Informacja o stanie środowiska WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE BRZESKIM W 2014 ROKU Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, wrzesień 2015
Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie Autorzy: Maria Ogar Iwona Para Teresa Prajsnar Teresa Reczek 2
SPIS TREŚCI: Wprowadzenie... 5 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA... 5 1.1. Roczna ocena jakości powietrza w strefach... 5 1.2. Wyniki badań jakości powietrza ze stacji w Brzesku... 9 1.3. Chemizm opadów atmosferycznych... 11 2. MONITORING HAŁASU... 13 3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 14 4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 15 4.1. Ocena jakości wód w 2014 roku... 19 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych... 24 4.3. Osady wodne rzek... 27 5. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH... 28 Podsumowanie... 32 3
4
Wprowadzenie Informację opracowano na podstawie wyników badań monitoringowych prowadzonych w 2014 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na terenie województwa małopolskiego realizowano zadania określone w programie monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2013-2015. Bieżące informacje dotyczące stanu środowiska w województwie małopolskim znaleźć można na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Badania i ocena jakości powietrza prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości powietrza. Celem funkcjonowania podsystemu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza. 1.1. Roczna ocena jakości powietrza w strefach W 2014 roku w województwie małopolskim prowadzone były pomiary stężeń substancji w powietrzu tj.: dwutlenek siarki (SO 2 ), dwutlenek azotu (NO 2 ), tlenki azotu (NO x ), pył zawieszony PM10 (PM10), pył zawieszony PM2,5 (PM2,5), tlenek węgla (CO), benzen (C 6 H 6 ), ozon (O 3 ) oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren (B(a)P) w pyle zawieszonym PM10. Pomiary były wykonywane w sposób ciągły (pomiar automatyczny) i systematyczny (pomiar manualny) w strefach: aglomeracja krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska, tj. w strefach, w których poziomy stężeń są wyższe od górnego progu oszacowania oraz w aglomeracjach o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys. W oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w województwie małopolskim 2014 roku na stałych stacjach monitoringu została wykonana roczna ocena jakości powietrza w strefach. W strefie małopolskiej pomiary prowadzono w miejscowościach: Bochnia, Brzesko, Dąbrowa Tarnowska, Gorlice, Niepołomice, Nowy Targ, Nowy Sącz, Miechów, Olkusz, Oświęcim, Proszowice, Rabka, Skawina, Sucha Beskidzka, Szarów, Szymbark, Tuchów, Trzebinia, Wadowice i Zakopane. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Klasyfikację stref wykonano dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn. występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze aglomeracji lub innej strefy, dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Zgodnie z kryterium ochrony zdrowia klasyfikacja objęła następujące zanieczyszczenia: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pyłu zawieszonego PM10, pyłu 5
PM2,5 oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Klasyfikację stref zgodnie z kryterium ochrony roślin wykonano dla: SO 2, NO X i ozonu. Poziomy kryterialne substancji w powietrzu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 1. Tab. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia Nazwa strefy Aglomeracja Krakowska miasto Tarnów strefa małopolska Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń ochrona zdrowia ludzi SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P PL1201 A C A A A C C A A A A C PL1202 A A A A A C A A A A A C PL1203 A A A A A C C A A A A C Tab. Wynik klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń ochrona roślin SO2 NOx O3 strefa małopolska PL1203 A A A Na terenie województwa wystąpiły w 2014 roku przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych następujących substancji: dwutlenku azotu (Aglomeracja Krakowska), pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 (wszystkie strefy) oraz pyłu zawieszonego PM2,5 (Aglomeracja Krakowska i strefa małopolska). W przypadku ozonu nie został dotrzymany poziom celu długoterminowego zarówno dla kryterium ochrony zdrowia, jak i roślin. Zgodnie z klasyfikacją stref dla kryterium ochrony zdrowia do: klasy C zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska, ze względu na stężenia substancji: NO 2 (stężenie średnioroczne), pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne, średnioroczne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne), pył zawieszony PM2,5 (stężenie roczne), 2. miasto Tarnów, ze względu na stężenia substancji: pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne) 3. strefa małopolska, ze względu na stężenia substancji: pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne, średnioroczne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne), pył zawieszony PM2,5 (stężenie średnioroczne). Zgodnie z klasyfikacją dla kryterium ochrony roślin do: klasy A zaliczono strefę małopolską. 1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031). 6
