PROGRAM BADAÑ PROFILAKTYCZNYCH BY YCH PRACOWNIKÓW ZAK ADÓW PRZETWÓRSTWA AZBESTU AMIANTUS*

Medycyna Pracy, 2002; 53; 6; 451 456 451 Neonila Szeszenia-Dąbrowska Zuzanna Szubert PROGRAM BADAÑ PROFILAKTYCZNYCH BY YCH PRACOWNIKÓW ZAK ADÓW PRZETWÓRSTWA AZBESTU AMIANTUS* PROPHYLACTIC EXAMINATIONS OF THE FORMER WORKERS OF THE ASBESTOS PROCESSING PLANTS: THE AMIANTUS PROJECT Z Zakładu Epidemiologii Środowiskowej Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi Kierownik zakładu: prof. dr hab. N. Szeszenia-Dąbrowska STRESZCZENIE Obowiązek przeprowadzania okresowych badań profilaktycznych byłych pracowników zakładów wyrobów azbestowych wynika z ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Badania okresowe pozwalają na ujawnianie zmian chorobowych w okresie przedobjawowym lub wczesnoobjawowym, co umożliwia podjęcie odpowiedniego leczenia i prowadzi do znacznego spowolnienia procesów chorobowych. Główne cele nadzoru i koordynacji to: zapewnienie dobrej jakości badań profilaktycznych poprzez wdrożenie ujednoliconej metodyki badania lekarskiego i rozpoznawanie patologii będącej skutkiem narażenia na pył azbestu zgodnie z międzynarodowymi kryteriami diagnozowania chorób azbestozależnych (Kryteria Helsińskie, 1997), monitorowanie skutków zdrowotnych w zakresie układu oddechowego wśród osób zawodowo narażonych na pył azbestu, prowadzenie bazy danych o osobach przebadanych oraz podlegających badaniom profilaktycznym na terenie całego kraju. Podjęty w Polsce program badań profilaktycznych osób narażonych zawodowo na pył azbestu ma charakter przesiewowego badania masowego (screening). Dla potrzeb programu wypracowana została ujednolicona strategia masowych badań profilaktycznych osób narażonych zawodowo w zakładach wyrobów azbestowych w Polsce, dokumentacja badania (kwestionariusze badania klinicznego, radiologicznego, spirometrycznego) oraz instrukcje dla osób przeprowadzających badanie. Wszystkie ośrodki prowadzące badanie otrzymały aktualnie obowiązujące wg standardów światowych kryteria kliniczne, radiologiczne, spirometryczne, histologiczne rozpoznawania chorób azbestozależnych: azbestozy, międzybłoniaka opłucnej, raka płuca, wg ustaleń helsińskich z 1997 r. Uzyskane w programie dane będą podstawą do oceny zapadalności i chorobowości na choroby azbestozależne wśród osób zwodowo narażonych na pył azbestu w zakładach przetwórstwa tego surowca. Med. Pr. 2002, 53, 6, 451 456 Słowa kluczowe: pracownicy przetwórstwa azbestu, badania profilaktyczne, screening ABSTRACT Prophylactic examinations of the former workers of asbestos plants are performed by virtue of the Law of 19 June 1997 on a prohibition against the use of asbestos-containing products. Periodical examinations allow to detect pathological changes in the pre-symptomatic or earlysymptomatic period, which permits to apply an appropriate treatment and slows down considerably the progress of morbid processes. The main objectives of the surveillance and coordination are as follows: (1) to assure good quality of prophylactic examinations through the uniform methods of medical examinations and the detection of pathology resulting from the exposure to asbestos dust, based on international criteria for diagnosing asbestos-related diseases (the Helsinki criteria, 1997); (2) to monitor the respiratory health effects among persons occupationally exposed to asbestos dust; and (3) to keep the database on persons examined and subjected to periodical prophylactic examinations throughout the country. The program of prophylactic examinations of persons occupationally exposed to asbestos dust includes mass screening. For the purpose of this program, a unified strategy of mass screening, including documentation (questionnaires on clinical, radiological and spirometric examinations) and instructions for persons responsible for performing these examinations has been worked out. Each center involved in the implementation of the program has been provided with binding criteria elaborated on the basis of the world standards (the Helsinki criteria, 1977) of clinical, radiological, spirometric and histological examinations aimed at detecting asbestos-related diseases: asbestosis, fibrous mesothelioma