)ałą z ik S tet z a diag oza st ategi z a Aglo e a ji Opolskiej az z o e ą pote jałó I. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego )agospoda o a ie p zest ze e oż a ozu ieć jako ik p o esu sze oko pojętej gospoda ki p zest ze ej, któ pla o a ie p zest ze e sta o i z oś i stęp e 14. W p o esie t ie ze udział iele pod iotó, p z z zagad ie ie pla o a ia p zest ze ego spo ządza ia studió u a u ko ań i kie u kó zagospodarowania p zest ze ego i iejs o h pla ó zagospoda o a ia p zest ze ego o az po iąza ego z nim wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospoda o a ia te e u ależ do zadań włas y h g i y. Działal ość ta ie jest o jęta ezpoś ed ią sp a ozda zoś ią stat st z ą. Da e a te at akt oś i t zak esie są poz ski a e za po o ą a kiet peł ia h p zez sa o ząd, ie sta o ią ate iału peł i ś isłego i po ó al ego skali k aju, z łasz za od iesie iu do studió u a u ko ań 15. Położe ie geograficzne i warunki naturalne Według egio aliza ji fiz z ogeog afi z ej Polski op a o a ej p zez J. Kondrackiego 16 Aglo e a ja Opolska z ajduje się ie al ałoś i a te e ie egio u Nizi Śląskiej, jed ie f ag e t połud io o s hod iej zęści obszaru, w gminach Izbicko, Gogoli i )dzieszo i e, hodzi skład W ż Śląskiej, jako zęść ezo egio u Cheł u skło Gó Ś iętej A. Poza t ostat i ejo e, te e AO jest z eguł ó i lu falist. Do i a tą p zest ze ą jest doli a Od, p ze iegają a p zez ś odek o sza u, t Opole, osiągają a sze okość kilku kilo et ó, o sta o i p zeszkodę p o adze iu sie i i f ast uktu. Sa a zeka jest peł i ska alizo a a i sta o i szlak żeglo klas III, a ię o z a ze iu regionalnym 17. Z u agi a iezado alają sta u ządzeń h d ote h i z h, a z łasz za a iedo ó ete ji gó skiej zęś i do ze z, doli Od i N s Kłodzkiej są a ażo e a 14 Parysek J. 2006. Wprowadzenie do gospodarki przestrzen ej, W d. Nauko e UAM, Poz ań, s. -21; 15 Rozpo ządze ie RM z d ia listopada. sp a ie p og a u adań stat st z h stat st ki pu li z ej na rok 2013. Dz. U. z 2012 r., poz. 1391; http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/intra_pbssp2013_dzu2012_poz_.pdf [dostęp:...] 16 Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. 17 Rozpo ządze ie RM z d ia aja. sp a ie klas fika ji ś ódlądo h d óg od h. Dz. U. z., N, poz. 695)http://www.abc.com.pl/du-akt/-/akt/dz-u-02-77-695 [dostęp.. ]
ie ezpie zeńst o po odzi. Ostat ia katast ofal a po ódź iała iejs e., po odują skali oje ództ a ś ie ć osó i st at ate ial e zędu ld zł. Ga Cheł u z udo a jest z apie i t iaso h i ju ajski h, sta o ią h podsta ę oz oju iejs o ego p ze słu e e to ego i apie i zego. Su o e te do a e są w okolicach Gogolina (Chorula), Tarnowa Opolskiego, w samym Opolu na potrzeby iejs o h zakładó. Aglo e a ja Opolska jest też o sza e eksploata ji i h su o ó, jak azalt okoli a h Nie odli a, su o e ilaste, piaski. Eksploata ja złóż po oduje z a z e miejscowe przekształ e ia powierz h i zie i, a także z a z e up ze sło ie ie Aglomeracji. O sza a i aj iększ h p zekształ eń p zest ze i są Opole i o sza p z ległe do iasta, zajęte pod z óż i o a e fu k je, a także st efa zu a izo a a ejo ie iast Krapko i e i Gogoli o az )dzieszo i e az z )akłada i Kokso i z i sa e zakład zaj ują około ha o az Elekt o ia Opole B zeziu g. Do zeń Wielki ó ież zaj ują a az z i f ast uktu ą to a z szą ą około ha. Bardzo istotne znaczenie ma położe ie AO na trasie III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego, łą zą ego )a hod ią Eu opę B ukselę p zez Nie, Polskę z Uk ai ą, po iędz Aglo e a ją W o ła ską a Ko u a ją Gó ośląską, sta o ią ą aj iększ w Pols e ok ęg p ze sło z adal istot udziałe kopal i t a i hut i t a. ) położe ie t iąże się a dzo duże z a z e układzie ko u ika j Polski autost ad A, magistrali kolejowych E-30, E-59 i CE- po p a ej st o ie Od, o sługują ej. i. Elekt o ię Opole, o az Od jako d ogi od ej. T as te, z łasz za autost ada i agist ala kolejowa E- są jątko o o iążo e u he t a z to osó, jak i t a spo te to a ó. Po p o adze iu odpłat oś i za p zejazd a autost adzie A z ósł p o le o iąże ia d ogi k ajo ej, sta o ią ej t asę alte at ą do autost ad. Sz zegól ie e algi z f ag e te jest pół o a o od i a Opola, któ a p zej uje u h ze sz stki h głó h d óg p o adzą h do iasta. Położe ie jest jed ak p zede sz stki atute AO, po ie aż oje ództwo posiada najlepszy w skali kraju wskaź ik iędzygałęziowej dostęp oś i tra sportowej, 18 I te s e zagospoda o a ie i up ze sło ie ie iesie ze so ą koszt ś odo isko e, z d ugiej jed ak st o iąże się z t po sta a ie sieci infrastruktury, z łasz za t a spo to ej, e e get z ej, ale i iepło i zej i gazo ej gaz p oduko a jest zdzieszo i kiej kokso i. W te sposó Aglo e a ja jest o sza e o óż o aki h i silnych po iąza ia h gospoda z h o az sa o sta zal, a ę z posiadają pe e rezerwy 18 http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_przestrzenna/kpzk/aktualnosci/documents/mapa_10_si EC_TRANSPORTOWA_230112.pdf [ dostęp:...] Wskaź ik te jest s tet z ą ia ą zaje ej pote jal ej dostęp oś i zaso ej k ajo h oś odkó osad i z h o az ęzłó t a spo to h e ęt z h i g a i z h, u zględ iają ą sz stkie podsta o e rodzaje transportu p opo ji do i h udziału p a p ze ozo ej o az ażo ą pozio e oz oju społe zno-gospodarczego Ko o i ki T., Ślesz ński P., Rosik P., Po ia o ski W.. Dostęp ość p zest ze a jako p zesła ka kształto a ia polskiej polit ki t a spo to ej, Biuletyn KPZK PAN nr 241. 110
w zakresie energii, o sta o i og o atut pla o a iu p o esó i est j h. Na tej azie z a zo o iele st ef i est j h t pu g ee field 19. Ponadto znaczne p zekształ e ia gospoda ki, t lik ida ja ielu zakładó. i. cementowni w Opolu, uk o i Le i ie B zeski, )akładó O u i z h Ot ęt K apko i a h po odują z a z ą podaż te e ó i est j h t pu o field 20. Struktura przestrzenna głów e fu k je tere u Według aktual ego Pla u )agospoda o a ia P zest ze ego Woje ództ a Opolskiego P)PWO a te e ie Aglo e a ji Opolskiej óż ia się astępują e odzaje st ef funkcjonalno przestrzennych: - obszary skoncentrowanego zainwestowania (intensywnego zagospodarowania) o wysokim stopniu urbanizacji, zdominowane funkcjami mieszkalnymi, produkcyjnymi i transportowo-i f ast uktu al i, z elat ie iejsz udziałe i h fu k ji; jest to st efa e ęt z a aglo e a ji Opole i te e ota zają e iasto, głó ie gminach Do zeń Wielki, Dą o a, Ko p a h i e, P ószkó, Ta ó Opolski, Ch ząsto i e, w iejszej zęś i Tu