Raport za rok 2015 z realizacji Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXI/291/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 21 marca 2016 r. Raport za rok 2015 z realizacji Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Kraków, marzec 2016

2 Tytuł: Raport za rok 2015 z realizacji Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Opracowanie: Dariusz Madera, Sylwia Grzesiak-Ambroży, Małgorzata Nowobilska-Stanios, Agata Komisarz, Sylwia Murzyn Przy publikowaniu treści zawartych w niniejszym opracowaniu prosimy o podawanie źródła danych Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ul. Racławicka 56, Kraków tel , fax Departament Zdrowia i Polityki Społecznej ul. Radziwiłłowska 1 ps.sekretariat@umwm.pl 2

3 Spis treści WPROWADZENIE... 4 ZADANIA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA... 5 ROZDZIAŁ DIAGNOZA PROBLEMU NARKOMANII W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM Skala zjawiska w Małopolsce Leczeni w województwie małopolskim ROZDZIAŁ FINANSOWANIE PROGRAMU Kontraktowanie świadczeń w obszarze uzależnień Środki finansowe przeznaczone przez samorządy gminne w województwie małopolskim na przeciwdziałanie uzależnieniom Zadania finansowane ze środków budżetu województwa ROZDZIAŁ PREWENCJA I NADZÓR W MAŁOPOLSCE Dane z Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie Dane z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie Podejrzenia zatruć Nowymi Substancjami Psychoaktywnymi Dane z Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych ROZDZIAŁ DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W 2015 ROKU NA RZECZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII Cel operacyjny 1: Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki związanej z używaniem substancji psychoaktywnych Cel operacyjny 2: Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków, zachowań behawioralnych oraz ich rodzinom Cel operacyjny 3: Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych PODSUMOWANIE REKOMENDACJE ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 Zrealizowane wskaźniki w 2015 roku w ramach celów oraz zadań Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Załącznik nr 2. Sprawozdanie z realizacji zadań w roku 2015 przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego Załącznik nr 3 Zasoby instytucjonalne w województwie małopolskim w 2015 roku w zakresie leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych

4 Wprowadzenie Przedkładany raport przedstawia działania realizowane w 2015 roku w ramach Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata W 2015 roku zadania były podejmowane przez Samorząd Województwa, jednostki samorządu gminnego oraz powiatowego, Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia, Kuratorium Oświaty w Krakowie, Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, Powiatowe Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne, Wojewódzką Komendę Policji w Krakowie, placówki leczenia uzależnień oraz organizacje pozarządowe. Powyższe instytucje zostały określone na etapie przygotowania Programu jako jego realizatorzy. Należy zauważyć, iż gminy wykonują większość zadań w zakresie przeciwdziałania narkomanii, co wynika z faktu, że są one prawnie zobligowane do podejmowania licznych aktywności w tym obszarze (zapisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Instytucje najbardziej zaangażowane w realizację Programu w 2015 roku: Samorząd Województwa Małopolskiego, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Wojewódzka Komenda Policji w Krakowie, Samorządy Gminne Województwa Małopolskiego, Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne w Województwie Małopolskim. Wszystkie wymienione w raporcie działania wpisują się w cele oraz zadania Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Przedstawione w raporcie dane statystyczne i epidemiologiczne bazują na danych z: Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD, Raportu Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie, Placówek leczenia uzależnień. Należy zaznaczyć, że dane statystyczne i epidemiologiczne zawarte w niniejszym raporcie, zbierane są zgodnie z ustawą o statystyce publicznej. Upoważnione instytucje, po opracowaniu dostępnego zakresu danych, udostępniają je zazwyczaj dopiero w drugiej połowie roku, następującego po roku sprawozdawczym. Z uwagi na to niektóre dane przedstawione w raporcie bazują na danych z 2014 roku, gdyż zostały one udostępnione w roku, którego sprawozdanie dotyczy. 4

5 Zadania samorządu województwa Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 24 kwietnia 2014 roku podjął Uchwałę Nr L/806/14 w sprawie uchwalenia Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata W programie określono cel nadrzędny, którym jest: Wzmacnianie działań kształtujących prozdrowotny styl życia, ze szczególnym uwzględnieniem redukcji szkód o charakterze rodzinnym, społecznym i zdrowotnym, związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Realizację celu nadrzędnego zawarto w trzech celach operacyjnych Programu tj.: Cel 1: Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki związanej z używaniem substancji psychoaktywnych, Cel 2: Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków, zachowań behawioralnych oraz ich rodzinom, Cel 3: Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych oraz dwudziestu trzech zadaniach. Szczegółowy opis celów oraz zadań znajduje się w dalszej części raportu. Wszystkie zadania poprzez działania profilaktyczne, prewencyjne, lecznicze i rehabilitacyjne, a także z obszaru reintegracji społecznej i zawodowej służą pełnej realizacji Programu. Wojewódzki Program jest spójny z Krajowym Programem Przeciwdziałania Narkomanii na lata , który wyznaczył kierunki działań przewidziane do realizacji m.in. przez jednostki samorządu terytorialnego w zakresie 5 obszarów tj.: profilaktyki, leczenia, rehabilitacji, ograniczania szkód zdrowotnych i reintegracji społecznej, ograniczenia podaży, współpracy międzynarodowej, badań i monitoringu. Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, organ wykonawczy samorządu województwa sporządza raport z wykonania i realizacji w danym roku Wojewódzkiego Programu, który przedkłada odpowiednio sejmikowi województwa w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego raport dotyczy. W celu realizacji zadań z obszaru przeciwdziałania narkomanii Zarząd Województwa Małopolskiego Uchwałą nr 1574/11 z dnia 22 grudnia 2011 roku powołał obecnego Eksperta Wojewódzkiego do Spraw Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego. Zadania Eksperta zostały określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, do których należy: 1. Zbieranie, gromadzenie, wymiana informacji i dokumentacji w zakresie przeciwdziałania narkomanii, objętych badaniami statystycznymi statystyki publicznej, oraz opracowywanie i przetwarzanie zebranych danych. 2. Prowadzenie i inicjowanie badań dotyczących problemów narkotyków i narkomanii oraz opracowywanie i udostępnianie ich wyników. 3. Gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie baz danych dotyczących narkotyków i narkomanii. 4. Formułowanie wniosków sprzyjających kształtowaniu adekwatnej do sytuacji strategii reagowania na problem narkomanii. 5. Gromadzenie i udostępnianie publikacji na temat narkotyków i narkomanii. 5

6 6. Gromadzenie i analiza informacji dotyczących nowo pojawiających się trendów w używaniu środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. 6

7 Rozdział 1 Diagnoza Problemu Narkomanii w Województwie Małopolskim 1.1 Skala zjawiska w Małopolsce W 2015 roku na zlecenie Województwa Małopolskiego przeprowadzone zostało przez Instytut Psychiatrii i Neurologii audytoryjne badanie ankietowe ESPAD pn.: Używanie Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież Szkolną. Badanie dotyczy używania substancji psychoaktywnych (papierosów, alkoholu, narkotyków, dopalaczy) przez młodzież szkolną, jest realizowane w Polsce co 4 lata i stanowi część międzynarodowego projektu: European School Survey Project on Alcohol and Drugs (ESPAD). Badanie ESPAD było realizowane w maju i czerwcu 2015 roku na próbie reprezentatywnej uczniów klas trzecich szkół gimnazjalnych (wiek: 15 lat) oraz klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (wiek: 17 lat) województwa małopolskiego. Badaniami objęto 56 trzecich klas gimnazjów oraz 56 drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Zrealizowana próba uczniów województwa małopolskiego włączona do analiz liczyła 962 uczniów trzecich klas gimnazjów oraz uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Wśród gimnazjalistów było 510 dziewcząt tj. 53% oraz 452 chłopców co stanowi 47%. W grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych było 542 dziewczyny tj. 57,5% oraz 480 chłopców tj. 42,5% wykres 1. Wykres 1. Liczba badanych uczniów w podziale na płeć i wiek. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Celem badania był pomiar natężenia zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych, ale także ocena czynników wpływających na rozpowszechnienie, ulokowanych zarówno po stronie popytu na substancje, jak i ich podaży. Podstawowymi pytaniami badawczymi były pytania dotyczące liczby młodych ludzi, którzy mieli doświadczenia z tego typu substancjami oraz stopnia nasilenia tych doświadczeń, dodatkowo poruszone zostały kwestie dotyczące dostępności 7

