STAROSTWO POWIATOWE W KONINIE PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KONIŃSKIEGO Konin 2009
WSTĘP Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Konińskiego jest średniookresowym dokumentem planistycznym niezbędnym dla planowania zrównoważonego rozwoju regionalnego w określonej perspektywie czasowej. Filary opracowania niniejszego dokumentu zostały oparte na zasadzie przyjętej we wszystkich strategiach zrównoważonego rozwoju w krajach Unii Europejskiej, a mianowicie: gospodarka nie może rozwijać się kosztem ludzi i przyrody, a także przyroda nie może być ważniejsza niż człowiek i gospodarka. Niniejszy Plan jest uszczegółowieniem Strategii Rozwoju i Promocji Powiatu Konińskiego. Uwzględnia potrzeby samorządów lokalnych oraz przyjętych celów wojewódzkich. Gwarantuje on koordynację działań w realizacji przyjętych ponad gminnych kierunków rozwoju. Plan będzie podstawą gospodarki zasobami wynikającymi z ich syntezy, warunkując właściwe wykorzystanie posiadanych potencjałów gospodarczych, finansowych i ludzkich. Umożliwi on podejmowanie właściwych decyzji w konkretnych uwarunkowaniach, w szczególności przy aplikowaniu o dofinansowanie z programów unijnych. Głównym założeniem realizacji Planu jest efektywne wykorzystanie środków finansowych przez koncentrację ich na strategicznych celach co powinno wpłynąć na rozwiązanie podstawowych problemów Powiatu Konińskiego. Plan Rozwoju Lokalnego powiatu Konińskiego na lata 2008 2013 został opracowany przez Starostwo Powiatowe w Koninie przy udziale Konińskiej Izby Gospodarczej. - 2 -
I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KONIŃSKIEGO Plan Rozwoju Lokalnego jest kontynuacją planowania i programowania rozwoju powiatu konińskiego. Został sporządzony na rok 2006 i lata 2007-2013 dla obszaru całego powiatu. Zapisy planu stanowią konkretyzację i uszczegółowienie celów i zadań zapisanych w Strategii Rozwoju i Promocji Powiatu Konińskiego uchwalonej przez Radę Powiatu w 2000 roku na okres do 2015 roku. W latach 2001-2005 rolę taką wypełniały strategie i programy branżowe. Plan został ukierunkowany pod potrzeby określone wymaganiami związanymi z aplikowaniem o dofinansowanie zadań powiatu ze środkami funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Obecna wersja planu została dostosowana do założeń finansowych perspektywy finansowania UE na lata 2007 2013. Z dokumentu pierwotnego wykreślono zadania dotyczące 2006 r. II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA POWIATU KONIŃSKIEGO 2.1 Charakterystyka ogólna Powiatu Konińskiego 2.1.1 Położenie geograficzne i powierzchnia Powiat koniński położony jest w centralnej Polsce, we wschodniej części Wielkopolski. Zajmowany teren wchodzi w skład pasa nizin w obrębie Niziny Wielkopolskiej. W centralnej części powiatu rozpościera się szeroka dolina Warty. Na północ i południe od niej, wznoszą się zróżnicowane obszary wysoczyzn, na północy dodatkowo urozmaicone przez 23 jeziora polodowcowe. W skład terytorium powiatu konińskiego wchodzi 14 gmin: 5 gmin miejsko wiejskich: Golina, Kleczew, Rychwał, Sompolno, Ślesin; 9 gmin wiejskich: Grodziec, Kazimierz Biskupi, Kramsk, Krzymów, Rzgów, Skulsk, Stare Miasto, Wierzbinek, Wilczyn. Podzielone są na 297 sołectw. Społeczność lokalna zamieszkuje 488 miejscowości wiejskich i 5 miejskich. - 3 -
Podział administracyjny Powiatu Konińskiego Przez powiat przebiegają ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym, a mianowicie magistrala kolejowa Paryż Berlin Warszawa Moskwa, autostrada A-2, droga krajowa nr 92 na kierunku wschód-zachód, droga krajowa nr 25 na kierunku północ - południe oraz linia kolejowa łącząca Śląsk z portami morskimi na kierunku północ-południe. Powiat zajmuje powierzchnię 1578,7 km 2 i jest czwartym, co do wielkości powiatem w województwie oraz jednym z większych w kraju. - 4 -
2.1.2 Struktura demograficzna Tabela 1. Liczba i struktura mieszkańców powiatu konińskiego. Wyszczególnienie Jedn. miary Powiat koniński 1999 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Dynamika (%) do 99 r. do 06 r. Ludność ogółem w tym: - mężczyźni - kobiety - miasto - wieś tys. osób 120,4 59,8 60,6 17,2 103,2 122,4 60,6 61,8 17,6 104,8 123,0 60,9 62,1 17,7 105,3 123,5 61,1 62,4 17,6 105,9 124,2 61,4 62,8 17,6 106,6 124,7 61,6 63,1 17,7 107,0 103,7 103,0 104,1 102,9 103,7 100,4 100,3 100,5 100,5 100,4 Liczba ludności powiatu na koniec 2007 r. wynosiła 124 703 osób, co oznacza 3,7 procentowy przyrost ilości mieszkańców od momentu powstania powiatu. Niewielkim zmianom uległy podstawowe proporcje w strukturze mieszkańców. Nadal utrzymuje się niewielka przewaga liczby kobiet nad liczba mężczyzn oraz względna stabilizacja w podziale na mieszkańców miast i wsi. Podział mieszkańców powiatu wg innych kryteriów przedstawiają poniższe wykresy: Wykres 1. Struktura mieszkańców powiatu wg kryterium obciążenia demograficznego. 90 80 77,7 70 60 50 40 30 29,8 20 17,2 10 0 Przedprodukcyjni Produkcyjni Poprodukcyjni - 5 -
Wykres 2. Struktura mieszkańców powiatu wg wieku w 2007 r. 14492 6818 7441 15697 7828 17058 9367 10178 10771 9924 0-4 lata 5-9 lat 10-14 lat 15-19 lat 20-24 lata 25-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60-64 lata 65 i więcej lat 18129 Wykres 3. Podział mieszkańców powiatu wg kryterium wykształcenia* 5551 47 4086 Z wykształceniem wyższym 16661 Z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym Z wykształceniem średnim ogólnokształcącym Z wykształceniem podstawowym 39507 3915 Z wykształceniem podstawowym nieukończonym i bez wykształcenia Z wykształceniem nieustalonym *) Informacja wg danych z Narodowego Spisu Powszechnego Mieszkań i Ludności w 2002 r. - 6 -
Wykres 4. Podział mieszkańców powiatu wg źródeł utrzymania* 25069 52641 Z pracy poza rolnictwem 13045 Z pracy w rolnictwie Z niezarobkowego źródła Na utrzymaniu 30448 *) Informacja wg danych z Narodowego Spisu Powszechnego Mieszkań i Ludności w 2002 r. Wykres ukazujący strukturę ludności powiatu wg kryterium obciążenia demograficznego wskazuje na systematyczny wzrost grupy osób w wieku produkcyjnym. Na prawie niezmienionym poziomie utrzymuje się udział w populacji ogółem grupy osób w wielu poprodukcyjnym. Konsekwentnie maleją wskaźniki udziału grupy osób w wieku przedprodukcyjnym. Na koniec 2007 r. struktura mieszkańców powiatu wg tego kryterium przedstawiała się następująco: Tabela 2. Struktura wiekowa ludności powiatu Ludność ogółem = 100 % Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym = 23,9 % = 62,3 % = 13,8 % Wskaźnik obciążenia demograficznego, czyli ludność w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym wyniósł 60,4. - 7 -