Kompleksowe omówienie wyników oceny jakości powietrza za rok 2014 zostało zawarte w opracowaniu Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku dostępnym na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl Wyniki oceny poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w strefie małopolskiej, do której należy powiat brzeski wykazały, że zanieczyszczenia gazowe tj. SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3 (dla kryterium ochrona zdrowia) oraz SO 2, NO X i ozon (dla kryterium ochrony roślin) nie przekraczały obowiązujących dla tych substancji poziomów dopuszczalnych. Pozwoliło to na zakwalifikowanie strefy pod względem zanieczyszczenia tymi substancjami do klasy A dla obu kryteriów. Ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza w strefie pyłem zawieszonym PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenem w pyle PM10, mierzonym w kryterium ochrony zdrowia, klasyfikuje strefę do klasy C. Mapa. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 w 2014 roku stężenia roczne (kryterium ochrony zdrowia) (Źródło: http://www.krakow.pios.gov.pl) Stężenia średnioroczne PM10 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2014 roku zawierały się w przedziale 30-49 μg/m 3 i na 8 stanowiskach przekraczały wartość dopuszczalną. Jak wynika z mapy rozkładu stężeń średniorocznych PM10, centralna część powiatu brzeskiego znalazła się w obszarze warstwic o wartościach do 35 μg/m 3, na pozostałym obszarze powiatu stężenie nie przekraczało wartości dopuszczalnej 40 μg/m 3. 7
PM10[ µg/m3] (pomiary okresowe) Częstość przekroczeń PM10 PM10[ µg/m3] (pomiary ciągłe) poziom dopuszczalny PM10[µg/m3] 140 120 100 80 60 40 20 0 Nowy Targ Proszowice Oświęcim Sucha B. Nowy Sącz Wadowice Skawina Tuchow Bochnia Zakopane Trzebinia Niepołomice Gorlice Brzesko Wykres. Średnioroczne stężenia PM10 i częstość przekroczeń dobowego poziomu dopuszczalnego na stanowiskach pomiarowych w województwie małopolskim w 2014 roku Mapa. Rozkład stężeń benzo(a)pirenu w 2014 roku stężenia roczne (Źródło: http://www.krakow.pios.gov.pl) 8
20 B(a)P (pomiary ciągłe) B(a)P (pomiary okresowe) poziom docelowy B(a)P 15 10 5 0 Nowy Targ Sucha B. Proszowice N.Sącz Miechów Zakopane Rabka Wadowice Tuchow Oświęcim Niepołomice Bochnia Trzebinia Dąbrowa T. Brzesko Gorlice Wykres. Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 w 2014 roku na stanowiskach w województwie małopolskim Średnie stężenia dla B(a)P na wszystkich stanowiskach w województwie w 2014 roku przekraczały normę od 3-15 krotnie. Na stanowisku w Brzesku stwierdzono 3,5 krotne przekroczenie normy. 1.2. Wyniki badań jakości powietrza ze stacji w Brzesku W obszarze powiatu brzeskiego funkcjonuje jedna stacja pomiaru zanieczyszczeń powietrza, zlokalizowana w Brzesku, przy ul. Wiejskiej. Na stacji prowadzone są okresowe 24-godzinne pomiary pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartości benzo(a)pirenu w pyle PM10. Tab. Charakterystyka stacji monitoringu jakości powietrza w Brzesku Kod krajowy stacji MpBrzeskoWIOSWiej0202 Rok rozpoczęcia pomiarów 2014 Współrzędne geograficzne 20,603222 49,975953 Typ stacji tło miejskie Typ obszaru miejski Mierzone zanieczyszczenia pył zawieszony PM10, benzo(a)piren Czas uśredniania: 24-godzinny Badania prowadzone na stacji w Brzesku w 2014 roku wykazały, że: stężenie średnioroczne z pomiarów 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 29,4 µg/m 3 tj. 73,5% Da. Stężenie 24-godzinne przekroczyło poziom dopuszczalny 12 razy w okresie prowadzenia pomiarów, który objął 32% dni w roku. Pomiary prowadzono okresowo w następujących miesiącach: luty, kwiecień, czerwiec, lipiec, wrzesień, 9
październik, listopad i grudzień. Najniższe wartości stężeń notowano w czerwcu i lipcu, a najwyższe w lutym, wrześniu i listopadzie, stężenie PM10[µg/m 3 ] 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 39 luty 22 kwiecień 11 czerwiec 19 lipiec 36 35 41 wrzesień stężenie średniomiesięczne stężenie średnioroczne poziom dopuszczalny PM10 październik listopad 32 grudzień Wykres. Średniomiesięczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 na stanowisku w Brzesku w 2014 roku Stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym wynosiło 3,5 ng/m 3 przy wartości dopuszczalnej 1,0 ng/m 3. Pomiary były prowadzone przez 30% dni w roku. Najwyższe stężenia notowano w miesiącach: luty, grudzień i listopad a najniższe w czerwcu. Zawartość benzo(a)pirenu oznaczano w próbkach pyłu PM10 pobieranych wagowo. stężenie benzo(a)pirenu[ng/m 3 ] 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 15,2 luty 2,7 kwiecień 0,2 0,1 0,3 czerwiec lipiec wrzesień stężenie średniomiesięczne stężenie średnioroczne poziom docelowy B(a)P 1,3 październik 3,2 listopad 7,4 grudzień Wykres. Średniomiesięczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowisku w Brzesku w 2014 roku 10
1.3. Chemizm opadów atmosferycznych 2 Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża prowadzone są w ramach podsystemu PMŚ - monitoring jakości powietrza. Systematyczne badania składu fizykochemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jest określenie obciążenia obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powietrza-związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi, będącego podstawą do analizy istniejącego stanu. W 2014 roku sieć pomiarowo-kontrolna w skali kraju składała się z 23 stacji monitoringowych i 162 posterunków opadowych, z czego na obszarze województwa małopolskiego zlokalizowano 2 stacje monitoringowe (Kasprowy Wierch i Nowy Sącz) oraz 10 posterunków. W 2014 roku na stacjach wykonano pomiary ph opadów, w celu oceny zakwaszenia wód opadowych. Wartości ph mieściły się w zakresie od 3,65-7,27. W przypadku 62% próbek opadów stwierdzono kwaśne deszcze (ph poniżej 5,6). Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany na obszar województwa wyniósł 52,4kg/ha i był wyższy niż średni dla całego obszaru Polski o 24,4%. W porównaniu z rokiem ubiegłym w województwie obserwowany był wzrost obciążenia o 5%, przy wyższej średniorocznej sumie opadów (o 117,1mm). Największym ładunkiem substancji został obciążony powiat tatrzański, zaś najmniejsze obciążenie powierzchniowe wystąpiło w powiecie dąbrowskim. Na obszar powiatu brzeskiego wody opadowe w 2014 roku wniosły: 909 ton siarczanów, 733 tony azotu ogólnego, 377 ton wapnia, 327 ton chlorków, 302 tony azotu amonowego, 169 ton azotynów i azotanów, 146 ton sodu, 142 tony potasu, 56 ton magnezu, 23,4 tony fosforu, 16 ton cynku, 3 tony miedzi, 1,62 tony wolnych jonów wodorowych, 1,02 tony ołowiu, 0,26 tony niklu, 0,094 tony chromu i 0,066 tony kadmu. Azot ogólny 22,9% Wapń 11,8% Chlorki 10,2% Siarczany 28,4% Magnez 1,7% Potas 4,4% Sód 4,6% Azotyny+azotany Azot amonowy 5,3% 9,4% Kadm 0,002% Nikiel 0,008% Chrom 0,003% Ołów 0,032% Miedź 0,1% Cynk 0,499% Fosfor ogólny 0,7% Jon wodorowy 0,051% Wykres. Udział procentowy poszczególnych substancji wniesionych z opadami w obciążeniu powierzchniowym powiatu brzeskiego w 2014 roku Wniesione wraz z opadami w 2014 roku ładunki całkowite poszczególnych zanieczyszczeń, w porównaniu do wielkości z roku 2013, były niższe dla 12 substancji i zawierały się w przedziale od 3,9 (ołów) do 42% (kadm). Wzrost depozycji notowano dla 2 Opracowano na podstawie: E.Liana, M.Popudejski, J.Bokszańska,E.Terlecka, W.Rawa, Wyniki badań monitoringowych w województwie małopolskim w 2014 roku, IMGW-PIB Wrocław 2015. 11
związków azotu (4,7% - azot ogólny, 10,1% - azot amonowy), fosforu (27,3%) oraz metali (9,1% - potas, 33,3% - chrom). Kwasotwórcze związki siarki i azotu, związki biogenne (azotu i fosforu) oraz metale ciężkie mają ujemny wpływ na stan środowiska. Natomiast występujące w opadach kationy zasadowe (potas, sód wapń, magnez) powodują neutralizację wód opadowych i mają korzystne oddziaływanie na środowisko. 40,0 30,0 27,3 33,3 20,0 10,0 4,7 9,1 10,1 0,0 [%] -10,0-20,0-30,0-40,0-50,0-42,0-29,3-27,1-21,3-19,4-18,3-18,0-15,3-14,3-12,0-8,4-3,9 Kadm Jon wodorowy Chlorki Sód Wapń Magnez Azotyny+azotany Cynk Siarczany Nikiel Miedź Ołów Azot ogólny Potas Azot amonowy Fosfor ogólny Chrom Wykres. Zmiany wielkości ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na obszar powiatu brzeskiego w 2014 roku w odniesieniu do 2013 roku Udział ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych w 2014 roku z opadami na obszar powiatu brzeskiego w obciążeniu powierzchniowym województwa małopolskiego wynosił 3,4%. Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany na obszar powiatu brzeskiego wyniósł 46,3 kg/ha i był niższy w porównaniu z rokiem ubiegłym o 12%. Ładunek jednostkowy (wyrażony w kg/ha) zdeponowany na obszar powiatu brzeskiego dla badanych substancji nie przekroczył poziomu wojewódzkiego. dąbrowski brzeski tatrzański województwo małopolskie ładunki jednostkowe {kg/ha/rok] 25 20 15 10 5 0 Siarczany Chlorki Azotyny+azotany Azot amonowy Azot ogólny Sód Potas Wapń Magnez Fosfor ogólny Cynk Miedź Jon wodorowy ładunki jednostkowe {kg/ha/rok] 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 Ołów Kadm Nikiel Chrom Wykres. Depozycja opadów atmosferycznych na obszar wybranych powiatów i województwa małopolskiego w 2014 roku 12
2. MONITORING HAŁASU Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów hałasu w środowisku oraz dokonuje oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian. Zgodnie z programem PMŚ dla województwa małopolskiego na lata 2013-2015 w 2014 roku wykonywano pomiary hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego. Pomiary hałasu komunikacyjnego realizowano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku 3. Głównym założeniem pomiarów hałasu komunikacyjnego jest określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej w ich otoczeniu. W 2014 roku pomiary hałasu drogowego przeprowadzono w 15 punktach pomiarowokontrolnych zlokalizowanych na terenie województwa. W 8 punktach wyznaczono krótkookresowe wskaźniki hałasu (L AeqD i L AeqN ). W 7 punktach prowadzono badania poziomów długookresowych (L N i L DWN ). Pomiarami objęto 12 powiatów tj.: dąbrowski, krakowski, limanowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki, wielicki. Badania monitoringowe hałasu drogowego przeprowadzone w 2014 roku na terenie województwa małopolskiego wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 4, w wielu badanych punktach zarówno w porze dnia jak i nocy. W pomiarach długookresowych przekroczenia odnotowano w trzech punktach (Szczucin, Czasław, Półwieś) i nie przekraczały one 10dB. W pomiarach krótkookresowych tylko w jednym punkcie w porze nocnej (Poronin) dotrzymane zostały poziomy dopuszczalne. Przekroczenia występujące w pozostałych punktach przeważnie mieściły się w klasie do 5dB, a tylko w jednym punkcie (Charzewice) były to wartości powyżej 10dB. W powiecie brzeskim w 2014 roku nie prowadzono badań monitoringowych hałasu drogowego. W ramach cyklu kontrolnego Ograniczenie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu i promieniowania elektromagnetycznego przeprowadzono w powiecie brzeskim w 2014 roku ogółem 2 kontrole (obie pozaplanowe problemowe interwencyjne), z pomiarami hałasu. Pomiary wykazały przekroczenia w jednym przypadku standardów emisyjnych a w drugim - warunków pozwolenia zintegrowanego. W związku z tym wydano 1 zarządzenie pokontrolne dotyczące podjęcia działań ograniczających uciążliwość hałasową, w 1 przypadku wszczęto postępowanie administracyjne w sprawie naliczenia kary pieniężnej z tytułu nadmiernej emisji hałasu do środowiska oraz skierowano 1 wniosek do organu administracji samorządowej (Starosty Brzeskiego) w trybie art. 17 ust. 2 pkt.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, który dotyczył uzyskania przez kontrolowany podmiot decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linia kolejową, linia tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz.824). 4 Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r. poz.112). 13