8 substancji psychoaktywnych, gotowości do podjęcia prób z tymi środkami, przekonań na temat ich szkodliwości, doświadczenia w zakresie problemów związanych z ich używaniem. Wyniki badań z Raportu ESPAD 2015, wskazują na niższy poziom rozpowszechnienia używania substancji nielegalnych, niż substancji prawnie legalnych, szczególnie alkoholu i tytoniu. Większość badanych nigdy nie sięgała po substancje nielegalne. Wśród tych, którzy sięgali po takie substancje w większości były to osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. GHB, niezbyt popularny w Polsce narkotyk, używany był kiedykolwiek w życiu przez 2,4% uczniów trzecich klas gimnazjów i 0,9% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Dość niskim rozpowszechnieniem charakteryzuje się także tradycyjna polska heroina. Substancje te były używane kiedykolwiek przez podobny odsetek badanych, niewiele odbiegający od odsetka respondentów, którzy przyznali się do używania nieistniejącego środka relevinu (w badaniu zastosowano mechanizm sprawdzający wiarygodność uzyskanych wyników, w związku z tym zamieszczone zostało pytanie dotyczące używania nieistniejącego narkotyku nazwanego relevin). Z badania wynika, że kiedykolwiek w życiu marihuany lub haszyszu używało 19,9% uczniów trzecich klas gimnazjów, na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia są leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza, które kiedykolwiek w życiu używało 15,4% młodszych uczniów. Wśród gimnazjalistów na trzecim miejscu znalazły się substancje wziewne stosowane przez 9,4% ankietowanych, a na czwartym leki przeciwbólowe używane w celu odurzania się przez 6,1% uczniów wykres 2. Wykres 2. Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 8

9 Wyniki badań wskazują, że 34% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych kiedykolwiek w życiu używało marihuany lub haszyszu. Na drugim miejscu są leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza, które używało 16,8% uczniów. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych na trzecim miejscu znajdują się podobnie jak wśród młodszych uczniów substancje wziewne, z którymi miało doświadczenie 8,2% uczniów, ale na czwartym miejscu znalazła się, zamiast leków przeciwbólowych używanych w celu odurzania się, amfetamina używana przez 5,2% młodzieży wykres 3. Wykres 3. Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Dane pokazują, że podejmowanie prób z substancjami psychoaktywnymi innymi niż alkohol i tytoń zależne jest od płci. Związek między używaniem substancji, a płcią występuje na obu poziomach nauczania. Dziewczęta częściej niż chłopcy deklarują doświadczenia z lekami uspokajającymi i nasennymi oraz lekami przeciwbólowymi używanymi w celu odurzania się. Wśród uczennic trzecich klas gimnazjów najbardziej popularne są leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza 19,9%, na drugim miejscu uplasowała się marihuana lub haszysz, na którą wskazało 16,3% dziewcząt z młodszej grupy wiekowej, zaś na trzecim miejscu pod względem używania znalazły się substancje wziewne 8,3%. Młodsze dziewczęta częściej sięgają również po alkohol 9

10 w połączeniu z lekami. Wśród uczennic drugich klas szkół ponadgimnazjalnych najbardziej popularne okazały się przetwory konopi z którymi doświadczenie deklaruje 28,1% starszych uczennic. Na drugim miejscu w omawianej grupie wiekowej znalazły się leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza 20,5%, na trzecim miejscu uplasowały się substancje wziewne 6,7% wykres 4. Wykres 4. Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu wśród dziewcząt. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Wśród chłopców w obydwu grupach wiekowych najbardziej popularną substancją okazała się marihuana lub haszysz. Doświadczenie z tą substancją spośród uczniów gimnazjów deklaruje 24,2%, zaś spośród uczniów szkół ponadgimnazjalnych 42,1% ankietowanych chłopców. W młodszej grupie wiekowej na drugim miejscu znalazły się substancje wziewne 10,7% gimnazjalistów, na trzecim miejscu uplasowały się leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza 10,3%. Wśród chłopców ze szkół ponadgimnazjalnych na drugim miejscu znalazły się leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza 11,7%, zaś na trzecim miejscu są substancje wziewne, z którymi doświadczenie deklaruje 10,3% uczniów wykres 5. 10

11 Wykres 5. Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu wśród chłopców. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Za wskaźnik aktualnego rozpowszechnienia substancji psychoaktywnych przyjmuje się zwykle używanie substancji w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. Dane wskazują, że marihuany lub haszyszu w ostatnim czasie używało 15,9% uczniów trzecich klas gimnazjów, substancje wziewne używało 5,1% gimnazjalistów. Odsetki uczniów z tej grupy wiekowej używających amfetaminy (3,9%), metamfetaminy (3,3%) i kokainy (4%) ukształtowały się na zbliżonym do siebie poziomie wykres 6. 11

12 Wykres 6. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Najbardziej popularną substancją psychoaktywną w starszej grupie, podobnie jak w grupie młodszej okazały się przetwory konopi. Do używania marihuany lub haszyszu przyznało się 26,1% ankietowanych uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Na drugim miejscu znalazła się amfetamina z rozpowszechnieniem na poziomie 3,5%, a na trzecim substancje wziewne, które używało 2,6% uczniów wykres 7. Wykres 7. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 12

13 Podobnie jak w przypadku używania substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu łatwy do zaobserwowania jest związek między aktualnym używaniem substancji a płcią. Podobnie jak w przypadku eksperymentowania na obu poziomach nauczania występuje ono częściej wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Najbardziej popularną substancją psychoaktywną wśród dziewcząt w obu grupach wiekowych okazała się marihuana lub haszysz. W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem w młodszej grupie do używania tej substancji przyznało się 12,1% dziewcząt, zaś w starszej grupie 19,1% uczennic. Wśród gimnazjalistek na drugim miejscu uplasowały się substancje wziewne 4%, a na trzecim amfetamina i kokaina, do których używania przyznało się 2,4% dziewcząt. W grupie starszych dziewcząt na drugim miejscu znalazła się amfetamina 2,6%, zaś na trzecim kokaina 2,3% wykres 8. Wykres 8. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy wśród dziewcząt. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Największy odsetek ankietowanych chłopców z obu grup wiekowych zadeklarował doświadczenie związane z używaniem przetworów konopi, 20,4% uczniów gimnazjów i 35,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wśród chłopców z młodszej grupy wiekowej pod względem popularności na drugim miejscu plasują się substancje wziewne 6,4%, zaś na trzecim kokaina 5,8%. W grupie starszych chłopców na drugim miejscu znalazła się amfetamina 4,8%, na trzecim substancje wziewne 4,1% wykres 9. 13

14 Wykres 9. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy wśród chłopców. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Za wskaźnik dla względnie częstego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych można przyjąć okres ostatnich 30 dni przed badaniem. Palenie marihuany lub używanie innych narkotyków w większości przypadków nie ma charakteru regularnego. Jednakże nie można mieć pewności, że wszyscy uczniowie, którzy zadeklarowali kontakt z daną substancją w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem na pewno używają jej co najmniej raz w miesiącu. Z danych wynika, że marihuany lub haszyszu co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem używało 9,4% uczniów trzecich klas gimnazjów, substancje wziewne w tym czasie używało 2,9% gimnazjalistów wykres 10. Wykres 10. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 14