Struktura ludności wg wieku podobnie jak zmiany w wielkości populacji oraz w podziale na ludność w wieku produkcyjnym nieprodukcyjnym potwierdzają sporządzoną w 2000 r. projekcje sytuacji demograficznej w powiecie do roku 2020, wg której do 2010 r. przewidywano: systematyczny wzrost populacji z prawie niezmienionym podziałem na mężczyzn i kobiety, oraz na ludność zamieszkująca na wsi i w miastach, zmniejszanie się odsetka osób w wieku szkolnym, przyrost odsetka osób w wieku produkcyjnym, stabilizacja grupy osób w wieku poprodukcyjnym. Dotychczasowa zgodność prognozy demograficznej z faktycznymi przekształceniami w populacji mieszkańców powiatu oznacza, że do roku 2015 należy się spodziewać następujących zmian: odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w latach 2005-2015 będzie wzrastał, odsetek ludności w wieku produkcyjnym w latach 2005-2010 ustabilizuje się, aby następnie się obniżyć, udział ludności w wieku poprodukcyjnym będzie po 2005 r. stopniowo wzrastał, przy czym po roku 2010 może to być przyrost dość dynamiczny. W konsekwencji po roku 2015 wskaźnik obciążenia demograficznego osiągnie poziom 80 osób nieprodukcyjnych na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten może się zmienić w wyniku wydłużenia okresu przechodzenia na emeryturę. Z punktu widzenia polityki społecznej najważniejsze zadania w latach 2005-2015 to: zapewnienie dostępu do szkół rosnącej grupie dzieci i młodzieży, zagospodarowanie osób w wieku produkcyjnym, zapewnienie opieki i środków do życia osobom w wieku starszym, których udział w populacji gwałtownie wzrośnie po 2010 r. 2.2 Środowisko naturalne 2.2.1 Rzeźba terenu Teren powiatu wchodzi w skład pasa nizin w obrębie Niziny Wielkopolskiej. Charakterystycznym elementem rzeźby terenu powiatu jest równoleżnikowy układ form, przy czym rzeka Warta dzieli cały obszar na część północną i południową. Wzdłuż rzeki rozciąga się szeroka dolina, z którą od północy i południa sąsiadują obszary wysoczyzn pochodzenia - 8 -
glacjalnego, sięgające od 80 m n.p.m. do 191 m n.p.m. (Złota Góra). W północnej części powiatu średnie wysokości wahają się w granicach 100-120 m n.p.m. Znajdują się tam liczne jeziora, z których 11 przekracza 50 ha powierzchni. Część jezior tworzy wraz z Kanałem Ślesińskim drogę wodną miedzy Wartą a Gopłem. Niewielkie zróżnicowanie rzeźby terenu powiatu sprzyja podejmowaniu działalności gospodarczej w rozmaitych dziedzinach. 2.2.2 Gleby Jakość gleb na terenie powiatu nie jest wysoka. Większość to gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane, piaski i gliny różnego, pochodzenia piaski gliniaste mocne i piaski gliniaste lekkie. Duży odsetek użytków rolnych stanowią słabe ziemie V i VI klasy bonitacyjnej. Gleby te stanowią 53,5 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych, od 25,9 % w gminie Kleczew do 91 % w gminie Krzymów. Agrotechniczne właściwości gleb powiatu są bardzo zróżnicowane. W północnej części powiatu udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych jest stosunkowo niższy. Najwyższą zawartością gleb kwaśnych charakteryzują się gminy położone na południe od Warty. Poważnym problemem na terenie powiatu są znaczne powierzchnie zdegradowane i zdewastowane przez przemysł wydobywczy w wyniku naruszenia struktury geologicznej ziemi, zniszczenia lasów, gleby i całego ekosystemu oraz zakłócenia systemu wodnego. Efektem tego jest zmniejszenie powierzchni gleb rolniczych na terenie powiatu. Przywracanie gleb pokopalnianych dla potrzeb rolnictwa następuje w wyniku procesów rekultywacji gruntów prowadzonych przez KWB Konin. 2.2.3 Wody powierzchniowe Urbanizacja, koncentracja przemysłu paliwowo-energetycznego, stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin w rolnictwie przyczyniają się do pogarszania jakości wód powierzchniowych na terenie powiatu oraz postępującego procesu eutrofizacji jezior. - 9 -
Rzeki Obszar powiatu należy do zlewni Warty i Noteci. Sieć rzeczna na terenie powiatu jest stosunkowo gęsta. Do najważniejszych należą rzeki: Warta, Noteć, Powa, Czarna Struga, Struga Ostrowicka, Struga Kleczewska i kanał Topiec. Zanieczyszczenie rzek ma swoje źródła w nieczyszczonych ściekach odprowadzanych do wód z terenu powiatu, spoza jego granic oraz w spływach z pól. Wg danych WIOŚ do 2006 r. wody wymienionych cieków na podstawie badań przeprowadzonych w wybranych punktach lub na wybranych odcinkach zakwalifikowano do IV klasy czystości, co oznacza, że ogólna klasa czystości Warty i jej dopływów pozostała na tym samym poziomie co w latach poprzednich. Jeziora Wody jezior o powierzchni powyżej 50 ha znajdujących się na terenie powiatu, do roku 2006 były klasyfikowane w II bądź III klasie czystości, za wyjątkiem jeziora Budzisławskiego I klasa i jeziora Suszewskiego pozaklasowe. Pozostałe wody Na terenie powiatu występują cieki wodne i sztuczne zbiorniki. Do najważniejszych należą: Kanał Ślesiński, Kanał Grójecki zbiorniki tworzone na wyrobiskach końcowych odkrywek KWB Konin: zbiornik w Honoratce i zbiornik w Kozarzewku, zbiornik na rzece Powie w gminie Stare Miasto. Wszystkie sztuczne cieki i zbiorniki mogą w przyszłości odgrywać ważną rolę w gospodarce powiatu, zwłaszcza z punktu widzenia rozwoju turystyki i rekreacji. Badaniami czystości wód objęte są do tej pory Kanały Ślesiński i Grójecki, których wody kwalifikowano do roku 2006 do IV klasy czystości. W roku 2007 na terenie województwa wielkopolskiego nastąpiły zmiany w organizacji i strukturze sieci pomiarowych oraz w programach pomiarowych, uwarunkowane koniecznością dostosowania monitoringu do wymagań Unii Europejskiej. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, w 2007 roku po raz pierwszy przeprowadził badania biologiczne za pomocą makrolitów oraz fitoplanktonu zgodnie z nową metodyką w celu oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Celem prac prowadzonych przez WIOŚ w latach 2007 2009 jest modernizacja sieci pomiarowej i wdrożenie nowego systemu - 10 -
