ELEKTROINSTALACJE PAWEŁ MORUSIEWICZ ul. Warszawska 34, 25-312 KIELCE tel./fax. 41 344 68 33 PROJEKT TECHNICZNY SYSTEMU ALARMU POŻAROWEGO SAP W BUDYNKU DPS STARACHOWICE OBIEKT BUDOWLANY: INWESTOR: DOM POMOCY SPOŁECZNEJ STARACHOWICE UL. BEMA 26 DOM POMOCY SPOŁECZNEJ STARACHOWICE UL. BEMA 26 IMIĘ I NAZWISKO NUMER UPRAWNIEŃ PODPIS Projektował: mgr inż. Paweł Morusiewicz SWK/0067/POOE/10 DATA OPRACOWANIA: wrzesień 2013 rok
Spis treści 1. WPROWADZENIE... 3 1.1. Przedmiot opracowania.... 3 1.2. Podstawa opracowania.... 3 1.3. Charakterystyka obiektu... 3 1.4. Stan obecny... 3 2. SYSTEM SYGNALIZACJI ALARMU POŻARU... 4 2.1. Analiza zagrożeń... 4 2.2. Zakres ochrony i nadzoru... 4 2.3. Podział na strefy pożarowe... 4 2.4. Algorytm pracy systemu... 4 2.5. Sposób alarmowania... 5 2.6. Opis techniczny... 5 a) System Sygnalizacji Pożaru... 5 b) Centrale systemu sygnalizacji pożaru:... 6 c) Elementy liniowe:... 7 d) Moduły sterujące i kontrolne:... 8 e) Sygnalizatory:... 8 b) Zasilanie podstawowe... 8 c) Zasilanie awaryjne... 8 3. Obliczenia techniczne... 9 3.1. Obliczenie parametrów pętli dozorowej... 9 3.2. Wytyczne wykonania instalacji... 10 a) Montaż urządzeń... 10 b) Instalacja wewnętrzna... 10 3.3. Zestawienie podstawowych materiałów... 11 4. UWAGI KOŃCOWE... 12 4.1. Zalecenia dla wykonawcy... 12 4.2. Dokumentacja... 12 4.3. Szkolenie... 12 5. INFORMACJE DOTYCZĄCE PLANU BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA PRZY WYKONYWANIU INSTALACJI.... 13 Spis rysunków: Rys. 1. Schemat Rys. 2. Rzut Piwnic Oddział I Rys. 3. Rzut Parteru Oddział I Rys. 4. Rzut Piętra I Oddział I Rys. 5. Rzut Piętra II Oddział I Rys. 6. Rzut Łącznika Rys. 4. Rzut Parteru Oddział II Rys. 5. Rzut Piętra I Oddział II Rys. 6. Rzut Piętra II Oddział II str.2
1.WPROWADZENIE 1.1.Przedmiot opracowania. Przedmiotem niniejszej dokumentacji jest projekt wykonawczy systemu sygnalizacji pożaru w obiektach Domu Pomocy Społecznej w Starachowicach przy ul. Bema 26. Instalacje zostały zaprojektowane na bazie rozwiązań wybranych producentów urządzeń. Dopuszcza się zmianę urządzeń na inne o parametrach technicznych tożsamych lub lepszych. W takich przypadkach Wykonawca zobowiązany jest do opracowania projektów wykonawczych zamiennych uwzględniających zastosowane rozwiązania. W przypadku dokonania zmian budowlanych w zaprojektowanym obiekcie po wykonaniu niniejszego projektu, instalacje należy dostosować do stanu faktycznego. 1.2.Podstawa opracowania. Zlecenie na wykonanie projektu. Wytyczne do projektowania. Wytyczne producentów urządzeń. DTR urządzeń Uzgodnienia poczynione z użytkownikiem obiektu. Inwentaryzacja budynków. Projektuje się system sygnalizacji pożaru zgodnie z normą PKN-CEN/TS 54-14 Systemy Sygnalizacji Pożarowej. Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru eksploatacji i konserwacji 1.3.Charakterystyka obiektu Obiekt położony jest w Starachowicach. Dojazd straży pożarnej do obiektu drogami lokalnymi dobry. Obiekt składa się z połączonych budynków w konstrukcji murowanej. System sygnalizacji pożaru obejmie zasięgiem cały obiekt 2 budynki z łącznikiem. W wszystkich częściach budynków przewiduje się obecność pracowników stale przebywających w budynku. Budynki są podzielone na strefy pożarowe. W budynkach wydzielono pożarowo klatki schodowe. Z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania - Klasa obiektu ZL II. 1.4.Stan obecny Obiekt wyposażony jest w system sygnalizacji pożaru. Zainstalowany system jest eksploatowany od ponad 20 lat i ze względu na niezgodność z obowiązującymi obecnie przepisami i normami, brak dostępu do części zamiennych oraz znaczny stopień zużycia system nie może być dalej eksploatowany. Istniejące okablowanie nie odpowiada normie PKN-CEN/TS 54-14 i nie może zostać wykorzystane do budowy nowego systemu. Istniejącą centralę należy zdemontować. Przewiduje się podłączenie nowej centrali SAP do istniejącego nadajnika monitoringu PSP. str.3
