Zasady kwalifikowalności ustalane są w przepisach oraz innych regulacjach krajowych, poza ściśle określonymi regułami zawartymi w unormowaniach wspólnotowych dla poszczególnych funduszy. Unia Europejska wykonuje swoje zadania w zakresie polityki spójności i innych polityk społeczno-gospodarczych za pomocą środków finansowych, do których zaliczamy fundusze strukturalne i Fundusz Spójności. W skład najważniejszych funduszy strukturalnych wchodzą: - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF-EFRR), - Europejski Fundusz Społeczny (ESF - EFS), - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej ( EAGGF-EFOiGR), - Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa ( FIFG - IFOR ). Dwa pierwsze fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności stanowią instrumenty realizacji polityki spójności Unii Europejskiej. EFRR udziela wsparcia w ramach takich celów, jak: konwergencja, konkurencyjność regionalna i zatrudnienie oraz europejska współpraca terytorialna (art. 3 rozporządzenia WE nr 1083/2006). EFRR przyczynia się do finansowania pomocy mającej na celu wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej poprzez korygowanie dysproporcji regionalnych, wspierając rozwój oraz dostosowanie strukturalne gospodarek regionalnych. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) ma za zadanie realizować priorytety Wspólnoty w zakresie wzmacniania spójności gospodarczej i społecznej poprzez poprawę możliwości zatrudnienia i 1 / 8
pracy, stymulowanie wysokiego poziomu zatrudnienia oraz tworzenie liczniejszych i lepszych miejsc pracy. Ze środków Funduszu Spójności można finansować: a) transeuropejskie sieci transportowe (w szczególności określone w decyzji nr 1692/96/WE), b) inwestycje dotyczące środowiska naturalnego, w ramach priorytetów wspólnej polityki ochrony tego środowiska (w szczególności zwiększenie efektywności energetycznej i rozwój źródeł energii odnawialnej, a także rozwój kolei i transportu rzecznego). Muszą to być strategiczne projekty o zasięgu ogólnokrajowym. Kluczowe znaczenie dla ustalenia i rozliczenia wysokości wkładu funduszu w finansowanie projektu ma sprawa kwalifikowalności wydatków. Całkowity koszt realizacji projektu obejmuje koszty kwalifikowane i koszty niekwalifikowane. Sprawę kwalifikowalności wydatków w okresach programowania 2007-2013 reguluje rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Według ww. rozporządzenia wydatki są kwalifikowalne w okresie programowania 2007-2013, jeśli: 2 / 8
1. zostały faktycznie poniesione pomiędzy datą przedłożenia Komisji programów operacyjnych - lub od dnia 1 stycznia 2007 r., w zależności od tego, który z tych terminów jest wcześniejszy - a dniem 31 grudnia 2015 r. Operacje nie mogą zostać zakończone przed początkową datą kwalifikowalności; 2. odstępstwo od zasady kwalifikowalności czasowej występuje w przypadku wkładu niepieniężnego, koszty amortyzacji i koszty ogólne mogą być traktowane jako wydatki poniesione przez beneficjentów w procesie realizacji operacji, gdy spełnione są inne warunki kwalifikowalności. Dodatkowym warunkiem jest to, że współfinansowanie ich z funduszy nie może przekroczyć całkowitej kwoty kwalifikowanych wydatków z wyłączeniem wartości takich wydatków; 3. wydatki są kwalifikowalne do wkładu funduszy wyłącznie wtedy, gdy zostały poniesione w związku z operacjami podjętymi na mocy decyzji instytucji zarządzającej danego programu operacyjnego lub na jej odpowiedzialność, zgodnie z kryteriami ustalonymi przez komitet monitorujący. Nowe wydatki dodane w chwili przeglądu programu operacyjnego kwalifikują się od daty przedłożenia Komisji wniosku o przegląd programu operacyjnego; 4. zasady kwalifikowalności wydatków ustanawia się na poziomie krajowym i obejmują one całość wydatków zadeklarowanych w ramach programu operacyjnego. Zasady kwalifikowalności ustalane są w przepisach i innych regulacjach krajowych, poza ściśle określonymi regułami przedstawionymi w przepisach wspólnotowych dla poszczególnych funduszy. Przepisy wspólnotowe należy traktować jako wyjątki od ogólnej zasady ustalenia kwalifikowalności na poziomie krajowym. Kwalifikowalność wydatków z EFRR określona jest w art. 6 rozporządzenia (WE) 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 2 lipca 2006 r. Natomiast wydatki, które nie są kwalifikowane, określa art. 7 ww. rozporządzenia i są to: 3 / 8
