Użyteczność usług firm audytorskich

Accountants & business advisers Użyteczność usług firm audytorskich Wyniki badań ankietowych 2013 r.

Accountants & business advisers Spis treści 1. Wstęp. 2. Charakterystyka grupy badawczej i obszary zagadnień aniektowych. 3. Czego oczekujemy od audytora? 3.1 Wartość dodana badania sprawozdania finansowego? 3.2 Kryteria wyboru audytora marka synonimem jakości? 3.3 Komunikacja z audytorem podstawą sukcesu? 4. Doradca podatkowy profilaktyka podatkowa czy pomoc w kryzysie? 5. Firma konsultingowa 3 4 5 5 7 8 10 11 5.1 Partner na stałe czy sporadyczne wsparcie w biznesie? 5.2 Obszary wsparcia strategia biznesu czy elementy jej realizacji? 12 11 6. Outsourcing kadr i płac korzystna alternatywa? 13 7. Outsourcing rachunkowości jak zachować kontrolę nad sprawozdawczością? 14 8. Szkolenia z zakresu finansów różnica między rozwojem a stagnacją? 15 9. Podsumowanie wyników badania. 16

1 Wstęp Przemiany, które nastąpiły w okresie ostatnich 20 lat w polskiej gospodarce i na polskim rynku wywarły znaczący wpływ na rozwój usług oferowanych przez firmy audytorskie. Zarówno firmy doradcze jak również pozostali uczestnicy rynku zdają sobie sprawę z rosnącej konieczności coraz bardziej wszechstronnej i dogłębnej współpracy, jaką wymusiła transformacja i jaką wymuszają postępujące zmiany regulacji. PKF przeprowadził badanie ankietowe, którego wyniki określają postawę uczestników rynku względem usług audytorskich, konsultingowych, rachunkowych, podatkowych i szkoleniowych. W obszarze usług audytorskich istotnym aspektem, który będzie miał w przyszłości wpływ na zakres współpracy, jest przewidywana zmiana regulacji dyrektyw Parlamentu Europejskiego ograniczająca obowiązki badania sprawozdań finansowych mniejszych firm oraz zwiększająca wymogi jakościowe rewizji finansowej dla jednostek zainteresowania publicznego. Może to skutkować zmianą struktury oferowanych przez firmy audytorskie usług i rozszerzeniem ich zakresu. Zmiany następują również w obszarze ogólnie pojętego konsultingu. Rola usług z zakresu doradztwa biznesowego znacząco wzrasta. W dobie redukcji kosztów, szybkiej informatyzacji, powstawania nowych produktów oraz częstych zmian przepisów coraz szybciej następuje ścisła specjalizacja w zakresie oferowanych usług. Nasze pytania miały za zadanie określić, jak rozwój gospodarki i postępujące zmiany regulacji prawnych są postrzegane przez przedsiębiorców oraz jak wzmocnić użyteczność usług oferowanych dla otoczenia biznesowego. Niniejszy raport sporządzony został przez ekspertów PKF, ale należy zauważyć, że jego powstanie stało się możliwe wyłącznie dzięki reprezentantom polskiego biznesu, którzy wzięli udział w badaniu ankietowym. Raport powstał w oparciu o wybraną grupę respondentów, nie stanowi więc formy badania opinii publicznej i nie należy jego wyników ekstrapolować na całą gospodarkę. Raport dotyczy znacznej części rynku postanowiliśmy udostępnić go wszystkim jego uczestnikom pamiętając, że powstał właśnie dzięki nim. Mamy nadzieję, że okaże się dla Państwa równie wartościowy jak okazał się dla nas. 3

2 30% 3% 3% 3% 3% Charakterystyka próby badawczej pod kątem rodzajów podmiotów 9% 13% 9% 16% Przedsiębiorstwa Domy maklerskie 3% 3% 3% Banki, firmy ubezpieczeniowe Media Kancelarie prawne 25% 19% Stowarzyszenia, Izby, Instytucje KIBR Firmy doradcze Uczelnie Charakterystyka próby badawczej pod kątem grupy zawodowej responedntów 58 % Charakterystyka grupy badawczej i obszary zagadnień ankietowych W badaniu wzięło udział 219 respondentów. Były to osoby zarządzające firmami (w tym takimi, których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie), domami maklerskimi, kancelariami prawnymi, ale również reprezentanci samej GPW S.A., Krajowej Izby Biegłych Rewidentów oraz takich organizacji jak Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych i reprezentanci mediów. Próba była bardzo charakterystyczna, gdyż obejmowała respondentów cechujących się dużą wiedzą z zakresu finansów, zarządzających bądź współpracujących z dużymi i średnimi przedsiębiorstwami. Są oni potencjalnymi odbiorcami usług stanowiących przedmiot badania. Dzięki temu wyniki badania dały realny wgląd w podejście największych i najprężniej rozwijających się podmiotów działających na rynku do zagadnień będących tematem ankiety. Pozwoliło to określić ich stanowisko względem wybranych usług świadczonych przez firmy audytorskie i doradcze. Ankieta składała się z 9 pytań. Wszyscy uczestnicy badania otrzymali specjalne piloty, na których zdalnie wybierali odpowiedź najbardziej zgodną ze swoją opinią. Zadaliśmy naszym gościom reprezentantom rynku pytania z obszarów audytu, doradztwa podatkowego, konsultingu, outsourcingu usług oraz szkoleń dotyczące: 1. Postrzegania wartości dodanej badania sprawozdania finansowego spółki. 2. Podstawowych kryteriów przyjmowanych przy wyborze audytora. 3. Charakterystyki najważniejszych elementów komunikacji z audytorem. 4. Okoliczności podejmowania współpracy z doradcą podatkowym. 5. Powodów, dla których poszukiwany jest kontakt z firmą konsultingową. 6. Zagadnień zlecanych firmie konsultingowej. 7. Zapotrzebowania na outsourcing kadr i płac. 8. Korzyści wynikających z outsourcingu ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości. 9. Podejścia do szkolenia kadry kierowniczej i pracowników z zakresu rachunkowości, finansów i podatków. Przeprowadzając badanie mieliśmy na celu wskazanie możliwości dostosowania oferowanych usług do zmieniających się potrzeb klientów. Szukaliśmy dostosowania, które umożliwiłoby dalszy rozwój współpracy pomiędzy firmami audytorskimi i doradczymi a biznesem. Członkowie zarządów Dyrektorzy finansowi Radcy Prawni Członkowie rad nadzorczych Profesorowie Redaktorzy 4