2.SYSTEM SYGNALIZACJI ALARMU POŻARU 2.1.Analiza zagrożeń Obiekt usytuowany jest w obrębie miasta. Z zewnątrz obiekt jest oświetlony latarniami. W budynku istnieją instalacje związane z instalacją SAP oddymiania, elektryczna i odgromowa. Przewiduje się zagrożenia pożarowe spowodowane zwarciem lub przeciążeniem instalacji elektrycznej, wywołane nieumyślnie przez użytkowników obiektu (zapłon w pomieszczeniach socjalnych, w pomieszczeniach technicznych oraz pochodzący od urządzeń) oraz umyślne podpalenie. 2.2.Zakres ochrony i nadzoru Po zapoznaniu się z funkcjonalnością obiektu przyjęto zgodnie z regułami stosowania systemów sygnalizacji alarmu pożaru SAP następujące zasady: Z uwagi na charakter obiektu - przyjmuje się ochronę całkowitą obiektu, z wyłączeniem pomieszczeń typu toalety (bez przedsionków) lub innych, w których nie ma zagrożenia pożarowego. Urządzenia i elementy zastosowane w systemie dopasowane są do warunków środowiskowych panujących w pomieszczeniach (wielkość powierzchni, wysokość pomieszczeń, możliwość pojawienia się fałszywych alarmów, specyfikacja zagrożeń) System detekcji i sygnalizacji pożaru oparty będzie na systemie adresowalnym i pętlowym. Centrale systemu sygnalizacji pożaru oraz elementy liniowe będą posiadały minimum 5 letnią gwarancję Producenta. Informacje o zdarzeniach kierowane są na wyświetlacz LCD Centrali oraz na drukarkę. System jest w pełni adresowalny, a zastosowane urządzenia oraz sposób informowania pozwalają na łatwą lokalizację źródła alarmu. Obsługa eksploatacyjna i konserwacja powinny być ograniczone do niezbędnego minimum. Projektuje się zasilanie awaryjne przewidujące ciągłość pracy centrali powyżej 72 godzin. 2.3.Podział na strefy pożarowe Budynki stanowią odrębne strefy pożarowe. Wewnątrz budynków wydzielono klatki schodowe. 2.4.Algorytm pracy systemu str.4
Przewidziano obsługę budynków z 1 centrali. Centrala CSP zostanie zainstalowana w budynku głównym w pomieszczeniu pielęgniarek na I piętrze. Sterowanie systemu będzie odbywało się z panelu LCD zamontowanego w centrali CSP. Do obsługi systemu Inwestor wyznaczy osoby uprawnione, które zostaną przeszkolone w zakresie obsługi systemu przez Wykonawcę. Konfiguracja systemu musi umożliwić identyfikację czynności obsługowych wykonywanych przez osoby uprawnione. Sygnalizacja stanów alarmowych odbywa się na wyświetlaczu LCD oraz za pomocą drukarki podłączonej do systemu. 2.5.Sposób alarmowania Centralka CSP zostanie zaprogramowana na alarmowanie dwustopniowe ze wstępnym kasowaniem: Alarm I stopnia (wstępny, wewnętrzny) wywołany przez czujkę, sygnalizowany wewnętrznym brzęczykiem centrali, którego odebranie powinno być potwierdzone przez obsługę w czasie T1=30s ustalonym dla instalacji SAP Po potwierdzeniu odebrania alarmu I stopnia obsługa powinna dokonać rozpoznania zagrożenia w czasie T2= 180s; przed upływem czasu T2 w przypadku nie wykrycia zagrożenia alarm może być skasowany poprzez panel obsługi centrali Po upływie czasu T2 alarm I stopnia przechodzi automatycznie w alarm II stopnia, podczas którego następuje