe informacje 8. Środki czystości leki, materiały wybuchowe, tworzywa sztuczne. - definiuje pojęcie: detergent, mydło -omawia różnice między materiałami naturalnymi i sztucznym Zapisuje reakcję zmydlania tłuszczów -wymienia procesy które umożliwiły obróbkę materiałów - omawia rozwój przemysłu - analizuje znaczenie stosowania różnych tworzyw - opisuje dynamit
9./10 Stan zdrowia, czynniki wpływające na zdrowie. Choroba jako zakłócenie homeostazy. - wyjaśnia czym jest zdrowie, homeostaza - wymienia parametry niezbędne do utrzymania homeostazy - wymienia czynniki niezbędne do utrzymania zdrowia - - wyjaśnia w jaki sposób organizm utrzymuje homeostazę -opisuje stan zdrowia w aspekcie społecznym, fizycznym i psychicznym - klasyfikuje czynniki wpływające na zdrowie - omawia mechanizm regulacji temperatury ciała człowieka - analizuje wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na zdrowie - omawia mechanizm zwrotnego sprzężenia zwrotnego -wyjaśnia znaczenie ujemnego sprzężenia zwrotnego w utrzymaniu homeostazy organizmu - 11. Chemia zdrowia. -wymienia główne składniki pożywienia oraz ich role - wyjaśnia pojęcie metabolizm i tłuszcze -wyjaśnia działanie cholesterolu w organizmie -wymienia kierunki przemian : reakcje kataboliczne i anaboliczne - omawia znaczenie ćwiczeń fizycznych podczas odchudzania -wyjaśnia działanie błonnika pokarmowego -wyjaśnia kiedy odchudzanie jest skuteczne -omawia metabolizm związków w organizmie - pozyskuje dodatkowe informacje nt diet i metod odchudzania 12. Komfort cieplny. -wyszukuje widomości w przepływie ciepła - uczestniczy w burzy mózgów dlaczego należy się warstwowo ubierać -analizuje i selekcjonuje wiadomości dotyczące sposobów przepływu prądu - omawia wpływ zjawisk przepływu prądu na termoregulacje organizmu człowieka- - omawia sposoby chroniące przed przegrzaniem i wychłodzeniem organizmu - przygotowuje
prezentacje multimedialna na temat fizycznych aspektów przepływu ciepła przez organizm 13. Kręgosłup jako układ biomechaniczny. - wyszukuje informacje na temat chorób kręgosłupa - wyszukuje wiadomości o maszynach prostych - analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące chorób kręgosłupa i sposoby im zapobiegania -omawia objawy chorób kręgosłupa i ich profilaktykę -prezentuje i przedstawia działanie kręgosłupa jako układu biomechanicznego - analizuje działanie naszych stawów jako maszyn prostych 14. Co każdy turysta wiedzieć powinien wyjeżdżając do odległych państw. - wymienia rodzaje turystyki - wymienia czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną poszczególnych regionów -wyróżnia czynniki sprzyjające turystyce -opisuje warunki klimatyczne w wybranych rejonach - opisuje atrakcyjność turystyczną wybranych regionów - charakteryzuje czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną -analizuje przyczyny i skutki zagrożeń cywilizacyjnych
15. Woda jako środowisko życia. - nazywa właściwości wody, omawia warunki życia w wodzie - Omawia właściwości wody istotne dla organizmów wodnych -wymienia przystosowania do życia w wodzie - porównuje warunki życia w środowisku wodnym i lądowym - analizuje przystosowania anatomiczne i morfologiczne oraz fizjologiczne do życia w środowisku wodnym - analizuje pobieranie i transport wody 16. Woda w organizmie. - wyjaśnia czym jest bilans wodny -definiuje wodę jako związek fizyczny - podaje rolę wody w organizmie - wyjaśnia na czym polega osmoregulacja - wyjaśnia na czym polega transpiracja -omawia mechanizm osmoregulacji zwierząt żyjących w różnych środowiskach -określa znaczenie aparatów szparkowych w transpiracji - analizuje porównuje bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach - analizuje transport wody w roślinie 17. Zasoby wody a potrzeby człowieka. - omawia występowanie wody na Ziemi -opisuje budowę cząsteczki wody - wyjaśnia pojęcie wiązanie kowalencyjne spolaryzowane -wymienia szczególne właściwości wody wynikające z tworzenia wiązań wodorowych -wyjaśnia niezwykłe właściwości wody
18. Racjonalne gospodarowanie wodą wyzwaniem dla każdego. - wymienia zasoby wody na Ziemi - wymienia największe zbiorniki wody na Ziemi - wymienia źródła zanieczyszczenia wód Opisuje zasoby wodne Ziemi, na podstawie analizy schematu - przedstawia obieg wody w przyrodzie - omawia problem trudnego dostępu do wody pitnej -wykazuje konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami wody - przedstawia własne działania jakie można podjąć w celu racjonalnego gospodarowania wodą - formuje wnioski na podstawie mapy rozmieszczenia zasobów wody na świecie - analizuje wykorzystanie wody w życiu i gospodarcanalizuje przyczyny i skutki zanikania Jeziora Arabskiego -formuje problem trudnego dostępu do wody pitnej i jego rozwiązanie 19. Współczesny obraz metod diagnostycznych. - wymienia współczesne metody diagnostyczne w medycynie -wymienia przykłady chorób możliwych do zdiagnozowania za pomocą klasycznych metod diagnostycznych -omawia ograniczenia klasycznych metod diagnostycznych w medycynie -wyjaśnia znaczenie posiewów w diagnostyce -ocenia skuteczność i dostępność metod diagnostycznych
20. Fotosynteza i oddychanie. - omawia znaczenie fotosyntezy -wskazuje chloroplasty jako miejsce zachodzenia fotosyntezy a mitochondria jako miejsce zachodzenia oddychania tlenowego - wyjaśnia na czym polega fotosynteza i oddychanie komórkowe - zapisuje reakcje obu procesów -określa rolę ATP -wymienia organizmy przeprowadzające proces fotosyntezy, oddychanie beztlenowe i tlenowe, fermentację -omawia przebieg fotosyntezy - omawia związek ATP z jego budową i funkcją jako użytecznej biologicznie energii chemicznej - określa znaczenie oddychania tlenowego i fermentacji - wyjaśnia skąd pochodzi pochodzi zielone zabarwienie roślin -porównuje oddychanie z fotosyntezą -wyjaśnia różnice między oddychaniem tlenowym a fermentacją i beztlenowym oddychaniem
21. Energia w ekosystemie. - wyjaśnia rolę producentów, konsumentów i reducentów w ekosystemie -definiuje łańcuch pokarmowy - przedstawia schematycznie przepływ energii w ekosystemie - omawia przepływ energii przez ekosystemy lądowe i wodne -rysuje piramidę energii -wyjaśnia dlaczego energia przepływa przez ekosystem - wyjaśnia na czym polega lokalne znaczenie procesu chemosyntezy -wyjaśnia dlaczego ekosystemy uzależnione są od dopływu energii z zewnątrz - wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydroterlmanych -przewiduje losy ekosystemu, który został odcięty od zewnętrznych dostaw energii - przewiduje kolejność obumierania kolejnych poziomów troficznych 22. Reakcje chemiczne jako sposób pozyskiwania energii. - podaje przykłady reakcji dzięki którym organizm pozyskuje energię -opisuje na dowolnie wybranym przykładzie grupę związków chemicznych, które pozwalają na pozyskanie energii -porównuje grupę związków chemicznych która jest najbardziej energodajna - opisuje sposoby odżywiania które wpływają na zaburzenia w dostarczaniu energii.
