Janusz Sierosławski UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ W 215 r. EUROPEJSKI PROGRAM BADAŃ ANKIETOWYCH W SZKOŁACH NA TEMAT UŻYWANIA ALKOHOLU I NARKOTYKÓW ESPAD Badanie zostało wykonane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Instytut Psychiatrii i Neurologii
Wprowadzenie Badania ankietowe w szkołach dostarczają informacji o rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych Zmiany w tym zakresie jako wskaźnik efektów realizacji działań zapobiegawczych stąd potrzeba monitorowania ESPAD - ogólnopolskie badanie ankietowe zrealizowane w maju-czerwcu 1995 r., 1999 r., 23 r., 27 r., 211 r. oraz obecnie, w 215 r., tj. wśród uczniów dwóch roczników - wiek: 15-16 lat i 17-18 lat, w ramach międzynarodowego projektu badawczego
Cel badań Ocena rozmiarów zjawiska używania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkolnej Identyfikacja i pomiar czynników wpływających na rozmiary zjawiska, zarówno po stronie popytu, jak i podaży Śledzenie trendów w zakresie używania substancji przez młodzież oraz czynników warunkujących to zjawisko
Przedmiot badań Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Wzory picia alkoholu Rozmiary zjawiska nietrzeźwości Rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych Ocena dostępności substancji legalnych i nielegalnych Postawy wobec różnych substancji psychoaktywnych Wybrane wyniki jako przedmiot prezentacji
Metoda W 215 r. badanie zrealizowano na próbie losowej młodzieży trzecich klas gimnazjów i drugich klas szkół ponadgimnazjalnych W badaniu zastosowano wystandaryzowany kwestionariusz do samodzielnego wypełniania przez uczniów W ankiecie pytano o osobiste doświadczenia z każdą z substancji, osobno wymieniając ich nazwy W badaniu zadbano o zapewnienie anonimowości, zarówno na poziomie pojedynczych uczniów, jak i całych szkół
Picie napojów alkoholowych (wiek 15-16 lat) O d s e t k i b a d a n y c h 8 6 93 77 5 9 92 85 82 66 61 9 87 79 78 57 58 84 72 49 W życiu W ciągu 12 miesięcy W ciągu dni 1995 1999 23 27 211 215
Picie napojów alkoholowych w czasie ostatnich dni wg płci (wiek 15-16 lat) 75 7 68 72 Chłopcy Dziewczęta 65 6 55 5 56 54 6 6 62 54 53 5 45 45 47 1995 1999 23 27 211 215
Nietrzeźwość oraz silne upijanie się w czasie ostatnich dni przed badaniem (wiek 15-16 lat) 35 25 2 15 5 31 29 24 22 21 14 13 Silne upijanie się Przekraczanie progu nietrzeźwości 1995 1999 23 27 211 215 35 25 2 15 5
Postrzegana dostępność napojów alkoholowych - odsetek badanych, którzy wybrali odpowiedź: bardzo łatwe do zdobycia (wiek 15-16 lat) 8 Piwo 73 Wino 7 69 68 Wódka 6 57 57 55 56 5 42 45 46 46 39 49 48 37 33 34 2 1995 1999 23 27 211 215
Zakupy napojów alkoholowych w czasie ostatnich dni (wiek 15-16 lat) 6 5 54 43 23 27 211 215 35 28 2 13 8 8 21 17 16 15 Piwo Wino Wódka
Ocena ryzyka związanego z piciem alkoholu duże ryzyko (wiek 15-16 lat) 7 6 66 65 64 64 61 65 5 2 48 45 47 36 32 32 45 43 31 28 28 Wypijają 1 lub 2 drinki prawie codziennie Wypijają 5 drinków lub więcej w czasie weekendu Wypijają 4 lub 5 drinków prawie codziennie 1995 1999 23 27 211 215
Używanie przetworów konopi (wiek 15-16 lat) 25 2 15 5 Kiedykolwiek w życiu W czasie 12 miesięcy przed badaniem W czasie dni przed badaniem 7 3 15 12 19 15 7 8 16 11 6 24 25 2 19 11 1995 1999 23 27 211 215
