Tytuł artykułu: Boccia i goalball Autor: Niedoskonali Białystok 2015
Większość z obecnych sportów olimpijskich posiada swoje adaptacyjne odpowiedniki na Paraolimpiadzie. Jednak istnieją dwie dyscypliny sportowe przeznaczone tylko dla osób z niepełnosprawnością. Mowa tu o boccia i goalballs. Chcemy pokrótce przybliżyć Wam zarys obydwu gier oraz obowiązujące zasady, a także wykorzystywany w nich sprzęt. BOCCIA (KULE) Boccia to gra sportowa przeznaczona głównie dla osób z porażeniem mózgowym, jednakże nie istnieją żadne przeciwwskazania do gry dla osób dotkniętych innymi schorzeniami. Ten rodzaj rekreacji jest świetnym rozwiązaniem towarzysko-integracyjnym. Gra nie wymaga specjalistycznych sprzętów, ogromnego boiska, czy sali, a jej zasady są niezwykle proste. Mimo braku jakichkolwiek ograniczeń do uprawiania tego sportu, to w Polsce dalej nie należy do popularnych. Boccia jest odmianą włoskiej gry bocce ( podobne gry: curling, pétanque, bowls). Różnica tkwi w rodzaju zastosowanych kul do gry. W pierwotnej wersji używane kule były wykonane z metali, drewna, bądź tworzyw sztucznych. Adaptacja dla niepełnosprawnych polega na wprowadzeniu elastycznych kul, aby mogły one w niewielkim stopniu reagować na uchwyt osoby niepełnosprawnej. Kula w ten sposób pracuje z dłonią gracza i nie wymaga mocnego chwytu. Początki gry sięgają lat 80tych, a największy jej rozwój miał miejsce w Europie. W 1992r. została wprowadzona do programu Igrzysk Paraolimpijskich. Gracze paraolimpijscy to osoby dotknięte wcześniej wspomnianym porażeniem mózgowym (nawet czterokończynowym) pogrupowani w 8 klasach. Klasy od 1 do 4 są przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością poruszających się na wózkach inwalidzkich, natomiast klasy 5-8, dla osób poruszających się w miarę możliwości o własnych siłach. Zasady gry Gra polega na umieszczaniu kul na boisku poprzez: rzut, kopnięcie, pchnięcie lub za pomocą sprzętu wspomagającego. Zawodnicy mogą rzucać zarówno z pozycji siedzącej (wózek inwalidzki bądź stołek) jak i stojącej. Osoby niesamodzielne mogą korzystać z pomocy asystenta, w takich czynnościach jak ustawienie wózka, sprzętu wspomagającego, czy podanie piłki. Asystent nie może wykonywać rzutu za osobę biorącą udział w grze. Mecz rozpoczyna się poprzez wrzucenie na boisko białej bili (jack), która stanowi centrum całej rozgrywki. Rys.1. Stołek do gry w boccie [1]
Rys.2. Schemat rozgrywek [2] Celem jest umieszczenie jak największej ilości kul swojego (bądź swojej drużyny) koloru w pobliżu białej kuli. Pierwszy gracz wyrzuca białą kulę, a następnie dorzuca kulę swojego koloru. Drugi rzut wykonuje przeciwny gracz (drużyna). Następnie prawo do rzutu otrzymuje gracz (drużyna), której bila znajduje się dalej od bili białej. Mecz boccie ma 6 rund, a każda z nich ma ograniczenie czasowe. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, gra nie wymaga specjalnego boiska, jednak wersja paraolimpijska musi takowe posiadać. Boisko jest nieduże: 12,6m x 6m i ma wydzielone odpowiednie sekcje, pokazane na rysunku :
Rys.3. Boisko do gry w Boccia [adaptowano z 3] Część wyłączona z gry oznacza, ze jeżeli kula któregoś z zawodników znajdzie się w jej obszarze, wypada z gry. Rozgrywki mogą być indywidualne, w parach lub drużynowe. Sprzęt Kule są dostępne są w kilku wariantach, różniących się twardością: -hard (twarda). -medium/hard (umiarkowanie twarda), -medium/soft (umiarkowanie miękka), -soft (miękka), -extra soft (super miękka). Kule dla zawodowych graczy istnieją w dwóch wariantach: - wyczynowe (waga 275g ±12g, obwód 270mm±8mm) we wszystkich wariantach. Wykonane z miękkiej, aczkolwiek wytrzymałej syntetycznej skóry i wypełnione plastikowym granulatem. - standardowe tyko o twardości medium, wykonywane z poliuretanu. Rys.4. Kule do gry [4]