monitoringu wód powierzchniowych oraz systemu oceny ich stanu ekologicznego i chemicznego zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną. Dla jezior o powierzchni powyżej 50 ha wyznaczono cztery typy abiotyczne 2a, 2b, 3a oraz 3b są to jeziora o wysokiej zawartości wapnia, stratyfikowane oraz niestratyfikowane, o małym lub dużym wpływie zlewni na jakość wód. W wymienionych latach przebadano 13 zbiorników, w tym także Jezioro Mąkolno. Wg Makrofitowego Indeksu Stanu Ekologicznego Jezior wszystkie mają dobry stan ekologiczny. Stan ekologiczny jednolitych części wód wyznaczono na podstawie wskaźników biologicznych oraz fizyko-chemicznych. Rzekę Wartę, stanowiącą w województwie 4 JCW badano na terenie województwa w 14 punktach pomiarowych, aby określić stan ekologiczny również dla wyznaczonych 13 scalonych części wód utworzonych na rzece. Jedynie w km 403,4 na wysokości Konina stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny, w km 243,6 w Poznaniu słaby stan, na pozostałych stanowiskach ze względu na badane wskaźniki biologiczne (fitoplankton, chlorofil) odpowiadające V klasie, określono zły stan ekologiczny wód. Wśród dopływów Warty umiarkowany stan wyznaczono dla rzek: Topiec, Powa, Struga Bawół. 2.2.4 Zasoby naturalne Wody podziemne na terenie powiatu występują w 3 poziomach: czwartorzędowym, trzeciorzędowym i w kredzie. Głównymi zbiornikami wód podziemnych, wymagającymi szczególnej ochrony są zbiornik Turek Konin Koło i zbiornik Pradolina Warszawa - Berlin, których dyspozycyjne zasoby eksploatacyjne wynoszą odpowiednio 240 i 456 m3/dobę. Wody z utworów czwartorzędowych są eksploatowane na terenie całego powiatu i charakteryzują się średnią i niską jakością. Na skutek odkrywkowej eksploatacji węgła brunatnego stosunki wodne poziomu czwartorzędowego są często zachwiane. Wody trzeciorzędowe są stosunkowo obfite. Występują na różnych głębokościach, na ogół nie przekraczających 100m ppt. Wody kredowe stanowią główny poziom użytkowy powiatu. Najczęściej występują na głębokości 50-100m. Są to często wody wysokiej jakości. Z uwagi na wykorzystywanie wód podziemnych dla celów komunalnych oraz przemysłowych, są one w znacznym stopniu wyeksploatowane. - 11 -
Wody geotermalne Na terenie powiatu występują wody geotermalne, które zostały udokumentowane dwoma otworami wiertniczymi. Otwór Ślesin IGH-1 w miejscowości Głębockie, gmina Ślesin wykonano do głębokości 2574m. Zwierciadło wody ustabilizowało się na głębokości 73 m p.p.t. W otworze uzyskano wydajność 16,6m 3 /h. Temperatura wody na wypływie wyniosła 49 0 C. Mineralizacja 100 g/dm 3.Otwór Wyczyn IGH-1 w miejscowości Mrówki, gmina Wilczyn został wykonany do głębokości 2571m. Woda ustabilizowała się na głębokości 89 m. Jest to solanka o wysokiej temperaturze wynoszącej 64 0 C i wysokim zmineralizowaniu. Węgiel brunatny Wg bilansu złóż węgla brunatnego sporządzonego na koniec 2002 r. udokumentowane w kat. A, B, C zasoby tego surowca na terenie powiatu (w części powiatów kolskiego, słupeckiego, włocławskiego i radziejowskiego) wynoszą ponad 400 mln. ton, wliczając w to aktualnie eksploatowane odkrywki. Węgiel występuje zarówno w części północnej powiatu, sięgając aż na tereny powiatów sąsiednich, jak i w części południowej, gdzie zasoby na ponad 114 mln ton występują w złożu Piaski. Wg szacunków kopalni Konin przy poziomie zapotrzebowania na węgiel ze strony elektrowni Konin i Pątnów, jest możliwa eksploatacja węgla na terenie powiatu do ok. roku 2020. Należy tu dodać, że już obecnie KWB Konin przygotowuje się do eksploatacji złóż znajdujących się na terenie innych powiatów. Kruszywo naturalne Zbadane i udokumentowane złoża kruszywa występują w różnych miejscach powiatu, przy czym największe są w gminie Krzymów. Na koniec 2008 r. na terenie powiatu było udzielonych 30 koncesji na wydobywanie kruszywa naturalnego. Piaski kwarcowe Na pograniczu gmin Stare Miasto i Rzgów znajduje się udokumentowane złoże piasków formierskich Rumin. Zasoby wynoszą 14 mln m 3 i nie są eksploatowane. Surowce ilaste ceramiki budowlanej Kopaliny złóż surowców ilastych stanowią iły plioceńskie oraz gliny lodowcowe. W Kazimierzu Biskupim na hałdach technologicznych znajduje się 5 mln m 3 iłów plioceńskich odłożonych w czasie selektywnego usuwania nadkładu węgla. W gminie Ślesin znajduje się udokumentowane złoże Sarnowa II, którego zasoby ocenione zostały na 1450 tys. ton. - 12 -
Żadne z udokumentowanych złóż surowców ilastych nie jest eksploatowane, a czynne cegielnie korzystają na bieżąco z iłów plioceńskich występujących w nadkładzie eksploatowanych złóż węgla brunatnego. Torfy Złoża torfu na terenie powiatu udokumentowano jako złoża o zasobach szacunkowych w kategorii C 2. Głównie występują na terenie gminy Kramsk. W celu podjęcia eksploatacji należałoby złoże udokumentować w wyższej kategorii, spełniając wymogi Prawa geologicznego i górniczego. Lasy Lasy na terenie powiatu zajmują 24,9 tys. ha, tj. 15,8 % powierzchni. Lasy publiczne, w tym głównie państwowe stanowią 77,5 % ogólnego areału lasów, lasy prywatne 21,5 %. Wskaźnik lesistości pokazuje, że powiat jest ubogi w lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która stanowi ponad 80 % wszystkich drzewostanów. Dalsze miejsca zajmują: olsza, dąb, brzoza, świerk. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi ok. 50 lat, przy zasobności masy drzewnej na 1 ha powierzchni leśnej od 100 m 3 w Nadleśnictwie Grodziec do 170 m 3 w Nadleśnictwie Konin i 50 m 3 w lasach prywatnych. O strukturze wiekowej drzewostanu decyduje fakt zalesiania gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, jako głównego źródła powiększania zasobów leśnych, co powoduje, że ok. 50% lasów stanowią drzewostany w wieku do 40 lat. Największe kompleksy leśne w powiecie występują w okolicach Grodźca i Kazimierza Biskupiego. Mogą one stanowić podstawę rozwoju turystyki i agroturystyki. Dla zagospodarowania turystycznego interesujący jest kompleks leśny wokół Złotej Góry. 2.2.5 Warunki klimatyczne Klimat powiatu jest umiarkowany z łagodnymi zimami. Cechuje go niski poziom opadów atmosferycznych średnio ok. 500 mm, a także znaczne odchylenia rocznych temperatur i sumy opadów od przeciętnych wieloletnich, co okresowo niekorzystnie wpływa szczególnie na produkcję rolniczą. Średnia roczna temperatura waha się w granicy 8ºC (lipiec 18ºC, styczeń 1,5ºC). W ciągu roku występuje ok. 50 dni słonecznych i ok. 130 dni pochmurnych. Przeciętny okres utrzymywania się pokrywy śnieżnej wynosi 38-60 dni. - 13 -