3 Czego oczekujemy od audytora? Wartość dodana badania sprawozdania finansowego Poddanie sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta jest wymogiem wynikającym z ustawy o rachunkowości, która jasno określa kryteria jednostek zobligowanych do uzyskania pisemnej opinii o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami rachunkowości oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki. Jak pokazało badanie, prawie 90% respondentów widzi wyraźną wartość dodaną wypływającą z badania sprawozdania finansowego. Dla prawie 50% respondentów potencjałem oferowanym poprzez badanie sprawozdania finansowego jest możliwość przedyskutowania słabości organizacji systemu rachunkowości i kontroli wewnętrznej. Wskazuje to na rosnące oczekiwania respondentów dotyczące roli audytora w firmie. Przedsiębiorcy oczekują doradztwa i wsparcia w identyfikacji punktów krytycznych i przeprowadzeniu zmian w organizacji wewnętrznej firmy, czyli audytu procedur wewnętrznych gwarantujących bezpieczeństwo działania firmy. Dla 28,3% respondentów najważniejszą wartością dodaną badania sprawozdania finansowego spółki jest przeprowadzone w jego trakcie doradztwo ze strony audytora dotyczące ujęcia zdarzeń gospodarczych, a więc zadanie wykraczające poza typowy zakres rewizji finansowej. Grupa ta traktuje badanie jako szansę zwiększenia kompetencji zespołów finansowych i oczekuje od audytora możliwości wymiany poglądów, zwłaszcza w zakresie ujęcia w sprawozdaniu finansowym specyficznych zdarzeń gospodarczych, w tym możliwych planowanych transakcji, takich jak połączenia, przejęcia czy znaczące inwestycje. Powyższy wniosek potwierdza dodatkowo 11,8% badanych, zwracających uwagę na aspekty edukacyjne i motywacyjne dla zespołu finansowo-księgowego. Przedsiębiorcy ci uważają, że biegły rewident podczas badania może równocześnie udzielać informacji pracownikom komórek finansowo-księgowych i wyjaśniać wątpliwości dotyczące obowiązujących przepisów. Jedynie 10,2% respondentów nie zauważa żadnej wartości dodanej i uważa, że badanie sprawozdania finansowego to jedynie obowiązek ustawowy. Audyt uważany jest przez tę grupę respondentów za zło konieczne. Jego pozytywna strona jako efektywnego narzędzia public relations, nie jest dostrzegana. Może to oznaczać, że ta część respondentów uważa audyt za niezbyt pożądane narzędzie nadzoru korporacyjnego i dodatkowej rynkowej kontroli lub też nie jest w pełni świadoma potencjału jaki oferuje im badanie sprawozdania finansowego. Prawdopodobnie ta grupa respondentów należy do grona, dla którego cena jest podstawowym kryterium przy wyborze audytora. Najważniejsza wartość dodana badania sprawozdania finasowego spółki to: 11,8% 10,2% 28,3% 49,7% Możliwość przedyskutowania słabości organizacji systemu rachunkowości i kontroli wewnętrznej. Wymiana poglądów na temat ujęcia rachunkowego specyficznych zdarzeń gospodarczych, w tym planowanych transakcji. Aspekty edukacyjne i motywacyjne dla zespołu finansowo-księgowego w trakcie realizacji badania sprawozdania. Nie zauważam żadnej wartości dodanej badanie sprawozdania finansowego to tylko obowiązek ustawowy. 5

Rekomendacje audytora mogą służyć w przyszłości nie tylko optymalizacji zagrożeń, ale także wykorzystaniu szans poprzez zmiany utartych, dawno nieanalizowanych procesów biznesowych. Dostrzega to prawie 90% ankietowanych. Tak więc audytor jako niezależny podmiot zewnętrzny, formułując swoje stanowisko dotyczące sprawozdania finansowego, może zainicjować jednocześnie proces zmian w organizacji i w zarządzaniu przedsiębiorstwem, jak też udzielić wsparcia w budowie struktury planowanych transakcji. Jak widać oczekiwania rynku zmierzają w kierunku aktywnej roli audytora w ulepszaniu systemów rachunkowości i kontroli wewnętrznej istniejących w przedsiębiorstwie; edukacji zespołów finansowych, czyli de facto doradztwa. Widać tu wyraźną lukę pomiędzy obowiązującymi przepisami literalnie określającymi cel i sposób rewizji finansowej, a oczekiwaniami rynku. Przewidywane zmiany regulacji w zakresie rewizji finansowej ukierunkowane są na istotne ograniczenie możliwości świadczenia jednocześnie innych usług dla podmiotu badanego, poprzez stworzenie list usług niemogących towarzyszyć usłudze rewizji finansowej. Celem tych regulacji jest zabezpieczenie należytej niezależności audytora. 6