15 Wśród uczniów ze starszej grupy wiekowej marihuany lub haszyszu co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem używało 13,1% ankietowanych, substancje wziewne w tym czasie używało 1,3% starszych uczniów wykres 11. Wykres 11. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Podobnie jak poprzednio w badanym okresie czasu chłopcy w większym odsetku niż dziewczęta sięgali po marihuanę lub haszysz oraz substancje wziewne. Używanie przetworów konopi wśród dziewcząt w okresie ostatnich 30 dni przed badaniem klaruje się na poziomie 6,4% gimnazjalistek i 8,4% uczennic szkół ponadgimnazjalnych. Używanie substancji wziewnych wśród dziewcząt kształtuje się na poziomie 2% młodszych uczennic i 0,5% starszych wykres 12. Wykres 12. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem wśród dziewcząt. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Odsetki używających konopi oraz substancji wziewnych w okresie ostatnich 30 dni poprzedzających badanie wśród chłopców są wyższe niż wśród dziewcząt. Używanie marihuany lub haszyszu w klasach trzecich gimnazjów oscyluje wokół poziomu 12,8%, a w klasach drugich szkół ponadgimnazjalnych kształtuje się na poziomie 19,5%. Do używania substancji wziewnych w omawianym okresie czasu przyznało się 3,9% młodszych uczniów i 2,4% starszych uczniów wykres

16 Wykres 13. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem wśród chłopców. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. W dalszej części badania ESPAD podjęto próbę określenia intensywności używania przetworów konopi w tym celu posłużono się pytaniami zaczerpniętymi z dwóch testów. Pierwszy test przesiewowy skonstruowany został w Polsce pod nazwą Problemowe Używanie Marihuany PUM i jest przeprowadzany wśród nastolatków sięgających po te substancje. Wersja skrócona wspomnianego testu przeznaczona do badań ankietowych składa się z czterech pytań, na które odpowiedzieć można tak lub nie. Każde z pytań dotyczy występowania określonego symptomu w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. Badanie walidacyjne testu przesiewowego PUM wykazało, że wśród nastolatków wystąpienie dwóch lub więcej symptomów świadczy o problemowym używaniu marihuany. Drugim testem zastosowanym w tym badaniu był Cannabis Abuse Screening Test CAST. Test został opracowany we Francji przez zespół badaczy z Francuskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (Beck & Legleye 2003). Test zawiera sześć pytań dotyczących częstotliwości występowania poszczególnych symptomów nadużywania przetworów konopi w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem, na które odpowiada się przy użyciu pięciopunktowej skali od nigdy do bardzo często. Najczęściej wskazywanym symptomem problemowego używania w obydwu grupach wiekowych w teście PUM był samodzielny zakup marihuany na który wskazało 9,5% uczniów trzecich klas gimnazjów i 9,7% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, zaś na drugim miejscu usytuowało się palenie konopi samotnie, na które wskazało 6,4% młodszych uczniów 5,7% starszych uczniów wykres 14. Wykres 14. Symptomy problemowego używania marihuany test przesiewowy PUM. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 16

17 W teście przesiewowym CAST w grupie młodszej największy odsetek uczniów wskazywał na bardzo częste występowanie problemów takich jak palenie przed południem 1,6% uczniów oraz bezowocne próby ograniczenia używania 1,4% uczniów wykres 15. Wykres 15. Symptomy problemowego używania przetworów konopi test przesiewowy CAST wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. W grupie starszej trudno wyróżnić dominujący problem, ponieważ podobne odsetki badanych wskazywały na poszczególne problemy. Wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych palenie przed południem, palenie samotnie oraz problemy z pamięcią po paleniu kształtują się na takim samym poziomie 0,7% wykres

18 Wykres 16. Symptomy problemowego używania przetworów konopi test przesiewowy CAST wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Sięganie po substancje psychoaktywne oraz częstotliwość ich używania zależne są w pewnym stopniu, od postaw i oczekiwań wobec tych substancji. W ankiecie pojawiło się pytanie dotyczące określenia na pięciopunktowej skali szacunkowej, jakie badani mają oczekiwania po użyciu marihuany lub haszyszu. Wśród poddanych ocenie respondentów następstw użycia marihuany lub haszyszu znalazły się konsekwencje negatywne i pozytywne. Spośród negatywnych konsekwencji używania konopi w młodszej grupie wiekowej na pierwszy miejscu uplasowały się trudności z koncentracją, na które wskazało 9,4% uczniów trzecich klas gimnazjów. Na drugim miejscu znalazła się utrata wątku myślenia, na którą wskazało 6,4% gimnazjalistów, zaś na trzecim znalazły się trudności z prowadzeniem rozmowy 5% uczniów. Wśród pozytywnych konsekwencji najwięcej gimnazjalistów wskazało na zwiększenie intensywności radości 19,8% uczniów. Na drugim miejscu plasuje się zwiększenie otwartości, na którą wskazało 14,7% gimnazjalistów, zaś na trzecim miejscu znalazło się zmniejszenie nieśmiałości tj. 13,6% ankietowanych wykres

19 Wykres 17. Oczekiwania wobec marihuany i haszyszu wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Spośród odpowiedzi udzielonych przez uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych na pierwszy miejscu uplasowały się trudności z koncentracją, na które wskazało 6,5% uczniów. Na drugim miejscu znalazła się utrata wątku myślenia, na którą wskazało 4,2% starszych uczniów, zaś na trzecim znalazły się trudności z prowadzeniem rozmowy 3,4%. Wśród pozytywnych konsekwencji najwięcej uczniów ze starszej grupy wiekowej wskazało na zwiększenie intensywności radości 18,4% ankietowanych. Na drugim miejscu uplasowało się zwiększenie otwartości, na którą wskazało 12,4% uczniów, zaś na trzecim miejscu znalazło się zwiększenie intensywności doświadczeń 11,8% wykres

20 Wykres 18. Oczekiwania wobec marihuany i haszyszu wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Kolejnym tematem, który został omówiony w badaniu były nowe substancje psychoaktywne czyli tak zwane dopalacze. Do używania dopalaczy, chociaż raz w życiu, przyznało się 8,4% uczniów trzecich klas gimnazjów. W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem do kontaktu z dopalaczami przyznało się 6,9%, gimnazjalistów, zaś w czasie ostatnich 30 dni po substancje te sięgało 4,3% uczniów. Warto zwrócić uwagę na to, że gimnazjaliści częściej deklarują kontakt z dopalaczami w czasie 30 dni przed badaniem, aniżeli ma to miejsce w przypadku uczniów starszych wykres

21 Wykres 19. Używanie dopalaczy wśród uczniów trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. W starszej grupie wiekowej do używania dopalaczy, chociaż raz w życiu, przyznało się 8,7% uczniów. W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem kontakt z dopalaczami miało 4,7% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W czasie ostatnich 30 dni po substancje te sięgało 2,9% uczniów wykres 20. Wykres 20. Używanie dopalaczy wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Podstawowym miejscem zakupu dopalaczy były miejsca inne niż sklepy i Internet, takiej odpowiedzi udzieliło 5,9% uczniów gimnazjów i 4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Zakup dopalaczy w sklepie dokonało 4% badanych z młodszej grupy i 3,3% badanych ze starszej grupy, do zakupu dopalaczy przez Internet przyznało się 2,9% gimnazjalistów i 1,9% starszych uczniów wykres

22 Wykres 21. Źródła zakupów dopalaczy. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. W celu oceny dostępności poszczególnych substancji psychoaktywnych w ankiecie umieszczone zostało pytanie, na ile trudne byłoby zdobycie tych substancji. Skala odpowiedzi wyznaczona była przez dwie skrajne możliwości: niemożliwe oraz bardzo łatwe, pozostawiono też możliwość odpowiedzi nie wiem. Ocenie badanych poddano między innymi dostępność marihuany lub haszyszu, amfetaminy, dopalaczy, leków uspokajających i nasennych, substancji wziewnych oraz innych środków nielegalnych. Na pytanie dotyczące dostępu do leków uspokajających i nasennych odpowiedzi nie wiem udzieliło 13,7% gimnazjalistów, odpowiedzi bardzo łatwe udzieliło 24,6% uczniów z młodszej grupy, a niemożliwe do zdobycia byłoby to dla 16,1% ankietowanych gimnazjalistów. Dostępność substancji nielegalnych oceniana jest znacznie niżej. Odsetki uczniów młodszych, którzy uważają za niemożliwe do zdobycia wahają się od 19,3% w przypadku marihuany i haszyszu do 34,7% w przypadku cracku. Według ankietowanych na drugim miejscu w dostępności uplasowała się marihuana i haszysz, na którą wskazało 15,3% młodszych uczniów, zaś na trzecim miejscu znalazły się dopalacze, na które wskazało 14,8% gimnazjalistów wykres