2.2.6 Obszary chronione Stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego na terenie powiatu konińskiego jest zróżnicowany. Zdecydowanie większą część powiatu stanowią obszary niezagrożone. Ujemnie na środowisko przyrodnicze na terenie powiatu wpływa przede wszystkim działalność Kopalni Węgla Brunatnego Konin, która powoduje zakłócenia w środowisku leśnym i w istniejących stosunkach wodnych. Niewątpliwy wpływ na stan środowiska ma również emisja szkodliwych gazów i pyłów przez elektrownie Konin i Pątnów oraz hutę aluminium, która jednak została w ostatnich latach znacznie ograniczona w wyniku inwestycji zmniejszających przenikanie gazów i pyłów do atmosfery oraz likwidację wydziału elektrolizy w hucie. Istotne znaczenie dla ograniczenia miejscowych zanieczyszczeń jest porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami w gminach. Podstawą zapobiegania postępowi zanieczyszczenia środowiska w powiecie jest ustanowienie wielu obszarów i obiektów podlegających ochronie na podstawie prawa. Należą do nich: 6 rezerwatów przyrody (łącznie zajmują powierzchnię 3.599,17 ha): o Rezerwat Mielno (93,65 ha),. o Rezerwat Bieniszew (144,40 ha), o Rezerwat Sokółki (240,00 ha), o Rezerwat Pustelnik (100,25 ha), o Rezerwat Złota Góra (123,87 ha), o część rezerwatu Nadgoplański Park Tysiąclecia (2.897 ha). 2 parki krajobrazowe (łączna powierzchnia na terenie powiatu 5.600 ha): o część Powidzkiego Parku Krajobrazowego (3.550 ha), o część Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego ( 2.050 ha). Wymienione rezerwaty przyrody oraz parki krajobrazowe wchodzą w skład obszarów chronionego krajobrazu: 4 obszary chronionego krajobrazu (na terenie powiatu obejmują powierzchnię 49.490 ha): o Obszar Powidzko-Bieniszewski, o Obszar Goplańsko-Kujawski, o Obszar Złotogórski, o Obszar Pyzderski. - 14 -
Łącznie obszary chronione zajmują 31,4% ogólnej powierzchni powiatu. Obok nich na terenie powiatu znajduje się 61 pomników przyrody. Część powiatu objęta jest również specjalną ochroną ptaków w ramach dyrektywy UE NATURA 2000. Obejmuje ona 19.939,8ha w Dolinie Środkowej Warty, oraz 3.191,7 ha w Ostoi Nadgoplańskiej, w tym: w gminie Golina 3.571,3ha, w gminie Kramsk 9.903,3ha, w gminie Krzymów 2.521,8ha, w gminie Rzgów 3.077,0ha, w gminie Stare Miasto 790,2ha. w gminie Sompolno - 76,2ha w gminie Skulsk 3.191,7ha Obszary NATURA 2000 znajdują się również w obszarach chronionego krajobrazu. Wykres 5. Obszary prawnie chronione 49 490 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 23 132 20 000 15 000 10 000 5 000 5 600 3 599 0 Obszary chronionego krajobrazu: w tym: Obszary NATURA 2000 Parki krajobrazowe Rezerwaty przyrody - 15 -
Tabela 3. Ochrona środowiska Wyszczególnienie Powiat koniński Jedn. miary 1999 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Dynamika (%) do 99 r. do 06 r. Ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane do wód powierzchni wymagające oczyszczenia ogółem: w tym: dam 3 75843 27298 25241 32700 36876 48,6 112,7 - oczyszczane % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w % 13,2 22,9 24,8 215,9 109,6 26,0 28,5 % ludności ogółem Emisja i redukcja zanieczyszczeń przemysłowych pyłowych 537 97 99 88 77 14,3 87,5 ton/rok gazowych (z CO 2 ) 16357 22239 51156 23723 30488 186,3 128,5 gazowych (bez CO 2 ): ton/rok 619 814 1165 1235 1163 187,9 94,2 - zatrzymane w urządz. oczyszcz. % 20,1 71,8 71,8 69,1 69,3 344,8 100,3 Odpady przemysłowe uciążliwe dla środowiska wytworzone w ciągu roku (bez komunalnych) w tym: - wykorzystane tys. ton Nakłady inwestycyjne na: ochronę środowiska 18,7 19,1 36,7 11,3-60,4 - mln zł gospodarkę wodną 4,5 15,6 3,2 3,2-71,1-20,9 20,9 29,2 29,1 10,9 10,4 5,4 3,8 17,7 7,9 84,7 37,8 327,8 207,9 2.2.7 Fauna i flora Powiat Koniński posiada bardzo bogatą faunę oraz florę, na terenach utworzonych rezerwatów przyrody oraz parków krajobrazowych występują liczne gatunki zwierząt i roślin. Wiele spośród nich są to gatunki prawnie chronione min.: Rośliny: wawrzynek wilczełyko, purchawica olbrzymia, barwinek pospolity, czosnek wężowy, lipiennik loesela, storczyk krwisty, grzybienie białe, lilia złotogłów, kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita. Zwierzęta: biegacze, trzmiele, ropuchy, zaskroniec zwyczajny, jaszczurki, żmija zygzakowata, bocian czarny, bocian biały, łabędź, orzeł bielik, żuraw, dudek, dzięcioły, sójka, kos, jeż, ryjówki, nietoperze, wiewiórka, kret. Łąki zalewowe, pastwiska oraz zarośla nadrzeczne stanowią miejsca lęgowe oraz teren odpoczynku i żerowania w czasie wędrówek powietrznych wielu gatunków ptaków. - 16 -
2.3 Infrastruktura techniczna 2.3.1 Komunikacja i łączność Na koniec 2007 r. na terenie powiatu było 1811,7 km dróg o twardej nawierzchni, z czego najdłuższą sieć stanowiły drogi gminne. Drogi krajowe Sieć dróg krajowych na terenie powiatu tworzą: Autostrada A-2 na trasie Poznań Konin Koło, droga krajowa nr 92 Świecko Poznań Warszawa, droga krajowa nr 25 Ostrów Kalisz Konin Bydgoszcz, droga krajowa nr 72 Konin Turek. Autostrada A-2 i droga nr 92 są częścią międzynarodowego korytarza transportowego Berlin Warszawa Mińsk Moskwa. Na drogach krajowych występuje największa koncentracja ruchu. Wobec znacznego nasilenia ruchu, zwłaszcza ruchu ciężarowego, drogi krajowe są systematycznie niszczone, choć w ostatnich latach nastąpiła znaczna poprawa jakości dróg nr 92 i 25. Oprócz dużej koncentracji ruchu drogi te charakteryzują się niedostosowaniem parametrów drogi do wymogów współczesnego ruchu, przebiegiem na znacznych długościach przez tereny zabudowane oraz nieodpowiednią nośnością. Sytuacja ta stwarza duże zagrożenia wypadkowe, a w granicach obszarów zabudowanych kolizje z ruchem lokalnym i wysoki poziom hałasu. Drogi wojewódzkie Sieć dróg wojewódzkich na terenie powiatu stanowią: droga nr 263 Słupca Ślesin Sompolno, droga nr 264 Konin Kleczew, droga nr 266 Konin Ciechocinek, droga nr 269 Kowal Szczerkowo, droga nr 443 Jarocin Rychwał Tuliszków, droga nr 467 Pyzdry Golina. Są to drogi o różnym natężeniu ruchu i o różnej jakości. W większości są one również nieprzystosowane do obecnego natężenia ruchu i ciężaru pojazdów, w związku z tym na znacznych długościach drogi te są dość mocno zniszczone. - 17 -
