Szkodliwe oddziaływanie azbestu na zdrowie ludzi

Transkrypt

1 Szkodliwe oddziaływanie azbestu na zdrowie ludzi dr n. med. B. Świątkowska Kierownik Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego związanych z Azbestem

2 Rodzaje azbestu Grupa serpentynów chryzotyl (85-90%) ogólnego zużycia Grupa azbestów amfibolowych krokidolit, amozyt, antofilit oraz tremolit i aktynolit

3 Charakterystyka właściwości fizyko-chemicznych

4 Produkcja azbestu na świecie w 2014 roku

5 Zużycie azbestu na świecie w tonach

6 Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu Ryzyko wchłaniania drogą pokarmową i przez skórę jest znikome Włókna osadzone na skórze lub ubraniu mogą być przyczyną narażenia wtórnego

7 Azbest jest groźny w przypadku emisji włókien do powietrza atmosferycznego Emisja następuje w wyniku: degradacji materiałów zawierających azbest innych uszkodzeń mechanicznych materiałów zawierających azbest np.: łamanie, kruszenie

8 Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne (o średnicy poniżej 3 µm i długości powyżej 5 µm) tj. takie, które z powietrzem dostają się do pęcherzyków płucnych, skąd mogą penetrować tkankę płucną

9 W procesie oczyszczania płuca niewątpliwie negatywną rolę odgrywają czynniki zewnętrzne, takie jak dym tytoniowy i inne zanieczyszczenia powietrza

10 rodzaj azbestu rozmiar włókien azbestowych stężenie włókien azbestu długość trwania narażenia rodzaj ekspozycji kumulowana dawka włókien respirabilnych (iloczyn średniego stężenia pyłu i czasu trwania ekspozycji) efektywność biologicznych mechanizmów

11 Ekspozycja zawodowa (pylica azbestowa, zmiany opłucnowe, rak płuca, międzybłoniak) parazawodowa (domowa) (międzybłoniak opłucnej, rak płuca) środowiskowa (międzybłoniak, rak płuca, zmiany opłucnowe)

12 Pylica azbestowa śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej proces zwłóknieniowy może ujawnić się po wielu latach i jest kontynuowany nawet po zaprzestaniu narażenia obserwowana tylko w warunkach narażenia zawodowego (ok % pracujących z azbestem) przy stężeniach włókien azbestu przekraczających wartości dopuszczalne

13 Zmiany opłucnowe mogą występować pod postacią blaszek opłucnych (zlokalizowane zgrubienia opłucnej) i rozlanych zgrubień opłucnych nie mają większego znaczenia klinicznego zwykle towarzyszą procesom włóknienia sąsiadującej tkanki płucnej

14 Rak płuca najczęstszy nowotwór azbestozależny nie różni się patomorfologicznie i przebiegiem klinicznym od raków płuca uwarunkowanych inną etiologią minimalny okres latencji wynosi 10 lat (największe ryzyko lat od ekspozycji) ryzyko wystąpienia raka płuca u osób narażonych na azbest wykazuje synergizm z paleniem papierosów

15 Międzybłoniaki Zdecydowanie rzadziej stwierdza się międzybłoniaka otrzewnej (błony surowiczej pokrywającej ściany i narządy jamy brzusznej) oraz osierdzia (otaczającego serce)

16 Międzybłoniak nowotwór złośliwy swoisty dla ekspozycji na azbest (1960 r.) może się rozwijać w warunkach ekspozycji zawodowej, parazawodowej i środowiskowej przeżywalność: ok. 1,5 roku występuje najczęściej powyżej 60 r.ż. liczba lat od pierwszego kontaktu z azbestem (latencja): lat brak zależności z paleniem tytoniu

17 Międzybłoniak i rak płuca w zależności od zużycia azbestu w zakładach przetwórstwa azbestu

18 Choroby zawodowe azbestozależne w Polsce pylica azbestowa, choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu (rozległe zgrubienia opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia, wysięk opłucnowy), nowotwory złośliwe (rak płuca, rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej lub otrzewnej), przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli

19 Choroby zawodowe azbestozależne w Polsce W okresie ogółem stwierdzono 4983 przypadki chorób zawodowych wywołanych pyłem azbestu

20 Choroby zawodowe azbestozależne w Polsce Wiek i czas trwania narażenia pacjentów

21 Choroby zawodowe azbestozależne w Polsce

22 Program Amiantus badania profilaktyczne byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu realizowane są na mocy Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest badaniami objęci są byli pracownicy 28 zakładów pracy wymienionych w załączniku nr 4 do Ustawy program został wdrożony w 2001 r, finansowany jest z budżetu przez Ministerstwo Zdrowia, Departament Zdrowia Publicznego