Kryteria wyboru audytora marka synonimem jakości? Oczekiwania przedsiębiorców względem jakości badania sprawozdania finansowego wpływają na kryteria, jakimi kierują się oni przy wyborze biegłego rewidenta. Wyniki wskazują, że 36,7% badanych przy wyborze audytora kieruje się marką. Kładąc na nią priorytet, respondenci chcą sobie zapewnić poczucie bezpieczeństwa wynikające z przeprowadzenia audytu przez dużą i znaną na rynku firmę. Marka audytora staje się synonimem oczekiwanej jakości usług. Ponieważ w ankiecie brało udział wielu przedstawicieli spółek, których akcje notowane są na GPW S.A., stąd reprezentowany pogląd, że przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego przez firmę dysponującą rozbudowanymi procedurami i stosownie dużym ubezpieczeniem, wydaje się być naturalny. Jest to według tej grupy badanych przedsiębiorców dobrze postrzegane przez inwestorów, stanowiąc tym samym fragment szerzej rozumianego public relations. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że w praktyce około 100 z ponad 1,7 tysięcy podmiotów uprawnionych do badania dokonuje rewizji finansowej we wszystkich jednostkach zainteresowania publicznego w Polsce. Za podstawowe kryterium przy wyborze audytora 23,6% respondentów uznało cenę oferowanej usługi. W poprzednim pytaniu 10,2% tej samej grupy badawczej oceniło badanie sprawozdania jedynie jako obowiązek ustawowy można zaryzykować twierdzenie, że pozostałe 13,4% osób chciałoby otrzymać doskonałą usługę w postaci audytu za jak najniższą cenę, co w praktyce jest trudne do realizacji. Aż dla 22,1% opiniodawców, najważniejszym kryterium przy wyborze firmy audytorskiej jest bezpośredni kontakt i dobre relacje z osobą przeprowadzającą badanie sprawozdania finansowego. Z jednej strony jest to podejście bardzo naturalne, bo przewidywalność i zaufanie to istotne wartości, jednak z drugiej może wystąpić zagrożenie niezależności przeprowadzonego audytu i zasad etyki zawodowej. Jedynie 17,6% respondentów, przy wyborze audytora zwraca uwagę na dodatkowe usługi, oferowane przez firmę jako towarzyszące badaniu. Świadczy to o tym, że dobra jakość i niezależność audytu ma większą wartość niż świadczone przez audytora dodatkowe bezpłatne usługi. Podstawowe kryteria przyjmowane przy wyborze audytora: 22,1% 17,6% 23,6% Marka firmy audytorskiej. 36,7% Cena za realizację badania sprawozdania finansowego. Bezpośrednia znajomość i dobry kontakt z audytorem. Dodatkowe usługi, które firma audytorska oferuje jako towarzyszące badaniu sprawozdania finansowego. 7

Komunikacja z audytorem podstawą sukcesu? Najważniejszym elementem komunikacji z audytorem jest: 19,4% 23% 3,7% 53,9% Komunikowanie zauważonych przez audytora nieprawidłowości na bieżąco, wyprzedzająco w stosunku do wydanej opinii o sprawozdaniu. Jasno sprecyzowany harmonogram prac rewizyjnych i bieżące monitorowanie postępujących prac rewizyjnych. Bezpośredni kontakt z audytorem kluczowym podpisującym opinię, a nie tylko z członkami zespołu audytowego. Wyprzedzający sygnał ze strony audytora o niemożności dotrzymania terminów wynikających z umowy z podaniem ich przyczyn. Aż 53,9% naszych respondentów przyznaje, że najważniejszym elementem współpracy z audytorem jest komunikowanie zauważonych przez audytora nieprawidłowości na bieżąco, wyprzedzająco w stosunku do wydanej opinii o sprawozdaniu. Jest to zrozumiałe, bowiem pozwala wyeliminować wcześniej potencjalne błędy, które mogłyby mieć wpływ na wydanie innej niż bez zastrzeżeń opinii z badania sprawozdania finansowego. Dodatkowo, a może przede wszystkim, jest to odzwierciedleniem oczekiwań przedsiębiorców dotyczących możliwości przedyskutowania słabości organizacji systemu rachunkowości i kontroli wewnętrznej, czy też sposobu ujęcia w sprawozdaniu finansowym specyficznych transakcji gospodarczych. Procedury rewizyjne prowadzone przez audytora obejmują szeroki zakres czynności związanych z poznaniem jednostki, identyfikacją ryzyk obciążających jednostkę, a także sporządzeniem wielu testów zgodności i wiarygodności, których celem jest potwierdzenie informacji finansowej. Audytor nie tylko pozyskuje te informacje, ale również dokonuje ich analizy posiłkując się zawodowym sceptycyzmem. Niezwykle istotna dla rewidenta w powyższej materii jest prawidłowa komunikacja z organami spółki. Audytor współpracując z Zarządem i Radą Nadzorczą firmy pozyskuje określone informacje pozwalające na ostateczne przygotowanie zwrotnych rekomendacji wpływających na zwiększenie efektywności zarządzania i wzrost wartości spółki. Dotyczy to zarówno zagrożeń obciążających spółkę w związku z niedoskonałością systemów kontroli wewnętrznej (ryzyko defraudacji), systemów rachunkowości (ryzyko błędnej sprawozdawczości), ale też bardziej niebezpiecznego dla funkcjonowania jednostki ryzyka płynności często będącego pokłosiem braku informacji o ryzykach kontroli i systemów rachunkowości. W komunikacji z audytorem istotny dla 23% badanych jest jasno sprecyzowany harmonogram prac rewizyjnych i bieżące jego monitorowanie. Jest to element dość istotny z punktu widzenia planowania pracy zespołów księgowych w firmach, szczególnie w okresach sprawozdawczych. Świadczy również o poważnym i profesjonalnym podejściu do usługi rewizji finansowej przez audytora. Dla 19,4% respondentów najistotniejszym elementem w komunikacji jest bezpośredni kontakt z audytorem kluczowym. Dla tych respondentów kontakt z członkami zespołu wykonującymi procedury rewizji jest niewystarczający. Zarząd i Rada Nadzorcza oczekują od kluczowego biegłego rewidenta partnerstwa we współpracy, bezpośredniej komunikacji i wymiany informacji. Jedynie dla 3,7% ankietowanych kluczowym elementem w komunikacji z audytorem są wyprzedzające sygnały od audytora o niemożności dotrzymania terminów wynikających z umowy z podaniem ich przyczyn. Nie oznacza to wcale, że informacja ta jest w ogóle nieznacząca. Mieści się ona bowiem w szerzej rozumianym bieżącym monitoringu harmonogramu, wzmacnia więc aspekt terminowości. 8