and lung cancer. The data obtained will serve as a basis for assessing the morbidity and incidence of asbestos-related diseases among persons occupationally exposed to asbestos dust in asbestos processing plants. Med Pr 2002, 53, 6, 451 456 Key words: asbestos workers, screening WSTÊP * Praca wykonana w ramach umowy z Ministerstwem Zdrowia nr 13/MP/2002 pt. Nadzór i koordynacja badań profilaktycznych pracowników w zakładach przetwórstwa azbestu w Polsce. Kierownik umowy: prof. dr hab. N. Szeszenia-Dąbrowska. Narażenie zawodowe robotników zatrudnionych przy produkcji wyrobów azbestowych okazało się przyczyną tak poważnych chorób, jak pylica azbestowa czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej z obecnością ciałek azbestowych lub włókien azbestu, czy nowotwory złośliwe. Pył azbestu należy rozpatrywać jako czynnik przyczynowy międzybłoniaków (opłucnej, osierdzia, otrzewnej) oraz jako czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia raka płuca. Doniesienia kliniczne, a także wyniki niektórych badań epidemiologicznych sugerują związek ekspozycji zawodowej na pył azbestu z występowaniem nowotworów o innych umiejscowieniach m.in. raków krtani, żołądka, okrężnicy, trzustki, jajnika. Jednakże zależność ta nie została do tej pory wiarygodnie udokumentowana. Szerokie i różnorodne wykorzystanie wyrobów azbestowych i odpadów produkcyjnych, powodujące zanieczyszczenie środowiska komunalnego włóknami azbestu, zwróciło u- wagę na skutki zdrowotne ekspozycji środowiskowej w populacji generalnej. Wejście w życie w Polsce w 1998 r. Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest rozwiązało problemy dalszego narażenia zawodowego osób zatrudnionych w zakładach przetwórstwa i obrotu surowcami, a także

452 N. Szeszenia-Dąbrowska, Z. Szubert Nr 6 Ryc. 1. Lokalizacja zakładów przetwórstwa azbestu w Polsce. Fig. 1. Localization asbestos processing plants in Poland. zwiększania zagrożenia zdrowotnego populacji generalnej. Ustawa ta wprowadziła również obowiązek przeprowadzania okresowych badań specjalistycznych pracowników i byłych pracowników zakładów wyrobów azbestowych (1). Uprawnienia do specjalistycznych badań lekarskich, zwolnień z odpłatności związanej z leczeniem sanatoryjnym oraz korzystania z bezpłatnych leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście przysługują wszystkim pracownikom 17 wymienionych z nazwy w Ustawie zakładów przetwórstwa azbestu zlokalizowanych w różnych punktach kraju (ryc. 1). Osoby kiedykolwiek zatrudnione w tych zakładach uzyskały ustawowe uprawnienia do korzystania z profilaktycznych badań lekarskich do końca życia. Prowadzone badania mają więc charakter ciągły, rozłożony w czasie na lata. Rozproszenie zakładów azbestowych w Polsce wymaga podjęcia badań lekarskich przez wiele zakładów służby zdrowia. Wynika stąd konieczność koordynacji programu w skali kraju. Głównym celem programu koordynacyjnego jest: zapewnienie dobrej jakości badań profilaktycznych poprzez wdrożenie ujednoliconej metodyki badania lekarskiego i rozpoznawanie patologii będącej skutkiem narażenia na pył azbestu zgodnie ze współcześnie przyjętymi międzynarodowymi kryteriami diagnozowania chorób azbestozależnych (Kryteria Helsińskie, 1997) (2), monitorowanie skutków zdrowotnych w zakresie układu oddechowego wśród osób zawodowo narażonych na pył azbestu, podlegających specjalistycznym badaniom lekarskim na terenie całego kraju. Umożliwi to określenie częstości występowania azbestozy, raka płuca i międzybłoniaka opłucnej z uwzględnieniem typu przetwórstwa, wieku w chwili rozpoczęcia narażenia i okresu latencji. Podstawą ustawowego zapisu o obowiązku finansowania ze środków budżetu państwa specjalistycznych badań lekarskich pracowników kiedykolwiek narażonych zawodowo na pył azbestu są powszechnie uznane zdrowotne konsekwencje tej ekspozycji w postaci azbestozy, zmian opłucnowych pod postacią blaszek, zgrubień i zwłóknień opłucnej ściennej lub trzewnej ze zwapnieniami lub bez zwapnień, a także zwiększone ryzyko występowania raka płuca i międzybłoniaków (3,4). Cechą szczególną narażenia zawodowego na pył azbestu jest występowanie patologii po długim, wynoszącym od 10 do 40 lat, okresie latencji (tj. okresie od