Kontrola podatkowa prowadzona przez organ kontroli skarbowej w ramach prowadzonego postępowania Kontrola podatkowa jest prowadzona na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej lub Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Kontrola skarbowa została uregulowana w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (dalej: ustawa o kontroli skarbowej). Organami kontroli skarbowej są minister finansów, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz dyrektorzy urzędów kontroli skarbowych. Czynności kontrolne wykonywane są przez inspektorów kontroli skarbowej i pracowników urzędów kontroli skarbowej. Celem kontroli skarbowej jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Poza sprawdzaniem, jak podatnicy wywiązują się z wykonywania obowiązków podatkowych może dotyczyć również np. sposobu gospodarowania środkami z Unii Europejskiej (dalej: UE) i mieniem Skarbu Państwa. Zakres podmiotowy kontroli skarbowej obejmuje: - podatników, - płatników, - inkasentów, - osoby trzecie, - następców prawnych, 1 / 8
a ponadto: - władających i zarządzających mieniem państwowym, - podmioty wykorzystujące mienie przekazane przez Skarb Państwa w celu realizacji zadań publicznych oraz sprywatyzowane mienie Skarbu Państwa, - jednostki organizacyjne administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległe Ministrowi Finansów, w tym urząd obsługujący tego ministra itd. Przedmiotem kontroli skarbowej jest między innymi: - kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa, a także innych należności pieniężnych budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych; - ujawnianie i kontrola niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów; - kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z UE i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegającymi zwrotowi; - kontrola obrotu towarowego z zagranicą. Wszczęcie postępowania kontrolnego następuje wyłącznie z urzędu w formie postanowienia, a datą wszczęcia postępowania kontrolnego jest dzień doręczenia kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu postępowania kontrolnego. Organ kontroli skarbowej może w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego przeprowadzić kontrolę podatkową. Kontrola podatkowa jest prowadzona na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej lub Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. 2 / 8
Upoważnienie określa: 1. wskazanie podstawy prawnej; 2. oznaczenie organu kontroli; 3. datę i miejsce wystawienia; 4. imię i nazwisko inspektora, imiona i nazwiska pracowników wykonujących czynności kontrolne, a także osób uprawnionych na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczypospolitą Polską (dalej: RP) umów międzynarodowych, a w przypadku kontroli wykorzystywania środków przekazywanych RP przez instytucje UE, przedstawicieli organów UE; 5. numer legitymacji służbowej inspektora i upoważnionych pracowników; 6. oznaczenie kontrolowanego; 7. wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanego terminu zakończenia kontroli; 8. zakres kontroli; 9. podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji; 10. pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego. Kontrola podatkowa może być wszczęta bez upoważnienia po doręczeniu postanowienia o wszczęciu postępowania kontrolnego i okazaniu legitymacji służbowej oraz znaków identyfikacyjnych przez inspektora kontroli skarbowej i pracowników urzędu kontroli skarbowej przed jej rozpoczęciem. Upoważnienie do przeprowadzenie kontroli podatkowej w takim przypadku powinno być doręczone niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od wszczęcia kontroli podatkowej. Do wszczęcia postępowania kontrolnego w zakresie kontroli rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczenia i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa, a także innych należności pieniężnych budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych stosuje się przepisy określone w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa) dotyczące zawiadomienia 3 / 8
kontrolowanego o zamiarze wszczęcia postępowania kontrolnego (art. 282b i 282c Ordynacji podatkowej). Postępowanie kontrolne będzie mogło zostać wszczęte nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia (przed upływem 7 dni tylko za zgodą kontrolowanego) oraz nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia tego zawiadomienia. Jeśli postępowanie nie zostanie wszczęte w powyższym terminie, wymagane jest ponowne zawiadomienie. Na organie kontroli skarbowej nie zawsze będzie ciążył powyższy obowiązek. Wyjątki od wskazanej zasady określa art. 282c ustawy Ordynacja podatkowa, jednak po wszczęciu kontroli w tym trybie informuje się kontrolowanego o przyczynie braku wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Nie zawiadamia się o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej lub w razie konieczności rozszerzenia zakresu kontroli na inne okresy rozliczeniowe, z uwagi na nieprawidłowości stwierdzone w wyniku dokonanych już czynności kontrolnych, jeżeli kontrola: - dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, - ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, - dotyczy opodatkowania przychodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, - dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, - ma być podjęta w oparciu o informacje uzyskane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu, - zostaje wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej, a czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałaniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów ich popełnienia, - ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury; - organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że kontrolowany: - został prawomocnie skazany w RP za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości lub wykroczenia polegającego na utrudnianiu kontroli (w przypadku 4 / 8