wysterowanie urządzeń wykonawczych centralek oddymiania grawitacyjnego, urządzenia transmisji alarmów do Stacji Monitorowania Alarmów (Jednostka Straży Pożarnej). Użycie ręcznego ostrzegacza pożarowego powoduje natychmiastowe przejście systemu w stan alarmu II stopnia; funkcja taka umożliwia obsłudze skrócenie czasu T2 w przypadku, kiedy w czasie rozpoznania stwierdzono zagrożenie pożarowe W przypadku braku całodobowej obsady obiektu algorytm pracy systemu należy zaprogramować z automatyczną eliminacją czasu T1 i T2 oraz natychmiastowym wywołaniem alarmu II stopnia dla każdego zdarzenia pożarowego po godzinach pracy obsługi. 2.6.Opis techniczny a)system Sygnalizacji Pożaru System Sygnalizacji Pożaru został zaprojektowany w oparciu o urządzenia wysokiej jakości firmy POLON ALFA z zastosowaniem centrali POLON 4900 oraz czujek adresowalnych montowanych w gniazdach. Wszystkie czujki i przyciski ROP wyposażone są w izolatory zwarć. System posiada wymagane atesty CNBOP. W obiekcie zastosowano pętle dozorowe. Pętle umożliwiają dołączenie do 127 elementów adresowalnych przeznaczonych do dozorowania maksymalnej powierzchni 6000 m2, należących do różnych stref pożarowych. Maksymalna str.5
długość pętli nie może przekraczać 2000 m. Pętle dozorowe zaprojektowano z rezerwą, która umożliwi ewentualną dalszą rozbudowę lub wszelkie zmiany w systemie. W systemie zastosowano optyczne czujki dymu oraz w pomieszczeniach socjalnych i kotłowni czujki ciepła. W osobnych pętlach dozorowych zaprojektowane zostały ręczne ostrzegacze pożarowe ROP i moduły wyjść służące do załączenia sygnalizatorów i central oddymiania. b)centrale systemu sygnalizacji pożaru: Centrala będzie w pełni zautomatyzowana i bezobsługowa, z możliwością podłączenia i transmisji alarmów do Państwowej Straży Pożarnej. Centrala będzie posiadała 4 poziomy dostępu obsługi. Centrala musi posiadać możliwość przywracania fabrycznych haseł dostępu bez użycia dodatkowych urządzeń, zabezpieczeń lub innych haseł. Centrala będzie wyposażona w wbudowany wyświetlacz LCD, wbudowaną drukarkę oraz możliwość współpracy z wyniesionym panelem informacyjnym. Każda instalacja będzie posiadała odpowiednio dobraną baterię akumulatorów pozwalającą pracować przy braku zasilania podstawowego 230V przez okres 72 godz. w trybie dozoru w trybie dozoru i 30 minut w trybie alarmowania. Centrala musi posiadać możliwość obsługi akumulatorów do pojemności 90Ah. Centrala będzie umożliwiała obsługę 1024 stref dozorowych. Centrala będzie wyposażona wejścia i wyjścia: - 16 przekaźniki/ów bezpotencjałowych z możliwością kontroli ciągłości pracy i programowaniem - 8 linie sygnałowe będące wyjściami potencjałowymi o odwracanej polaryzacji z kontrolą ciągłości i możliwością programowania - 8 linie kontrolne z możliwością programowania oraz przypisywanymi komunikatami Centrala będzie posiadała pamięć dla 2000 zdarzeń i 9999 alarmów. Centrala musi mieć możliwość pracy w sieci central, w tym również sieci światłowodowej. Centrala musi posiadać wiele różnych wariantów alarmowania, w tym warianty alarmowania ze wstępnym kasowaniem czujek i stref dozorowych, warianty koincydencji (dwu ostrzegaczowa i grupowa), warianty interaktywne w celu str.6