23. Tradycyjne i nowoczesne źródła światła. - wymienia przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła - opisuje wybrane źródła światła - porównuje różne źródła światła - analizuje te źródła światła, które są najbardziej opłacalne i obecnie stosowane - pozyskuje dodatkowe informacje na temat różnych źródeł światła 24. Technologie współczesne i przyszłości. -wymienia współczesne technologie,omawia znaczenie współczesnych technologii w rozwiązywaniu współczesnych problemów biologicznych i środowiskowych - wymienia przykłady polimerów wykorzystywanych w życiu codziennym -wyjaśnia dlaczego syntetyczne polimery biodegradowalne są przyjazne środowisku -wyjaśnia co to są mikromacierze -omawia możliwości wykorzystania mikromacierzy w różnych dziedzinach nauki i przemysłu - wymienia kilka przykładów najnowocześniejszych technologii które wykorzystują osiągnięcia biologii - omawia fotoogniwa wykorzystujące barwniki fotosyntetyczne jako przykłady wynalazka zainspirowanego przyrodą
25. Polimery świecące i przewodzące. - wymienia materiały przewodzące prąd - definiuje pojęcie mer, monomer, reakcja polimeryzacji - wyjaśnia na czym polega nanotechnologia -wyjaśnia co to są fulereny i podaje ich niektóre zastosowania - omawia co powoduje przewodzenie polimerów - definiuje pojęcie technologia chemiczna -analizuje w których dziedzinach życia niezbędna jest technologia 26. Nano w chemii. -definiuje pojęcie NANO - wymienia przykłady NANO w chemii - objaśnia potrzebę stosowania NANO - opisuje na przykładach NANO 27. Cykle, rytmy, czas. - wyjaśnia pojęcia: rytm okołodobowy, miesięczny roczny, wymienia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie -wyjaśnia znaczenie przystosowawcze rytmu okołodobowego -omawia okołodobowy rytm człowieka z uwzględnieniem szyszynki - wyjaśnia na czym polega sezonowa aktywność biologiczna zwierząt( hibernacja, estywacja, okres godów) - podaje przykłady migracji zwierząt na świecie - omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin - analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów - opisuje niektóre aspekty rytmu dobowego - analizuje kolejne fazy cyklu miesiączkowego - analizuje wpływ sytuacji na zaburzenie zegara biologicznego człowieka
28. Od czego zależy szybkość reakcji chemicznej. - wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznych - porównuje czynniki - opisuje czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznych -opisuje katalizatory wpływające na szybkość reakcji - opisuje zjawisko korozji - porównuje szybkości w zachodzenia korozji w warunkach naturalnych i sztucznych na wybranych przykładach 29. Czy zawsze warto przyspieszać reakcję chemiczną? Katalizatory; korozja. -j/w -j/w -j/w -j/w 30. Arystoteles, początki biologii Linneusz i początki przyrody. Wymienia kryteria klasyfikacji organizmów - definiuje sztuczny i naturalny system klasyfikacji organizmów -wymienia główne taksony organizmów - określa zadania systematyki - uzasadnia potrzebę porządkowania wiedzy o organizmach żywych - wyjaśnia zasady sztucznego i naturalnego systemu klasyfikacji - przedstawia przełomowe znaczenie badań Arystotelesa i Linneusza rozwoju biologii - przedstawia dokonania Arystotelesa i Linneusza na tle okresu historycznego, w którym Ci uczeni żyli i pracowali -ocenia jakie jest znaczenie systematyki dla rozwoju biologii - wyjaśnia zasadę konstruowania kluczy - wyjaśnia na czym polega binominalny system klasyfikacji - wyjaśnia na czym polega hierarchiczny układ jednostek taksonomicznych