a a i Łu ia o az te e g i Gogoli i zęś io o K apko i e 21 ; oraz - obszary ekstensywnie zagospodarowane i uż tko a e pozostała zęść AO gdzie w zagospoda o a iu p zest ze i do i ują fu k je ol i ze połud io o - za hod ia zęść g i Le i B zeski, Nie odli, St zele zki, Wal e o az pozostała zęść g. K apko i e o az leś e i rekreacyjno- po z ko e pół o o s hod ia zęść AO g i Popieló, Mu ó, pozostałe zęś i g i Łu ia i Turawa, oraz gminy Ozimek i Izbicko). W samym Ozi ku z a z ą olę odg a fu k ja p oduk j a p ze sł, a g i ie Iz i ko rolnictwo. Wielofu k j ha akte ep eze tuje g i a )dzieszo i e, z do i ują ą olą p ze słu w ieś ie i duż z a ze ie rolnictwa na obszarze wiejskim. Opole sta owi węzeł st uktu osad i zej i społe z o gospoda zej ałego oje ództ a, o sza ko e t a ji p o esó oz oju społe z o-gospoda zego, d spo ują pote jałe o z a ze iu k ajo, a K apko i e jako iasto po iato e jest oś odkie o z a ze iu po adlokal. Część te e u, sz zegól ie g i ależą e do po iató i h iż opolski, ogą z ajdo ać się st efie oddział a ia oś odkó taki h jak Kędzie z Koźle, Brzeg czy Strzelce Opolskie, te jednak, z uwagi na óż i ę skali, sa e podlegają oś odko i opolskie u. Ogól ie jed ak układ osad i z sp z ja k stalizo a iu układu aglo e a j ego okół Opola. Podk eśla się z a t ha akte osad i t a iejskiego i aj ższy w kraju stopień urbanizacji wsi. W P)PWO óż ia się też układy pas owe, któ e kształtują się opa iu o ko ta ze t a spo to e, gdzie od a się ko e t a ja p zeo ażeń p zest ze h zdłuż 19 Tereny inwestycyjne t pu g ee field to i est je ealizo a e a te e a h ieuż a h dot h zas p zez p ze sł lu usługi 20 Te e i est j e t pu o field to te e a azie ist ieją h już, zęsto zdeg ado a h, ud kó i i f ast uktu p ze sło ej 21 Po. Ślesz ński P., Deli ita ja iejski h o sza ó fu k jo al h stoli oje ództ, PAN, ekspe t za wykonana dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2012. 111
głó h iągó i f ast uktu ko u ika j ej. Głó e pas o sta o i III pa eu opejski korytarz transportowy, o ej ują g i adod zańskie z Opole o az Iz i ko. I e korytarze transportowo-osiedleń ze ają e z a ze ie k ajo e to: - ko ta z pół o połud ie, łą zą ś odko ą Polskę z B a ą Mo a ską zdłuż DK g i Łu ia, Tu a a, Opole, Dą o a, - ko ta z sta opolski, łą zą o sza kilku Aglo e a ji Polski ś odko ej i s hod iej zęsto ho ską, kiele ką, lu elską z Opole zdłuż DK i li ii kolejo ej Opole Fosowskie (-Często ho a, p ze iegają p zez g i Ozi ek, Nie odli i Ch ząsto i e Z po ższego p zedsta ie ia ła ia się o az Aglo e a ji Opolskiej jako układu ęzło ego, ko e t z ego, położo ego a p ze ię iu li z h pas ko ta z zi te s fiko a ego zagospoda o a ia, ze zde do a ą do i a ją pas a III ko ta za paneuropejskiego. W śl ko ep ji pola za j o-d fuz j ej ko ep ji oz oju p z jętej w dokumentach na szczeblu krajowym 22, od dostęp oś i i d a iki oz oju o sza ó sta o ią h oś odki z ostu, z łasz za iejskie o sza fu k jo al e iast oje ódzki h, zależ oz ój o sza ó, a któ e oś odki te oddziałują. Dlatego też sz zegól ą u agę ależ z ó ić a polit kę p zest ze ą i i est j ą o sza u st ef e ęt z ej Aglo e a ji. Pozostałe te e AO ają od ie e u a u ko a ia oz ojo e. Sta o ią o e ie zaplecze Opola, dzięki do ej dostęp oś i i spe fi z alo o i zaso o ogą z skać sze sze z a ze ie. St ef ol i ze, o p ze adze gle ż z h i ko z st h a u ka h ag okli at z h, ogą stać się azą dla p zet ó st a i p ze słu ol o-spoż zego. St ef leś e i położo e ad z io ika i od i ogą ć te e a i oz oju fu k ji ek ea j h. Duże z a ze ie i do e pe spekt a p zet ó st o d e a. Dzięki ó o ie ej sie i kształ o h oś odkó lokal h ał h iast i si g i h, ogą łat iej u zest i z ć p o esa h oz ojo h i p zekształ e ia h st uktu al h. Obecnie o ko z st ej s tua ja społe z o-gospoda zej ó i się iasta h: Gogoli i P ószkó, o niekorzystnej w przypadkach Lewina Brzeskiego i Niemodlina 23. Obszar rozwoju funkcji turystycznej, obejmuje gminy: Ozimek, Turawa, Zdzieszowice, Gogoli, Iz i ko. Jest to o sza e hują się soki pote jałe kultu o i p z od i z, a także pe pote jałe i f ast uktu al i az tu st z ej. Udział te e ó o jęt h o sza o ą o h o ą p z od aha się od % g i ie Gogoli do, % gm. Turawa i 84% w gm. Ozimek. Doli a Od jest te e e ożli ego oz oju fu k ji z iąza ej z t a spo te rzecznym, to a ó o az tu st ką p z padku e italiza ji szlaku żeglo ego. W P og a ie dla Od - 24 z a zo o li z e zada ia ają e a elu pop a ę 22 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, str. 8. http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_przestrzenna/kpzk/strony/koncepcja_przestrzennego_zago spodarowania_kraju.aspx [dostęp:.. ] 23 Rapo t,, st.. 24 www.programodra.pl 112
a u kó h d ote h i z h, sko e t o a e jed ak głó ie a o h o ie p ze i po odzio ej. S tua ja t zak esie a te e ie Aglo e a ji zależ p ze ażają ej mierze od decyzji podejmowanych na szczeblu krajowym i inwestycji prowadzonych poza AO Cze ha h i oj. śląski. O owiązują e doku e ty polityki przestrze ej g i G i hodzą e skład Aglo e a ji Opolskiej peł i speł iają óg posiada ia o o iązują h Studió u a u ko ań i kie u kó zagospoda o a ia p zest ze ego, jako podsta o h doku e tó ok eślają h i h polit kę p zest ze ą. Według sta u a dzień g ud ia oku, g i Aglo e a ji podjęło aktualiza ję o o iązują h do tej po doku e tó. W p z padku g i Izbicko, St zele zki, Ta ó Opolski, o o iązują Studia u h alo e oku, o skaz ać oże a i h z a zą ą dezaktualiza ję i ko ie z ość p z stąpie ia do op a o a ia doku e tu adek at ego do aktual ej i spodzie a ej aj liższ h lata h s tua ji społe z o-gospodarczej gminy. Cha akte studió u a u ko ań i kie u kó zagospoda o a ia p zest ze ego po oduje dos ć s o od e de zje g i zak esie skazań do o ję ia pla a i iejs o i i kie u kó p zez a ze ia te e u. Op ó z o sza ó, dla któ h spo ządze ie pla ó jest o o iązko e a podsta ie a t. ust. pkt. usta z d ia a a. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (upzp) 25, g i kształtują te zapis zasadzie dowolnie, co po oduje ie az z a z e oz ież oś i ustale ia h o podobnym charakterze i kierunkach oz oju. I tak ładze posz zegól h g i skazał do o ję ia pla a i od, % po ie z h i gminy w Walcach i 4,4% w Opolu (!) do 100% w Turawie i niemal 100% w Dą o ie z zego o jęto dotąd odpo ied io, % i, %. Naj iększe po ie z h ie do p zez a ze ia g u tó ol h a ele ie ol i ze skaza o g i a h Łu ia ha, Ozi ek ha i Dą o a ha, a leś h a ele ieleś e analogicznie - Łu ia a h ha i Ozi ku ha. Pokrycie miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego O o iązują e iejs o e pla zagospoda o a ia p zest ze ego pla iejs o e, spo ządzo e a podsta ie usta z d ia lip a. o zagospoda o a iu przestrzennym oraz na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospoda o a iu p zest ze edług sta u a g ud ia oku zaj ują po ie z h ię, k 2, z li około 38,4% powierzchni Aglomeracji Opolskiej (analogiczna wartość dla kraju wynosi 27,9%. W oku t łą z ie o owiązywało pla ów miejs o h, z zego aj ię ej 53, w g i ie K apko i e. [ta. ]. Spoś ód sz stki h g i aj iększą po ie z h ię o ję ia iejs o i pla a i zagospoda o a ia p zest ze ego % posiadają g i : Łu ia o az Popieló. Pok ie pla ist z e spadło jed ie w g i ie Ko p a h i e iku u h le ia de zją sądu. iejs o h pla ó a po ie z h i ha. W g i ie tej iez ło z ie podjęto p a e pla ist z e a o sza ze ha. W zapisa h o o iązują h pla ó iejs o h aj ię ej 31,6% powierzchni zaj ują 25 Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zmianami 113
te e uż tko a e ol i zo. W dalszej kolej oś i: te e za udo ieszka io ej 21%, ziele i i ód 15,3%, zabudowy techniczno-produkcyjnej, %. Naj iejszą po ie z h ię, %, zaj ują te e ko u ika j e. Ko plet ą elekt o i z ą azę da h dot zą h pla o a ia p zest ze ego za ie a s ste i fo a ji p zest ze ej oje ództ a opolskiego portal informacyjno p o o j Opolskie I te e ie 26. Spoś ód sz stki h jed ostek, p z padku jed ej g i Mu ó, ie o o iązuje żade pla u h alo a podsta ie usta z oku i t lko jede a o usta ześ iejszej, o ej ują po ie z h ię, k 2, p ze ażają ej zęś i % za ie ają te e infrastruktury technicznej. Wielkość te e ó zajęt h p zez posz zegól e pla jest z óż icowana, przy czym iększość z i h sta o i pu kto e z ia ześ iej o o iązują h op a o ań. Sa o atęże ie p a pla ist z h oże ć jed ie skaź ikie agi p z kład ej p zez ładze lokal e do tego zada ia, ależą ego szak do podsta o h zadań łasnych gmin. W skali Aglo e a ji, pok ie pla ist z e ie kazuje z tel ego z iązku z akt oś ią udo la ą i i est j ą. I tak, g i a Dą o a, ezpoś ed io p z legają a do g a i Opola, a któ ej te e ie z ajduje się głó ęzeł autost ado - P ąd, o sługują iasto, a pok ie z iko e ha =, % po ie z h i, a dalsze p a e o ej ują ha, zaś g i a Popieló, o charakterze rolniczo-leś kazuje pok ie zupeł e. Naj iększa skala przekształ eń gru tów ol h a ele ie ol i ze iała iejsce w g i a h: P ószkó ha i Ta ó Opolski ha, a leś h a ele ieleś e w Turawie (99 ha) i Tarnowie Opolskim (37 ha). ) a z a ielkość pok ia pla ist z ego g i, ześ iej t akto a a z jednoznacznie poz t ie jako az działań a ze z ładu p zest ze ego 27 od ieda a za z a udzić ko t o e sje z u agi a oz ia zapis a h pla a h p zez a zeń 28. Na et p z j ują iskie do elo e gęstoś i zalud ie ia 29 oz a za to p z kłado o g. P ószkó te e ieszka io e dla osó. T zase fakt z a lud ość g i osiła osó i iąż spada. iosła os.. Naj iększa podaż te e ó o p zez a ze iu ieszka io któ e agają posaże ia i e odzaje i f ast uktu i usługi przeliczeniu na 1000 mieszkań ó aktual ie za ieszkują h. stępo ała g i a h: Popieló, ha, Łu ia, ha i P ószkó ha, aj iższa w gminach o i i al pok iu Mu ó, Dą o a, St zele zki,. W od iesie iu do ieko z st h u a u ko ań de og afi z h ó ić oż a o adpodaży tere ów udowla y h, o skutko ać oże p o le a i fi a so i g i w p z padku zgłosze ia osz zeń kupu ie u ho oś i pod ele pu li z e, z łasz za d ogi 30. 26 http://mapy.opolskie.pl/start/ [dostęp:...] 27 http://www.mir.gov.pl/budownictwo/planowanie_lokalne_i_zagospodarowanie_przestrzenne/informacje_prz estrzenne/planowanie_przestrzenne/strony/badanie_statystyczne.aspx 28 http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/914384-w-urbanizacyjnym-chaosie.html 29 dla zabudowy jednorodzinnej działki 2, rodziny 4-osobowe = 40 os./ha, dla zabudowy wielorodzinnej 100 os./ha 30 114
Akt ość sa o ządó p zez a za iu te e ó pod za udo ę z jed ej strony potwierdza te de je su u a iza j e g i a h okół Opola, ogól ie jed ak ś iad z o ieadekwat oś i skali pra pla isty z y h do potrzeb. Plany zagospodarowania przestrzennego w opracowaniu Na ko ie. p z goto a iu ło a te e ie Aglo eracji Opolskiej projektów pla ów o łą z ej po ie z h i, k 2 A alizują p o es pla o a ia p zest ze ego g i a h Aglo e a ji oż a iosko ać, iż iększoś i g i p o edu a pla ist z a t a k ó ej iż lata [ta. ]. W p z padku Opola zau ażal e jest dłuże ie zasu spo ządza ia iejs o h pla ó zagospoda o a ia p zest ze ego w ostatnich 4 latach od 12 do 15 pla ó iejs o h ło t ak ie op a o a ia od o aj iej lat. W ika to z dłuże ia p o esu pla ist z ego duż h iasta h ędą ego ko sek e ją, ieu egulo a h stosu kó g u to h o az sil iejszego iż a te e a h iejski h z óż i o a ia fu k ji te e u. W p z padku pozostał h g i, iększoś i u h ała o p z stąpie iu do spo ządze ia miejscowego planu zagospodarowania przest ze ego jest ealizo a a zasie k ótsz iż lata, z d ugiej jed ak st o li z a podej o a h u h ał t h jed ostka h jest aź ie iższa. P ojekt pla ó iejs o h ędą h t ak ie spo ządza ia, po ad % o ej ują te e już o jęte pla a i. Sz zegól ie zja isko to dot z g i Gogoli %, Le i B zeski %, Do zeń Wielki % i Ch ząsto i e %. Wspól ia o ikie t h g i jest z a z a ielkość skali Aglo e a ji, ko z st e położe ie i zględ ie duża d a ika akt oś i gospoda zej i i est ji. G i : Gogoli, Ch ząsto i e i Do zeń Wielki p zep o adzają także z ia studió, g. Le i B zeski z ia doko a o 2012 r. )ja isko to oże ś iad z ć o dezaktualiza ji o o iązują h doku e tó pla ist z h lu o znacznym wpł ie pote jal h i esto ó a de zje g i zak esie i h ładzt a planistycznego. Naj iększą akt ość ealiza ji p o esó pla ist z h z iąza h z op a o a ie pla ó iejs o h a te e dot h zas i i ie o jęte a ko ie r., wykazywała spo ia a ześ iej g i a Ko p a h i e, a także Opole i g. Tu a a o az K apko i e, t s. ha.ta ostat ia g i a ła lata h -2012 najaktywniejsza w u h ala iu pla ó a te e a h i i ześ iej ieo jęt h. Ś ed ia po ie z h ia miejscowych planó zagospoda o a ia p zest ze ego ędą h t ak ie op a o a ia oku osiła ha i ła aź ie ższa iż lata h pop zed i h - 162,7 ha, 2010 -, ha, jed ak egula ie iższa iż ś ed ia Pols e 2010-279,1 ha, 2011-291,8ha, 2012 -, ha. Ś ed io aj iększe po ie z h io o pla ł trakcie opracowania w g i a h Gogoli, ha o az Ko p a h i e ha. Większa po ie z h ia o jęta pla e poz ala a a dziej ko plekso e uję ie te e u i łaś i sz ko tekst zapisó, co odpowiada za ó o i te jo usta oda, jak i poglądo auko 31. 31 por. Parysek 2006 op. cit. 115
Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu De zje o a u ka h za udo i zagospoda o a ia te e u da a e są p zez ójtó u ist zó, p ez de tó iast p z padku aku planu miejscowego. Decyzje o ustale iu lokaliza ji i est ji elu pu li z ego dot zą za k iętego katalogu eló, ok eślo ego a t. usta z d ia sie p ia. o gospoda e ie u ho oś ia i Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ze zm.). Niekorzyst z pu ktu idze ia ładzt a pla ist z ego g i zja iskie jest ozpo sze h ie ie się lokaliza ji i est ji a podsta ie de zji t ie tz. usta spe jal h, o p z padku ielu i est ji p. d óg k ajo h oz a za decydowanie o zagospodarowaniu te e u poza sz ze le sa o ządo. Istot a zędzie pla o a ia p zest ze ego Pols e, t Aglo e a ji Opolskiej są de zje o a u ka h za udo. W p z padku g i taki h jak Łu ia, Popieló, z tez Ta ó Opolski, któ h z a zą odsetek sta o ią te e o jęte pla a i a zędzie to ie odg a żad ej oli. Bio ą pod u agę pozostałe jed ostki, sz zegól ie duża li z a de zji o a u ka h za udo została da a Opolu. Naj iększ odsetek % sta o ił de zje da e pod lokaliza ję funkcji mieszkaniowej jednorodzinnej i p ze ażał o e p z padku sz stki h pozostał h g i. Sz zegól odzaje t z h dla inwestycji o charakterze publicznym planowanych do realizacji na terenach nie posiadają h pla u iejs o ego jest de zja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu pu li z ego. Łą z ie, do g ud ia oku, Aglo e a ji da h zostało i h aj ię ej Opolu i g i ie Dą o a. Głó po ode tak dużej, stosu ku do innych gmin, liczby wydanych decyzji jest stosu ko o ałe pok ie t h jed ostek planami miejscowymi. Oferta tere ów i westy yj y h Istot atute Aglo e a ji Opolskiej jest z a ze ie li z h te e ó inwestycyjnych oraz funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych. Tereny inwestycyjne w licz ie są oz iesz zo e ó o ie ie, iększoś i uz ojo e iez ęd ą i f ast uktu ę te h i z ą. Wielkość posz zegól h te e ó aha się iędz a ha. P o le e iektó h p z padka h jest oz zło ko a ie łas oś io e posz zegól e oferowane o sza ają ielu łaś i ieli. Na te e ie AO działają podst ef specjalnych stref ekonomicznych: Wał z skiej SSE podst ef Opolu Opole o łą z ej po ie z h i, ha. Głó i inwestorzy to: Stegu, Art.-Odlew, PZStelmach, IFM ecolink, Kamex, HFG (Heerema), Pola is. St efa ta plasuje się zołó e tego odzaju o sza ó iędz a odo rankingu FDI (XVI m. w 2010 r.). Katowickiej SSE podst ef K apko i a h, zaj ują e łą z ie, ha inwestorem podst efie p z ul. Opolskiej została fi a MetsaTissue oraz podstrefa w Gogolinie o powierzchni 19,3 ha. 116
Aglo era ja Opolska jest o szare zróż i owa y pod względe zagospodarowa ia przestrze ego. Opró z o szarów i te syw ie zagospodarowa y h, zur a izowa y h i uprze ysłowio y h z a z e poła ie to tereny zagospodarowane ekste syw ie: rol i ze, leś e i rekrea yj e. Największa podaż tere ów i westy yj y h i ru h i westy yj y skupiają się a o szara h i te syw ie zagospodarowa y h, stąd też troską władz pu li z y h powi o yć zapew ie ie ardziej rów o ier ego rozprzestrze ie ia pro esów rozwojowy h a ały o szarze Aglo era ji. )aawa sowa ie i harakter pra pla isty z y h ie są zytel ie związa e z pozio e rozwoju i aktyw oś ią gospodar zą g i, o oże yć przeszkodą w ra jo al y zagospodarowa iu tere u Aglo era ji. 117
II. Mieszkań y i kapitał społe z y Aglo era ji Opolskiej Roz iesz ze ie lud oś i Aglo e a ję Opolską za ieszkuje lisko t s. ieszkań ó, o sta o i ie al 1/3 lud oś i województwa opolskiego. Aglomeracja ma charakter monocentryczny z głó skupiskie, któ jest iasto Opole li zą e, t s. ieszkań ó, % ałego zespołu iejskiego. Po i o tego głó oś odek iejski ie do i uje pod zględe li z ieszkań ó ad o sza e pod iejski, t s. ieszkań ó. Ś ed ia gęstość zaludnienia Aglomeracji wynosi 145,9 os/km 2 i jest ższa iż oje ództ ie opolski os/km 2. Róż i e zagęsz ze iu lud oś i g i a h Aglo e a ji są jed ak z a z e. Naj iększa gęstość zalud ie ia stępuje w Opolu (1253 os/km 2 ), gdzie jest kilkukrotnie ższa iż okoli z h g i a h, aj iższa zaś gminach o charakterze rolniczym St zele zki, Iz i ko o az sil ie zalesio h Mu ó, Popieló, Tu a a. Rys. 23. Gęstość zalud ienia w Aglomeracji Opolskiej w 2012 roku źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. W ostat i h lata h oż a zau aż ć te de je do depopulacji Aglomeracji Opolskiej. W latach 2002- li z a ieszkań ó tego o sza u z iejsz ła się o lisko, % t s.. W t zasie z alała li z a ieszkań ó za ó o Opola, jak i o sza u pod iejskiego. Spadek li z ieszkań ó ł jed ak ie ó o ie. Głó e iasto Aglo e a ji od oku ut a iło ok. % lud oś i ieszkań ó zaś okoli z e g i łą z ie ok. 3,2% (6941 ieszkań ó. 118
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 129 342 128 827 128 864 128 268 127 602 126 748 126 203 125 792 122 656 122 439 121 576 219 354 218 247 217 305 216 906 216 121 215 576 215 103 215 479 212 783 212 624 212 413 Strategia rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014-2020 Wykres 2. Li z a ieszkań ów Aglo era ji Opolskiej w lata h -2012 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 Strefa podmiejska Opole 50 000 0 źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. Rys. 24. Dynamika z ia li z y lud oś i w Aglo era ji Opolskiej w lata h -2012 źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. Naj iększ odpł lud oś i iał iejs e g i ie Mu ó, któ ej li z a ieszkań ó spadła o lisko %. Wz osła ato iast li z a ieszkań ó g i położo h aj liżej Opola: Łu ia ok., %, Ch ząsto i ok., %, Do ze ia Wielkiego ok. % o az Dą o ok. %. Wskazuje to a stępo a ie Aglo e a ji Opolskiej t po ego dla iększ h iast procesu suburbanizacji. Saldo migracji Pot ie dze ie po ższej tez jest a tość salda ig a ji dla posz zegól h g i Aglo e a ji skazują a, że oś ie li z a ieszkań ó g i pod iejski h, a z iejsza się lud ość Opola i g i pe fe j h. W lata h - aj iększ dodatnim saldem ig a ji e ęt z h ha akte zo ał się g i Do zeń Wielki o az Ko p a h i e. 119
