Ocena jakości powietrza w Polsce dziś i jutro Barbara Toczko Departament Monitoringu, Ocen i Prognoz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Białystok, 5 grudnia 2006 r.
System oceny jakosci powietrza w strefach Obszar Polski został podzielony na strefy tj.: - aglomeracje (pow. 250 000 mieszkańców); - obszary powiatów nie wchodzące w skład aglomeracji; razem 362 stref. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska odpowiada za monitoring i ocenę jakości powietrza w każdej strefie na obszarze danego województwa.
Substancje, których stężenie w powietrzu stanowi kryterium do ocen jakości powietrza ze wzgledu na ochrone zdrowia ludnosci: dwutlenek siarki SO 2 ; dwutlenek azotu i tlenki azotu NOx; PM 10 - pyl zawieszony o sr. ziaren do 10 µm, z ang. Particulate Matter; tlenek wegla CO; olów Pb; benzen C 6 H 6 ; ozon O 3 ; ze wzgledu na ochrone roslin: SO 2, NOx, O 3
Kryteria oceny jakości powietrza w strefach Na podstawie danych z wojewódzkich systemów monitoringu jakosci powietrza Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Srodowiska wykonuja coroczne oceny jakosci powietrza dla kazdej ze stref (dotychczas wykonano 4 oceny: za 2002 r.,2003 r., 2004 i 2005 r.), a nastepnie dokonuja klasyfikacji stref, w których poziom: - chocby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiekszony o margines tolerancji (klasa C) - chocby jednej substancji miesci sie pomiedzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiekszonym o margines tolerancji (klasa B) - substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego (klasa A) Jezeli ocena wykaze, ze w danej strefie standardy jakosci powietrza nie sa dotrzymane, wówczas wojewoda uchwala program ochrony powietrza (POP) w tej strefie, majacy na celu poprawe sytuacji.
Porównanie wyników klasyfikacji stref w Polsce dla NO 2 2004 rok 2005 rok
Porównanie wyników klasyfikacji stref w Polsce dla ozonu 2004 rok 2005 rok
Poziomy docelowe dla ozonu w powietrzu termin osiągnięcia standardu 2010 r. Okres usredniania wyników pomiarów 8 godzin Okres usredniania wyników pomiarów okres wegetacji (1V-31 VII) Docelowy poziom substancji w powietrzu ze wzgledu na ochrone zdrowia ludzi [µg/m 3 ] 120 Docelowy poziom substancji w powietrzu ze wzgledu na ochrone roslin wyrazony jako AOT 40 [µg/m 3 *h] do 31.12.2009 24000 Dopuszczalna czestosc przekraczania poziomu docelowego w roku do 31.12.2004 60 razy od 1.01.2010 18 000 od 1.01.2005 25 razy
Porównanie wyników klasyfikacji stref w Polsce dla pyłu PM10 2004 rok 2005 rok
Dopuszczalne poziomy pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku Margines tolerancji [µg/m 3 ] 2002 2003 2004 2005 24 godziny 50 35 razy 15 10 5 0 rok kalendarzowy 40-4,8 3,2 1,6 0
Przekroczenia standardów dla pyłu PM10 woj. lubelskie woj. podlaskie woj. kujawskopomorskie 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Liczba dni z przekroczeniami stężenia dobowego dla PM10 Aglomeracja Lubelska Aglomeracja Lubelska Powiat m. Chełm Powiat m. Zamość Aglomeracja Białostocka Powiat m. Łomża Aglomeracja Bydgoska Powiat m. Toruń Powiat nakielski nazwa strefy
Przekroczenia standardów dla pyłu PM10 woj. lubelskie woj. podlaskie woj. kujawskopomorskie 250 200 150 100 50 Wartość maksymalne stężenia dobowego, mg/m3 0 Aglomeracja Lubelska Powiat m. Chełm Powiat m. Zamość Aglomeracja Białostocka Powiat m. Łomża Aglomeracja Bydgoska Powiat m. Toruń Powiat nakielski nazwa strefy