Wykres 6. Drogi w powiecie wg kryterium podporządkowania 1200 1000 800 600 2006 2007 400 200 0 Powiatowe Gminne Wojewódzkie Krajowe Drogi powiatowe i gminne Pozostałą część sieci dróg o nawierzchni twardej w powiecie konińskim tworzą drogi powiatowe o łącznej długości 562,9 km i drogi gminne o długości 1031.6 km Razem stanowią 88 % wszystkich dróg o nawierzchni twardej na terenie powiatu. Gęstość sieci dróg powiatowych o nawierzchni twardej wynosi 35,7/100 km 2, natomiast dróg gminnych 65,4/100 km 2. Sieć dróg powiatowych i gminnych uzupełniają drogi o nawierzchni nieutwardzonej, których jest ponad 650 km. Wieloletnie zaległości w remontach i modernizacji dróg powodują, że duża ich część jest w złym stanie technicznym. Co więcej, stały niedobór środków na remonty i modernizacje powoduje ich dalszą dewastację. Ponadto drogi powiatowe i gminne charakteryzują się: niedostosowaniem parametrów geometrycznych do istniejącego natężenia ruchu, niedostosowaniem nośności do aktualnego obciążenia, kolizją ruchu kołowego z ruchem pieszym, szczególnie na terenach zabudowanych (brak chodników). Zły jest również stan obiektów mostowych. Ocena ich stanu technicznego, obliczona na podstawie przeglądów, w sześciostopniowej skali ocen wynosi 3,43, co kwalifikuje je do prac remontowych i modernizacyjnych. - 18 -
Sytuacja ta ma miejsce mimo, że gminy przeznaczają co roku 25-30% swoich wydatków inwestycyjnych na modernizację i przebudowę dróg, a w powiecie odsetek ten jest jeszcze większy. Poprawę sytuacji należy zakładać poprzez wykorzystywanie środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na inwestycje drogowe. Oś kolejową przechodzącą przez teren powiatu stanowi linia kolejowa E-20 o znaczeniu międzynarodowym relacji Paryż Berlin Warszawa - Moskwa. Obsługuje ona zarówno transport pasażerski jak i towarowy. Korytarz magistrali E-20, przyszłościowo został zaadaptowany na potrzeby trasy Superszybkiej Kolei o prędkości 160km/h (system TGV), relacji Berlin Poznań Warszawa Mińsk. Łączność System łączności na terenie powiatu jest sukcesywnie unowocześniany i rozbudowywany. Problem telefonii przewodowej został w większości rozwiązany. Jego znaczenie zresztą znacznie osłabło w wyniku rozwoju telefonii komórkowej. Obecnie łącza przewodowe są głównie pożądane z punktu widzenia dostępu do sieci internetowej. Na koniec 2001 r. (brak nowszych danych statystycznych) było w powiecie 23.200 telefonicznych łączy głównych, w tym w mieszkaniach 20.554, co oznacza, że jedno łącze przypadało na sześciu mieszkańców. W województwie wskaźnik ten wynosi 4,5 mieszkańca na jedno łącze. Na koniec 2002 r. w powiecie działały 33 placówki pocztowe, co oznacza, że na jedną placówkę przypadało 3.691 mieszkańców. Średnio w województwie na jedną placówkę przypadało 4215 mieszkańców. 2.3.2 Gospodarka wodno-ściekowa Odsetek ludności korzystającej z ujęć wodnych w powiecie konińskim jest znacznie większy niż na terenie innych powiatów Wielkopolski, z wyłączeniem największych miast. W praktyce potrzeby w tym zakresie poza nielicznymi wyjątkami, zostały zaspokojone, a obecnie gminy podejmują inwestycje przede wszystkim modernizacyjne (w tym również zwiększenie zasięgu wodociągów). Główne ujęcia komunalne na terenie powiatu: - 19 -
Tabela 4. Ujęcia wody w powiecie Gmina Golina Grodziec Kazimierz Biskupi Kleczew Kramsk Krzymów Rychwał Stacja wodociągowa Golina Węglew Przyjma Głodowo Grodziec Łagiewniki Kazimierz Biskupi 1 Kazimierz Biskupi 2 Kozarzew Bochlewo Tokarki Dobrosołowo Posada Kamienica Wieruszew Kleczew ul. Białobrodzka Kleczew ul. Poznańska Budzisław Kościelny Kalinowiec Wielkopole Kramsk Wola Podłężna Krzymów Brzeźno Potażniki Ignacew Teresina Depaula Nowe Potażniki Rychwał Rozalin Jaroszewice Rychwalskie Wydajność ujęcia (m 3 /h) 140 60 27 72 27 33 25 60 20 30 28 35 40 35 22 168 48 72 52 52 150 100 90 99 2,6 9 12 32 4,8 32 31 46 Szacunkowy procent zwodociągowania gminy (%) 90 93 100 100 99 99,5 Rzgów Sławsk 113 99,5 Skulsk Gawrony 5 Rakowo 50 Skulsk 98 50 Warzymowo Sompolno Stare Miasto Ślesin Mostki Marionowo Biele Lubstów Żychlin Lisiec Wielki Ślesin Ślesin OSiR 34 44 58 160 60 132 100 98 100 99 łącznie 99-20 -
Gmina Wierzbinek Wilczyn Stacja wodociągowa Mikorzyn Honoratka Biskupie Szyszyn Bylew Niedźwiady Wierzbinek - Chlebowo Racięcin Łysek Mąkoszyn Wilczyn Ościsłowo Góry Wydajność ujęcia (m 3 /h) 480 24 22 24 16 130 30 48 Szacunkowy procent zwodociągowania gminy (%) 98 100 Wykaz ujęć wody pokazuje różny sposób rozwiązywania problemów wodociągowania gmin. W przypadku niskiego zwodociągowania powodem przede wszystkim jest rozproszenie zabudowy, co powoduje nieopłacalność budowy sieci. Podstawowe informacje dotyczące zaopatrzenia w wodę i sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu zawiera tabela: Tabela 5. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna Wyszczególnienie Powiat koniński Jedn. miary 1999 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Dynamika (%) do 99 r. do 06 r. wodociągowa: - dł. sieci na 100 km 2 pow. - połączenia prow. do bud. mieszkal. km ilość 2018,9 127,9 24878 2166,4 137,2 27823 2189,0 138,6 28685 2204,5 139,6 26812 2214,6 140,3 27318 110,0 110,0 109,8 100,5 100,5 101,9 Sieć kanalizacyjna: - dł. sieci na 100 km 2 pow. - połączenia prow. do bud. mieszkal. km ilość 123,1 7,8 2655 233,4 14,7 5896 274,0 17,3 7886 284,6 18,0 7829 299,2 19,0 7787 243,1 243,6 293,3 105,3 105,6 99,5 zużycie wody w gosp. domowym: - na 1 mieszkańca dam 3 m 3 3381,1 28,2 3650,4 29,7 3270,9 27,0 3699,7 29,9 3545,4 28,5 104,6 101,1 95,8 95,3 Ścieki odprowadzane dam 3 599,2 1067,4 1164,0 1247,4 1388,6 231,7 111,3-21 -
Do informacji przedstawionych w tabelach należy dodać, że wskaźnik długości sieci wodociągowej na 100 km 2 jest w powiecie o blisko 50% wyższy niż średnia w województwie wielkopolskim. Wskaźnik długości sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 powierzchni jest o ponad. 30% niższy niż średnia wojewódzka. Zużycie wody na 1 mieszkańca w powiecie jest o ok. 20% niższe niż średnia w województwie. Porównywanie ilości przyłączy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pokazuje poziom niedostatku tej ostatniej na terenie powiatu. Gospodarka ściekowa na terenie powiatu konińskiego jest zróżnicowana i jednoznacznie uzależniona od zamożności gminy. Poniższa tabela obrazuje funkcjonujące obecnie w gminach na terenie powiatu oczyszczalnie: Tabela 6. Oczyszczalnie w powiecie konińskim. Gmina Ilość oczyszczalni Długość sieci kanalizacji sanitarnej w km Golina 1 oczyszczalnia w Golinie 21,3 Grodziec brak oczyszczalni ścieków - Kazimierz Biskupi 1 oczyszczalnia w Kazimierzu Biskupim 50,4 Kleczew 2 oczyszczalnie: w Budzisławiu i Kleczewie 27,0 Kramsk 1 oczyszczalnia 5,1 Krzymów 1 oczyszczalnia w Brzezińskich Holendrach 0,5 Rychwał 1 oczyszczalnia 15,3 Rzgów 2 oczyszczalnie: w Sławsku i w Rzgowie 20,5 Skulsk 1 oczyszczalnia w Lisewie 15,8 Somplono 3 oczyszczalnie: 2 w Sompolnie, 1 w Mąkolnie 14,8 Stare Miasto 1 oczyszczalnia w Modle Królewskiej 31,5 Ślesin 2 oczyszczalnie: w Lubomyślu i w Licheniu 24,3 Wierzbinek brak oczyszczalni zbiorowej - Wilczyn 1 oczyszczalnia w Kownatach 22,4 Szczegółowa analiza pokazuje, że do oczyszczalni podłączona jest zazwyczaj tylko część miejscowości i budynków w gminach. Świadczy o tym fakt, że tylko 28,5 % ludności powiatu jest obsługiwana przez oczyszczalnie. Istotne jest, że od kilku lat gminy coraz więcej środków inwestycyjnych przeznaczają na budowę i rozbudowę urządzeń kanalizacji ściekowej. Znaczącą poprawę gospodarki wodno ściekowej na terenie części gmin przyniesie zapewne realizacja projektu pod nazwą Uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej na terenie gmin członkowskich ZMWiK w subregionie konińskim. Projekt został przygotowany i jest prowadzony przez Związek Międzygminny Wodociągów i Kanalizacji w Koninie. - 22 -