osoby prawnej ten warunek odnosi się do każdego członka zarządu lub osoby zarządzającej, a w przypadku spółek nie mających osobowości prawnej - do każdego wspólnika), - jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, - nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby albo doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione. Przepisy dotyczące postępowania kontrolnego a nieuregulowane w ustawie o kontroli skarbowej odsyłają do odpowiednich przepisów Ordynacji podatkowej. Czas trwania kontroli, jego przedłużanie jest uregulowane w art. 284b Ordynacji podatkowej. Stosownie do wskazanego przepisu kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w przedstawionym kontrolowanemu upoważnieniu. Jeżeli kontrola nie zostanie zakończona w terminie wskazanym w upoważnieniu, kontrolowany powinien zostać zawiadomiony w piśmie, w którym należy podać przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazać nowy termin jej zakończenia. Nie stosuje się natomiast limitów czasu trwania kontroli określonych w art. 83 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: ustawa o swobodzie działalności gospodarczej). Ograniczenia czasu kontroli nie stosuje się, gdy odrębne przepisy przewidują możliwość dokonania kontroli w toku postępowania prowadzonego na podstawie odrębnych przepisów. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy organ kontroli skarbowej w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego prowadzi kontrolę podatkową. Kontrola podatkowa kończy się doręczeniem protokołu kontroli, który powinien zawierać: 5 / 8
1. wskazanie kontrolowanego; 2. wskazanie osób kontrolujących; 3. określenie przedmiotu i zakresu kontroli; 4. określenie miejsca i czasu przeprowadzenia kontroli; 5. opis dokonanych ustaleń faktycznych; 6. dokumentację dotyczącą przeprowadzonych dowodów; 7. ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli; 8. pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji; 9. pouczenie o obowiązku zawiadomienia organu podatkowego przez kontrolowanego o każdej zmianie swojego adresu dokonanej w ciągu 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości, oraz skutkach niedopełnienia tego obowiązku. Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia do jego treści lub wyjaśnienia. W terminie 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli, kontrolowany może również skorygować uprzednio złożoną deklarację podatkową w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym (art. 14c ustawy o kontroli skarbowej). Kontrolujący winien zostać pouczony o tym uprawnieniu w treści protokołu kontroli. W przypadku, gdy kontrolowany dokona korekty, powinien zawiadomić o tym fakcie organ kontroli skarbowej nie później niż w terminie 3 dni od dnia złożenia korekty oraz uzasadnić na piśmie przyczyny korekty i wskazać, iż jest ona związana z postępowaniem prowadzonym przez organ kontroli skarbowej. Fakt złożenia korekty nie zostanie niezauważony przez organ kontroli skarbowej, bowiem zostanie on o tym poinformowany przez właściwy organ podatkowy, do którego korekta została złożona. 6 / 8
Korekta deklaracji złożona po upływie czternastodniowego terminu jest bezskuteczna. Przepisy ustawy o kontroli skarbowej zawieszają możliwość skorygowania deklaracji, o której mowa w art. 81 ustawy Ordynacja podatkowa na czas trwania postępowania kontrolnego. Po zakończeniu kontroli podatkowej postępowanie kontrolne trwa nadal. Organ kontroli skarbowej kończy to postępowanie wydaniem: 1. decyzji podatkowej - gdy ustalenia dotyczą podatków, których określanie lub ustalanie należy do właściwości naczelników urzędów skarbowych oraz podatku akcyzowego, a także gdy ustalenia dotyczą opłat i niepodatkowych należności budżetu państwa, których określanie lub ustalanie należy do właściwości naczelników urzędów skarbowych, 2. wyniku kontroli - gdy ustalenia dotyczą nieprawidłowości w zakresie gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z UE i międzynarodowych instytucji finansowych niepodlegających zwrotowi, nieprawidłowości innych niż wyżej wymienione, w szczególności w zakresie oświadczeń o stanie majątkowym, gdy nieprawidłowości nie stwierdzono albo gdy ustalenia dotyczą należności przywozowych lub należności wywozowych oraz gdy kontrolowany złożył zgodnie z art. 14c ustawy o kontroli skarbowej deklarację korygującą obejmującą w całości stwierdzone nieprawidłowości; 3. postanowieniem - gdy w trakcie toczącego się postępowania kontrolnego zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu. Przed wydaniem decyzji lub wyniku kontroli organ kontroli skarbowej wyznacza kontrolowanemu siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Postanowienie to doręcza się kontrolowanemu, który w ciągu 7 dni od dnia doręczenia może zapoznać się z całością zebranego w sprawie materiału (uprawnienie przeglądania akt sprawy przysługuje kontrolowanemu jako stronie w każdym stadium postępowania) oraz wnieść ewentualne uwagi. Decyzję doręcza się kontrolowanemu oraz właściwemu organowi podatkowemu 7 / 8
reprezentującemu Skarb Państwa, który staje się wierzycielem obowiązków wynikających z tej decyzji, co oznacza, iż zobowiązanie podatkowe ustalone mocą decyzji należy uregulować we właściwym urzędzie (np. skarbowym lub celnym). Jeżeli decyzję wydał dyrektor urzędu kontroli skarbowej, służy od niej odwołanie do właściwego dyrektora izby skarbowej albo do właściwego dyrektora izby celnej. Natomiast wynik kontroli doręcza się kontrolowanemu oraz właściwemu organowi lub dysponentowi części budżetu, któremu doręcza się ponadto dokumentację z czynności kontrolnych. Jeżeli wynik kontroli zawiera ustalenia obejmujące zagadnienia należące do właściwości różnych organów, każdemu z tych organów doręcza się wyciąg z wyniku kontroli i dokumentację zawierającą ustalenia w sprawie, w której właściwy jest ten organ. Jeśli w trakcie postępowania kontrolnego zobowiązanie ulegnie przedawnieniu, organ kontroli skarbowej wydaje postanowienie, które doręcza kontrolowanemu. Jak przedstawiono, organ kontroli skarbowej w pierwszej kolejności wszczyna postępowanie kontrolne, a w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego prowadzi kontrolę podatkową. Prawa i obowiązki uczestników postępowania kontrolnego określają przepisy ustawy o kontroli skarbowej, a w odniesieniu do kontroli podatkowej odsyłają do przepisów Ordynacji podatkowej. Do prowadzonej kontroli podatkowej w trakcie kontroli skarbowej nie mają zastosowania przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. 8 / 8