momentu rozpoczęcia ekspozycji do wystąpienia objawów chorobowych) oraz możliwość wystąpienia choroby po zaprzestaniu pracy w narażeniu (5,6). Okresowe badania specjalistyczne pozwalają na ujawnianie zmian chorobowych w okresie przedobjawowym lub wczesnoobjawowym, co umożliwia podjęcie odpowiedniego leczenia i prowadzi do znacznego spowolnienia procesów chorobowych. Badania te są powszechnie uznanym, zalecanym i stosowanym postępowaniem profilaktycznym w stosunku do osób narażonych na pył azbestu i znajdują swój wyraz w zaleceniach Unii Europejskiej. Aktualnie większość krajów Unii Europejskiej, w których obowiązuje zakaz stosowania azbestu realizuje programy opieki profilaktycznej nad byłymi pracownikami (7,8). Zapis ustawowy dotyczący badania byłych pracowników zawodowo eksponowanych na pył azbestu w Polsce jest więc wynikiem uznania standardów światowych postępowania profilaktycznego w stosunku do osób kiedykolwiek zatrudnionych w przetwórstwie azbestu. Podkreślić należy, że niezbędnym warunkiem prawidłowo przeprowadzonych badań profilaktycznych jest stosowanie standardowych procedur obowiązujących w tego typu badaniach, prowadzonych przez różne ośrodki. Program badań profilaktycznych prowadzony według jednolitych kryteriów standardowych procedur w skali całego kraju stwarza unikalną możliwość jednoczesnego prowadzenia badań epidemiologicznych, poszerzających wiedzę na temat naturalnej historii chorób azbestozależnych, efektywności profilaktyki medycznej, a także wyjaśnienia wielu nierozstrzygniętych do tej pory kwestii m.in. dotyczących zależności dawka-efekt i kontrowersji wokół teorii bezprogowego działania włókien azbestu. We wszystkich wysoko rozwiniętych krajach świata, w których podejmowane są programy profilaktyczne, materiał w nich uzyskiwany stanowi podstawę do oceny sytuacji zdrowotnej badanej grupy, jak również prac naukowo-badawczych. Prowadzone przez zespoły naukowców z różnych krajów szacunki zapadalności oparte na ocenie zużycia azbestu i ryzyku zachorowania na nowotwory azbestozależne przy określonych dawkach kumulowanych włókien azbestu wskazują, że skutki w postaci najwyższych współczynników zapadalności przypadać będą na pierwszą połowę XXI wieku. W wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej aktualnie szacuje się na ok. 30 000 przypadków nowotworów azbestozależnych rocznie, jednocześnie wskazując na prawdopodobieństwo znacznie wyższych liczb w Europie Wschodniej. Pomimo bogatej literatury przedmiotu wiele zagadnień,

Nr 6 Program badań profilaktycznych Amiantus 453 dotyczących biologicznego działania i następstw zdrowotnych ekspozycji na pył azbestu, pozostało do tej pory nierozstrzygniętych. W 1997 r. Międzynarodowa Grupa Ekspertów: patologów, radiologów, lekarzy pulmonologów, epidemiologów, toksykologów, higienistów pracy (The International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer) na posiedzeniu w Helsinkach opracowała dokument pod nazwą Azbest, Azbestoza i Nowotwory Złośliwe Kryteria Helsinskie ( Asbestos, Asbestosis and Cancer: the Helsinki Criteria for Diagnosis and Attribution ). W dokumencie tym, poza kryteriami diagnozowania chorób azbestozależnych, zawarta została strategia postępowania profilaktycznego w stosunku do osób kiedykolwiek zawodowo narażonych na pył azbestu. Aktualnie obowiązujące w krajach Unii Europejskiej badania profilaktyczne osób narażonych na pył azbestu prowadzone są zgodnie z zaleceniami podanymi w tym dokumencie zwanym kryteria Helsinskie (2). Strategia badań profilaktycznych oraz nadzór nad masowymi badaniami przesiewowymi byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu w Polsce opracowane zostały i prowadzone są przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi w oparciu o Kryteria Helsińskie zawarte w tym dokumencie, a także o zalecenia i szczegółowo opracowane kryteria diagnozowania radiologicznego, klinicznego, histologicznego oraz oceny ekspozycji (dawki kumulowanej pyłu) w chorobach azbestozależnych (9 16). Należy podkreślić, że wspomniane, wypracowane przez ekspertów światowej rangi standardy badania profilaktycznego będą stosowane z uwzględnieniem obowiązujących w Polsce zasad, które dotyczą aktualnie zatrudnionych w