31. Darwin i wyjaśnienie różnorodności organizmów. - wymienia podstawowe elementy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego - - przedstawia znaczenie podróży Darwina na statku Beagle dla powstania teorii ewolucji - wykazuje przełomowe znaczenie dla rozwoju biologii - wymienia prawidłowości ewolucji- -przedstawia dokonania Karola Darwina -wyjaśnia w jaki sposób wybrani uczeni dokonali swoich odkryć 32. Socjobiologia jako przykład koncepcji biologicznej o szerokim kontekście społecznym. - wyjaśnia czym zajmuje się socjobiologia - wymienia podstawowe założenia socjobiologii -- omawia biologiczne i społeczne podłoże różnych form nietolerancji -określa różnicę pomiędzy naukowa zawartością teorii socjobiologicznej a ich interpretacją w odniesieniu do człowieka - przedstawia propozycje jak można się przeciwstawić różnym formom nietolerancji -odróżnia fakty naukowe Dotyczące socjobiologii od mitów towarzyszących postrzegania tej dyscypliny naukowej - Wymienia przykłady nadużywania pojęć i kategorii socjobiologicznych 33. Dylematy wokół współczesnych odkryć biologicznych i medycznych - podaje przykłady badań prenatalnych i informacje jakie można uzyskać dzięki tym badaniom -definiuje pojęcie klonowanie, podaje przykłady -określa cel i znaczenie badań prenatalnych, cel i znaczenie biotechnologii, -wyjaśnia cel badania genomu -podaje dziedziny życia w których można zastosować zdobycze biotechnologii - charakteryzuje problemy etyczne i moralne -ocenia przydatność informacji dzięki badaniom prenatalnym - przedstawia swoje stanowisko wobec badań genomu -przedstawia ustawy, które towarzyszą badaniom w zakresie biotechnologii
34. Zdrowie w mediach. - wyjaśnia jakie znaczenie mają media dla rozpowszechniania informacji istotnych dla rozwoju gatunku ludzkiego - porównuje leki z suplementami diety -analizuje wpływ na zdrowie reklamowanych produktów, w szczególności żywnościowych, farmaceutycznych, kosmetycznych - porównuje skład i kaloryczność produktów typu ligh ze składem i kalorycznością produktów w ten sposób nieoznaczonych - ocenia czy słuszne jest poddawanie dzieciom produktów typu light 35. Spór o GMO. -porównuje przedmiot badan ekologii z informacjami na temat ekologiczności produktów przekazywanych przez media -wyjaśnia czym jest żywność ekologiczna 36. Bioróżnorodność i jej ochrona. - podaje metody genetyczne w ochronie bioróżnorodności -37. Nauka i sztuka - podaje przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów - - wskazuje błędy w informacjach medialnych oraz podaje prawidłową treść informacji -wyjaśnia na czym polegają spory nt GMO - wyjaśnia czym są banki genów -wymienia informacje z zakresu biologii, jakie można zdobyć dzięki analizie dzieł sztuki. -ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności z aktualnym stanem wiedzy -omawia możliwość wykorzystania metod -analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin -analizuje informacje pod kątem ich prawdziwości naukowej - ocenia przydatność banków genów -analizuje symbolikę roślin i zwierząt -wymienia dzieła malarzy, które są przykładem tego że cierpieli oni -omawia skutki kontrowersji wokół GMO i produktami wytwarzanymi z GMO -
38. Największe i najmniejsze. - podaje przykłady organizmów żyjących w skrajnych warunkach środowiska - wyszukuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech - analizuje przyczyny ograniczające wielkość organizmów - analizuje informacje dotyczące rekordów y w świecie roślin i zwierząt dotyczące różnych cech -wykazuje związek między występowaniem różnych cech a środowiskiem 39 Najmniejsze składniki materii. - definiuje pojęcie materia - określa elementy budowy materii - porównuje izotopy wodoru -wyjaśnia kiedy izotop nazywamy trwałym a kiedy nietrwałym -wyjaśnia potrzebę wprowadzenia jednostki masy - analizuje informacje zwarte w układzie okresowym pierwiastków - pozyskuje dodatkowe informaje