Związek skupia 14 gmin subregionu konińskiego, w tym sześć gmin z powiatu konińskiego. Wspomniany projekt jest szacowany na około 290.000.000 PLN i zakłada wykonanie szeregu zadań z zakresu budowy i modernizacji ujęć wody, sieci wodociągowych, sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków. Na terenie powiatu konińskiego projekt zakłada realizację 26 zadań, w wyniku czego nastąpi rozbudowa i modernizacja 9 stacji uzdatniania wody, położone zostanie około 14 km sieci wodociągowej, nastąpi budowa bądź modernizacja 3 oczyszczalni ścieków i pobudowanych zostanie ponad 190 km sieci kanalizacyjnej. 2.3.3 Gospodarka odpadami Odpady komunalne Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie powiatu od 2004 r., jest prowadzona na podstawie Planu Gospodarki Odpadami stanowiącego część integralną Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Konińskiego. Program, którego zadaniem jest uporządkowanie gospodarki odpadami na terenie powiatu zawiera m.in. zadania: akces gmin do Międzygminnego Związku Koniński Region Komunalny i przyjęcie przez te gminy zobowiązań wynikających z regulaminu, dostosowanie obecnie eksploatowanych i przewidywanych do dalszej eksploatacji składowisk odpadów do wydanych przez Starostę Konińskiego decyzji oraz przepisów dotyczących monitoringu, budowa gminnych punktów gromadzenia odpadów, rozwój selektywnej zbiórki odpadów różnego pochodzenia, kompostowanie zbieranych selektywnie odpadów biodegradowalnych na terenie poszczególnych gmin, edukacja ekologiczna, likwidowanie dzikich składowisk, poprawa gospodarki osadami ściekowymi. Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego docelowo system gospodarki odpadami w powiecie konińskim opierać się będzie o ZZO Konin oraz składowisko odpadów komunalnych w Genowefie. Zadania z zakresu gospodarki odpadami realizują głównie gminy przy wsparciu powiatu i Związku Międzygminnego Koniński Region Komunalny. - 23 -
W powiecie dominującą formą usuwania odpadów jest ich deponowanie na składowiskach. W gminach eksploatowane są 4 składowiska odpadów komunalnych o różnej wielkości, różnym stopniu zapełnienia i różnym poziomie zabezpieczeń środowiska. Ponadto niektóre gminy w ramach Konińskiego Regionu Komunalnego wywożą swoje odpady na składowiska w Koninie. Poniższa tabela zawiera podstawowe informacje dotyczące składowisk na terenie powiatu. Tabela 7. Czynne składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w powiecie konińskim. Lp. Gmina Miejsce Data Pojemność składowiska uruchomienia (tys. m 3 ) 1. Kleczew Genowefa 2000 195 2. Wierzbinek Zielonka 1999 32,7 3. Wilczyn Kownaty 2002 38 Kilka wysypisk z racji zapełnienia lub nieodpowiednich warunków składowania, zostało zamkniętych w ostatnim okresie w tym składowiska w Kazimierzu Biskupim, Sompolnie, Rychwale, Kramsku. Duże składowisko w Goraninie w gminie Ślesin z racji niewłaściwego zabezpieczenia obecnie nie jest eksploatowane. Obecnie w Urzędzie Marszałkowskim w Poznaniu jest rozpatrywany wniosek gminy Ślesin o wydanie decyzji o zamknięciu składowiska. Realizacja Planu Gospodarki Odpadami do końca 2006 r. przyniosła między innymi następujące wyniki: zorganizowaną zbiórką odpadów objęto ok. 70% mieszkańców powiatu skierowano na składowiska około 83% całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, osiągnięto poziom odzysku i recyklingu od 20% odpadów opakowaniowych wielomateriałowych do 45% opakowań z papieru i tektury. Istotny postęp w zakresie zagospodarowania odpadów nastąpi po zrealizowaniu przez Związek Międzygminny Koniński Region Komunalny przygotowywanego projektu pod nazwą Uporządkowanie gospodarki odpadami na terenie subregionu konińskiego. Projekt o wartości około 217.478.000 PLN zakłada organizację selektywnej zbiórki odpadów, budowę kilku zbiorczych gminnych punktów selektywnego gromadzenia odpadów, organizację i wyposażenie gminnych punktów gromadzenia odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, dalszą modernizację Miejskiego Zakładu Gospodarki Odpadami - 24 -
Komunalnymi w Koninie, który docelowo będzie prowadził jedno zbiorcze składowisko. Projekt będzie realizowany na terenie 33 gmin należących do Związku, w tym 13 gmin z terenu powiatu konińskiego. Odpady z działalności gospodarczej W powiecie wytwarzanych jest mało odpadów przemysłowych. Największymi wytwórcami tych odpadów są: KWB Konin, GALWA-MET w Brzeźnie, wytwórnie mas bitumicznych, Wienerberger-Honoratka w Honoratce i zakłady przetwórstwa drewna. W 2007 r. zakłady na terenie powiatu wytworzyły 17,7 tys. ton odpadów przemysłowych uciążliwych dla środowiska. 7,9 tys. ton zostało poddane odzyskowi (odpady z obróbki drewna, złom, oleje przepracowane, gruz itp.), pozostałe 9,8 tys. ton zostało unieszkodliwionych w inny sposób. 2.3.4 Sieci: energetyczna, gazowa i ciepłownicza Na terenie powiatu nie ma większych problemów z zaopatrzeniem mieszkańców i podmiotów gospodarczych w energię elektryczną. W jednostkowych sytuacjach zachodzi potrzeba modernizacji, rozbudowy stacji transformatorowych lub przebudowy linii przesyłowych. Bardzo słabo jest z kolei rozbudowana sieć gazowa. Mimo tego, iż przez teren powiatu przebiegają linie przesyłowe gazu, liczba podłączeń jest stosunkowo niewielka i dotyczy w praktyce kilka gmin, przede wszystkim gmin Stare Miasto i Golina. Sieć gazowa w powiecie liczy 86,5 km i posiada 580 przyłączy do domów mieszkalnych. Scentralizowane źródła ciepła występują w niewielu miejscowościach powiatu i są zwykle przeznaczone na ogrzewanie określonych skupisk budynków w miastach (osiedli), bądź budynków użyteczności publicznej i związanych z funkcjonowaniem określonych przedsiębiorstw. Stosownie również sieci ciepłownicze maja bardzo ograniczony zasięg. - 25 -