Usługi audytorskie wnioski Analiza podejścia badanej grupy do audytorów i świadczonych przez nich usług pokazuje, że prawie 90% respondentów widzi wyraźną wartość dodaną wypływającą z badania sprawozdania finansowego. Audytor kojarzony z identyfikowalną marką gwarantuje odpowiednią jakość badania. Jako niezależny podmiot zewnętrzny formułując swoje stanowisko może zainicjować proces zmian w organizacji i w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wskazuje to na rosnące oczekiwania respondentów dotyczące roli audytora w firmie. Przedsiębiorcy oczekują bowiem doradztwa i wsparcia w identyfikacji punktów krytycznych oraz przeprowadzeniu zmian w organizacji wewnętrznej jednostki, jak również audytu procedur wewnętrznych gwarantujących bezpieczeństwo działania firmy. 9

4 Doradca podatkowy profilaktyka podatkowa czy pomoc w kryzysie? Współpracę z doradcą podatkowym podejmuje gdy: Planuję specyficzną transakcję i chcę znać przewidywane jej skutki podatkowe (optymalizacja podatkowa). Prewencyjnie, ale tylko w zakresie obciążających mnie wymogów prawnych (audyty podatkowe, ceny transferowe). Kontrola skarbowa ustaliła domiar podatku, z którym się nie zgadzam. Wszystkie sprawy związane z opodatkowaniem realizowane są przez wewnętrzne struktury spółki. Aż 94,5% responedentów docenia współpracę z doradcą podatkowym. Według przeprowadzonych badań 61,5% ankietowanych zadeklarowało, że nawiązuje współpracę z doradcą podatkowym w sytuacji planowanych działań związanych ze specyficznymi, a więc niestandardowymi transakcjami w spółce lub grupie kapitałowej. Przedsiębiorcy chcą identyfikacji i eliminacji ryzyka podatkowego dotyczącego nietypowych operacji gospodarczych. Potrzebują fachowego wsparcia merytorycznego w dziedzinie podatków, tak przed jak i w trakcie oraz po przeprowadzeniu swoich działań, czego następstwem powinna być wysoka efektywność podatkowa realizowanych transakcji. Mniej liczna grupa respondentów, około 21%, przyznaje się do współpracy z doradcą podatkowym prewencyjnie, tylko w zakresie obciążających ich wymogów prawnych (audyty podatkowe, dokumentacja cen transferowych). Prawdopodobnie tego typu opiniodawcy posiadają komórki zajmujące się podatkami w wewnętrznych strukturach firmy, nie mają jednak środków na zatrudnienie w nich określonej klasy fachowców lub też nie prowadzą aktywnego planowania podatkowego. Doraźnie 12% badanych deklaruje współpracę z doradcą podatkowym w przypadku kontroli skarbowej, która ustaliła domiar podatku. Taka opinia wśród respondentów może być oznaką dużego zaufania do doradcy podatkowego, do jego działania w obronie klienta oraz kompetencji. Jednak z drugiej strony, może to świadczyć o niedocenianiu prewencyjnego charakteru podatkowych usług doradczych. Najmniej liczną grupę stanowią firmy, których przedstawiciele deklarują, że nie korzystają z zewnętrznych usług w zakresie podatkowym. Jest to, zgodnie z deklaracjami, 5,5% respondentów. W firmach tych wszystkie sprawy związane z opodatkowaniem realizowane są przez wewnętrzne struktury spółki. Podejście takie jest możliwe w dużych przedsiębiorstwach, które mogą pozwolić sobie na zatrudnienie własnych dobrze wykształconych i zorganizowanych zespołów podatkowych. Są to w głównej mierze instytucje finansowe, w tym banki. Usługi doradztwa podatkowego wnioski Przedstawione wyżej wyniki badań pokazują, że doradcy podatkowi wypracowali sobie przez lata dobrą markę i stanowią wymierną pomoc dla firm. Coraz większy stopień skomplikowania przeprowadzanych na rynku operacji oraz stałe zmiany w ustawodawstwie implikują dla firm konieczność zacieśnienia współpracy z doradcami podatkowymi i wykorzystywanie struktur wewnętrznych jedynie dla obsługi podatkowej bieżącej działalności operacyjnej. 10