23 Program Amiantus prowadzony przez 13 ośrodków medycyny pracy na terenie całego kraju zasady przeprowadzania badań (tryb, zakres, częstotliwość) oraz sposób sprawowania nadzoru nad ich przeprowadzaniem zostały uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji

24 Program Amiantus W ramach programu w latach roku przebadanych zostało 7687 osób, w tym 4829 mężczyzn (62,8%) i 2858 kobiet (37,2%) byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu, dla których przeprowadzono łącznie profilaktycznych badań lekarskich

25 Liczba osób badanych w latach Zakład pracy Liczba osób Fomar Roulunds S.A. - Marki k/warszawy 885 Zakład Materiałów Hydroizolacyjnych COBRPIB - Pruszków 14 Pruszkowskie Zakłady Materiałów Izolacyjnych - Pruszków 76 Zakłady Wyrobów Azbestowo-Cementowych - Małkinia k/ostrowi Mazowieckiej 528 Fabryka Styropianu i Wyrobów Pokryciowych PP Izolacja - Wierzbica k/radomia 844 Dachy Szczucińskie Sp. z o.o. - Szczucin 603 Wytwórnia Uszczelek Morpak Sp. z o.o. - Gdańsk 225 Zakłady Wyrobów Uszczelniających i Termoizolacyjnych Polonit Sp z o.o. - Łódź 603 Lubelskie Zakłady Eternitu - Lublin 424 Zakład Produkcji Płytek Azbestowo-Cementowych - Końskowola k/puław 58 Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacji Budowlanej Izolacja - Jarocin 28 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe Izopol S.A. - Trzemeszno 641 Zakłady Wyrobów Azbestowo-Cementowych COBRPIB - Katowice 17 Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacji Budowlanej Izolacja - Ogrodzieniec 810 Fabryka Odzieży i Tkanin Żaroodpornych Izo-Term Sp. z o.o. -Gryfów Śląski 314 PP Gambit Zakład Pracy Chronionej - Lubawka 640 Fabryka Płyt Filtracyjnych Filtr Pilchowice k/lwówka Śląskiego 65 Metsa Tissue S.A. (Warszawskie Zakłady Papiernicze) Konstancin-Jeziorna 532 KONIMPEX Sp z o.o. Konin oddz. w Sokółce 26 Wytwórnia Materiałów Izolacyjnych Azbestowo-Cementowych Żelechy gm.piątnica - Zakłady Chemiczne i Tworzyw Sztucznych Boryszew S.A. -Sochaczew 15 Przedsięb. Produkcyjno-Wdrożeniowe "Polinova" w Katowicach, Z-d w Trzebini 100 Wytwórnia Uszczelek "Morpak" Sp. Z o.o. - Łapino - Kombinat Budowlany - Włocławek - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna - Parczew 17 POLIFARB-CIESZYN S.A. - Wrocław 100 PPHU HAMEX (Okładziny hamulcowe) - Wrocław 1 PILKINGTON POLSKA (Huta Szkła) - Sandomierz 121 Razem 7687

26 Wyniki badań profilaktycznych według liczby badań

27 Program Amiantus W strukturze osób zgłaszających się na badanie profilaktyczne przeważały osoby w wieku lat, o stażu pracy powyżej 10 lat i okresie latencji lat

28 Program Amiantus wśród 7687 osób badanych w programie w latach roku u 1992 osób (25,9%) stwierdzono chorobę zawodową pylica azbestowa występowała u 1667 osób, rak płuca u 104 pracowników, międzybłoniak u 68 przypadków zmiany opłucnowe w obrazie rtg występowy u 3562 osób (46,3%), zacienienia miąższu płucnego u 4974 osób (64,7%) ogółem pogorszenie w stosunku do poprzedniego badania klinicznego dotyczyło 26,4% osób badanych, w tym w badaniu rtg pogorszenie odnotowano (11,9%)

29 Podsumowanie Mimo upływu ponad 19 lat od zaprzestania produkcji wyrobów azbestowych rozpoznawane są ciągle nowe przypadki pylicy azbestowej i nowotworów azbestozależnych wśród osób w przeszłości narażonych na pył azbestu Skutki zawodowego narażenia na pył azbestu będą się jeszcze pojawiać przez najbliższe lat

30 Dziękuję za uwagę Kontakt: dr n. med. Beata Świątkowska Ośrodek Referencyjny Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego związanych z Azbestem Zakład Epidemiologii Środowiskowej Instytut Medycyny Pracy w Łodzi ul. Św. Teresy Łódź tel. (42) fax. (48 42) beata.swiatkowska@imp.lodz.pl