przyspieszenia wywołania alarmu pożarowego (gdy czujki dokonają analizy zjawisk pożarowych i wykryją zmiany pożarowe otoczenia bez osiągnięcia progu alarmu). c)elementy liniowe: Wszystkie elementy liniowe muszą być wyposażone w izolatory zwarć i być adresowalne w sposób automatyczny. - Optyczne czujki dymu Procesorowa, optyczna czujka dymu jest przeznaczona do wykrywania widzialnego dymu, powstającego w początkowym stadium pożaru. Czujka wysyła w linię dozorową, oprócz swojego adresu, kodu rodzaju, stanów dozorowania i alarmowania, dodatkowe informacje, takie jak: stan serwisowy, stany związane z uszkodzeniem układów wewnętrznych czujki, zadziałanie izolatora zwarć. Stan alarmowania czujka sygnalizuje czerwonymi rozbłyskami dwukolorowej diody świecącej; stany uszkodzenia, alarmu technicznego, zadziałanie izolatora zwarć żółtymi rozbłyskami tej diody. Czujka posiada regulowaną z poziomu centrali czułość według trzech progów: normalna, podwyższona lub obniżoną. Taka możliwość pozwala na dowolne, indywidualne dostosowanie zdolności wykrywczych czujki do konkretnych zastosowań i wymogów otoczenia. Kodowanie adresu czujki odbywa się automatycznie z centrali - kod adresowy zapisywany jest w jej nie ulotnej pamięci. Czujka jest wyposażona w wewnętrzne izolatory zwarć. Spełnia wymagania normy PN-EN 54-7. Parametry: - Liczba programowanych progów czułości: 3; - Wykrywane pożary testowe: TF2 do TF5; - Programowanie adresu: z centrali.. - Wielostanowa uniwersalna czujka ciepła Uniwersalna, procesorowa czujka ciepła (temperatury) jest przeznaczona do wykrywania zagrożenia pożarowego w pomieszczeniach, gdzie w pierwszej fazie pożaru może nastąpić szybki przyrost temperatury lub gdzie temperatura może przekroczyć określony niebezpieczny poziom. Czujka jest czujką uniwersalną, którą można z poziomu centrali programować na działanie nadmiarowe lub różniczkowo-nadmiarowe, a także zmieniać klasę czujki, dostosowując j do konkretnych zastosowań. Możliwy jest wybór jednej z klas: A1, A2, B, A2S, BS, A1R, A2R lub BR zgodnie z polską normą PN-EN 54-5. Parametry: - Klasy czujki wg PN-EN 54-5: A1, A2, B, A2S, BS, A1R, A2R, BR; - Programowanie adresu: z centrali; - Temperatura pracy: -25 C +50 C (klasa A1, A1R, A2, A2R, A2S); -25 C +65 C (Klasa B, BR, BS). str.7
d)moduły sterujące i kontrolne: Minimalne szczelności obudów: IP65. Minimalna obciążalność styków przekaźnika sterującego: 2A Aby zminimalizować liczbę elementów system powinien mieć również możliwość stosowania modułów wielowyjściowych i wielowejściowych (8 wejść lub 8 wyjść i więcej). Współpraca w sposób cyfrowy-dwukierunkowy poprzez linie dozorowe z urządzeniami sterującymi z podtrzymaniem akumulatorowym e)sygnalizatory: Sygnalizację pożaru zapewniają sygnalizatory akustyczne pętlowe. Wyposażone będą w zewnętrzne zasilanie zapewniające bezpośrednie zasilanie sygnalizatora podczas stanu alarmowania. b)zasilanie podstawowe Zasilanie wykonać przewodem HDGS 3x1,5mm 2 z obwodu wyprowadzonego z rozdzielnicy elektrycznej sprzed wyłącznika głównego. c)zasilanie awaryjne Zasilanie w przypadku zaniku zasilania podstawowego zapewnią 2 akumulatory zabudowane w centrali SAP Zgodnie z założeniami wytycznych oraz PKN-CEN/TS 54-14 pkt. 6.8.3 system powinien pracować przy braku zasilania sieciowego 72h w stanie dozoru oraz alarmować przez 30 min. Pojemność akumulatora oblicza się ze wzoru: Q = ( 72 x Jd + 0,5 x Ja ) [Ah] gdzie: Jd prąd dozoru Ja prąd alarmowania str.8