5 Firma konsultingowa partner na stałe czy sporadyczne wsparcie w biznesie? Wyniki badania pokazują, że 86,7% naszych respondentów wyraźnie chce współpracować z firmą konsultingową. Aby zaoszczędzić czas i pieniądze zlecają weryfikację własnych założeń oraz oceny ich realności do wykonania firmie konsultingowej. Takie działania deklaruje 36,7% respondentów. Ta grupa respondentów wie co zamierza zrobić i poszukuje usługi doradczej z własnej inicjatywy w celu potwierdzenia słuszności swoich planów. Z przeprowadzonego w tym obszarze badania jednoznacznie wynika, że dla przedsiębiorców, którzy w chwili obecnej są bardzo dobrze wyedukowani i nie mają żadnych problemów z określoną wiedzą, do której dostęp jest wręcz nieograniczony, wartością jest obecnie czas, pieniądze i bezpieczeństwo. Dlatego też znaczenie doradztwa rozumiane jest przez zarządzających jako weryfikacja prawidłowości własnych koncepcji. Zarządy firm są kreatywne i potrafią planować strategiczne operacje, jednak potrzebują wsparcia firmy konsultingowej do oceny skuteczności planowanych działań. Potencjał dla usług konsultingowych jest zgrupowany wokół zagadnień wykraczających poza obszar bieżącego zarządzania operacyjnego. Wsparcia firmy konsultingowej wyłącznie w wybranym obszarze planowanego przedsięwzięcia, gdzie firma nie ma wystarczającej wiedzy lub doświadczenia, oczekuje 28,7% respondentów. Wynika z tego, że część firm potrafi sformułować plan i koncepcję przedsięwzięcia oczekując wsparcia w tych aspektach, w których wiedza i doświadczenie są niewystarczające. Deklaracje o zaangażowaniu konsultanta jako partnera do kompleksowej realizacji całego planowanego przedsięwzięcia zadeklarowało 21,3% ankietowanych. Ta grupa menedżerów oczekuje stałej współpracy z doradcą, począwszy od etapu budowania koncepcji aż do momentu jej ostatecznej realizacji. Najmniej, bo jedynie 13,3% badanych, zadeklarowało chęć kontaktu z firmą konsultingową wyłącznie w przypadku, gdy wymogi prawne bądź organy nadzorcze wymagają potwierdzenia przez niezależnych ekspertów przygotowanych przez spółkę dokumentów. Przedsiębiorstwa te nawiązują współpracę z firmą konsultingową sporadycznie i jakby z przymusu zewnętrznego. Może to nastąpić w sytuacjach podjęcia przez organy nadzorcze decyzji o kontroli realizowanych przez spółkę działań lub też konieczności prawnej przeprowadzenia niezależnej wyceny przedsięwzięcia. 21,3% 13,3% 28,7% 36,7% Kontaktu z firmą konsultingową poszukuję zwłaszcza, gdy: Zamierzam przeprowadzić specyficzne transakcje i oczekuję weryfikacji racjonalności swoich założeń oraz oceny realności wykonania. Oczekuję wsparcia zewnętrznego wyłącznie na wybranym obszarze planowanego przedsięwzięcia, w którym nie mam doświadczenia lub wiedzy. Potrzebuję konsultanta/partnera do kompleksowej realizacji planowanego przedsięwzięcia. Wyłącznie w przypadku gdy wymogi prawne/organy nadzorcze wymagają potwierdzenia przez niezależnych ekspertów przygotowanych przez spółkę dokumentów. 11