narażeniu na pył azbestu (17,18). Podjęty w Polsce program badań profilaktycznych osób narażonych zawodowo na pył azbestu ma charakter przesiewowego badania masowego (screening), które podlega ściśle określonym zasadom metodycznym (19 21). Przy podejmowaniu tak szeroko zakrojonych badań o dużej randze społecznej niezbędna jest ich merytoryczna poprawność, a procedury badania powinny uwzględniać międzynarodowe doświadczenia i aktualne zalecenia ekspertów w organizacji i przeprowadzaniu tego typu programów profilaktycznych, ukierunkowanych na wykrywanie patologii azbestozależnych. Przyjęta metodyka jest zgodna ze standardami międzynarodowymi,stosowanymi w tych badaniach i zaleceniami zawartymi w dyrektywach Unii Europejskiej (22). Dla potrzeb programu wypracowana została ujednolicona strategia masowych badań profilaktycznych osób narażonych zawodowo w zakładach wyrobów azbestowych w Polsce (program Amiantus ) oraz zalecana dokumentacja badania. Wszystkie ośrodki prowadzące badanie otrzymały aktualnie obowiązujące wg standardów światowych kryteria kliniczne, radiologiczne, spirometryczne, histologiczne oraz o- ceny narażenia rozpoznawania chorób azbestozależnych: azbestozy, międzybłoniaka, raka płuca, wg ustaleń helsińskich z 1997 r. Osoby uczestniczące w badaniu (lekarze, pielęgniarki i pozostały personel) zostały zapoznane z celami i zasadami funkcjonowania programu. Określone zostały zasady gromadzenia informacji o narażeniu zawodowym oraz opracowana została dokumentacja umożliwjająca ocenę narażenia (określenie typu azbestu, dawki kumulowanej). Na potrzeby programu Amiantus opracowana została Karta Badania, którą lekarz prowadzący badanie wypełnia dla każdego badanego i przesyła do IMP w Łodzi,w celu prowadzenia monitoringu skutków zdrowotnych w całej objętej badaniem populacji (załącznik). Koordynacja organizacji badania umożliwi uzyskanie materiału w oparciu o ujednoliconą metodykę oraz utworzenie krajowego rejestru osób narażonych na pył azbestu, co pozwoli na dalsze monitorowanie stanu zdrowia, a więc realizację ustawowego zapisu o obowiązku badań profilaktycznych osób narażonych zawodowo na pył azbestu. Utworzenie krajowego rejestru osób narażonych zawodowo na pył azbestu jest dyrektywą Unii Europejskiej (22). W wyniku realizacji programu w 2001 r. spośród 1627 osób przebadanych, dla których przysłano do ośrodka koordynacyjnego Karty Badania, u 173 osób (11%) rozpoznano pylicę azbestową, u 3 osób rozpoznano raka płuca, a u 4 osób międzybłoniaka opłucnej. Zmiany w stosunku do poprzedniego badania zaobserwowano u 16% osób, w tym u 13% były to zmiany radiologiczne. Wśród zbadanych osób u ok. 10% była stwierdzona choroba zawodowa. W trakcie realizacji programu stwierdzono, że lista 17 zakładów pracy zawarta w Ustawie o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest nie wyczerpuje liczby zakładów pracy, w których pracownicy byli eksponowani zawodowo na pył azbestu przy procesach przetwórstwa surowca w skali całego kraju. Stwarza to rażącą nierówność podmiotów przy dostępie do świadczeń medycznych, wynikających z tej Ustawy. Dlatego też opracowany w styczniu 2002 r. przez Głównego Inspektora Sanitarnego wykaz zakładów pracy, których pracownicy powinni zostać objęci o- pieką medyczną, obejmował dodatkowo 11 zakładów. Kryterium ich zamieszczenia w wykazie było stosowanie w przeszłości azbestu jako głównego składnika lub dodatku do produkowanych wyrobów w postaci surowca. Włączenie tych zakładów stanowi przedmiot projektu nowelizacji Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Należy jednak zaznaczyć, że ustawa dotyczy tylko pracowników zakładów przetwórstwa, zaś w wielu zakładach pracy nie znajdujących się w wykazie, np. stocznie, zakłady remontowe sprzętu komunikacyjnego, stężenie pyłu azbestu wielokrotnie przekraczało obowiązujący normatyw (NDS). Dotyczy to także takich grup zawodowych, jak np. izolarze, pracownicy budownictwa. Niewątpliwie rozważyć należy konieczność objęcia opieką medyczną tych grup pracowników zawodowo intensywnie narażonych na pył azbestu. PIŚMIENNICTWO 1. Ustawa z 26 listopada 1998 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. DzU nr 156, poz. 1018, 1998 [z późniejszymi zmianami].