23 Wykres 22. Ocena dostępności poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Spośród uczniów szkół ponadgimnazjalnych na pytanie dotyczące dostępu do leków uspokajających i nasennych odpowiedzi nie wiem udzieliło 14% uczniów, odpowiedzi bardzo łatwe udzieliło 26,7% ankietowanych, niemożliwe do zdobycia byłoby to dla 10,7% badanych. Odsetki uczniów, którzy uważają za niemożliwe do zdobycia wahają się od 10,3% w przypadku marihuany i haszyszu do 26,3% w przypadku heroiny. Podobnie jak gimnazjaliści, starsi uczniowie na drugim miejscu w dostępności stawiają marihuanę i haszysz, na którą wskazało 20,8% uczniów. Po konopiach, w rankingu substancji bardzo łatwych do zdobycia uplasowały się dopalacze, na które wskazało 15,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wykres

24 Wykres 23. Ocena dostępności poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Kolejnym pytaniem, które miało dostarczyć informacje na temat dostępności poszczególnych substancji psychoaktywnych było pytanie, czy badanemu kiedykolwiek proponowano jakieś substancje psychoaktywne. Badanym przedstawiono listę środków i proszono o zaznaczenie tych, które w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem ktokolwiek im proponował. Najczęściej proponowaną młodzieży substancją nielegalną były przetwory konopi. Proponowano je chociaż raz w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem 23,4% uczniów gimnazjów, amfetaminę proponowano 6,3% uczniów, leki uspokajające lub nasenne 7,2% gimnazjalistów. W przypadku ecstasy, kokainy, cracku czy heroiny większe odsetki młodszej młodzieży niż starszej deklarują,że spotkały się z propozycjami tych środków wykres

25 Wykres 24. Ekspozycja na propozycje poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Spośród starszej grupy wiekowej w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem marihuanę lub haszysz proponowano 30,1% uczniów. Kolejną substancją proponowaną młodzieży okazały się leki uspokajające lub nasenne 6,6%. Odsetki uczniów, którym proponowano amfetaminę były bardzo podobne w obydwu grupach wiekowych, wynosiły 6,3% wśród młodszych uczniówi i 6,4% wśród starszych uczniów wykres 25. Wykres 25. Ekspozycja na propozycje poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 25

26 Ze względu na największe rozpowszechnienie marihuany lub haszyszu kolejne pytanie mające za zadanie uszczegółowienie wiedzy na temat dostępności substancji psychoaktywnych dotyczyło przetworów konopi i sondowało znajomość miejsc, gdzie można te substancje łatwo nabyć. Wyniki wskazują, że znaczna część ankietowanych orientuje się, gdzie można kupić marihuanę lub haszysz. Odsetek badanych nie znających takich miejsc jest wyższy wśród starszej młodzieży 57,6% ankietowanych niż młodszej 56,7%. Uczniowie z młodszej grupy wiekowej najczęściej wśród miejsc, w których można dokonać zakupu tej substancji wymieniali ulicę i park 20%, mieszkanie dealera 15,3%, szkoła 14,7% oraz Internet 13,4% wykres 26. Wykres 26. Miejsca gdzie można łatwo kupić marihuanę lub haszysz uczniowie trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych uszeregowali podane miejsca trochę inaczej tj.: ulica i park 18,2%, mieszkanie dealera 16,2%, szkoła 15,8% oraz dyskoteka lub bar 14,9% wykres 27. Wykres 27. Miejsca gdzie można łatwo kupić marihuanę lub haszysz uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 26

27 Kolejnym punktem badania była próba oceny na ile młodzież zdaje sobie sprawę z ryzyka związanego z używaniem substancji psychoaktywnych. W tym celu ankietowanym przedstawiona została lista środków psychoaktywnych wraz z czterostopniową skalą od nie ma ryzyka do duże ryzyko. W przypadku większości substancji pytano osobno o ryzyko związane z podejmowaniem prób oraz ryzyko wynikające z regularnego używania, jedynie przy konopiach wprowadzono trzy poziomy nasilenia używania, które odpowiadały eksperymentowaniu, używaniu okazjonalnemu i używaniu regularnemu. Z badania wynika, że zdecydowana większość uczniów dostrzega ryzyko szkód związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Tylko bardzo nieliczni stwierdzają, że ich używanie nie jest związane z żadnym negatywnym następstwem, najwięcej takich odpowiedzi padło przy eksperymentowaniu z marihuaną lub haszyszem oraz dopalaczami. Jednak regularne palenie marihuany lub haszyszu, czy przyjmowanie dopalaczy traktowano jako zachowanie bardzo ryzykowne. Można stwierdzić, że oceny ryzyka związanego z używaniem poszczególnych substancji dokonane przez uczniów z obu grup wiekowych niewiele różnią się między sobą. Dane na temat postrzegania ryzyka szkód w efekcie używania substancji psychoaktywnych prowadzą do wniosku, że młodzież jest dość dobrze zorientowana w skali zagrożeń. Jeśli wziąć pod uwagę tylko odsetki respondentów wybierających odpowiedź duże ryzyko, to w opinii młodszych uczniów najbardziej niebezpieczną substancją psychoaktywną jest amfetamina, na którą na poziomie eksperymentowania wskazało 41,4% uczniów, zaś na poziomie regularnego używania wskazało 82,3% gimnazjalistów. Na drugim miejscu na poziomie eksperymentowania uplasowała się ecstasy 31,3% uczniów, na trzecim przetwory konopi 27%. Na poziomie regularnego używania na drugim miejscu znalazły się dopalacze, na które wskazało 79,6% gimnazjalistów, zaś na trzecim miejscu uplasowała się ecstasy 71,7%. W przypadku przetworów konopi odsetki te są wyraźnie niższe. Na duże ryzyko używania tych substancji w przypadku eksperymentowania wskazało 27% uczniów, na poziomie używania okazjonalnego 31,4% gimnazjalistów, zaś w przypadku regularnego używania duże ryzyko istnieje zdaniem 68,2% młodszych uczniów wykres

28 Wykres 28. Ocena ryzyka związanego z używaniem poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Biorąc pod uwagę tylko odpowiedzi duże ryzyko uczniowie szkół ponadgimnazjalnych podobnie jak gimnazjaliści uznali, że najbardziej niebezpieczną substancją psychoaktywną jest amfetamina, na którą na poziomie eksperymentowania wskazało 48,4% uczniów, zaś na poziomie regularnego używania wskazało 83,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Na poziomie regularnego używania na drugim miejscu znalazły się dopalacze 81,1% uczniów, zaś na trzecim miejscu ecstasy 74,4%. W przypadku używania marihuany lub haszyszu na duże ryzyko w przypadku eksperymentowania wskazało 27,1% uczniów, na poziomie używania okazjonalnego 29,9% starszych uczniów, zaś w przypadku regularnego używania duże ryzyko istnieje zdaniem 67,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wykres

29 Wykres 29. Ocena ryzyka związanego z używaniem poszczególnych substancji psychoaktywnych uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Kolejnym problemem, który został poruszony w ankiecie było używanie substancji psychoaktywnych w otoczeniu badanych. Odpowiedzi na pytanie ile osób spośród przyjaciół respondenta używa substancji psychoaktywnych dostarczają uzupełniającego wskaźnika rozpowszechnienia używania tych środków przez młodzież. Z odpowiedzi ankietowanych nie można wyliczyć liczby osób używających poszczególnych środków, ale wskaźnik rozpowszechnienia używania substancji w najbliższym otoczeniu badanych można interpretować jako wskaźnik ryzyka sięgania po te substancje. Znaczne rozpowszechnienie substancji wśród przyjaciół respondenta może zwiększać szanse na to, że będzie on ich używał. Badani na to pytanie odpowiadali przy użyciu skali której krańce wyznaczane były przez odpowiedzi: nikt i wszyscy. W młodszej grupie wiekowej 53% uczniów przyjaźni się z osobami palącymi konopie, w starszej grupie wiekowej 66,6%. Zdecydowanie rzadziej badani mają do czynienia z osobami używającymi innych substancji. Zarówno w klasach młodszych jak i starszych przeważająca większość badanych twierdzi, że nikt z przyjaciół nie używa tych środków wykres 30 i