Obszary wsparcia strategia biznesu czy elementy jej realizacji? Zagadnienia zlecane firmie konsultingowej to najczęściej: 18,6% 35% 9,8% 36,6% Wycena przedsiębiorstwa lub inwestycji, bo cenię sobie opinię niezależnego eksperta w tym zakresie. Obsługa transakcji przejęcia Spółki oraz innych działań strategicznych ze względu na ograniczenie ryzyka podejmowanych działań. Wyłącznie specyficzne dla danej sytuacji opracowania, takie jak niezależny przegląd biznesu czy analiza ryzyka niewypłacalności. Pozyskanie kapitału w formie dłużnej lub udziałowej, bo oczekuję lepszego rezultatu prowadzonych działań. Spośród badanych osób, chęć zlecenia realizacji wyceny przedsiębiorstwa lub inwestycji zadeklarowało 36,6% badanych. Opiniodawcy ci zadeklarowali tym samym, że cenią sobie opinię niezależnego eksperta w tego typu analizach. Są to prawdopodobnie te osoby, które w poprzednim pytaniu ankietowym stwierdziły, że od firmy konsultingowej oczekują wsparcia wyłącznie na wybranym obszarze planowanego przedsięwzięcia, w którym nie mają doświadczenia lub wiedzy. Deklarację zlecenia firmie konsultingowej obsługi transakcji przejęcia Spółki oraz innych działań strategicznych ze względu na ograniczenie ryzyka podejmowanych działań zgłosiło 35% badanych. Przedsiębiorcy ci oczekują kompleksowej oferty, usługi obejmującej realizację wszystkich aspektów przedsięwzięcia począwszy od due diligence poprzez aspekty prawne, podatkowe i księgowe. Ofertę zlecenia konsultantom wyłącznie specyficznych dla danej sytuacji opracowań, takich jak niezależny przegląd biznesu czy analiza ryzyka niewypłacalności zgłosiło 18,6% badanych. Ten zakres usług dotyczy głównie restrukturyzacji zadłużenia lub wręcz koncepcji przywrócenia płynności finansowej a jego odbiorcami są banki bądź inne instytucje finansowe. Wśród osób ankietowanych dość znaczny procent stanowiły osoby reprezentujące tę właśnie grupę, stąd stosunkowo wysoki odsetek takich odpowiedzi nie jest zaskoczeniem. Potrzebę wsparcia ze strony zewnętrznego konsultanta w pozyskaniu kapitału w formie dłużnej lub udziałowej ze względu na osiągnięcie lepszego rezultatu prowadzonych działań, zgłosiło jedynie około 9,8% całej grupy badanych. Odpowiedź ta nie jest zaskakująca ponieważ, głównym wyspecjalizowanym partnerem w tego typu działaniach są biura maklerskie i banki. To one dysponują szeroką ofertą produktów oraz wydzielonymi komórkami w swoich strukturach. W tej materii to właśnie instytucje finansowe dominują na rynku i to do nich zgłaszają się firmy wymagające takiego wsparcia. Usługi konsultingowe wnioski Z przeprowadzonego w tym obszarze badania wynika, że dla naszej grupy badawczej współpraca z firmą doradczą jest synonimem pozyskania nieposiadanych w firmie kompetencji, potrzebnych jako zabezpieczenie ryzyka przy realizacji wyjątkowych transakcji. Jednocześnie grupa poddana badaniu oczekuje wsparcia firmy konsultingowej wyłącznie przy realizacji specyficznych transakcji, w tym wymagających obiektywizmu, ograniczając w ten sposób ryzyko operacyjne. Natomiast na co dzień przy realizacji standardowych zadań firmy posiłkują się własnymi komórkami zarządzania finansowego i kontrolingu. 12

6 Outsourcing kadr i płac korzystna alternatywa? Odpowiedzi na pytanie dotyczące oceny usługi outsourcingu kadr i płac okazały się dość spolaryzowane. 22,5% ankietowanych rozdziela obsługę kadrową od płacowej. Ta grupa respondentów traktuje często obsługę kadrową jako bezpośrednie wsparcie polityki zarządzania zasobami ludzkimi. Ten zaś proces traktowany jest przeważnie w wymiarze strategicznym a nie pomocniczym i jako taki często pozostaje wewnątrz organizacji. Badania pokazały, że 20,3% ankietowanych upatruje korzyści outsourcingu procesów kadrowo-płacowych w nowych technologiach informatycznych, które pozwalają na optymalizację procesów i ich maksymalne dostosowanie do oczekiwań Klienta. Nowoczesne narzędzia, umożliwiające płynną i bieżącą komunikację i wymianę informacji między biurem i Klientem, czynią outsourcing kadrowopłacowy coraz bardziej atrakcyjną i uzasadnioną ekonomicznie alternatywą. Badanie pokazało, że 30,8% badanych to zwolennicy utrzymania zespołów kadrowo-płacowych wewnątrz spółki. Spółki te nie doceniają takich wartości dodanych w zakresie oferowanych usług przez firmy outsourcingowe jak zabezpieczenie poufności danych i oszczędność kosztów. Usługa outsourcingu kadrowo- -płacowego realizowana przez firmy zewnętrzne, dzięki odpowiednim procedurom i narzędziom informatycznym, daje gwarancję zachowania poufności informacji w zakresie spraw kadrowopłacowych oraz dostarcza firmie wymiernych korzyści pod postacią obniżki kosztów w tym obszarze działania. Jedynie 26,4% ankietowanych uznała outsourcing kadr i płac za rozwiązanie dające dobre zabezpieczenie poufności danych oraz umożliwiające oszczędności kosztowe. Optymistycznym faktem jest, że łącznie prawie 70% badanej grupy dostrzega korzyści outsourcingu kadrowo- -płacowego i jest skłonna korzystać z tego typu usług. Część z nich jest skłonna powierzyć firmie zewnętrznej czynności rutynowe, pozostawiając sobie kontrolę nad tym obszarem, a inni dostrzegają korzyści z outsourcingu wszystkich procesów. Z pewnością na powyższe statystyki wpłynął fakt, że spora część respondentów to przedstawiciele dużych firm, dla których osiągnięcie wymiernego efektu outsourcingu wymaga całkowitego przemodelowania procesów z wykorzystaniem nowych technologii. Outsourcing kadr i płac 30,8% 20,3% 26,4% 22,5% Jestem zwolennikiem utrzymywania bezpośrednio w spółce zespołów kadrowo-płacowych. Oceniam bardzo pozytywnie, ponieważ daje zabezpieczenie poufności danych i oszczędność kosztów. To dobre rozwiązanie, ale wyłącznie w zakresie płac. Obsługę kadrową należy pozostawić w spółce, ponieważ pozwala to realizować zakładaną politykę w zakresie HR. To dobre rozwiązanie, ale tylko w przypadku wykorzystania nowoczesnych narzędzi informatycznych pozwalających na automatyzację procesów kadrowo-płacowych (work-flow). 13