Używanie przetworów konopi (wiek 17-18 lat) 5 45 35 25 2 15 5 Kiedykolwiek w życiu W czasie 12 miesięcy przed badaniem W czasie dni przed badaniem 17 3 22 17 9 37 26 13 28 17 37 29 43 32 15 15 1995 1999 23 27 211 215
Używanie przez przyjaciół, postrzegana dostępność oraz oferty przetworów konopi (wiek 15-16 lat) 7 6 5 2 Używanie wśród przyjaciół Ekspozycja na oferty Postrzegana dostępność 36 22 19 17 11 46 38 22 42 28 16 62 54 41 28 25 1995 1999 23 27 211 215
Używanie przez przyjaciół, postrzegana dostępność oraz oferty przetworów konopi (wiek 17-18 lat) 8 7 6 5 Używanie wśród przyjaciół Ekspozycja na oferty Postrzegana dostępność 6 53 54 7 7 57 52 2 28 29 17 43 24 35 42 27 35 34 1995 1999 23 27 211 215
Ocena ryzyka związanego z używaniem przetworów konopi duże ryzyko (wiek 15-16 lat) 9 8 7 6 5 2 55 53 82 83 8 56 5 47 53 51 42 79 Próbują 1 raz lub 2 razy marihuany lub haszyszu Palą marihuanę lub haszysz od czasu do czasu Palą marihuanę lub haszysz regularnie 66 69 33 31 29 1995 1999 23 27 211 215
Odsetki uczniów, którzy używali dopalaczy w czasie ostatnich dni (wiek 15-16 lat) 12 11 211 215 8 7 7 6 4 2 3 4 Kiedykolwiek w życiu W czasie 12 miesięcy przed badaniem W czasie dni przed badaniem
Odsetki uczniów, którzy używali dopalaczy w czasie ostatnich dni (wiek 17-18 lat) 18 16 14 12 8 6 4 2 16 13 Kiedykolwiek w życiu 9 6 W czasie 12 miesięcy przed badaniem 211 215 2 3 W czasie dni przed badaniem
Podsumowanie wyników alkohol Młodzież w większości zalicza się do konsumentów alkoholu, pije przede wszystkim piwo - rzadziej sięga po inne napoje, poważnym problemem jest upijanie się Trend spadkowy wskaźników picia napojów alkoholowych Stabilizacja wskaźników upijania się Zmniejszanie się różnic między chłopcami i dziewczętami w rozpowszechnieniu picia za sprawą szybszego spadku u chłopców Lekka tendencja spadkowa traktowania picia alkoholu jako zachowania bardzo ryzykownego Spadek dostępności napojów alkoholowych wedle ocen badanych oraz spadek zakupów piwa
Podsumowanie narkotyki Rozpowszechnienie używania substancji nielegalnych jest znaczne, chociaż o wiele niższe niż legalnych spośród nielegalnych najbardziej rozpowszechnione są przetwory konopi Zahamowanie trendu wzrostowego rozpowszechnienia używania przetworów konopi Spadek dostępności przetworów konopi wedle opinii gimnazjalistów i lekki wzrost według ocen starszej młodzieży Zahamowanie trendu spadkowego rozpowszechniania przekonań o dużym ryzyku związanym z używaniem przetworów konopi Nie odnotowano wzrostu rozpowszechniania używania dopalaczy w stosunku do 211 r.
Wstępne wnioski Wyniki sugerują pewne sukcesy w ograniczaniu dostępności alkoholu dla nieletnich długi proces warty kontynuacji Zahamowanie niekorzystnych tendencji w zakresie problemu przetworów konopi może oznaczać efekt nasycenia Zahamowanie niekorzystnych tendencji w postrzeganiu ryzyka związanego z piciem alkoholu oraz z używaniem marihuany można próbować przypisać przynajmniej w części efektom przekazów profilaktycznych Brak wzrostu rozpowszechnienia używania dopalaczy dostarcza argumentów za tezą, że fala zatruć w pierwszej połowie roku miała charakter incydentalny, związany z delegalizacją szeregu tych substancji