30 Wykres 30. Ocena rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród przyjaciół uczniowie trzecich klas gimnazjów. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. Wykres 31. Ocena rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród przyjaciół uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Raportu z badań ankietowych zrealizowanych w województwie małopolskim w 2015 roku ESPAD. 30

31 Podsumowując, wyniki badania wskazują na znacznie niższy poziom rozpowszechnienia używania substancji nielegalnych. Większość badanych nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy deklarują kontakt z tymi substancjami większość stanowią osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne używanie jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Spośród substancji nielegalnych najwyżej oceniana jest dostępność przetworów konopi, które okazały się najczęściej proponowaną substancją. Oczekiwania wobec marihuany i haszyszu formułowane przez młodzież szkolną odwołują się w większym stopniu do pozytywnych konsekwencji niż ewentualnych szkód. Należy zwrócić uwagę na wyższe rozpowszechnienie dopalaczy w młodszej grupie wiekowej w dwóch obszarach czasowych tj. ostatnie 12 miesięcy i ostatnie 30 dni w porównaniu do starszej młodzieży i to, że młodsi uczniowie mniej się pod tym względem różnią od rówieśników z innych województw. W województwie małopolskim w porównaniu z innymi województwami odpowiedzi na pytania o używanie substancji psychoaktywnych odnotowano najniższe lub jedne z najniższych odsetków odpowiedzi twierdzących, w związku z czym można twierdzić, że sytuacja w województwie małopolskim w porównaniu do innych województw przedstawia się dość dobrze. Priorytetem zatem powinno być nie dopuszczenie do pogorszenia sytuacji, a więc kontynuowanie działań profilaktycznych na różnych poziomach. Działania te powinny koncentrować się nie tylko na używaniu substancji nielegalnych, ale także legalnych, takich jak leki używane bez przepisu lekarza w celu odurzania się, czy dopalacze. 1.2 Leczeni w województwie małopolskim W Małopolsce odnotowano niewielką tendencję wzrostową dotyczącą liczby osób leczonych z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych. W roku 2014 nastąpił wzrost w stosunku do 2013 o 2,74% (68 pacjentów) wykres 32. Dane za rok 2015 będą dostępne w okresie późniejszym (na przełomie kwietnia i maja 2016 roku). Wykres 32. Leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w Województwie Małopolskim w latach (dane za rok 2015 dostępne będą na przełomie kwietnia i maja 2016 roku). Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. 31

32 W 2014 roku w wieku do 18 lat leczonych było 11,2% (286 pacjentów), w grupie wiekowej od 19 do 29 roku życia, leczonych było 36,12% (922 pacjentów). Liczba leczonych ogółem mężczyzn wyniosła (67,63%). Najwięcej leczonych było z powodu używania kilku substancji jednocześnie lub innych substancji psychoaktywnych pacjentów (53,8%). Ponadto utrzymuje się cały czas wysoka tendencja występowania zaburzeń psychicznych spowodowanych: przyjmowaniem leków uspokajających i nasennych (339 pacjentów), kanabinoli (330 pacjentów), opiatów (260 pacjentów), współistniejącym uzależnieniem od alkoholu (225 pacjentów), a także używaniem innych substancji pobudzających, w tym kofeiny (155 pacjentów) tabela 1 i wykres 33. Tabela 1. Leczenie osób z zaburzeniami spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w województwie małopolskim w 2014 roku (dane za rok 2015 dostępne będą na przełomie kwietnia i maja 2016 roku). Leczeni Leczeni po raz pierwszy Ogółem Wyszczególnienie ogółem w tym w wieku ogółem w tym w wieku do 18 lat lat do 18 lat lat r r z liczby ogółem - mężczyźni Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych: - osoby zamieszkałe na wsi opiaty (F11) kanabinole (F12) leki uspokajające i nasenne (F13) kokaina (F14) inne substancje pobudzające, w tym kofeina (F15) substancje halucynogenne (F16) lotne rozpuszczalniki (F18) kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne (F19) używanie tytoniu (F17) Współistniejące uzależnienia od alkoholu (F10) Współuzależnienia Uwaga: Liczba leczonych z zaburzeniami psychicznymi ogółem nie stanowi sumy liczby leczonych według rozpoznania zasadniczego. Różnica między sumą rozpoznań, a liczbą leczonych wynika z tego, że jeżeli w poradni nie ma zatrudnionego lekarza psychiatry (bądź konsultanta psychiatry), to wykazywana jest tylko ogólna liczba pacjentów (bez rozpoznań). Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. 32

33 Wykres 33: Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie sprawozdania MZ-15 (od 2010 roku na podstawie danych Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego). Działania z zakresu redukcji szkód w dziedzinie narkomanii koncentrują się na niwelowaniu szkodliwych skutków zażywania narkotyków, a nie na przeciwdziałaniu ich używaniu. W Polsce programami redukcji szkód są programy substytucji lekowej oraz programy wymiany igieł i strzykawek, które zakładają pomoc osobom uzależnionym bez realizowania przez nich warunku abstynencji. Poradnia MONAR w Krakowie realizuje program wymiany igieł i strzykawek, Poradnia Leczenia Uzależnień, Szpitala Specjalistycznego im. L. Rydygiera Sp. z o.o. w Krakowie realizuje program substytucji lekowej poprzez zapisywanie i kierowanie pacjentów do programu substytucyjnego. W 2015 roku programem substytucyjnym objęto 79 osób (20 kobiet i 59 mężczyzn), co oznacza nieznaczny wzrost liczby leczonych w porównaniu do 2014 roku (wzrost o 4 osoby). Program substytucyjny obejmuje leczenie metadonem oraz suboxonem. Liczba pacjentów leczonych metadonem wyniosła 68 osób, w tym w wieku: lat 8 osób (3 kobiety i 5 mężczyzn), lat 60 osób (15 kobiet i 45 mężczyzn), zaś liczba leczonych suboxonem 11 osób, w tym w wieku: lat 5 osób (1 kobieta i 4 mężczyzn), lat 6 osób (1 kobieta i 5 mężczyzn). Osoby te głównie nadużywały opiaty/opioidy (kompot) oraz substancje towarzyszące, tj.: alkohol, amfetaminę, metkatynon, dopalacze, marihuanę, benzodiazepiny. 33

34 Wykres 34. Liczba osób objętych leczeniem substytucyjnym w Małopolsce w latach Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Centrum Zdrowia Psychicznego Poradni Leczenia Uzależnień Szpitala Specjalistycznego im. L. Rydygiera Sp. z o.o. w Krakowie. Jak wynika z danych uzyskanych z Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Krakowie, pierwszą jednostką penitencjarną w Polsce, która zastosowała metadonowe leczenie substytucyjne był Areszt Śledczy w Krakowie przy ul. Montelupich 7. W więziennym Zakładzie Opieki Zdrowotnej przy ul. Montelupich jest realizowany program leczenia substytucyjnego osób pozbawionych wolności z uzależnieniem od opiatów. Nosi on nazwę Metar Kraków. To właśnie ten areszt śledczy w 2003 roku, jako pierwszy w kraju, zaczął prowadzić metadonową redukcję szkód. W 2015 roku liczba leczonych metadonem wyniosła 11 osób (10 mężczyzn oraz 1 kobieta) w przedziale wiekowym lat. Najwięcej leczonych, bo 8 mężczyzn i 1 kobieta pochodziło z województwa małopolskiego, powiatu krakowskiego, 1 mężczyzna z województwa podkarpackiego, powiatu kolbuszowskiego i 1 mężczyzna z województwa świętokrzyskiego, powiatu skarżyckiego. Najczęściej przyjmowane substancje psychoaktywne to leki z grupy benzodiazepin i leki przeciwdepresyjne. Obecnie w Areszcie Śledczym w Krakowie przebywa 7 osób objętych programem substytucyjnym leczenia metadonem. 34