3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych (PEM) w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie obserwacji stanu poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku 5 zakres badań obejmuje pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3MHz do 3000MHz. Pola elektromagnetyczne z tego zakresu częstotliwości są nazywane polami radiowymi. W roku 2014 rozpoczął się trzeci trzyletni cykl pomiarowy obejmujący lata 2014-2016. Pomiary wykonywano w dostępnych dla ludności miejscach usytuowanych na obszarze województwa w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców, w pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich. Łącznie na terenie województwa badania prowadzono w 45 punktach, po 15 punktów dla każdej z ww. kategorii. Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Sondę pomiarową przyrządu ustawiano w miejscach, w których odległość od źródeł promieniowania (np. anten instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych, radionawigacyjnych) była nie mniejsza niż 100 m (przeważnie wynosiła ponad 300 m). W każdym z punktów pomiary wykonano raz w roku kalendarzowym, w sposób ciągły przez dwie godziny z częstotliwością próbkowania 10 sekund. Z przeprowadzonych w 2014 roku pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 6. wartość dopuszczalna - 7[V/m] [V/m] 0,63 0,62 0,55 0,47 0,35 0,3 Wartości poniżej progu oznaczalności sondy tzn. <0,3 V/m Mszana Dolna Miechów Olkusz Gorlice Kety Nowy Targ Wolbrom Myślenice Stary Sącz Zakliczyn Oświęcim Sułkowice Jordanów Czchów Alwernia Wykres. Porównanie wyników pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych wykonanych w 2014 roku w województwie małopolskim w punktach pomiarowych dla rodzaju obszaru: pozostałe miasta 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. z 2007 Nr 221, poz.1645). 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883). 14
W powiecie brzeskim w 2014 roku pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych wykonano w jednym punkcie, zlokalizowanym w Czchowie (typ: pozostałe miasta). Uzyskana średnia wartość natężenia PEM była poniżej 0,3 V/m 7, a tym samym nie przekraczała wartości dopuszczalnej wynoszącej 7 V/m. Średnia arytmetyczna z pomiarów w województwie w pozostałych miastach tej kategorii wyniosła 0,29 V/m, co stanowiło 4% wartości dopuszczalnej. W ramach cyklu kontrolnego Ograniczenie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu i promieniowania elektromagnetycznego przeprowadzono w 2014 roku wykonano 5 kontroli pozaplanowych w oparciu o dokumentację z pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowej, przesyłanych do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w trybie art. 122a ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 poz. 1232 z późn. zm.). Nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnej, określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. 4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 8, która jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony wód w Unii Europejskiej, zmieniła podejście do systemu zarządzania wodami, w tym do badań i oceny ich jakości. Zgodnie z RDW podstawową jednostkę gospodarowania wodami stanowią tzw. jednolite części wód (jcw), które należy rozumieć jako oddzielne i znaczące elementy wód powierzchniowych takie jak: rzeka, jezioro, zbiornik, strumień, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Wyróżnia się naturalne i silnie zmienione lub sztuczne jednolite części wód. Zarządzanie wodami musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z dokonanego podziału na jednolite części wód. Stąd też monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi, jest realizowany w jednolitych częściach wód powierzchniowych. RDW ponadto zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Badania wód realizowane są w oparciu o wieloletnie programy monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego (programy te są dostępne na stronie internetowej WIOŚ w Krakowie). Podstawą do prowadzenia badań w 2014 roku był program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015 9. Zgodnie z programem system oceny jakości jednolitych części wód rzecznych w powiecie brzeskim realizowano poprzez badania i pomiary wykonywane w ramach monitoringów: diagnostycznego i operacyjnego. 7 Wartości zmierzone poniżej dolnego progu oznaczalności sondy pomiarowej. 8 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. 9 Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015 w województwie małopolskim, Kraków 2012. 15
Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych (obszary ujęć wód pitnych, obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniem pochodzącym ze źródeł komunalnych, obszary chronione zależne od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków, obszary wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym do kąpielisk) badano także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań dla tych obszarów. Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2014 roku Rok 2014 został sklasyfikowany przez IMGW jako rok ekstremalnie ciepły, również obszar badań został przyporządkowany do tej samej klasy. Średnioroczna suma opadów na terenie powiatu odpowiadała średniej z wielolecia 1971-2000, przy czym rozkład ilościowy opadów był w okresie całego roku bardzo zróżnicowany. Zima roku 2014 była okresem anomalnie ciepłym, z opadami wynoszącymi 70 110% normy z wielolecia. Pokrywa śnieżna występowała średnio przez 12 15 dni, a okres zalegania śniegu wynosił 13 15 dni. Lato i jesień uznane zostały odpowiednio za bardzo ciepłe i ekstremalnie ciepłe. Ilość opadów w okresie lata wahała się od 90 do 130% średniej z wielolecia, natomiast jesienią 70 110%. Za wyjątkiem maja, czerwca, sierpnia i grudnia, sklasyfikowanych jako miesiące normalne, lekko ciepłe i ciepłe, większość miesięcy w roku była bardzo, anomalnie lub ekstremalnie ciepła. Rozkład opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach był zróżnicowany od opadów na poziomie 50 180% normy z wielolecia w okresie zimowym, do 90 200% w okresie letnim. Wyjątkowo wzmożone opady notowano w marcu (90 180%), w maju (150 300%), w lipcu (90 190%) i w sierpniu (120 200%), natomiast najmniej opadów wystąpiło w listopadzie (30 90%) i w grudniu (50 70%). Powyższe warunki spowodowały zaburzenia naturalnego reżimu hydrologicznego regionu. Z powodu małej ilości pokrywy śnieżnej nie obserwowano przekroczeń stanów alarmowych i ostrzegawczych na rzekach, spowodowanych spływami wód roztopowych. Pierwsze lokalne przekroczenia stanów ostrzegawczych i alarmowych zaobserwowano w marcu, spowodowane przez gwałtowne opady deszczu w zlewniach m.in.: Raby i Dunajca. W związku z intensywnymi opadami deszczu, szczególnie o charakterze burzowym w miesiącu lipcu zaobserwowano gwałtowny wzrost poziomu wód, przekroczenie stanu alarmowego i ostrzegawczego, powodując wystąpienie lokalnych podtopień w zlewniach Raby, Dunajca oraz w zlewniach zurbanizowanych. Sieć monitoringu wód W roku 2014 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu brzeskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 10 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 7 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 6 rzekach i 1 zbiorniku: Raba, Gróbka, Uszewka, Uszew, Uszwica, Dunajec, Zbiornik Rożnów. Oceniane jednolite części wód mają status wód silnie zmienionych. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie oraz Delegatura w Nowym Sączu. 16
Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód powierzchniowych w 2014 roku w powiecie brzeskim 17
Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu brzeskiego w 2014 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Rodzaj Monitoringu 2) Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW20001921389999 Raba Uście Solne PL01S1501_1809 2,6 20 T MORWS MOEURWS Tak Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) Uszewka PLRW200019213949 Gróbka Górka PL01S1501_2172 1,2 19 T PLRW2000172139489 Uszewka Ujście do Gróbki PL01S1501_ 1812 0,5 17 T MDRWS MDnaRWS MORWS MOEURWS Uszew Rudy Rysie PL01S1501_ 2190 0,8 17 T MOEURWS Tak Tak Tak Uszwica do Niedźwiedzia Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW2000122139669 PLRW200019213969 Uszwica Uszwica Brzesko Okocim Maszkienice Dół Wola Przemykowsk a PL01S1501_3408 39,9 12 T MOPIRWS Tak PL01S1501_1813 25,6 12 T PL01S1501_1815 0,6 19 T MORWS MOEURWS MORWS MOEURWS Tak Tak Zlewnia: Dunajec; kod: 214 Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20000214739 PLRW20001921499 Zb. Rożnów Dunajec Zbiornik Rożnów powyżej zapory Piaski Drużków Ujście Jezuickie PL01S1501_1870 0 T PL01S1501_1817 67,0 20 T PL01S1501_1828 0,1 20 T MDZW MOEUZW MOnaRWS MOPIRWS MORERWS MOEURWS MORWS MOnaRWS MORERWS MOEURWS Tak Tak Tak Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 0-typ nieokreślony, 12-potok fliszowy, 17-potok nizinny piaszczysty, 19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa 2) MD monitoring diagnostyczny, MO monitoring operacyjny, MDna - program monitoringu diagnostycznego na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000), MOna - program monitoringu operacyjnego na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000), MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MOPI monitoring operacyjny jakości wód, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, MORE program monitoringu operacyjnego jakości wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym do kąpielisk Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RW program monitoringu realizowany w JCW rzecznej naturalnej RWS program monitoringu realizowany w JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej ZW program monitoringu realizowany na sztucznym zbiorniku wodnym 18