2.3.5 Własność nieruchomości oraz zasoby mieszkaniowe Własność nieruchomości Zmiany stosunkach własnościowych, jakie następują w kraju od początku lat 90-tych, w powiecie konińskim nie miały charakteru rewolucyjnego z następujących powodów: przed 1990 r. w rolnictwie powiatu dominującą formą własności (ponad 90% gruntów rolnych) była własność prywatna, największy udział we własności Skarbu Państwa miały i mają lasy, gdzie stosunki własnościowe praktycznie nie uległy zmianie, na terenie powiatu bez zmian działa duży państwowy zakład Kopalnia Węgla Brunatnego. Aktualny stan własności nieruchomości na terenie powiatu przedstawia tabela. Z danych przedstawionych w tabeli wynika, że nieruchomości na terenie powiatu w 72% należą do osób fizycznych, w 21,8% do Skarbu Państwa i w niewielkich ilościach do innych właścicieli. Tabela 8. Struktura własności nieruchomości (w ha) na terenie powiatu konińskiego w 2008 r. Wyszczególnienie własność Skarbu Państwa w tym: grunty SP przekazane w wiecz. użytkow. grunty spółek SP, przedsieb. państw. i państw. osób prawnych grunty gmin i zw. międzygm. w tym: przekaz. w użytk. wiecz. Pow. ogólna gruntów 34.275 2.544 użytki rolne 6.604 799 grunty leśne i zadrzew 20.097 187 grunty zabud. i zurb. 3.760 1.060 w tym: grunty pod wodami 2.636 199 użytki ekologiczne 23 - nieużytki 612 11 tereny różne 4.022 1.307 91 2.274 115-192 43 2.753 90 892 38 159 4 grunty osób fizycznych 113.742 103.568 5.794 1.209 111-3.031 29 grunty spółdzielni 1.275 1.018 181 14 2-57 3 grunty kościołów 437 301 42 72 1-13 8 wspólnoty gruntowe 490 296 120-21 - 53 - grunty powiatów w tym: przekaz. w użytk. wiecz. 77 2 5 1 3 1 grunty województw 42 5 2 35 - - - - grunty pozostałe 722 445 58 154 13-48 4 Ogółem: 157.835 114.441 26.547 9.057 2.914 23 4.161 692 1.477 47 62-8 - 7 - - - - - 155 1 - - 543 288 62 - - - - 26 -
Zasoby mieszkaniowe Mieszkanie i jego wyposażenie jest podstawowym dobrem decydującym o jakości życia człowieka. Jednocześnie odzwierciedla ono sytuację ekonomiczna danej osoby lub rodziny. W powiecie konińskim od początku jego powstania systematycznie, choć w niewielkim tempie następuje przyrost substancji mieszkaniowej. Tabela 9. Zasoby mieszkaniowe w powiecie Wyszczególnienie Powiat koniński Jedn. Dynamika (%) miary 1999 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. do 99 do 06 r. r. Mieszkania l. bezw. 29714 32348 32676 32983 33371 112,3 101,2 na 1000 ludności wsk. 246,7 263 264,6 265,3 267,6 108,5 100,9 przeciętna pow. użytkowa 1 mieszk. liczba osób na 1 mieszkanie m 2 71,2 89,2 89,7 90,1 90,6 127.2 100,5 wsk. 4,04 3,8 3,78 3,76 3,74 92,6 99,5 Izby l. bezw tys. 112,9 138,9 140,8 142,6 144,7 128.2 101,5 liczba osób na 1 izbę wsk. 1,06 0,89 0,88 0,87 0,86 81,1 98,9 Ilość mieszkań w powiecie systematycznie rośnie, przy czym po skokowym przyroście w 2003 r.(5,5%) średnioroczne tempo utrzymuje się na poziomie 1-1,5 %. Wraz z przyrostem ilości mieszkań rośnie stopniowo ich wielkość, co razem daje poprawę komfortu zamieszkania. W powiecie przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania jest większa od średniej wojewódzkiej o 13,5 m 2. Jednocześnie mamy wyższy wskaźnik ilości osób przypadających na jedno mieszkanie. W województwie wynosi on 3,19, w powiecie 3,74 osoby. Różnice te dają się wytłumaczyć przede wszystkim tym, że w powiecie większość mieszkań jest budowana na terenach wiejskich w domach jednorodzinnych. Systematycznie spada również wskaźnik osób przypadających na jedną izbę. Wynosi on obecnie 0,86 i choć jest nieco wyższy niż w województwie oznacza dalszą poprawę warunków mieszkaniowych. Wszystkie nowe mieszkania oddane do użytku w 2006 r. tj. 342 i w roku 2007, tj. 388 zostały wyposażone w wodociąg, ustęp, łazienkę i centralne ogrzewanie. Podobnie było na przestrzeni ostatnich pięciu lat. - 27 -
Stan wyposażenia mieszkań w podstawowe media na koniec 2007 r. ilustrują następujące wykresy: Wykres 7. Odsetek mieszkań wyposażonych w podstawowe media 68,7 0,1 93,5 Wodociągi Ustęp Łazienka Centralne ogrzewanie Gaz sieciowy 78,9 78,5 Wykres 8. Odsetek ludności mieszkających w mieszkaniach wyposażonych w podstawowe media 72,8 95,5 0,8 Wodociąg Ustęp Łazienkę Gaz z sieci Centralne ogrzewanie 83,3 82,4-28 -
Różnice w wyposażeniu mieszkań w powiecie konińskim w stosunku do średnich wojewódzkich ilustrują następujące wskaźniki procentowe: Wielkopolska Powiat Koniński Odsetek mieszkań wyposażonych w: - wodociąg 97,6 93,5 - ustęp spłukiwany 90,9 78,5 - łazienkę 89,4 78,9 - centralne ogrzewanie 78,2 68,7 - gaz sieciowy 49,4 0,1 Analizując statystyki dotyczące mieszkalnictwa, w tym przyrosty uzyskane w 2003 r. można stwierdzić, że warunki mieszkaniowe ludności systematycznie ulegają poprawie i zbliżają się do średnich wojewódzkich. 2. 4 Strefa społeczna 2.4.1 Rynek pracy i bezrobocie Rynek pracy jest tym elementem gospodarki powiatu, który w ostatnich latach ulegał największym zmianom. Zauważamy, iż ogólna wielkość zatrudnionych w gospodarce narodowej utrzymuje się od paru lat na prawie niezmienionym poziomie i na koniec 2007 r. wyniosła 29 261 osób. W stosunku do roku 2006 odnotowujemy wśród zatrudnionych w usługach rynkowych wzrost o 441 osób (tj. o 14,5%). Warto podkreślić, że w analizowanym okresie nie wystąpiły istotne zmiany w strukturze zatrudnienia, którą można zaobserwować na załączonych wykresach. - 29 -
Wykres 9. Pracujący w gospodarce narodowej* 18000 16000 15755 15778 15771 15770 14000 12000 10000 8000 6980 6991 6492 6404 6000 4000 2470 2616 3034 3475 3318 3451 3545 3612 2000 0 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. *) Stan w dniu 31.XII, według faktycznego miejsca pracy, dane dotyczą podmiotów gospodarczych, których liczba pracujących przekracza 9. Dane podaje się z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie przy wykorzystaniu wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002; lata 2005,2006 i 2007 bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego; Źródło: GUS Wykres 10. Aktywność ekonomiczna ludności w 2002 r.* 521 40 293 53 354 aktywni zawodowo bierni zawodowo nieustalony status na rynku pracy *) Opracowanie własne na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002; Źródło: GUS - 30 -