Warto zdefiniować czym jest przytaczany osprzęt wspomagający. Mianowicie są to sprzęty, które ułatwiają niepełnosprawnym wykonanie rzutu. Tetraplegik, czyli osoba z porażeniem czterokończynowym nie jest w stanie ani chwycić piłki, ani też jej kopnąć. W związku z tym, problem ten rozwiązano poprzez zastosowanie ramp do wprowadzenia kuli na boisko oraz head pointer y mocowane na głowie umożliwiające jej popchnięcie. Rys.4. Head pointer [1] Tak jak i są różne rodzaje niepełnosprawności, tak też i oferowane przez rynek rampy nie są jednakowe. Najprostsze i najczęściej spotykane rozwiązania to lekkie rampy o profilu U wykonane z PCV o grubości 5mm. Są przeznaczone dla zawodników grających w pozycji stojącej, gdyż mocowane są za pomocą łatwo odpinanego pasa biodrowego (rys.5.). Posiadają odpowiednio wyprofilowane prowadnice kulowe oraz zakrzywioną końcówkę przyziemną, aby wydłużyć ruch kuli. Bardziej funkcjonalne są jednak rampy wolnostojące. Niektóre rozwiązania mają możliwość regulacji wysokości statywu, jak i wydłużenia długości samej rynny (rys.6.). Bardziej zaawansowane warianty przeznaczone dla doświadczonych zawodników umożliwiaja nie tylko wspomniane wyżej regulacje, ale i możliwe przechylenia samej rynny (rys.7), które powodują że piłka nie wtacza się, a wypada na boisko. Rys.6. Rampa ze statywem [1] Rys.5. Rampa podstawowa [1] Rys.6. Rampa dla zaawansowanych graczy [1]
GOALBALL W przeciwieństwie do boccie, to zdecydowanie gra dynamiczna. Gracze muszą wyróżniać się sprawnością fizyczną, gdyż praktycznie przez cały mecz pozostają w ruchu. Dyscyplina przeznaczona jest dla osób niewidomych i słabo widzących i od 1976r. jest uwzględniona w programie Igrzysk Paraolimpijskich, jako jedyna gra dla osób niewidomych. Podobnie jak boccie, nie ma swojego odpowiednika w programie Igrzysk Olimpijskich. Wymagania Gra odbywa się na boisku o wymiarach standardowego boiska do siatkówki (9x18m), które podzielone jest na 3 strefy: Rys.7. Boisko do gry w goalball [adaptowano z 5] Linie boiska wyznaczają poprzyklejane taśmami cienkie sznurki (rys.8). Ma to na celu umożliwić zawodnikom orientację w przestrzeni oraz poruszanie się. Mecz odbywa się w absolutnej ciszy. Rys.8. Linie boiska w postaci przyklejonych linek [5]
Zasady gry Gra, podobnie jak wszystkie gry zespołowe polega na zdobywaniu punktów, poprzez umieszczeniu piłki w bramce przeciwnika. Na drużynę składa się 3 zawodników. Niezależnie od stopnia uszkodzenia wzroku, w celu wyrównania szans, każdy z zawodników ma zaklejone oczy i gra w nieprzezroczystych goglach. Wszystko wyglądałoby normalnie gdyby nie fakt, który w pierwszej chwili nurtuje: jak osoby niewidome mogą grać w piłkę? Otóż mogą, bowiem piłka (1,25kg) wyposażona jest w osiem otworów oraz trzy dzwoneczki w środku, a gracze śledzą jej ruch poprzez sygnały akustyczne. Rzucana piłka musi toczyć się po ziemi i mieć kontakt ze strefą rzutu zarówno drużyny atakującej, jak i atakowanej. Od momentu dotknięcia piłki, zawodnik ma 10 sekund, aby zaatakować bramkę przeciwnika. Gra odbywa się w pozycji siedząco-leżącej, przy czym zawodnicy niemal cały czas dotykają jedną ręką podłoża. Mecz podzielony jest na dwie połowy, przy czym jedna trwa 10 minut. Rys.9. Rozmiar piłki do goalball [5] ŹRÓDŁA: [1] http://boccianews.com/boccia-ramps-from-demand/ [2] http://www.telegraph.co.uk/sport/olympics/paralympic-sport/8711740/london-2012- Paralympics- boccia-guide.html [3] http://www.abilitysuperstore.com/index.php/page/the-game-of-boccia [4] https://www.akspiele.de/en/outdoor-sport-games/outdoor-games/summerplay-bocciaboules-plastic/a-805009/ [5] http://www.dallasnews.com/lifestyles/health-and-fitness/columnists/nancychurnin/20131014-soccer-meets-dodge-ball-in-goalball-a-thrilling-sport-for-thevisually-impaired.ece