454 N. Szeszenia-Dąbrowska, Z. Szubert Nr 6 2. Asbestos, asbestosis, and cancer: the Helsinki criteria for diagnosis and attribution [skrócony raport]. Scand. J. Work. Environ. Health 1997, 23, 311 316. 3. Szeszenia-Dąbrowska N., Wilczyńska U., Szymczak W.: Ryzyko choroby nowotworowej w przemyśle azbestowo-cementowym w Polsce. Med. Pr. 1997, 48, 5, 473 483. 4. Szeszenia-Dąbrowska N., Wilczyńska U., Szymczak W.: Mortality of workers at two asbestos-cement plants in Poland. Int. J. Occup. Med. Environ. Health 2000, 13, 2, 121 130. 5. Indulski J., Szeszenia-Dąbrowska N.: Asbestos in Poland. Proceedings of the Asbestos Symposium for the Countries of Central and Eastern Europe. 4 6 grudnia 1997, Budapest, Hungary. People and Work Research Reports No. 19. Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 55 62. 6. Szeszenia-Dąbrowska N., Szymczak W., Wilczyńska U.: Występowanie międzybłoniaka opłucnej w Polsce w latach 1980 1993. Przegl. Epidemiol. 1996, 4, 447 455. 7. Asbestos program 1987 1992 [raport końcowy]. Wyd. 2. Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki 1994. 8. Koskinen K., Rinne J.P., Kivekas J., Zitting A., Tossavainen A., Roto P. Reijula, Huuskonen M.S.: Screening of asbestos-induced diseases 1990 1992 [raport końcowy]. Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki 1995. 9. Henderson D.W., Shilkin K.B., Whitaker D.: Early diagnosis of asbestosrelated diseases. Are screening programmes justifiable? Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finland. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsniki 1997, ss. 80 84. 10. Hillerdal G.: Criteria for clinical diagnosis: Lung function and symptoms. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finalnd. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 46 49. 11. Hillerdal G.: Radiological criteria: Pleural changes. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finaland. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health 1997, ss. 41 45. 12. International Labour Office. Guidelines for the use of ILO International Classification of Radiographs of Pneumoconioses. ILO, Geneva1980. 13. Parker J.E.: Radiological criteria. The use of chest imaging techniques in asbestos-related diseases. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, 13. Helsinki, Finland. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 28 40. 14. Rantanen J., Henderson D.W.: Criteria for diagnosis and attribution of asbestos diseases. Proceedings of the Asbestos Symposium for the Countries of Central and Eastern Europe, 4 6 grudnia 1997, Budapest, Hungary. People and Work.Research Reports No. 19. Finnish Institute of Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 12 18. 15. Roggli V.L.: Criteria for clinical diagnosis: Histological criteria. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finland. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 50 57. 16. Tossavainen A.: Asbestos, asbestosis and cancer. Exposure criteria for clinical diagnosis. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finland. People and Work, Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsinki 1997, ss. 8 27. 17. Marek K.: Zasady orzekania o zdolności do pracy w chorobach zawodowych układu oddechowego. Med. Pr. 2002, 53, 3, 245 252. 18. Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. DzU nr 69, poz. 332, 1996. 19. Langard S., Haug T.: Screening and early diagnosis of asbestosis and asbestos-related cancers. Proceedings of an International Expert Meeting on Asbestos, Asbestosis and Cancer. 