Odpł ieszkań ó o aj iększ atęże iu t zasie od oto a o Opolu o az w g i ie )dzieszo i e. Mig a je a o sza ze Aglo e a ji dot zą głó ie osó ieku p oduk j. Uje e a toś i salda ig a ji e ęt z h dla osó t ieku latach 2010- e ho ał po iat k apko i ki o az iasto Opole, dodat ie zaś po iat opolski. Sz zegól ie soki jest odsetek ig a ji g upie p zedp oduk j ej z iasta Opola. Aglo e a ja a ażo a jest a z a z e ig a je lud oś i do sąsied i h oś odkó et opolital h: W o ła ia z Kato i. Są to głó e kie u ki ig a ji poza oje ódzki h z oje ództ a opolskiego. W lata h -, % ig a ji z oje ództ a opolskiego ukie u ko a h ło do oje ództ dol ośląskiego i śląskiego 32. Moż a zate p z jąć, że podo e te de je p a dopodo ie stępują Aglo e a ji Opolskiej. Aglo e a ja odz a za się duż atęże ie migracji zagranicznych. W latach 2010- za g a i ę je hało lisko, tys. ieszkań ów Aglomeracji (w tym 410 z Opola), po ó iło zaś t do Opola. Wię ej osó jeżdża za g a i ę z obszaru podmiejskiego (saldo migracji zagranicznych dla obszaru podmiejskiego wynosi -6 przy - 1,9 dla Opola). Należ p z t pa iętać, że po ższe stat st ki od oszą się jed ie do e igra ji a po yt stały za ejest o a ej, pod zas gd stępują jesz ze i e fo ie ejest o a a e ig a ja stała z e ig a ja za o ko a o ieustalo h oz ia a h. Migracje zag a i z e dot z ł głó ie osó ieku p oduk j. Ruch naturalny D ugi ele e te ają pł a z ia li z lud oś i jest ruch naturalny. Czynnik ten ma dużo iejszy wpływ a li z ę lud oś i tego o sza u, jed ak p z j ują a toś i uje e -0,72 pogłę ia egat e te de je. T lko pięć g i za oto ało dodat ie a toś i sku ulo a ego p z ostu atu al ego lata h -2012: Zdzieszowice 62 (3,82, Do zeń Wielki 42 (2,91, Ta ó Opolski 25 (2,58, Niemodlin 6 (0,44 oraz Izbicko 1 (0,18. Naj iejszą a tość p z ostu atu al ego od oto a o gminach: Krapkowice -92 (-3,91, Ozi ek -71 (-3,54) oraz Strzeleczki -70 (-,. W ałej Aglo e a ji lata h - z a ło o oso ię ej iż się u odziło. Podregio Opolski ha akte zuje się jed z aj iższ h skaź ikó dziet oś i ś ód pod egio ó Pols e. Wa tość o ego spół z ika dla tego pod egio u oku osiła, p z a toś i, dla k aju. I te p eta ja tego skaź ika a u ka h Aglome a ji Opolskiej ie jest jed ak łat a. Jest to o ie spół z ik pote jal, któ ie u zględ ia, spo i a ej już, e ig a ji iefo al ej. Fakt z a li z a ko iet ieku p ok ea j oże ć zate iższa, a t sa a tość skaź ika zupeł ie i a. Prognoza demograficzna W aj liższ h lata h spodzie a jest dalszy spadek li z y lud oś i Aglomeracji Opolskiej. P og oz dla tego o sza u do oku p ze idują, że st a i o ie ałe t się ieszkań ó 33. Podobnie jak dotychczas spadek liczby mieszkań ó podo stop iu 32 Raport o sta ie zagospodaro a ia przestrze ego oje ództ a opolskiego. 33 P og oza jest efekte ko ekt Prog ozy dla po iató i iast a pra ie po iatu oraz podregio ó na lata 2011 2035 Głó ego U zędu Stat st z ego. 120
dotk ie za ó o Opole, jak i o sza pod iejski. Opole ut a i około t s. ieszkań ó, %, pod zas gd okoli z e g i po iejszą się o około, t s. ieszkań ó, %. Wykres 3. Prognoza zmian liczby lud oś i Aglo era ji Opolskiej a lata -2020 źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. Struktura wiekowa populacji Struktura wiekowa Aglomeracji jest typowa dla populacji starzeją ej się. P ze ażają grupy w wieku mobiln z łasz za -34 lata) oraz w wieku przedemerytalnym (55-64 lata). W az z dłużają się t a ie ż ia p z a osó sta sz h, zaś z ia a t u i modelu ż ia po oduje, że odzi się o az iej dzie i. P o es sta ze ia się jest sz zegól ie ido z Opolu, gdzie ludzie sta si sta o ią po ad % lud oś i. Jed o ześ ie odsetek osó łod h jest ta aj iższ ałej Aglo e a ji i wynosi 14,7%. Gminy podmiejskie ha akte zują się łodszą st uktu ą ieko ą popula ji. O sza pod iejski e huje się t, że oso ieku p zedp oduk j i pop oduk j sta o ią odpo ied io po % społe z oś i. Naj łodszą de og afi z ie g i ą jest Le i B zeski, gdzie udział osó łod h to lisko % ogóle popula ji. St uktu ę popula ji oż a o e ić ó ież dzięki skaź iko i o iąże ia de og afi z ego, któ e pokazuje ela je iędz eko o i z i g upa i ieku lud oś i. Dla ałej Aglo e a ji skaź ik te p z j uje a tość, i jest iższ iż ś ed ia ogól opolska, o az oje ódzka,. Oz a za to zate, że a ieszkań ó Aglo e a ji ieku p oduk j p z padają oso ieku iep oduk j. W aj liższ h lata h spodzie a jest z ost a toś i tego skaź ika, głó ie ze zględu a os ą ą li z ę ludzi starszych. 121
Rys. 25. O iąże ie de ografi z e w Aglo era ji Opolskiej w r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. Opole jest aż oś odkie akade i ki, któ działają szkoł ższe o az 2 oś odki za iejs o e szkół ższ h. We sz stkich opolskich uczelniach w 2012 roku studio ało łą z ie osó. Na każde ieszkań ó Opola p z pada stude tó. Co oku u opolski h u zel i opusz za po ad t s. a sol e tó. Jest to z a z pote jał rozwojowy Aglomeracji. Opie ają się na informacjach zawartych w Narodo y Spisie Po sze h y Lud oś i i Mieszkań oku, sza o ać oż a, że ie ałe % lud oś i tego o sza u posiada ższe kształ e ie, lisko / ieszkań ó posiada kształ e ie ś ed ie, a kolej e % kształ e ie zasadnicze zawodowe 34. Aglo e a ja Opolska ha akte zuje się dużą popula ją osó iejszoś i ie ie kiej. Według Narodo ego Spisu Po sze h ego Lud oś i i Mieszkań na obszarze 7 gmin Mu ó, Popieló, P ószkó, St zele zki, Ta ó Opolski, Tu a a o az Wal e iejszość ie ie ka sta o i % lud oś i. Naj iększa jest g i ie St zele zki, gdzie lisko / ieszkań ó dekla uje a odo ość ie ie ką. Kapitał społe z y Waż ą olę kształto a iu oz oju odg a kapitał społe z, któ edług Ro e ta Putnama od osi się tu do taki h e h orga iza ji społe zeńst a, jak zaufa ie, or y i po iąza ia, które ogą z iększyć spra ość społe zeńst a ułat iają skoordy o a e działa ia 35. Ko t uato e idei Put a a jest F a is Fuku a a, edług któ ego kapitał społe z oż a zdefi io ać jako zesta iefor al y h artoś i i or ety z y h 34 Sza u ki a podsta ie da h dla po iató : k apko i kiego, opolskiego o az. Opola. 35 Put a R, Sa ot a g a k ęgle. Upadek i od odze ie spól ot lokal h Sta a h )jed o zo h, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa. 122