Założono, zgodnie z wytycznymi producenta, że centrale pożarowe są wyposażone w akumulatory, które zapewniają pracę przez wymagany czas w trybie czuwania i alarmu pod warunkiem nie przekraczania ilości elementów na pętlach dozorowych (127 szt.). Lp Nazwa urządzenia STAN CZUWANIA Pobór jedn. [A] Ilość Pobór całk. 1 Centrala SSP 0,6 1 0,6 [A] 2 Czujka optyczna dymu 0,00015 212 0,0318 3 Czujka ciepła 0,00015 9 0,00135 4 Moduł kontrolno-sterujący 0,000165 6 0,00099 5 Przycisk ROP 0,00014 22 0,00308 Razem [A]: 0,63722 STAN ALARMU 1 Centrala SSP 0,7 1 0,7 2 Czujka optyczna dymu 0,00015 212 0,0318 3 Czujka ciepła 0,00015 9 0,00135 4 Moduł kontrolno-sterujący 0,0002 6 0,0012 5 Przycisk ROP 0,00014 22 0,00308 Razem [A]: 0,73743 czas podtrzymania podczas pracy normalnej 72 Czas trwania alarmu 0,5 Współczynnik sprawności akumulatorów 80,00% Pojemność akumulatorów [Ah] 55,49 Dobrano 2 akumulatory 65 Ah montowane w dodatkowej obudowie 3.Obliczenia techniczne 3.1.Obliczenie parametrów pętli dozorowej Do obliczeń przyjęto najgorszy przypadek - pętlę nr A Centrali CSP Ilość elementów adresowalnych w linii - czujka adresowalna szt. 98 str.9
Ilość elementów adresowalnych w linii: N = 98 Ilość elementów dopuszczalna: N dop = 127 Spoczynkowy pobór prądu przez elementy zainstalowane w linii - optyczna czujka dymu 0,15 ma - uniwersalna czujka ciepła (temperatury) 0,15 ma Prąd dozorowania pętli I doz = 98 0,15 = 14,7 ma Dopuszczalny prąd dozorowania: I dop =50 ma Długość linii dozorowej wg projektu wynosi 690 metrów. Rezystancja kabla YnTKSY ekw 1 2 0,8 mm wynosi 35 omów/kilometr Rezystancja linii dozorowej Dopuszczalna rezystancja Rlinii = 2 0,69 35 = 48,3 oma (2 24,15 oma) Rdop = 2 100 omów 3.2.Wytyczne wykonania instalacji a)montaż urządzeń W pomieszczeniach czujki montować bezpośrednio na sufitach zgodnie z oznaczeniem na rysunkach rozmieszczenia elementów. Czujki w pomieszczeniach powinny być montowane centralnie. Przy wykonywaniu zmian lokalizacji czujek należy przestrzegać zasad lokalizacji i minimalnych odległości od urządzeń wentylacyjnych, lamp świetlówkowych i ścian, podciągów oraz pokrycia zasięgu działania danej czujki. Wszelka zmiana lokalizacji czujki powinna być zgodna z obowiązującymi przepisami i normami oraz udokumentowana i poświadczona przez projektanta i Rzeczoznawcę ds. przeciwpożarowych. Centralę SAP należy zamontować na wysokości ok 150-160 cm. Przyciski ROP na wysokości 140 cm. b)instalacja wewnętrzna Instalację sygnalizacji pożaru pętle dozorowe, projektuje się kablem typu YnTKSYekw 1x2x0,8 (kolor izolacji czerwony), natomiast pętlę przycisków ROP i wszystkie połączenia sterujące od modułów do urządzeń wykonawczych przewodem bezhalogenowym ognioodpornym typu HTKSHekw 2x1 (kolor izolacji czerwony) o odporności ogniowej E90 min. Przewody typu HTKSH i HDGs należy mocować na uchwytach atestowanych z kotwą co 0,3m bezpośrednio na tynku lub na korytkach, drabinkach o odporności E90. str.10
3.3. Zestawienie podstawowych materiałów Lp. Opis Liczba J.m. SAP 1. Centrala sygn. pożarowej (4 x 127 adr.) 1 szt 2. Pojemnik dla akumulatorów 65Ah 1 szt 3. Akumulator 65Ah/12V, bezobsługowy 2 szt 4. Optyczna czujka dymu 211 szt 5. Uniwersalna czujka ciepła 9 szt 6. Gniazdo (do czujek) 220 szt 7. Ręczny ostrzegacz pożar. adresowalny, z izolatorem zwarć, wtynkowy 8. Ramka maskująca (czerwona), uzupełnienie dla wersji natynk. 9. Sygnalizator akustyczny adresowalny, z gniazdem i izolatorem zwarć 22 szt 22 szt 15 szt 11. Puszka przyłączeniowa, przelotowa 15 szt 12. Sygnalizator akustyczno-optyczny, zewnętrzny 14. Element kontrolno-sterujący (1 wyjście+2 wejścia), z izolatorem zwarć 1 szt 6 szt 15. Obudowa pojedyncza 6 szt 16. Zasilacz 24V/7A, z miejscem na 2 akumulatory 17Ah, zasilanie urządzeń dodatkowych 4 szt 17. Akumulator 17Ah/12V, bezobsługowy 8 szt 18. Listwy elektroinstalacyjne 620 m 19. Przewód YDY 3x1,5 30 m 20. Przewód YnTKSYekw 1x2x0,8 1890 m 21. Przewód HTKSHekw 1x2x1 560 m 21. Przewód HDGs 2x1 120 m 21. Przewód HDGs 3x1,5 40 m 21. Uchwyty atestowane dla tras o odporności ogniowej 2160 szt str.11