4.1. Ocena jakości wód w 2014 roku Ocenę jakości wód przeprowadzono według: rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2014 poz.1482) zasad klasyfikacji stanu wód przyjętych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pismo GIOŚ z dnia 29.04.2014 r.) W obecnie obowiązujących procedurach oceny stanu jednolitych części wód na koniec danego roku badawczego uwzględnia się wyniki z lat wcześniejszych, przy czym wyniki uzyskane w danym roku badawczym obowiązują do czasu uzyskania wyników nowych, bardziej aktualnych. Taki sposób oceny, poprzez dziedziczenie wyników oceny, polega na przeniesieniu wyników elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem w analizowanym okresie. W przypadku elementów biologicznych dziedziczenie oceny odbywa się na poziomie pojedynczego elementu, przy czym wyniki oceny dla ichtiofauny można dziedziczyć maksymalnie przez 6 lat, zaś wyniki dla pozostałych elementów biologicznych nie mogą być starsze niż 3 lata. Ocena elementów hydromorfologicznych musi być z roku, z którego pochodzą najnowsze dane biologiczne. Dla potrzeb klasyfikacji elementów fizykochemicznych wykorzystuje się najbardziej aktualne wyniki, przy czym nie mogą być one jednak starsze niż 3 lata. Do oceny jcw wykorzystuje się wartości wskaźników ze stanowiska reprezentatywnego. W przypadku wskaźników chemicznych ocena może być dziedziczona w całości lub w przypadku uzyskania nowszych danych, ocenę koryguje się w oparciu o aktualne wskaźniki. Zgodnie z aktualnie przyjętą przez GIOŚ zasadą dotyczącą wykonania klasyfikacji wód, ocenę stanu jednolitych części wód powiatu brzeskiego w 2014 roku wykonano na podstawie badań prowadzonych w latach 2012-2014. W trzyletnim okresie badawczym (2012-2014) w powiecie brzeskim badaniami objęto 7 jednolitych części wód, tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszewka, Uszwica do Niedźwiedzia, Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Klasyfikacja jakości wód w zakresie elementów biologicznych w tym okresie wykazała: II klasę jakości wód w czterech jcw tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Uszewka, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia, III klasę jakości wód w dwóch jcw tj.: Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia, IV klasę jakości wód w jcw tj.: Uszwica do Niedźwiedzia 19
Elementy hydromorfologiczne odpowiadały II klasie jakości wód we wszystkich przebadanych jcw powiatu brzeskiego. W zakresie badanych elementów fizykochemicznych w czterech jcw tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Uszewka, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia spełnione były wymagania określone dla stanu bardzo dobrego (I klasa). Wody jcw tj.: Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia spełniały wymagania określone dla stanu dobrego (II klasa). Wody jcw Uszwica do Niedźwiedzia nie spełniały wymagań określonych dla poziomu dobrego elementów fizykochemicznych (PPD). W rezultacie, interpretacja wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych wykazała, że: potencjał ekologiczny dobry osiągnęły wody jcw tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Uszewka, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, potencjał ekologiczny umiarkowany występował w jcw tj.: Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia, potencjał ekologiczny słaby występował w jcw Uszwica do Niedźwiedzia. Ocena stanu chemicznego wód W 2014 roku stan chemiczny wód badano w 9 punktach pomiarowo-kontrolnych. W 4 przypadkach tj. w punktach pomiarowo-kontrolnych: Uszewka ujście do Gróbki, Uszew Rudy Rysie, Dunajec Zbiornik Rożnów, Dunajec Piaski Drużków ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z lat 2012-2013, zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen (dziedziczeniem wyników oceny). W pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z 2014 r. We wszystkich badanych jcw stan chemiczny oceniono jako dobry. W wyniku przeprowadzonej w okresie 2012-2014 klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu brzeskiego stwierdzono, że: w czterech jednolitych częściach wód tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Uszewka, Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia stan wód był dobry, w trzech jednolitych częściach wód tj.: Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku), Uszwica do Niedźwiedzia, Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia stan wód był zły. Ocena potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 20
1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. 21
Mapa. Ocena jakości wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w 2014 roku w powiecie brzeskim 22
Tab. Ocena jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych oraz w jednolitych częściach wód w powiecie brzeskim w 2014 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasyfikacja substancji szczególnie szkodliwych POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW20001921389999 Raba Uście Solne II II I II DOBRY DOBRY DOBRY Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW200019213949 Gróbka - Górka III II II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Uszewka ujście do Gróbki II* II* I* DOBRY DOBRY* DOBRY Uszewka PLRW2000172139489 Uszew Rudy Rysie II* II* II* II* DOBRY DOBRY* DOBRY Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122139669 Uszwica Brzesko Okocim Uszwica Maszkienice Dół IV* II* I II SŁABY ZŁY IV* II* PPD II SŁABY DOBRY ZŁY Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW200019213969 Uszwica Wola Przemykowska III* II* II I UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów PLRW20000214739 Dunajec Zbiornik Rożnów II* II I* II* DOBRY DOBRY* DOBRY Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20001921499 Dunajec Piaski Drużków Dunajec Ujście Jezuickie I* II* I I DOBRY DOBRY* DOBRY II* II* I II DOBRY DOBRY DOBRY Objaśnienia: * dziedziczone wyniki oceny Potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) potencjał maksymalny potencjał dobry potencjał umiarkowany potencjał słaby potencjał zły MAKSYMALNY DOBRY UMIARKOWANY SŁABY ZŁY