7 Outsourcing rachunkowości jak zachować kontrolę nad sprawozdawczością? Outsourcing ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości Uważam, że bezpieczniej i lepiej jest mieć bezpośrednio w spółce kadry rachunkowo-finansowe. To dobre rozwiązanie, w zakresie podstawowej księgowości. Dyrektor lub kontroler finasowy powinien być nadal zatrudniony w spółce. Oceniam pozytywnie, ponieważ pozwala obniżyć koszty, w tym koszty obsługi informatycznej, korzystać z profesjonalistów oraz zyskać dodatkowy czas na prowadzenie biznesu. Oczekuję wyłącznie profesjonalnego nadzoru nad zatrudnionym w spółce zespołem księgowym, w tym pełnienia funkcji dyrektora finansowego. W efekcie przeprowadzonych badań, 41,5% respondentów zadeklarowało utrzymanie zespołów księgowych bezpośrednio w strukturze spółki. Prawdopodobnie na wynik ten miał wpływ przekrój grupy badawczej, gdzie dominowały duże instytucje, w tym finansowe, charakteryzujące się dużą ilością skomplikowanych operacji księgowych oraz specyficznymi wymogami bezpieczeństwa informatycznego. Funkcjonuje dodatkowo trudna do przezwyciężenia obawa przedsiębiorców przed utratą kontroli nad procesem i zbyt małą elastycznością firmy obsługującej. Wydaje się, iż zmiana tej sytuacji może nastąpić wyłącznie poprzez przekonanie przedsiębiorców, że biuro rachunkowe może z powodzeniem realizować funkcję zaufanego doradcy pomagającego w podejmowaniu szeregu decyzji biznesowych. Badania dotyczące stosunku respondentów do outsourcingu prowadzenia ksiąg oraz sprawozdawczości wykazały, że aż 48,5%(19% i 29,5%) badanych taką usługę ocenia pozytywnie, z czego 19% zwraca uwagę na obniżkę kosztów i upatruje w outsourcingu tej usługi wymiernych korzyści dla spółki, w postaci możliwości korzystania z pomocy profesjonalistów oraz oszczędności czasowych, pozwalających skupić większą uwagę na prowadzeniu biznesu. Kolejne 29,5% ankietowanych zdecydowałoby się na outsourcing księgowy wyłącznie w zakresie podstawowym, pozostawiając w spółce nadzór i kontrolę nad procesami finansowo-księgowymi. Są to przedsiębiorcy, którzy wolą w zakresie prowadzenia ksiąg podpisać umowę z firmą zewnętrzną a swoją uwagę skupić na planowaniu i kontrolingu. Jedynie 10% badanej grupy oczekuje profesjonalnego nadzoru nad zatrudnionym w spółce zespołem księgowym, w tym pełnienia funkcji dyrektora finansowego. Są to przeważnie mniejsze spółki, w których przedsiębiorcy oczekują od firmy outsourcingowej doradztwa w interpretacji wyników finansowych oraz okresowych sprawozdań. Przedstawiciel biura rachunkowego jest dla zarządzającego spółką (gdzie istnieją własne służby księgowe), konsultantem wyjaśniającym i interpretującym dane finansowe oraz pomagającym wytyczyć kierunki działania. Pełni więc funkcje swoistego dyrektora finansowego doradcy finansowego zarządu. Z pewnością na powyższe statystyki wpłynął fakt, iż spora część respondentów to przedstawiciele dużych firm, gdzie osiągnięcie wymiernego efektu outsourcingu osiąga się, podobnie jak przy outsourcingu kadrowo-płacowym, dopiero w przypadku całkowitego przemodelowania procesów z wykorzystaniem dostępnych technologii. Jednak pomimo tak dobranej grupy badawczej można stwierdzić, że zdecydowana większość respondentów chce mieć bezpośredni nadzór nad sprawozdawczością przy jednoczesnym zlecaniu usług w zakresie podstawowym. Może to wpłynąć na wzrost popytu na usługi centrów księgowych posiadających zaawansowane technologie procesów przetwarzania i przesyłania danych przy jednoczesnym utrzymaniu silnych własnych służb kontrolingowych. 14

8 Szkolenia z zakresu finansów różnica między rozwojem a stagnacją? Wyniki badania respondentów w zakresie potrzeb szkoleniowych pokazują, że firmy mają świadomość jak istotne jest doskonalenie kompetencji pracowników. Większość ankietowanych (63,2%) wskazuje na konieczność stałego podnoszenia kompetencji kadry kierowniczej i pracowników w zakresie zagadnień finansowo-księgowych i podatkowych. Świadczy to o dbałości osób zarządzających o bezpieczny rozwój firmy. Pracownicy świadomi swojej wiedzy i stale ją uzupełniający, lepiej wykonują swoje obowiązki i są silniej związani z firmą, przeważnie doceniając wielkość zainwestowanego w nich kapitału. Zwiększają oni docelowo wartość przedsiębiorstwa i jego konkurencyjność na rynku. Tylko 20% badanych zawęża celowość wysyłania pracowników na szkolenia tego typu w sytuacji, gdy zmieniają się przepisy. Ta grupa respondentów jest prawdopodobnie zwolennikiem ścisłej specjalizacji lub też stawia na samodoskonalenie pracowników. Tak w pierwszym jak i drugim przypadku może powodować to ograniczenia w osiągnięciu prawidłowych kompetencji przez pracowników zdanych na oferowaną im fragmentaryczną wiedzę lub tylko na siebie. Niestety, aż 13,1% firm traktuje szkolenia jako zjawisko marginalne (w ogólnej strategii rozwoju firmy), deklarując brak stałej polityki kształcenia kadry finansowo-księgowej. Firmy te pozostawiają rozpoznanie i ocenę własnego poziomu wykształcenia zawodowego w rękach pracowników, co w przyszłości może odbić się niekorzystnie na konkurencyjności spółki. Aż 3,7% osób biorących udział w badaniu stwierdziło, że kadra kierownicza i pracownicy w ich firmie powinni odbywać szkolenia z zakresu rachunkowości, finansów i podatków jedynie celem przysposobienia do wykonywania pracy, czyli jako nowo zatrudniona kadra. Może to oznaczać nie przykładanie należytej wagi do wzrostu kompetencji pracowników. Uważam, że kadra kierownicza i pracownicy naszej firmy powinni odbywać szkolenia z zakresu rachunkowości, finansów i podatków: 20% 13,1% 3,7% 63,2% Permanentnie, aby stale zwiększać swoje kompetencje. Wyłącznie gdy zmieniają się regulacje prawne. W firmie nie ma stałej polityki kształcenia kadry finansowo-księgowej. Wyłącznie celem przysposobienia do wykonywania pracy nowo zatrudnionej kadry. 15