Wykres 11. Pracujący wg statusu zatrudnienia* 5 434 24 pracownicy najemni pracodawcy 11 222 24 172 pracujący na własny rachunek pomagający członkowie rodzin o nieustalonym statusie zatrudnienia 981 *) Opracowanie własne na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002; Źródło: GUS Zmiany w strukturze pracujących wynikają z ogólnych prawidłowości w gospodarce, w której następuje przeniesienie zatrudnienia ze sfery rolnictwa do sfery usług i produkcji pozarolniczej. Ten kierunek zmian jest szczególnie pożądany w powiecie, ze względu na zbyt wysokie zatrudnienie w rolnictwie przy jego słabości wynikającej z uwarunkowań naturalnych i tradycji. Nadal zresztą mimo tych zmian udział zatrudnionych w powiecie w dziale rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo jest znacznie wyższy od średniej wojewódzkiej. Na pozytywną ocenę zasługuje w przedmiocie rynku pracy rosnąca aktywność zawodowa mieszkańców powiatu. Warto nadmienić, iż na przestrzeni lat na terenie powiatu konińskiego znacznie wzrosła liczba podmiotów gospodarczych. W 1999 r. było ich 4 901, w 2006 r. 6 751, a na koniec I półrocza 2008 r. już 7 331 (oznacza to wzrost o 49,6% w stosunku do 1999 r.). Przekłada się to na dużą liczbę osób pracujących na własny rachunek 11 222 osoby, tj. 26,8 % ogółu zatrudnionych (Wykres 3). W województwie odsetek ten wyniósł 15,8 %. Wysoka aktywność mieszkańców powiatu w poszukiwaniu źródeł zarobkowania jest w części skutkiem znacznego (aczkolwiek do końca 2008 r. systematycznie malejącego) poziomu bezrobocia w powiecie. Aktualna sytuacja w zakresie bezrobocia ukazana została poniżej. - 31 -
Wykres 12. Bezrobotni w powiecie konińskim w latach 1999-2008 r. 15000 12000 10743 11600 13171 13110 13085 12915 12194 10289 9000 8440 6000 5532 3000 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 0 Liczba bezrobotnych w powiecie konińskim Wykres 13. Stopa bezrobocia w powiecie konińskim w latach 2000-2008 (w %) 30 Powiat koniński ziemski 25 27,2 26,1 20 20,3 22,6 22,4 22,3 22,7 19,2 15 10 13,3 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. Stopa bezrobocia w powiecie konińskim (%) - 32 -
Wykres 14. Bezrobotni wg wieku w powiecie konińskim w latach 1999-2008 (w %) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 w wieku do 25 lat w wieku 25-44 lata w wieku 45 lat i więcej 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. Jak wynika z danych zawartych w powyższym wykresie najliczniejszą grupą bezrobotnych są osoby w wieku od 25 do 44 lat. W całym analizowanym okresie grupa ta stanowiła ok. 50,0% całej populacji osób bezrobotnych zamieszkałych na terenie powiatu konińskiego. Na koniec grudnia 2008 roku, w porównaniu do stanu z 1999 r. udział tej grupy wiekowej wzrósł o 4,3 pkt procentowego. Warto zwrócić uwagę, że miniony 2008 r. jest praktycznie jedynym z badanych okresów, w których liczba bezrobotnych w tej kategorii spadła w stosunku do poprzedniego badanego okresu. Należy także zauważyć, że stałemu zmniejszaniu ulega grupa osób do 25 roku życia (za wyjątkiem grudnia 2008 r., w którym to okresie w stosunku do końca 2007 r. odnotowano wzrost o 1,3 pkt procentowego). W 1999 r. osoby w tym przedziale wiekowym stanowiły 41,4% wszystkich bezrobotnych powiatu konińskiego, a na koniec 2008 r. już tylko 27,5% bezrobotnych, co stanowi spadek o 13,9 pkt procentowego. Odmienną tendencję można zaobserwować wśród osób mających więcej niż 45 lat. Liczba osób w tym wieku ulega niewielkiemu, ale systematycznemu wzrostowi. W 1999 r. osoby powyżej 45 roku życia stanowiły 10,0% ogółu bezrobotnych powiatu konińskiego, a na koniec miesiąca grudnia 2008 roku udział tych osób wzrósł do poziomu 19,6%. - 33 -
Wykres 15. Bezrobotni wg poziomu wykształcenia w powiecie konińskim w latach 1999-2008 (w %) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 wyższe polic. i śr. zawodowe średnie ogólnokszt. zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. Przedstawiony powyżej Wykres 15 obrazuje poziom wykształcenia osób bezrobotnych zamieszkałych w powiecie konińskim. Wśród wszystkich bezrobotnych najliczniejszą grupę w latach 1999-2008 stanowiły osoby o najniższych kwalifikacjach, posiadające wykształcenia zasadnicze zawodowe, gimnazjalne lub niższe niż gimnazjalne. Pomimo wyraźnego spadku liczby osób o takim poziomie kwalifikacji, jest to nadal dominująca grupa w całej populacji bezrobotnych powiatu konińskiego. Należy zauważyć, że poziom wykształcenia bezrobotnych ulega niewielkiemu, ale stabilnemu wzrostowi. W porównaniu do stanu z końca 1999 r. liczba osób z wykształceniem wyższym wzrosła blisko piętnastokrotnie i na koniec grudnia 2008 r. stanowiła 7,3% ogółu bezrobotnych zamieszkałych w powiecie konińskim. Prawie w każdym roku analizowanego przedziału czasowego zwiększeniu ulegała także liczba osób posiadających wykształcenie policealne, średnie zawodowe i średnie ogólnokształcące. Na koniec 2008 r. osoby z wykształceniem policealnym oraz średnim zawodowym i ogólnokształcącym razem stanowiły 30,1% wszystkich bezrobotnych z powiatu konińskiego. - 34 -
Wykres 16. Bezrobotni wg czasu pozostawania bez pracy w powiecie konińskim w latach 1999-2008 (w %) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 do 1 miesiąca 1-6 miesięcy 6-12 miesięcy 12-24 miesiące pow. 24 miesięcy 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. Wśród wszystkich bezrobotnych powiatu konińskiego najliczniejszą grupę stanowią osoby długotrwale bezrobotne. Osoby pozostające bez pracy od 12 do 24 miesięcy i powyżej 24 miesięcy wyraźnie dominują w całej grupie osób bezrobotnych. Niemalże we wszystkich latach analizowanego okresu bezrobotni z obu tych grup pozostających bez pracy najdłużej razem stanowili ponad 50% wszystkich bezrobotnych powiatu konińskiego. Znaczącym wyjątkiem jest tu okres 2008 r., gdzie na koniec grudnia wspomniana grupa stanowiła 27,1% ogółu osób bezrobotnych (spadek o 20,7 pkt procentowego w stosunku do końca 2007 r.). Kolejną bardzo liczną grupą osób są bezrobotni pozostający bez pracy od 1 do 6 miesięcy. Począwszy od 1999 roku osoby z tej grupy, z wyjątkiem 2002 roku, stanowili ponad 25% ogółu bezrobotnych. Na koniec 2008 roku bezrobotni pozostający bez pracy od 1 do 6 miesięcy stanowili 45,3% wszystkich bezrobotnych powiatu konińskiego, co w porównaniu do 2002 roku, kiedy to udział tych osób w całej populacji bezrobotnych był najniższy (biorąc pod uwagę podsumowanie całoroczne), na koniec analizowanego okresu dało wzrost o 21%. - 35 -