4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia W roku 2014 badania jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia prowadzono w obszarze powiatu brzeskiego w zlewniach Uszwicy i Dunajca, w punktach pomiarowo-kontrolnych Uszwica Brzesko-Okocim oraz Dunajec Piaski Drużków. Ocena jakości wód wykazała, że w punkcie Dunajec Piaski Drużków wody odpowiadały kategorii fizykochemicznej A1. Natomiast według wskaźników bakteriologicznych odpowiadały kategorii A3 (wody te wymagają wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego). Wody w punkcie Uszwica Brzesko-Okocim nie spełniały wymagań dla wód przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia, ze względu na przekroczone wartości wskaźników fizykochemicznych poza A2 tj.: zawiesina ogólna, mangan oraz poza A3 bakteriologicznych tj.: ogólna liczba bakterii grupy coli. Tab. Ocena wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w powiecie brzeskim w 2014 roku Nazwa jcw Kod jcw Rzeka Nazwa km Kategoria jakości wód Kategoria wód według wskaźników Punkt pomiarowokontrolny Fizykochemicznych Bakteriologicznych Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122139669 Uszwica Brzesko- Okocim 39,9 poza A3 poza A2 zawiesina og., mangan poza A3 - ogólna liczba bakterii coli N Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20001921499 Dunajec Piaski Drużków 67,0 A3 A1 A3 - ogólna liczba bakterii coli T Objaśnienia: Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych przeznaczonych do poboru na zaopatrzenie w wodę do spożycia T spełnione wymogi N niespełnione wymogi W monitorowanej jcw Dunajec od Zb. Czchów do ujścia spełnione były wymagania dla obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Jcw Uszwica do Niedźwiedzia nie spełniała tych wymogów.
Jakość wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze, klimat oraz krajobraz, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. Eutrofizację stwierdzono w dwóch jednolitych częściach wód powiatu brzeskiego: Uszwica do Niedźwiedzia w punkcie Uszwica Maszkienice Dół oraz Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia w punkcie Uszwica Wola Przemykowska. Jakość wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych obejmuje: - ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji w wyniku presji antropogenicznej, wskazującej na możliwość zakwitu glonów, - ocenę stanu sanitarnego, tj. stopnia zanieczyszczenia bakteriologicznego wód. Ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, w zakresie wskaźników określonych w załączniku nr 3 tabela nr 7 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. 10. 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. 2011 nr 258, poz. 1550). 25
W roku 2014 oceny spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych dokonano w jednolitej części wód-dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Stwierdzono, że badana jednolita część wód spełnia wymagania. W ocenie spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych spełnione zostały wymagania, ze względu na które monitorowano te obszary, w punktach pomiarowych: Raba Uście Solne, Uszewka ujście do Gróbki, Uszew Rudy Rysie, Dunajec Zbiornik Rożnów, Dunajec Piaski Drużków oraz Dunajec Ujście Jezuickie. W pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych (Uszwica Maszkienice Dół, Uszwica Wola Przemykowska, Uszwica-Brzesko-Okocim, Gróbka Górka) stan wód nie spełniał wymagań. Mapa. Ocena spełniania wymagań określonych dla obszarów chronionych w 2014 roku w powiecie brzeskim 26
4.3. Osady wodne rzek 11 Badania geochemiczne osadów wodnych rzek i jezior na obszarze kraju prowadzone są w ramach podsystemu Państwowego Monitoringu Środowiska monitoring jakości wód. Badania wykonywane są przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy. Bezpośredni nadzór nad realizacją programu badań sprawuje Departament Monitoringu w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Program badań obejmuje oznaczenia zawartości m.in. metali ciężkich i wybranych szkodliwych związków organicznych w osadach powstających współcześnie w rzekach i jeziorach na obszarze kraju. Oznaczenia chemiczne wykonywane są w akredytowanym Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG. Monitoring jakości osadów rzek i jezior oraz ich analiza pozwalają nie tylko na pozyskanie uzupełniających informacji na potrzeby bieżącej oceny stanu wód, ale w dalszej perspektywie determinować będą osiągnięcie wspólnotowych celów środowiskowych wytyczonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW). Na potrzeby monitoringu ocena jakości osadów wodnych, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi lub szkodliwymi związkami organicznymi, wykonywana jest w oparciu o kryteria geochemiczne. W celu oceny szkodliwego oddziaływania na organizmy wodne pierwiastków śladowych, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, polichlorowanych bifenyli i chloroorganicznych pestycydów, zawartych w osadach wykorzystano progowe zawartości zanieczyszczeń tj. wartości PEC (Consensus-Based Sediment Qquality Guidelines) - zawartość pierwiastka lub związku chemicznego, powyżej której jest często obserwowany toksyczny wpływ na organizmy. W województwie małopolskim w 2014 roku badania osadów wodnych przeprowadzono w 33 punktach obserwacyjnych. Wykonane badania geochemiczne wykazały, że w 30% lokalizacji osady były niezanieczyszczone pierwiastkami