Udział stref zaliczonych do określonych klas w łącznej liczbie stref w Polsce w 2005 r. dla poszczególnych zanieczyszczeń (klasy wynikowe, ochrona zdrowia) O3 CO C6H6 Pb PM10 NO2 SO2 0% 20% 40% 60% 80% 100% A B C
Liczba stref zakwalifikowanych do programów ochrony powietrza w poszczególnych województwach w 2005 r. Województwo Ogólna liczba stref w Liczba stref do Liczba stref do POP dla poszczególnych zanieczyszczeń województwie POP C 6 H 6 CO NO 2 PM10 SO 2 O 3 dolnośląskie 29 8 8 1 kujawsko-pom. 23 4 1 4 lubelskie 24 3 3 lubuskie 14 2 2 łódzkie 24 24 8 23 małopolskie 22 15 1 15 1 mazowieckie 42 11 1 11 opolskie 12 2 1 2 1 podkarpackie 25 2 2 podlaskie 17 2 2 pomorskie 18 4 4 śląskie 21 11 10 2 świętokrzyskie 14 3 3 wielkopolskie 35 4 4 zachodniopomorskie 21 1 1 Suma 96 1 1 2 79 1 27
Główne problemy z dotrzymaniem standardów jakości powietrza: przekroczenia standardów jakości powietrza dla pyłu PM10 (zanieczyszczenie pierwotne i wtórne) przekroczenia standardów jakości dla ozonu (zanieczyszczenie wtórne)
Główne przyczyny przekroczeń: emisja pyłów drobnych i ich prekursorów (SO 2, NOx, NH 3, TZO) emisja prekursorów ozonu (NOx, LZO, CO)
Struktura sektorowa emisji pyłu zawieszonego z uwzględnieniem udziału frakcji PM10 i PM 2,5 w pyle zawieszonym całkowitym w 2004 roku 200000 150000 Pył zaw ieszony całkow ity (TSP) tys. ton 100000 50000 pył PM 10 0 procesy spalania w sekt. prod. i transf. energii sektor komunalnobytow y procesy spalania w przemyśle procesy produkcyjne transport drogow y pył PM 2.5
Zmiana emisji pyłów w latach 2000-2004. TSP, PM10, PM2.5 [Mg] 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 2000 2001 2002 2003 2004 TSP PM10 PM2.5
Nowe obowiązki w zakresie oceny jakości powietrza w Polsce w perspektywie 2007-2008 r. Dyrektywa z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rteci, niklu i wielopierscieniowych weglowodorów aromatycznych w otaczajacym powietrzu Cel dyrektywy: zapewnienie dobrej jakosci powietrza w Panstwach Czlonkowskich poprzez osiagniecie i utrzymanie poziomów docelowych dla As, Cd, Ni i B(a)P w PM10 tam, gdzie to mozliwe Wdrozenie: 15 luty 2007 r., transpozycja w toku
Zakres nowych obowiązków wynikających z dyrektywy 2004/107/WE Zakres W czym Zasięg terytorialny Systemy oceny jakości powietrza As, Cd, Ni, B(a)P PM10 cały kraj i inne WWA Hg powietrze 3 stacje w kraju As, Cd, Ni, Hg, B(a)P i inne WWA depozycja całkowita 3 stacje w kraju Oceny roczne As, Cd, Ni, B(a)P PM10 cały kraj Działania naprawcze As, Cd, Ni, B(a)P PM10 obszary zidentyfikowane w wyniku oceny j.p.
Poziomy docelowe As, Cd, Ni i B(a)P Substancja Arsen Kadm Nikiel Poziom docelowy* 6 ng/m 3 5 ng/m 3 20 ng/m 3 Benzo(a)piren 1 ng/m 3 * - Dla calkowitej zawartosci w pyle PM10 usrednionej dla roku kalendarzowego
Poszerzenie obowiązków sprawozdawczych wobec Unii Europejskiej o metale ciężkie i wwa OCENA ROCZNA Do 30 września 2008 r. informacje o wynikach oceny rocznej, w tym: wykazy stref (klasy) obszary przekroczenia poziomów docelowych stężenia substancji (statystyki) przyczyny przekroczeń poziomów docelowych informacje dot. ludności narażonej na przekroczenia oraz dane z sieci pomiarowych DZIAŁANIA NAPRAWCZE Informacje o podjętych działaniach naprawczych - do 31 grudnia 2009 r.
Dziękuję za uwagę b.toczko@gios.gov.pl