20 22 stycznia 1997, Helsinki, Finland. People and Work Research Reports No. 14. Finnish Institute and Occupational Health, Helsniki 1997, ss. 85 91. 20. Wagner G.R.: Screening and surveillance of workers exposed to asbestos. Proceedings of the Asbestos Symposium for the Countries of Central and Eastern Europe, 4 6 grudnia 1997, Budapest, Hungary. People and Work, Research Reports No. 19. Finnish Institute 21. Marek K.: Skrining i monitoring pracowników narażonych na pyły mineralne. Med. Pr. 2000, 4 Supl. 13, 5 64. 22. Council directive of 19 September 1983 on the protection of workers from the risks related to exposure to asbestos at work (second individual Directive within the meaning of Article 8 of Directive 80/1107/EEC). Off. J. no. L263, 24/09/1983, ss. 35 32. Adres autorek: Św. Teresy 8, 90-950 Łódź, e-mail: neonila@imp.lodz.pl Nadesłano: 4.11.2002 Zatwierdzono: 22.11.2002

Nr 6 Program badań profilaktycznych Amiantus 455 Załącznik Program Amiantus Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 90-950 Łódź, ul. Św. Teresy 8 tel. (0-42) 631-45-67... KARTA BADANIA I... Nr identyfikacyjny IMP Zakład w dniu... I. Dane osobowe............ Imię i nazwisko data urodzenia imię ojca Adres... PESEL Aktualnie: pracuje zawodowo prowadzi gosp. rolne emeryt rencista bezrobotny II. Praca i narażenie na pył azbestu 1. Zatrudnienie w zakładzie od roku... do roku... 2. Ogółem liczba lat... 3. Należy zaznaczyć wszystkie stanowiska, na których pracownik był zatrudniony i podkreślić to na którym pracował najdłużej: Liczba lat: 3.1. przygotowawcze (zasyp surowca)... 3.2. bezpośrednio produkcyjne (należy podać nazwy stanowisk i krótko opisać wykonywane czynności)......... 3.3. obsługa produkcji (mechanicy, elektrycy)... 3.4. transport wewnętrzny... 3.5. transport zewnętrzny... 3.6. magazyny (jakie)...... 3.7. pomocnicze (dozorca, strażnik, portier, sprzątaczka)... 3.8. administracyjne (pracownicy biurowi)...... 3.9. inne (proszę wymienić jakie)...... 4. Stężenia pyłu azbestu na stanowisku: mg/m 3 od... do..., wł/ml od...do... 4.1. Średnie stężenie: mg/m 3..., wł/ml...

456 N. Szeszenia-Dąbrowska, Z. Szubert Nr 6 III. Palenie papierosów 1. Czy kiedykolwiek palił papierosy? Nie przejść do pkt. IV (tzn. co najmniej 1 papieros dziennie) Tak Ile papierosów wypalał przeciętnie dziennie?...szt. Ile miał lat gdy zaczął regularnie palić papierosy?... lat 2. Czy aktualnie pali papierosy? Nie Ile miał lat kiedy przestał palić?... lat Tak Ile papierosów wypala przeciętnie dziennie?...szt. Badanie układu oddechowego I IV. Czy pacjent ma stwierdzoną chorobę zawodową Nie Tak Jeśli Tak - jaką?..., Kiedy?... V. Zdjęcie rtg kl. piersiowej Jakość zdjęcia wg skali (1,2,3,4) 1. W normie Nie Tak 2. Zmiany opłucnowe (zgrubienia, blaszki) Nie Tak 3. Zacienienia kod wg klasyfikacji pylic MBP... Nie Tak 4. Podejrzenie nowotworu Nie Tak 5. Inne... Nie Tak VI. Wzrost: Masa ciała kg BMI (kg/m 2 ) VII. Spirometria: FVC=... l, FEV 1 =... l, FEV 1 %=... % VIII. Gazometria: po 2 =. mm Hg, pco 2 =...mm Hg, O 2 sat =...% IX. Rozpoznanie kliniczne 1. Pylica azbestowa kryteria rtg kryteria mieszane 2. Przewlekłe zapalenie oskrzeli proste obturacyjne śluzowo-ropne 3. Astma oskrzelowa 4. Rozedma płuc 5. Gruźlica płuc 4. Rak płuca 7. Międzybłoniak opłucnej 8. Inne...... X. Czy stwierdza się postęp zmian w stosunku do poprzedniego badania? bad. klinicznym Tak rtg Nie Nie można określić spirometria gazometria XI. Zalecenia lekarskie (skierowania) a) badanie laryngologiczne b) tomografia komputerowa c) inne, jakie... XII. Wskazania do leczenia sanatoryjnego Nie Tak XIII. Termin następnego badania:...... Pieczęć i podpis lekarza a