4.UWAGI KOŃCOWE 4.1.Zalecenia dla wykonawcy Przed przystąpieniem do robot należy zapoznać się z projektem i specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót i ewentualne uwagi zgłosić projektantowi. Przy przeprowadzaniu robot należy: przestrzegać obowiązujących norm i przepisów m. in. wymienionych na końcu rozdziału. wszelkie punkty zbiorcze dla instalacji oznaczyć. przewody nie mogą być przedłużane przez dolutowanie dodatkowego odcinka - połączenie powinno być jednolite. wszystkie zastosowane elementy instalacji powinny posiadać wymagane przepisami atesty i zezwolenia. 4.2.Dokumentacja Użytkownikowi należy przekazać następujące dokumenty związane z eksploatacją (obsługa techniczna i konserwacja): plan sytuacyjny z zaznaczeniem pomieszczeń i lokalizacją urządzeń. instrukcję postępowania w przypadku awarii systemów. opis funkcjonowania, instrukcja obsługi i wytyczne konserwacji książki pracy systemów nazwa i adres konserwatora instalacji. 4.3.Szkolenie Wszystkie osoby zatrudnione w obiekcie, które przewidywane są do obsługi systemów w obiekcie, osoby pracujące w pomieszczeniach zabezpieczonych i wszystkie osoby uprawnione powinny być przeszkolone w zakresie obsługi zainstalowanych systemów. Szkolenie powinno być przeprowadzone przez specjalistów. Każda ze szkolonych osób musi mieć możliwość praktycznego zapoznania się z obsługą systemów. Uwaga: Szkolenie z obsługi systemów powinno być przeprowadzone przez wykonawcę instalacji. str.12
5.INFORMACJE DOTYCZĄCE PLANU BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA PRZY WYKONYWANIU INSTALACJI. W czasie wykonywania robót budowlano-montażowych objętych zawartością niniejszego opracowania mogą wystąpić zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi. Informację sporządzono w oparciu o Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23.06.2003r. (Dz. U. nr120 poz. 1126) w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Zakres robót obejmuje wykonanie instalacji słaboprądowych. Przy robotach związanych z wykonywaniem instalacji słaboprądowych może być zatrudniony pracownik, który: posiada kwalifikacje przewidziane odrębnymi przepisami dla danego stanowiska, uzyskał orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do określonej pracy. Nie wolno zatrudniać pracownika na danym stanowisku pracy w razie przeciwwskazań lekarskich oraz bez wstępnego przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Wykonywanie funkcji operatorów maszyn i urządzeń o napędzie silnikowym wymaga posiadania uprawnień wydanych przez właściwą komisję kwalifikacyjną. Przy wykonywaniu prac montażowych koryt i listew instalacyjnych należy wyłączyć obwody elektryczne w tym miejscu. Wykonywanie robót w bezpośrednim sąsiedztwie czynnych sieci energetycznych powinno być poprzedzone określeniem przez kierownika budowy bezpiecznej odległości, w jakiej mogą być wykonywane od istniejącej sieci i sposobu wykonywania tych robót. Użytkowanie i posługiwanie się narzędziami powinno być zgodne z instrukcją producenta. Sprzęt ochrony osobistej pracowników powinien posiadać atesty oraz instrukcje określające sposób jego użytkowania, konserwacji i przechowywania. Stosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terenie budowy. str.13