śladowymi. Osady miernie zanieczyszczone wystąpiły w 49% lokalizacji, pozostałą cześć stanowiły osady zanieczyszczone (3%) bądź silnie zanieczyszczone (18%). W powiecie brzeskim w 2014 roku badania monitoringowe osadów wodnych rzek przeprowadzono w 2 punktach obserwacyjnych (Wola Przemykowska - Uszwica, Czchów - Dunajec). Pobrano próbki do badań nad zanieczyszczeniem metalami ciężkimi oraz trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi (TZO). Wykonane badania geochemiczne wskazały, że osady w Uszwicy nie były zanieczyszczone pierwiastkami śladowymi, natomiast w Dunajcu stwierdzono mierne zanieczyszczenie osadów metalami ciężkimi. Ze względu na szkodliwe oddziaływanie na organizmy żywe zanieczyszczeń zawartych w osadach wodnych, osady w obydwu punktach sklasyfikowano jako sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe. 11 Opracowano na podstawie bazy danych OSADY (dostępna on line na http://ekoinfonet.gios.gov.pl/view/faces/main.jspx wg stanu na 15.04.2015 r.). 27
Tab. Ocena jakości osadów wodnych rzek w powiecie brzeskim w 2014 roku Kod JCW Rzeka Miejscowość Gmina PLRW200019213969 Uszwica Wola Przemykowska Szczurowa Ocena geochemiczna osady niezanieczyszczone Ocena biogeochemiczna osady sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe PLRW20001921499 Dunajec Czchów Czchówmiasto osady miernie zanieczyszczone osady sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe Źródło: PMŚ - baza danych OSADY 5. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH Badania i ocena stanu wód podziemnych prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości wód podziemnych. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Przedmiotem badań i oceny są jednolite części wód podziemnych (JCWPd), dla których określany jest stan ilościowy i chemiczny. Zgodnie z programem wojewódzkim PMŚ na lata 2013-2015 w 2014 roku na obszarze województwa małopolskiego badania jakości wód podziemnych prowadzono w sieciach: krajowej i regionalnej. W roku 2014 badania stanu ilościowego i chemicznego wód podziemnych prowadzono łącznie w 18 spośród 22 jednolitych części wód wyznaczonych w województwie, w 83 punktach tworzących sieci monitoringu krajowego i regionalnego. Badania stanu chemicznego prowadzono w 61 punktach zlokalizowanych w 16 jednolitych częściach. W sieci monitoringu krajowego funkcjonującej w sieci Państwowego Monitoringu Środowiska realizowano programy: - w 12 punktach monitoringu operacyjnego, - w 9 punktach monitoringu wód granicznych wzdłuż granicy z Republika Słowacką. Sieć regionalną stanowiło 12 punktów, w których realizowano program monitoringu operacyjnego oraz monitoringu spełniania wymagań dla obszarów chronionych służących do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spożycia. Dla zrealizowania celu badań punkty pomiarowo-kontrole monitoringu regionalnego zlokalizowano na 12 ujęciach wód podziemnych. W pozostałych punktach prowadzono obserwacje stanu ilościowego oraz stanu chemicznego wód. Badania w sieci Państwowego Monitoringu Środowiska prowadziła Państwowa Służba Hydrogeologiczna na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, natomiast monitoring regionalny prowadzony był przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. 28
Ocena stanu wód w roku 2014 Stan ilościowy Informacja o stanie środowiska Spośród monitorowanych w województwie małopolskim w 2014 roku jednolitych części wód słaby stan ilościowy stwierdzono w pięciu z nich: JCWPd nr 134, 135, 146, 147 i 149 obejmujących północno-zachodnią i zachodnią część województwa, w obszarach powiatów: olkuskiego, chrzanowskiego, oświęcimskiego i krakowskiego. Obszary te znajdują się w zasięgu regionalnych lejów depresji kopalń węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu, piasku, co wiąże się z odwadnianiem terenów przez drenaż górniczy oraz dodatkowo znacznym poborem wód do zaopatrzenia ludności. W JCWPd na pozostałym obszarze województwa stwierdzono dobry stan ilościowy wód. Stan jakościowy Ocenę stanu chemicznego wód przeprowadzono zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 12. Badania wykazały, że 77% wód podziemnych było w dobrym stanie chemicznym (I, II i III klasa), pozostałe 23% stanowiły wody w słabym stanie chemicznym (IV i V klasa). Wody na granicy z Republiką Słowacką pozostają w stanie dobrym (klasa II i III). W stosunku do roku 2013 zwiększyła się ilość punktów z wodami w klasie I i II, zmniejszeniu uległa natomiast ilość punktów w klasie III i V. Zwiększył się równocześnie (o 2,5%) udział wód w stanie dobrym. Badania stanu ilościowego i jakościowego wód podziemnych województwa małopolskiego przeprowadzone w roku 2014 wykazały: zły stan ilościowy w 22,7% jednolitych częściach wód, zły stan jakościowy w 23,0 % badanych JCWPd. Wody ujmowane do zaopatrzenia ludności w 48% badanych punktów nie spełniały wymagań określonych dla nich w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku 13. W ponad połowie badanych wód ujmowanych do zaopatrzenia stwierdzono ponadnormatywne stężenia zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego, w tym związków azotu. Największe zanieczyszczenie wód spowodowane silną antropopresją stwierdzono w powiatach: krakowskim, miechowskim, nowotarskim na terenach położonych w zlewni Czarnej Orawy oraz proszowickim, oświęcimskim i wielickim. 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143 z 2008r., poz.896). 13 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61 z 2007r., poz. 417 z późn. zm.). 29