35 Rozdział 2 Finansowanie programu 2.1 Kontraktowanie świadczeń w obszarze uzależnień W 2015 roku Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia przeznaczył łączną kwotę ,10 zł na leczenia uzależnień od substancji psychoaktywnych w województwie małopolskim. Przeznaczone środki zostały podzielone na: lecznictwo ambulatoryjne ,15 zł, lecznictwo dzienne ,95 zł oraz lecznictwo stacjonarne ,00 zł. W 2015 roku liczba poradni działających w zakresie leczenia uzależnień wynosiła 54. W poradniach leczonych ogółem było pacjentów. W omawianym okresie w województwie małopolskim było 116 miejsc pobytu dziennego dla osób uzależnionych, w których leczonych było 948 pacjentów. Liczba łóżek w oddziałach/ośrodkach stacjonarnych wynosiła 439 miejsc, z których skorzystało łącznie pacjentów. Z uwagi na fakt, że uzależnienia od alkoholu oraz środków psychoaktywnych często współwystępują u tych samych pacjentów prezentowane zestawienie dotyczy wszystkich kontraktowanych w tym zakresie świadczeń. Ujęcie to umożliwia spojrzenie na skalę środków przeznaczanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na leczenie osób uzależnionych w Małopolsce tabela 2, 3 i 4. Tabela 2. Lecznictwo ambulatoryjne w zakresie leczenia uzależnień w województwie małopolskim w 2015 roku. Lp. Zakres świadczeń Wartość kontraktów w złotych Liczba poradni Liczba pacjentów 1. Leczenie Uzależnień (leczenie ambulatoryjne) , Świadczenia w Poradni Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu (leczenie ambulatoryjne) , Świadczenia Terapii Uzależnień dla Dzieci i Młodzieży (leczenie ambulatoryjne) , Świadczenia w Poradni Terapii Uzależnienia od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol (leczenie ambulatoryjne) , Program Leczenia Substytucyjnego program metadonowy (leczenie ambulatoryjne) , SUMA , Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie. Tabela 3. Lecznictwo dzienne w zakresie leczenia uzależnień w województwie małopolskim w 2015 roku. Lp. Zakres świadczeń Wartość kontraktów w złotych Liczba miejsc pobytu dziennego Liczba pacjentów 1. Świadczenia w Oddziale Dziennym Terapii Uzależnień od Alkoholu , Świadczenia w Oddziale Dziennym Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych , Świadczenia Dzienne Leczenia Uzależnień , SUMA , Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie.

36 Tabela 4. Lecznictwo stacjonarne w zakresie leczenia uzależnień w województwie małopolskim w 2015 roku. Lp. Zakres świadczeń 1. Świadczenia w Oddziale/Ośrodku Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych (Detoksykacji) (leczenie stacjonarne) 2. Świadczenia w Oddziale/Ośrodku Leczenia Zespołów Abstynencyjnych Po Substancjach Psychoaktywnych (Detoksykacji) (leczenie stacjonarne) Wartość kontraktów w złotych Liczba łóżek Liczba pacjentów , , Leczenie Uzależnień Stacjonarne , Świadczenia Terapii Uzależnienia od Alkoholu Stacjonarne , Krótkoterminowe Świadczenia Terapii Uzależnień od Substancji Psychoaktywnych (leczenie stacjonarne) , Świadczenia rehabilitacji dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych ze współistniejącymi innymi zaburzeniami psychicznymi głównie psychotycznymi (podwójna diagnoza) , SUMA , Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie. Dodatkowo poniżej zaprezentowano podział kwoty ,10 zł na poszczególne powiaty województwa małopolskiego tabela 5. Tabela 5. Środki finansowe przekazane przez NFZ na leczenie uzależnień w poszczególnych powiatach województwa małopolskiego w 2015 roku. Lp. Powiat Leczenie ambulatoryjne Środki finansowe w złotych Lecznictwo dzienne Lecznictwo stacjonarne Suma w złotych 2015 rok 2015 rok 2015 rok 2015 rok 1. bocheński , ,50 2. brzeski , , ,00 3. chrzanowski , ,10 4. dąbrowski gorlicki , , , ,00 6. krakowski , , ,40 7. limanowski , ,60 8. miechowski myślenicki , , nowosądecki , , nowotarski , , , , olkuski , , , oświęcimski , , , proszowicki suski , ,10 36

37 Lp. Powiat Leczenie ambulatoryjne Środki finansowe w złotych Lecznictwo dzienne Lecznictwo stacjonarne Suma w złotych 2015 rok 2015 rok 2015 rok 2015 rok 16. tarnowski , , tatrzański , , wadowicki , , , , wielicki , , m. Kraków , , , , m. Nowy Sącz , , , m. Tarnów , , , ,60 SUMA , , , ,10 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie. Kolejki oczekujących średni czas oczekiwania w placówkach stacjonarnego leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych. Według danych z Narodowego Funduszu Zdrowia tylko w 1 placówce występuje kolejka oczekujących pacjentów na skorzystanie ze świadczeń medycznych (średni czas oczekiwania w przypadku stabilnym), są to: Ośrodek Leczniczo Rehabilitacyjny dla Osób Uzależnionych (oddział detoksykacyjny) przy ul. Suchy Jar 4a 15 dni. Stowarzyszenie MONAR Ośrodek Leczenia Terapii i Rehabilitacji Uzależnień Monar w Krakowie Dom Monaru przy ul. Suchy Jar 4 4 dni. Brak kolejek w opiece dziennej jak i całodobowej w przypadkach pilnych. 2.2 Środki finansowe przeznaczone przez samorządy gminne w województwie małopolskim na przeciwdziałanie uzależnieniom Jak wynika z danych z Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2014 roku samorządy gminne w województwie małopolskim na przeciwdziałanie alkoholizmowi i zwalczanie narkomanii wydatkowały kwotę ,47 zł z czego ,70 zł przeznaczono na pomoc dzieciom z rodzin z problemem uzależnienia. Zestawienie działań oraz kwoty przedstawiono w poniższej tabeli 6. 37

38 Tabela 6. Działania oraz środki finansowe przeznaczone przez gminy województwa małopolskiego w 2014 roku na pomoc dzieciom z rodzin z problemem uzależnienia (dane za rok 2015 dostępne w drugim kwartale 2016 roku). Lp. Kategoria wydatków Kwota w zł Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na działalność miejsc pomocy w formie opiekuńczej Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów na pozalekcyjne zajęcia sportowe Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na realizację innych oddziaływań profilaktycznych Wydatki poniesione przez samorządy gminne na budowę i/lub modernizację miejsc, w których odbywają się pozalekcyjne zajęcia sportowe Wysokość środków finansowych przeznaczonych z budżetu gmin na realizację innych programów profilaktycznych Wysokość środków finansowych przeznaczonych z budżetów gmin na kolonie i obozy z programem zajęć profilaktycznych Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na działalność miejsc pomocy w formie podwórkowej Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na działalność miejsc pomocy w formie specjalistycznej Wysokość środków finansowych przeznaczonych w województwie w ramach gminnych programów profilaktycznych na działania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie Wysokość środków finansowych przeznaczonych w ramach gminnych programów na rzecz dożywiania dzieci Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na festyny i inne imprezy plenerowe Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na imprezy sportowe Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na konkursy Wysokość środków finansowych przeznaczonych z budżetów gmin na kolonie i obozy z programem zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na spektakle profilaktyczne Wysokość środków finansowych przeznaczonych z budżetu gmin na realizację rekomendowanych programów profilaktycznych Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na jednorazowe prelekcje, pogadanki Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych na programy i przedsięwzięcia profilaktyczne opracowywane i realizowane przez młodzież Wysokość środków przeznaczonych w ramach gminnych programów profilaktycznych dla młodzieży z grup ryzyka Wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację programów interwencyjno profilaktycznych dla młodzieży eksperymentującej z substancjami psychoaktywnymi, w tym z alkoholem SUMA ,70 Pozycja w odniesieniu do pozostałych województw , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie zestawienia statystycznego PARPA pn. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych w Polsce w samorządach gminnych w 2014 roku. 38