9 Podsumowanie wyników badania Obecna rzeczywistość gospodarcza określa wiele obszarów aktywności firm audytorskich w zakresie współpracy z przedsiębiorcami. Audytor, jako swojego rodzaju strażnik prawidłowości obrotu gospodarczego w spółce, poprzez badanie sprawozdania finansowego dba o rzetelność prowadzonej sprawozdawczości finansowej. Oczekiwania ze strony rynku znacznie wykraczają poza standardowe podejście do audytu, mające na celu uwiarygodnienie danych finansowych, przesuwając się w kierunku doradczym poszukiwania partnera, ukierunkowanego nie tylko na kwestie atestacyjne, ale również na biznesowe aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa, ograniczające ryzyko działalności, ryzyko defraudacji czy ryzyko nieprawidłowego ujęcia skomplikowanych transakcji gospodarczych. Jest to zasadnicza zmiana powodująca postrzeganie audytu jako aktywny i doradczy a nie pasywny element współpracy. Znaczący procent rynku dostrzega rolę biegłego rewidenta we wsparciu i wzmocnieniu spółki, traktując współpracę z audytorem jako proces ciągły, przy czym zaufanie odgrywa bardzo istotną rolę. Rynek jest coraz bardziej przekonany do korzyści płynących ze współpracy z doradcą podatkowym. Przedsiębiorcy coraz odważniej korzystają z usług doradcy podatkowego. Dążenie do obniżenia ryzyka i jego dywersyfikacji w stale zmieniającym się otoczeniu prawnopodatkowym, stały się istotnym i dostrzegalnym elementem w planowaniu strategicznym firm. Znakomita większość przedsiębiorstw operujących na rynku, deklaruje zapotrzebowanie na usługi firm konsultingowych. Zakres tej współpracy jest ściśle uzależniony od wielkości oraz stopnia skomplikowania planowanych do przeprowadzenia transakcji. Firmy konsultingowe są zatrudniane na różnych etapach realizacji projektów, pełniąc rolę od weryfikatora koncepcji zamierzeń osób zarządzających poprzez merytoryczne wsparcie zarządów na określonym etapie realizacji, aż po partnera kompleksowo realizującego całe przedsięwzięcie. Przedsiębiorcy cenią sobie opinię zewnętrznego konsultanta jako twórcy obiektywnych analiz i opracowań. Zaufanie właścicieli firm do usług outsourcingu, tak kadrowo-płacowego jak i obejmującego księgi rachunkowe i sprawozdawczość, zaczyna być z roku na rok coraz większe. Znaczna część rynku dostrzega wymierne korzyści wynikające z outsourcingu kadrowo-płacowego. Coraz powszechniejsza jest również opinia firm o zasadności zlecania na zewnątrz obsługi księgowej przy jednoczesnym pozostawieniu kontrolingu w strukturach spółki. Mniejsze firmy są bardziej skłonne do korzystania z usług outsourcingowych ponieważ, gwarantuje im to wyższą jakość przy zachowaniu niższych kosztów. Z kolei duże spółki dla osiągnięcia wymiernego efektu outsourcingu, wymagają całkowitego przemodelowania procesów z wykorzystaniem nowych dostępnych technologii. 16

Badanie potwierdziło zapotrzebowanie na szkolenia aktualizujące wiedzę w zakresu finansów i sprawozdawczości w obszarach strategicznych dla każdej firmy. Reasumując, obserwowane trendy na rynku wskazują, że docelowo rola audytora ulega rozszerzeniu o zadania konsultanta biznesowego, który pełnić będzie rolę indywidualnego doradcy. Pozycja taka wymaga jednak zachowania właściwych standardów tak merytorycznych jak i etycznych. Zadania firm audytorskich i doradczych ulegną w niedalekiej przyszłości, zgodnie z oczekiwaniami rynku, przewartościowaniu w kierunku stworzenia usług komplementarnych do audytu, którego rola z roku na rok ulegać będzie ograniczeniu, w stosunku do małych jednostek. Zmiany regulacji ograniczą obowiązki badania sprawozdań finansowych w mikro i małych jednostkach. W stosunku do dużych firm i jednostek zainteresowania publicznego, proponowane regulacje ukierunkowane są na zwiększenie jakości i niezależności audytu oraz transparentności informacji finansowej spółek. 17