spól y h dla zło kó określo ej grupy i u ożli iają y h i skute z e spółdziała ie 36. Jest to zate u iejęt oś ią spółdziała ia óż h g up i organizacji w celu realizacji łas h i te esó. Kapitał społe z jest t ud do u h e ia i z ie ze ia. Naj zęś iej stosuje się astępują e ia : pozio zaufa ia społe z ego, ot a tość społe z oś i lokal ej, liczba fundacji i sto a z szeń z f ek e ja o a h. W Diagnozie społe z ej 37 Pod egio Opolski został sklas fiko a a t ze iej poz ji ś ód polski h pod egio ó pod zględe zaso oś i kapitału społe z ego 38. Głó ą ia ą uż tą tej diag ozie ła li z a sto a z szeń za ejest o a h a da obszarze. Na koniec oku a o sza ze Aglo e a ji Opolskiej za ejest o a h ło 39 fundacji i sto a z szeń, z li % sz stki h tego t pu pod iotó za ejest o a h w oje ództ ie opolski. Li z a o ga iza ji o -profit w Aglomeracji w latach 2010-2012 z osła o ie al % pod iotó. Na ada o sza ze p z padają ś ed io podmioty a t s. ieszkań ó. Wa tość ta jest ższa iż ś ed ia dla oje ództ a, i k aju (29,98). Mi o sokiej ś ed iej dla ałej Aglo e a ji, stępo ał z a z e óż i e po iędzy posz zegól i g i a i pozio ie akt oś i społe z ej, ozu ia ej jako u zest i t o w sto a z sze ia h i fu da ja h. Naj iększ skupiskie o ga iza ji NGO ło Opole, gdzie działało fu da ji o az sto a z szeń, o oz a za, że a tys. mieszkań ó p z padało taki h o ga iza ji. Na d ugi iegu ie ł g i Dą o a i Do zeń Wielki, któ h p z padało jed ie pod iotó a t s. ieszkań ó. 36 Fuku a a F., Kapitał społe z, : Kultu a a z a ze ie, L.E. Ha iso, S.P. Hu ti gto eds., ) sk i S- ka, K akó. 37 Czapiński J., Pa ek T. ed., Diag oza społe z a. Wa u ki i jakość ż ia Polakó. Rapo t, Polskie To a z st o Stat st z e, Ce t u Roz oju )aso ó Ludzki h, Wa sza a. 38 Według adań Działka, za iesz zo h Kapitały ludzkie i społe z e a ko kure yj ość regio ó, Opolsz z z a ha akte zuje się iski pozio e kapitału społe z ego, zego głó ą p z z ą jest iski pozio zaufa ia społe z ego. 39 Na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. 123
Rys. 26. Li z a stowarzyszeń i fu da ji a tys. ieszkań ów Aglo eracji Opolskiej w 2012 r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. Akt ość óż ego odzaju pod iotó t ze iego sekto a działają h a o sza ze oje ództ a opolskiego zdaje się ć do e ia a p zez ieszkań ó. Rok o z ie z asta k ota, jaką pod iot te ot z ują a a h p zekaz a ia % podatku a o ga iza je poż tku pu li z ego. W latach 2008 2012 suma wszystkich otrzymanych przez takie o ga iza je fu dusz z osła o lisko % z, l do l złot h. To ó ież oże ć óż ikie kapitału społe z ego i ś iad z ć oże o zaufa iu do o ga iza ji poza ządo h. ) d ugiej jed ak st o soki pozio akt oś i sto a z sze io ej z iąza oże ć ze z a z ą li ze oś ią iejszoś i ie ie kiej. )au aża to J. Działek 40 piszą, że w oje ództ ie opolski działa iele orga iza ji iejszoś i ie ie kiej, o przekłada się a ysokie skaź iki ży ia sto arzysze io ego. Wydaje się ty sa y, że grupa h iejszoś io y h arodo y h, regio al y h, religij y h akty ość sto arzysze io a oże ieć harakter kapitału społe z ego za ykają ego. Podział kapitału społe z ego a ekskluz za kają, bonding) oraz inkluzywny (bridging p o adził Ro e t Put a. Pie sz t p e huje, p zede sz stki, zo ie to a ie a z a ia ie ięzi e ąt zg upo h. Opt aliza ja spółp a zło kó g up po oduje jed ak z ie hę e ie do ko taktó z i i i zęsto u ie ożli ia spółdziała ie. ) ykle te rodzaj kapitału ypra o a y jest przez grupy, t orzo e przez podo e do siebie pod jaki ś istot y zględe jed ostki, jak p. rasa, pozio aterial y, status społe z y lu ideologia 41. D ugi t p zaś opa t jest a zaufa iu, poz alają spółp a o ać óż jed ostko i g upo społe z. Ma ha akte łą zają i jest pe ego odzaju 40 Działek J.,, Geog afia kapitału społe z ego. Regio al e z óż i o a ie zaso ó kapitału społe z ego w Polsce, [w:] Kapitały ludzkie i społe z e a ko kure yj ość regio ó, Katowice 41 Ba z ko ska A., Poz t, egat z eut al? P ta ie o atu ę kapitału społe z ego, [ :] Studia edukacyjne 22/2012. 124
po oste udo a zdłuż óż i dzielą h posz zegól e g up. Po o e p z o e ie kapitału społe z ego ogą ć ada ia zaufa ia społe z ego i ot a toś i społe z oś i lokal ej. W i iejsz op a o a iu p z o e ie t h d ó h aspektó ko z sta o wyniki adań a kieto h p zep o adzo h a a h Diag ozy społe z ej w latach 2007 2013 42. Pozio ogól ego zaufa ia pod egio ie opolski kształtuje się a elat ie iski pozio ie. ) opi ią, że iększoś i ludzi oż a ufać a t o sza ze zgadzało się, % ada h oku,, %,, % o az, % espo de tó roku. Poziom zaufania w pod egio ie opolski jest iższ iż ał k aju. Wykres 4. Pozio zaufa ia społe z ego w podregio ie opolski i w Polsce w latach 2007 201343. 14 12 10 8 11,1 11,5 13,4 13,4 12,55 12,61 8,95 12,2 podregion opolski Polska 6 2007 2009 2011 2013 Ź ódło: op a o a ie łas e a podsta ie da h.diag oza. o Mia ą, któ a skaz ać oże a pozio kapitału społe z ego jest ó ież f ek e ja w o a h. Woje ództ o opolskie jest jed z oje ództ gdzie f ek e cja wyborcza jest aj iższa k aju. S tua ja gląda podo ie od iesie iu do Aglo e a ji Opolskiej, gdzie odsetek osó, któ e zięł udział o a h jest dużo iższ od ś ed iej k ajo ej. Nieko ie z ie usi to oz a zać pas ość o atelską ieszkań ó Aglo e a ji Opolskiej. W ikać to oże a p z kład ze spo ia ej ześ iej ukrytej migracji 44. A alizują f ek e ję o a h ostat i h lata h 45 su ąć oż a ge e al iosek, że społe z ość Aglo e a ji aj hęt iej u zest i z o a h p ez de kich, aj iej hęt ie zaś o a h pa la e ta h. W a alizie skupio o się a o a h sa o ządo h jako aj a dziej lokal h i dot zą h ezpoś ed io społe z oś i lokal ej. W oku f ek e ja o a h sa o ządo h Aglo e a ji iosła,62% i ła iższa od f ek e ji ogól opolskiej, %, ale ższa od oje ódzkiej %. Naj iejsz odsetek o ó u zest i z ł o a h g i ie Ch ząsto i e, %, 42 W iki posz zegól h adań a kieto h są udostęp ia e a st o ie.diagnoza.com 43 Odsetek odpo iedzi iększoś i ludzi oż a ufać a skali: iększoś i ludzi oż a ufać, ost oż oś i igd za iele, t ud o po iedzieć a p ta ie: Ogól ie ze z io ą, z u aża Pa i, że oż a ufać iększoś i ludzi, z też sądzi Pa i, że postępo a iu z ludź i ost oż oś i igd za iele? 44 Heff e K., Rapo t egio al Woje ództ o Opolskie, Opole. 45 Analizie poddano wybory prezydenckie w latach 2005 i 2010, wybory parlamentarne 2005, 2007 i 2011 oraz o sa o ządo e lata h 06 i 2010. 125
aj ższ zaś g i ie Le i B zeski, %. W astęp h o a h sa o ządo ch, w oku f ek e ja o za a ada o sza ze z osła do, % i t aze ła iższa za ó o od f ek e ji ogól opolskiej, % jak i oje ódzkiej, %. Naj iejsz odsetek o ó u zest i z ł o a h g i ie Łu ia, %, naj iększ zaś g i ie St zele zki, %. W p z padku t h d ó h głoso ań zau aż ć oż a a dzo duże óż i e e f ek e ji posz zegól h g i a h. P z kłade oże ć g i a St zele zki, gdzie óż i a e f ek e ji po iędz głoso a ia i oku i 10 iosła lisko %. Rys. 27. Śred ia frekwe ja w wy ora h sa orządowy h w lata h -2012 r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie.pk.go.pl. 126