39 2.3 Zadania finansowane ze środków budżetu województwa W 2015 roku Marszałek Województwa wydał 85 zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa, a także 78 zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 4,5% do 18% alkoholu, z wyjątkiem piwa. Łącznie uzyskano zł dochodów. Z uwagi na fakt, iż niewykorzystane środki przechodzą na rok kolejny, podobnie jak w przypadku niewykorzystania dotacji bądź jej zwrotu, w 2015 roku na realizację zadań bieżących wydano łącznie z tzw. korkowego ,60 zł (w tym ,30 zł z paragrafu zwalczanie narkomanii oraz ,30 zł z paragrafu przeciwdziałanie alkoholizmowi) oraz zł na zadania inwestycyjne, a także 7 964,95 zł ze środków budżetu województwa, co dało łączną kwotę ,55 zł tabela 7. Lp. Tabela 7. Zadania zrealizowane ze środków budżetu województwa oraz tzw. korkowego w 2015 roku. Nazwa zadania Wartość zadania w zł Wydatkowana kwota z paragrafu w zł Wydatkowana kwota z paragrafu w zł Środki z budżetu województwa 1. Dofinansowanie zadań realizowanych przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego 2. Konkurs ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie rozwoju ośrodków leczenia uzaleznień 3. Konkurs ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom 4. Zadanie publiczne tzw. mały grant pn.: Twórczo-rekreacyjne warsztaty wakacyjne z programem profilaktycznym Narada Pełnomocników Gminnych ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom Warsztaty Liderów Młodzieżowych pn.: Alternatywni 2015 * Zakup urządzenia jednorazowego użytku do wstępnego wykrywania alkoholu i substancji psychoaktywnych dla Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie 8. Spotkania Małopolskiej Rady ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom oraz Seminaria Szkoleniowe w subregionie 1 896,55 698,30 698,30 499,95 tarnowskim oraz Małopolska Zachodnia 9. Dofinansowanie zadań pozaleczniczych realizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnień w Krakowie 10. Dofinansowanie I Międzynarodowej Konferencji Naukowo Szkoleniowej w Krakowie pt. FASD problem kliniczny i społeczny organizowanej przez Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. Św. Ludwika w Krakowie 11. Budowa Ośrodka Psychiatrycznego wraz ze specjalistyczną Poradnią Konsultacyjną i zapleczem technicznym-szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza SUMA , , , ,95 * Zadanie zostało zrealizowane, jednakże z uwagi na fakt, iż środki finansowe zostały przekazane do innej jednostki, nie było ono rozliczane w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. 39

40 Rozdział 3 Prewencja i nadzór w Małopolsce 3.1 Dane z Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie Istotnym zagadnieniem związanym nierozerwalnie z dostępnością do nielegalnych substancji psychoaktywnych jest także przestępczość narkotykowa wynikająca z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przestępczość narkotykowa na terenie Małopolski w 2015 roku: Przestępstwa stwierdzone (7 663 w 2014 roku) spadek o 905, Przestępstwa wykryte (7 444 w 2014 roku) spadek o 923, Czyny karalne 726 (925 w 2014 roku) spadek o 199. Najwięcej przestępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w 2015 roku ujawniły niżej wymienione jednostki Policji: KMP Kraków przestępstw stwierdzonych (1 899 w 2014 roku) wzrost o 148, KPP Brzesko przestępstw stwierdzonych (2 194 w 2014 roku) spadek o 1 192, KPP Dąbrowa Tarnowska 715 przestępstw stwierdzonych (492 w 2014 roku) wzrost o 223, KPP Oświęcim 592 przestępstw stwierdzonych (640 w 2014 roku) spadek o 48, KMP Nowy Sącz 289 przestępstw stwierdzonych (brak danych za 2014 rok) KMP Tarnów 248 przestępstw stwierdzonych (188 w 2014 roku) wzrost o 60, KPP Bochnia 224 przestępstw stwierdzonych (150 w 2014 roku) wzrost o 74. W ocenie Policji, Brzesko nie jest dotknięte w większym stopniu problemem narkomanii niż inne powiaty, ponieważ Policjanci z Brzeska zatrzymują także dealerów z Krakowa. Liczba przestępstw stwierdzonych związana jest z lepszą wykrywalność przedmiotowych przestępstw. Osoby podejrzane, nieletni sprawcy: Ogółem podejrzanych (2 128 w 2014 roku) wzrost o 14, Nieletni sprawcy 157 (125 w 2014 roku) wzrost o 32. Udział nieletnich sprawców w ogólnej liczbie osób podejrzanych w 2015 roku wyniósł 7,3% (5,8% w 2014 roku). Najczęściej popełniane przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w 2015 roku: Art. 62 dot. nielegalnego posiadania narkotyków: ust (3 656 w 2014 roku), ust (183 w 2014 roku), Art. 59 dot. nielegalnego rozprowadzania narkotyków w celach zarobkowych: ust (1 742 w 2014 roku), ust (657 w 2014 roku), Art. 58 dot. nakłaniania innych do używania narkotyków: ust (533 w 2014 roku), ust (296 w 2014 roku). Głównym przedmiotem przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii były niżej wymienione środki psychoaktywne: 40

41 Marihuana, haszysz, Substancja psychotropowa (NSP-dopalacze), Amfetamina, Kokaina Tabletki ekstazy, Polska heroina, Heroina, LSD. Funkcjonariusze Policji z Małopolski, w trakcie wykonywania czynności służbowych na drogach oraz w miejscach znajdujących się w rejonie dyskotek, wykorzystywali do weryfikacji kierowców urządzenia ORATEC, Rapaid STAT, które pozwoliły na wykrycie narkotyków z sześciu podstawowych grup: Amfetaminy, Benzodiazepiny, THC, Kokainy, MDMA, Opiaty. Na terenie województwa małopolskiego w 2015 roku przebadano 953 kierowców, w tym ujawniono 285 osób kierujących pojazdem pod wpływem substancji psychoaktywnych. Jednym z największych miejsc podaży i popytu narkotyków na terenie Małopolski pozostaje Kraków. W dalszej kolejności należy wymienić powiat brzeski, tarnowski, nowosądecki, oświęcimski, bocheński i dąbrowski. Sprzedaż narkotyków odbywa się najczęściej na ulicy, w kawiarniach, dyskotekach, samochodach, parkach, w pobliżu szkół oraz poprzez internet. Z informacji uzyskanych z Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie wynika, że na terenie województwa małopolskiego ceny sprzedawanych narkotyków w 2015 roku kształtowały się w sposób podobny do roku ubiegłego, jednakże zaobserwowano nieznaczny spadek ceny polskiej heroiny tj.: Amfetamina: zł za 1 gram, Haszysz: zł za 1 gram, Marihuana: zł za 1 gram, Extasy: 2 15 zł za 1 tabletkę, Polska heroina: 4 9 zł za 1 cm 3 (5 12 zł za 1 cm 3 w 2014 roku), Kokaina: zł za 0,8 gram, Grzybki halucynogenne: 2,5 zł za sztukę lub około 25 zł/gram, LSD 25: 35 zł za 1 listek, Heroina: zł za 1 gram, Konopie indyjskie: około 600 zł za 1 krzak. 41