- odsetki od zadłużenia, - zakup gruntów za kwotę przekraczającą 10% całkowitych wydatków kwalifikowanych w ramach danej operacji, - likwidacja elektrowni jądrowych, - podlegający zwrotowi podatek od towarów i usług (VAT). W obszarze finansowania programów operacyjnych w ramach europejskiej współpracy terytorialnej przyjęto w rozporządzeniu szczegółowe uregulowania, ponieważ te programy dotyczą współfinansowania przedsięwzięć realizowanych w kilku krajach, w których mogą obowiązywać odmienne zasady kwalifikowalności wydatków. W myśl art. 49 i art. 50 rozporządzenia (WE) nr 1828/2006 następujące opłaty i koszty kwalifikują się do wkładu finansowanego z EFRR: - opłaty za międzynarodowe transakcje finansowe, - opłaty bankowe za otwarcie i prowadzenie rachunku bankowego, gdy realizacja wymaga otwarcia oddzielnego rachunku, - opłaty za doradztwo prawne, opłaty notarialne, koszty ekspertyz finansowych i technicznych oraz koszty rachunkowości lub audytu, jeśli są bezpośrednio związane ze współfinansowaniem operacji i niezbędne do jej przygotowania lub realizacji, lub w przypadku kosztów rachunkowości lub audytu, jeśli wynikają z wymagań nałożonych przez instytucję 4 / 8
zarządzającą, - koszty gwarancji świadczonych przez bank lub inną instytucję finansową kwalifikują się w stopniu, w jakim są wymagane przez krajowe lub wspólnotowe przepisy prawne, - koszty za profesjonalne usługi świadczone przez jednostki władzy publicznej inne niż beneficjent ponoszone w trakcie przygotowania lub realizacji danej operacji, - koszty świadczenia usług związanych z przygotowaniem i realizacją operacji, ponoszone przez jednostkę władzy publicznej, która sama jest beneficjentem i która realizuje operację na własny rachunek bez korzystania z pomocy zewnętrznych usługodawców. Kwalifikowalność tych kosztów jest uwarunkowana poświadczeniem ich poniesienia odpowiednimi dokumentami. Grzywny, kary finansowe i wydatki związane ze sporami sądowymi nie są kwalifikowalne. W zakresie wkładów niepieniężnych wydatki są kwalifikowane, jeśli polegają na wniesieniu gruntów lub nieruchomości, wyposażenia lub surowców, działalności badawczej lub zawodowej, bądź nieodpłatnej dobrowolnej pracy a ich wartość może być poddana ocenie i audytowi. Koszty ogólne są kwalifikowane, jeśli ich podstawą są koszty rzeczywiste z tytułu realizacji danej operacji lub średnie rzeczywiste koszty z tytułu operacji tego samego rodzaju. 5 / 8
Stawki ryczałtowe oparte na średnich kosztach nie mogą przekroczyć 25% bezpośrednich kosztów operacji, które mogą wpłynąć na poziom kosztów ogólnych. Obliczone stawki ryczałtowe muszą być odpowiednio udokumentowane i poddane okresowej weryfikacji. Koszty amortyzacji aktywów bezpośrednio wykorzystanych na operację, które poniesiono w okresie współfinansowania operacji są kwalifikowane, jeśli wydatki na nabycie tych aktywów nie zostały zgłoszone jako wydatek kwalifikowalny. Kwalifikowalność wydatków finansowych będących przedmiotem wspólnego wkładu pracowników i pracodawców określono w art. 11 rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. Pomoc przybiera formę bezzwrotnych dotacji indywidualnych lub grantów globalnych, dotacji podlegających zwrotowi, obniżek oprocentowania, pożyczek, funduszy gwarancyjnych oraz zakupu towarów i usług zgodnie z zasadami dotyczącymi zamówień publicznych. Wydatki zalicza się do kwalifikowanych z EFS, jeśli zostały poniesione zgodnie przepisami krajowymi, a w szczególności z zasadami rachunkowości i z zachowaniem szczegółowych warunków, tj: a) dodatki lub wynagrodzenia wypłacane przez stronę trzecią na rzecz uczestników danej operacji i poświadczone beneficjentowi, b) koszty pośrednie zadeklarowane ryczałtowo do wysokości 20% bezpośrednich kosztów operacji w przypadku dotacji, grantów, c) koszty amortyzacji aktywów podlegają amortyzacji, przydzielonych wyłącznie na czas trwania operacji w zakresie, w którym na nabycie tych aktywów nie zostały wykorzystane dotacje publiczne. 6 / 8
Wydatki, które nie są kwalifikowalne do wsparcia z EFS, to: a) podatek od towarów i usług ( VAT), b) odsetki od zadłużenia, c) zakup mebli, wyposażenia, pojazdów, nieruchomości i gruntów. W art. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1084/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego Fundusz Spójności określono wydatki, które nie sa kwalifikowalne do wsparcia z Funduszu Spójności: a) odsetki od zadłużenia, b) zakup gruntów za kwotę przekraczającą 10% całkowitych wydatków kwalifikowanych w ramach danej operacji, c) mieszkalnictwo, d) likwidacja elektrowni jądrowych, e) podlegający zwrotowi podatek od towarów i usług (VAT). 7 / 8
Natomiast w art. 4 ww. rozporządzenia określono warunki dostępności pomocy z Funduszu Spójności. Rada może - w przypadku stwierdzenia nadmiernego deficytu w danym państwie członkowskim, jeśli nie podjęło ono skutecznych działań w odpowiedzi na jej zalecenia - zadecydować o wstrzymaniu całości albo części zobowiązań z funduszu wobec tego kraju. 8 / 8