Rys. 28. Śred ia frekwe ja w wy ora h parla e tar y h w latach 2005-2011 r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie.pk.go.pl. Rys. 29. Śred ia frekwe ja w wy ora h prezyde ki h w lata h -2010 r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie.pk.go.pl. Według Strategii Roz oju Woje ództ a Opolskiego oje ództ o opolskie jest regionem o korzystnych warunkach do zamieszkania i ysokiej jakoś i ży ia 46. Aglomeracja Opolska ha akte zuje się a dzo soki pozio e i f ast uktu społe z ej. U agę z a a łat dostęp do pla ó ek kultu al h z eduka j h. 46 Strategia Roz oju Woje ództ a Opolskiego do roku, 2012. 127
Na do e a u ki jakoś i ż ia z a zą pł a ó ież ielkość ieszkań, któ a a te e ie Aglo e a ji p z j uje aj ższe a toś i ś ód sz stki h aglo e a ji iast oje ódzki h. Ś ed ia ielkość ieszka ia Aglo eracji Opolskiej wynosi 81,8 m 2 i jest lisko % ższa iż podo a ielkość dla aglo e a ji Pols e, 2. Ś ed ią ogól opolską p ze ższa ó ież skaź ik et ażu p z padają ego a jed ego ieszkań a, któ Aglo e a ji Opolskiej osi, 2 /os. Naj iejszą a tość tego skaź ika za ejest o a o ał h iasta h: Le i B zeski i )dzieszo i e. Naj ższą zaś a te e a h rolniczych w gminie Strzeleczki. Rys. 30. Śred i etraż ieszka ia przypadają y a jed ą oso ę w Aglo eracji Opolskiej w 2012 roku. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Ba ku Da y h Lokal y h GUS. 128
Rys. 31. Odsetek osó korzystają y h z po o y społe z ej w Aglo era ji Opolskiej w r. źródło: opra o a ie łas e a podsta ie Banku Danych Lokalnych GUS. W Aglo e a ji Opolskiej z po o społe z ej ko z sta lisko poło ę iejsz odsetek osó iż ś ed io k aju. W oku z tego t pu po o ko z stało po ad t s. osó, % sz stki h ieszkań ó. W o ę ie g i Aglo e a ji stępo ało jed ak a dzo duże z óż i o a ie t zak esie. Naj iejsz odsetek e efi je tó po o społe z ej odnotowano w Opolu, %, aj iększ g i ie Le i B zeski, %. 129
Konkluzje strategiczne: Kluczowymi wyzwaniami strategicznymi z zakresu demografii Aglomeracji Opolskiej są: postępują a depopula ja o szaru i starze ie się społe z oś i lokal ej. Syg alizowa e pro le y ogą sta owić wyzwa ie w taki h dziedzi a h jak: jakoś i usług edy z y h i opieki społe z ej oraz fu k jo owa ia tra sportu pu li z ego. De ydują a dla pote jal y h ieszkań ów przy ywają y h do Aglo era ji oże yć wysoka jakość ży ia oraz do ry dostęp do usług społe z y h. Pote jał społe z y Aglo era ji Opolskiej jest, jak na polskie waru ki, ardzo wysoki i jego rozwój powi ie yć priorytetowy. Wysoka aktyw ość stowarzysze iowa przy rozwoju współpra y iędzy posz zegól y i orga iza ja i oże sta owić duży i puls rozwojowy. Struktura społe z oś i według eko o i z y h grup wieku sprawia, że Aglo era ja wydaje się yć atrak yj a dla i westorów. 130
III. Gospodarka i rynek pracy Aglomeracja Opolska posiada wielo ieko e t ad je z iąza e z p oduk ją p ze sło ą, ko sek e ji zego sta o i o a sil fu da e t gospoda ki egio u. Naj aż iejsz i fila a i p ze słu Aglo e a ji są działal oś i z iąza e z p zet ó st e spoż z o o o o-warzywnym, mleczarskim), p oduk ją o ó z su o ó ie etali z h p ze sł e e to o- apie i z, p oduk ja o ó eto o h o az gipso h, p oduk ja szkła i jego o ó, a także p ze sł etalo p oduk ja o ó z metali oraz produkcja metali). Aglomeracja Opolska z ajduje się także ś ód zoło h p odu e tó ależą h do a ż kokso i zej o az e e get z ej. W efek ie, a tość doda a utto ge e o a a p zez p ze sł egio ie, a także zde do a a p ze aga tego sektora w strukturze zatrudnienia (ponad 1/3) należą do aj ższ h k aju. Poza ogat dziedzi t e p ze sło a sokie z a ze ie p ze słu Aglo e a ji Opolskiej pł ają zaso su o ó atu al h, a dalszej pe spekt ie oz ijają a się spółp a a u zel i ższ h z p zedsię io st a i p ze sło i. Nie iej jed ak, akład a działal ość B&R p zeli ze iu a ieszkań a ależą tu do aj iższ h k aju, p zez o gospoda ka egio u ha akte zuje się iską i o a j oś ią o az sła oś ią sfe B&R 47. Istotnym elementem gospodarki tego obszaru jest także sokoto a o e ol i t o, ależą e do ajlepiej oz i ięt h k aju, któ e u sp z jają lokal e a u ki te e o e o az kli at z e. Po adto óż iają e skali k aju z a ze ie a także a ża tu st z a. Aglo e a ja Opolska jest siedzi ą ie t lko dla p zedsię io ó ofe ują h usługi z zakresu lokal ej tu st ki, ale p zede sz stki dla o ga izato ó i poś ed ikó jazdó turystycznych. Struktura gospodar za pod iotów AO Podsta o skaź ikie ok eślają akt ość gospoda zą lud oś i jest liczba pod iotó za ejest o a h ejest ze REGON p z padają a a t s. ieszkań ó. W 2012 roku w Aglome a ji Opolskiej iosła o a. B ła to a tość ższa od ś ed iej, za ó o dla oje ództ a opolskiego (977), jak i dla ałego k aju (1 032), p zez o skazać oż a a stosu ko o wysoki stopień p zedsię io zoś i ieszkań ó Aglo e a ji. Łą z ie 2012 r. w Aglomeracji Opolskiej zarejestrowanych w ejest ze REGON ło pod iotó. Spoś ód sz stki h g i aj iększe zagęsz ze ie pod iotów gospodarczych stępuje e t al h g i a h Opole, Ko p a h i e o az Łu ia, a także g i ie Nie odli. Stosu ko o aj iższą p zedsię io zoś ią ha akte zują się g i połud io e Iz i ko, St zele zki, Wal e i )dzieszo i e, któ h li z a pod iotó gospoda z h wpisanych do rejestru REGON jest nawet o poło ę iższa iż ś ed ia k ajo a. 47 Raport Regionalny województwo opolskie, K. Heffner 131
Rys. 32. Li z a pod iotów wpisa y h do rejestru REGON a tys. ieszkań ów w g i a h Aglo era ji Opolskiej w 2012 roku Ź ódło: Op a o a ie łas e a podsta ie GUS Li z a pod iotó gospoda z h Aglo e a ji Opolskiej lata h 2012, poza iez a z spadkie oku, z astała, p z z ł to t e d o se o a ał k aju, t także oje ództ ie opolski. Jed akże d a ika z ostu skaź ika li z pod iotó gospoda z h p z padają h a t s. ieszkań ó ła stosu ko o iska i oku iosła Aglo e a ji, % i ła po ó al a do a toś i dla ałego k aju. A alizują ez zględ ą li z ę pod iotó gospoda z h posz zegól h g i a h Aglo e a ji, oż a st ie dzić, iż do i ują ą olę po żej % sz stki h pod iotó peł i Opole. D ugi, óż iają się pod zględe li z pod iotó oś odkie jest g i a K apko i e, a któ ej te e ie zlokalizo a h jest % sz stki h pod iotó. W dalszej kolej oś i % udziału, z ajdują się g i Nie odli o az Ozi ek. Pozostałe jed ostki posiadają podo ą ep eze ta ję, p z z aj iższ odsetek %, posiadają g i Iz i ko, Mu ó, St zele zki o az Wal e. Spoś ód pod iotó gospoda ki a odo ej działają h a te e ie Aglo e a ji Opolskiej oku, t s., % sta o ił pod iot sekto a p at ego. Sekto pu li z li z ł ato iast, t s. pod iotó, z li zaled ie, % sz stki h pod iotó działają h a terenie Aglomeracji. W po ó a iu do oku, oku p z ło pod iotó z ost o 3,8%), p z z ikało to ze z ostu li z pod iotó p at h o 525 jednostek i zde do a o ok. % spadkie li z pod iotó sekto a p at ego. ) ia te ł 132
zgod e z t e de za ó o k ajo, jak i oje ódzki, p z z te po i skala zmian w p z padku Aglo e a ji Opolskiej ł ższe. W sekto ze p at do i ują oso fiz z e p o adzą e działal ość gospoda zą i sta o ią o e, % sz stki h pod iotó p at h, o pł a a a dzo duże z a ze ie tej g up rozwoju sektora prywatnego w gospoda e Aglo e a ji. D ugą g upę sta o ią spółki ha dlo e, któ h udział osi, % i jest o, % ższ iż pozio dla oje ództ a opolskiego i iez a z ie iższ iż pozio dla k aju, któ osi, %. Li z a spółek ha dlo h z udziałe kapitału zag a i z ego Aglo e a ji Opolskiej oku sta o iła, % li z sz stki h pod iotó. B ł to ik ższ od a toś i za ó o dla k aju, %, jak i oje ództ a opolskiego, %. Stosu ko o duż, po ó a iu do a toś i k ajo ej i oje ódzkiej, odsetek udziału kapitału zag a i z ego skazuje a istot e z a ze ie i esto ó zag a i z h a ku i pote jał Aglo e a ji ko tekś ie poz ski a ia kapitału poza g a i a i k aju. Li z a spółek ha dlo h Aglo e a ji Opolskiej lata h 2012 s ste at z ie z astała, ze ś ed ią d a iką, % a ok. W po ó a iu do oku, oku ło o pod iotó ię ej. W p z padku spółek z kapitałe zagranicznym trend te ł podo i ś ed ia d a ika osiła, % p z z oku za oto a o iez a z spadek te pa p z pł u tego odzaju pod iotó. Aglo e a ja Opolska jest ó ie at ak j iejs e do i esto a ia kapitału zagranicznego jak sąsiadują e z ią aglo e a je k ako ska, o ła ska o az gó ośląska. Wś ód kapitału zag a i z ego Aglo e a ji Opolskiej o e jest kapitał ie ie ki hole de ski, f a uski, i d jski o az a e kański. Pote jał gospoda z Aglo e a ji Opolskiej udują ik op zedsię io st a, któ h li z a oku osiła 111. Liczba ta, poza spadkiem w 2011 roku, systematycznie osła z podo ą d a iką jak ał k aju ok., %. Spoś ód sz stki h pod iotó w oku,, % sta o ił fi zat ud iają e do p a o ikó. Wa tość ta ła po ó al a do s tua ji ał k aju, t oje ództ ie opolski, z nieznacznie ższ odsetkie a ko z ść Aglo e a ji Opolskiej. Li z a fi zat ud iają h od do p a o ikó osiła Aglo e a ji Opolskiej w 2012 roku 1, o sta o iło, % sz stki h działają h a t te e ie pod iotó. Udział fi o spo i a ej klasie ielkoś i ł iez a z ie iższ iż k aju, % o az oje ództ ie opolski,. Pod iot gospoda ze zat ud iają e po żej p a o ikó sta o ią iez a z odsetek ałej st uktu ze p zedsię io st pisa h do ejest u REGON. W po ó a iu do udziału t hże jed ostek oje ództ ie opolski o az k aju, ido z e są jed ie iez a z e óż i e poz alają e a st ie dze ie, iż st uktu a ielkoś io a duż h p zedsię io st Aglo e a ji Opolskiej jest zgod a z te de ja i k ajo i. Jed akże egat zja iskie jest o se o a t e d spadko p z oś ie li z aj iększ h p zedsię io st, zat ud iają h po żej 000 pracownikó. W stosu ku do oku li z a ta z iejsz ła się o i oku a te e ie Aglo e a ji fu k jo o ało tego t pu 133
pod iotó. Podo spadek za oto a o także skali ałego k aju o az oje ództ ie opolskim. Ta.. Struktura wielkoś iowa przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON w 2012 roku Jednostka terytorialna ogółe 0-9 10-49 50-249 250-999 1000 i ię ej Polska oje ództ o opolskie 3975334 3794489 146489 29787 3779 790 % 95,45 3,68 0,75 0,10 0,02 98741 94584 3391 677 79 10 % 95,79 3,43 0,69 0,08 0,01 Aglomeracja Opolska Ź ódło: Op a o a ie łas e a podsta ie da h GUS 37695 36111 1273 270 32 9 % 95,80 3,38 0,72 0,08 0,02 Naj ię ej duż h p zedsię io st, zat ud iają h po żej p a o ikó z ajduje się Opolu 197, z zego sta o ią fi zat ud iają e od do osó, firmy zat ud iają e od do p a o ikó, a - aj iększe fi zat ud iają e po żej 000 osó. Do aj iększ h p a oda ó z sekto a p at ego a te e ie Aglo e a ji Opolskiej ależą fi z a ż p ze sło ej, p oduk j ej, spoż zej o az udo la ej. Są to iększoś i fi zlokalizo a e Opolu. W pozostał h g i a h zau aż ć oż a ato iast z a zą ą do i a ję p zedsię io st z a ż ko z stują h lokal e zaso. W gminach Gogoli o az Ta ó Opolski, ze zględu a ogate pokład apie ia uszlo ego sta o ią ego azę su o o ą dla pot ze p ze słu apie i zego i cementowanego, zlokalizo a e są p zedsię io st a ależą e do g up Gó ażdże S.A. o az Lhoist S.A. ) kolei w przypadku g i Do zeń Wielki i K apko i e zlokalizo a e są jed e z aj iększ h p zedsię io st p ze sło h.i. Elekt o ia Opole S.A., g i ie Ozi ek ato iast p oduk j h.i. Wa ta Glass Jedli e S.A.. Na tle g i oś ie h Opole óż ia się iększ z óż i o a ie a żo p zedsię io st, ś ód któ h z ajdują się także fi tu st z e No a Itaka S.A., P at e Biu o Pod óż Si d ad, z też spoż ze )ott- Polska S.A., Nutricia Sp. z o.o.). 134
Rys. 33. Podmioty gospodar ze w Aglo era ji Opolskiej zatrud iają e w roku powyżej 9 pra ow ików Ź ódło: Op a o a ie łas e a podsta ie da h GUS A alizują st uktu ę pod iotó gospoda z h edług Polskiej Klas fika ji Działal oś i ido z a jest do i a ja Aglo e acji Opolskiej sekcji G 48 (handel hurtowy i detali z ; ap a a pojazdó sa o hodo h, łą zają oto kle. W oku sta o iła o a, % sz stki h pod iotó, p z z p ze ażają ej zęś i ep eze to ał ją pod iot zaj ują e się ha dle detali z (57% w 2012 roku). W dalszej kolej oś i z alazł się pod iot ależą e do sek ji F udo i t o - 13,61% oraz C p zet ó st o p ze sło e -, %. W a dziej sz zegóło uję iu, do i ują e po żej pod iotó ł dział : o ót udo la h z iąza h ze z osze ie ud kó o az o ót udo la h spe jalist z h, ha dlu, t a spo tu lądo ego i u o iągo ego, usług z iąza h z ż ie ie, spo agają h usługi fi a so e o az u ezpie ze ia i fundusze e e tal e, zak esie a hitektu i i ż ie ii, opieki zdrowotnej oraz organizacji zło ko ski h. W p z padku zęś i g i Aglo e a ji ido z a jest i h spe jaliza ja w kie u ku ko k et h działal oś i. Sz zegól ie zau ażal e jest to przypadku firm p ze sło h, ko z stują h lokal e zaso. Są to.i. zakład p ze słu spoż zego (Opole), koksowniczego (Zdzieszowice), cementowo- apie i zego Gó ażdże o az zakład e la skie i d ze e Mu ó ko z stują e ogate zaso leś e. Bio ą pod u agę oz iesz ze ie p zest ze e pod iotó gospodarczych ep eze tują h aj a dziej li ze e Aglo e a ji Opolskiej sek je. oż a 48 obja nienia symboli sekcji patrz tab. X. 135