42 3.2 Dane z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie Zapoczątkowane 2 października 2010 roku działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie środków zastępczych, są kontynuowane na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Naczelnym zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest ochrona zdrowia i życia ludzkiego. Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących: zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Wraz z wejściem w życie w dniu 1 lipca 2015 roku ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw objęto kontrolą dodatkowo 114 nowych substancji psychoaktywnych. Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia wykaz podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań, mających na celu ustalenie czy dany produkt jest środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną oraz wykaz nowych substancji psychoaktywnych. Zmiany te w sposób zasadniczy uprościły drogę do skutecznego ścigania osób, które łamią zakaz wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. Państwowa Inspekcja Sanitarna na bieżąco monitoruje przypadki wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych. Właściwi państwowi inspektorzy sanitarni pozyskują informacje o obrocie środkami zastępczymi we własnym zakresie lub otrzymują informacje od służb takich jak: Policja, Centralne Biuro Śledcze, Służba Celna, Straż Miejska. Współpraca ta, szczególnie ze Służbą Celną, Policją i Państwową Inspekcją Farmaceutyczną, jest sformalizowana dzięki porozumieniu zawartemu przez Głównego Inspektora Sanitarnego w dniu 26 października 2011 roku. Z uwagi na fakt, iż zjawisko wprowadzania do obrotu i używania środków zastępczych wymaga skoordynowanych działań zapobiegawczych różnych służb w województwie małopolskim organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej realizują swoje działania we współpracy z Policją i Służbą Celną. Udział Policji w kontrolach obiektów jest bardzo istotny z uwagi, chociażby na bezpieczeństwo kontrolujących. Dodatkowo organy te wyposażone zostały przez ustawodawcę w takie narzędzia prowadzenia kontroli jak możliwość wylegitymowania osób czy przeszukania sklepu, co w dużej mierze stanowi o skuteczności podejmowanych działań. W 2015 roku przeprowadzono 66 kontroli (35 kontroli w 2014 roku) w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów, co do których zachodziło uzasadnione podejrzenie, że stwarzają zagrożenie dla życia i zdrowia tabela 8. Tabela 8. Liczba kontroli w ujęciu powiatowym w latach L.p. Powiat brzeski chrzanowski krakowski limanowski miechowski nowosądecki

43 L.p. Powiat olkuski oświęcimski tarnowski tatrzański wadowicki wielicki SUMA Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie. W związku z przeprowadzonymi kontrolami wydano łącznie 93 decyzje: 12 decyzji z art. 27c ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej dot. wstrzymania wytwarzania lub wprowadzania do obrotu lub nakazu wycofania produktu z obrotu na czas niezbędny do przeprowadzenia oceny i badań jego bezpieczeństwa, 26 decyzji z art. 27c ust. 6 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej dot. zakazu wytwarzania produktu lub wprowadzania produktu do obrotu, a także nakazu wycofania produktu z obrotu oraz jego zniszczenie na koszt strony postępowania, 18 decyzji z art. 44c ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dot. wstrzymania wytwarzania produktu lub wycofania go z obrotu, na czas niezbędny do przeprowadzenia badań mających na celu ustalenie, czy dany produkt jest środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną, 37 decyzji z art. 52a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dot. kar pieniężnych za wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli zabezpieczono oraz zatrzymano ogółem produktów (4 843 produktów w 2014 roku), z czego pobrano do badań laboratoryjnych 360 próbek (95 próbek w 2014 roku) podejrzanych produktów, a przebadano 350 próbek. Na podmioty, które złamały zakaz wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych, nałożone zostały kary pieniężne w łącznej kwocie zł ( zł w 2014 roku). W zakresie prowadzonego postępowania odwoławczego, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie wydała 30 decyzji o utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji. W dniu 25 listopada 2015 roku przeprowadzona została ogólnopolska akcja skierowana przeciwko dopalaczom, w której uczestniczyli funkcjonariusze Centralnego Biura Śledczego i Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W ramach tej akcji przeprowadzono ogółem ponad 70 kontroli sklepów należących do jednej grupy przestępczej i zabezpieczono sztuk środków zastępczych przygotowanych do sprzedaży. W efekcie sklepy, które dotychczas sprzedawały środki zastępcze, a należące do tej grupy przestępczej zostały zlikwidowane. Bezspornym jest fakt, iż zjawisko wprowadzania do obrotu środków zastępczych w województwie małopolskim istnieje nadal pomimo podejmowanych działań ze strony służb. 43

44 Wprowadzanie do obrotu środków zastępczych w województwie małopolskim systematycznie wzrasta. W 2015 roku w Małopolsce istniało 9 podmiotów oferujących w sprzedaży środki zastępcze. Większość z nich była powiązana ze sobą osobowo i kapitałowo oraz funkcjonowała pod szyldem innej działalności tj.: sklepów ze śmiesznymi rzeczami, sklepów typu wszystko po 5 zł, a także sklepów z zapachami i kadzidełkami. Należy nadmienić, że rynek dopalaczy to także obrót środkami zastępczymi przez internet i przez osoby prywatne (dilerzy), gdzie działania organu są znacznie utrudnione. Rynek internetowy należy do jednego z najtrudniejszych do kontroli. W województwie małopolskim, w miarę posiadanych możliwości, prowadzony jest monitoring stron internetowych. Działania te są prowadzone w celu eliminacji bądź ograniczenia podejrzanych produktów w sprzedaży internetowej i zmierzają do blokowania funkcjonowania sklepów internetowych oferujących w sprzedaży środki zastępcze. Poza kompetencją organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest sprzedaż z tzw. ręki do ręki, gdzie obrót tymi produktami jest największy. Nadmienić należy również, iż w roku 2015 stacje powiatowe współpracowały ściśle z jednostkami organizacyjnymi takimi jak szkoły i podmioty lecznicze w zakresie działań profilaktycznych i zapobiegawczych. Działania polegały głównie na dystrybucji materiałów edukacyjnych. Materiały dydaktyczne dystrybuowane były w szczególności do szkół. Szacuje się, iż w województwie małopolskim liczba odbiorców materiałów dydaktycznych wyniosła około osób. 3.3 Podejrzenia zatruć Nowymi Substancjami Psychoaktywnymi Od stycznia 2013 roku Ośrodek Kontroli Zatruć w Warszawie zbiera dane o interwencjach medycznych w przypadkach podejrzeń zatruć Nowymi Substancjami Psychoaktywnymi (NSP) oraz prowadzi centralny rejestr tych zdarzeń. Dane zbierane są ze szpitali oraz częściowo z Państwowych Wojewódzkich Inspektoratów Sanitarnych. Dane pochodzące z rejestrowanych zgłoszeń nie stanowią rzeczywistej liczby zdarzeń o charakterze podejrzenia zatrucia NSP. Z informacji ustnie przekazywanych przez lekarzy z województwa małopolskiego, liczba interwencji medycznych jest większa i nie wszystkie są zgłaszane. Brak możliwości powszechnego oznaczania substancji czynnych w materiale biologicznym powoduje, że zatrucia dopalaczami są nadal rozpoznawane na podstawie przebiegu klinicznego, wywiadu lekarskiego oraz okoliczności zdarzenia. Z tego powodu, zgłoszone przypadki można jedynie rozpoznać jako podejrzenie zatrucia, ponieważ rozpoznanie oparte jest na wywiadzie zebranym od pacjenta i objawach klinicznych, bez potwierdzenia analitycznego. Potwierdzenie analityczne badaniem toksykologicznym w chwili obecnej jest niedostępne. W 2014 roku na terenie kraju odnotowano przypadków (1 079 przypadków w 2013 roku) podejrzeń zatruć NSP. Z czego z obszaru województwa małopolskiego zgłoszono 36 przypadków (15 przypadków w 2013 roku) w tym 2 kobiety (6%) i 34 mężczyzn (94%). Dane za rok 2015 będą dostępne w okresie późniejszym (około maja 2016 roku). Do rejestru włączone zostały zdarzenia określane jako: zatrucie dopalaczem, dopalacz, nieznana substancja psychoaktywna, nieznany środek odurzający, wymieniane z nazwy handlowej dopalacze substancja psychoaktywna. 44

45 Do rejestru nie zostały włączone zdarzenia określone jako zatrucie: alkoholem, amfetaminą, kokainą, opiatami oraz substancjami potencjalnie psychoaktywnymi zawartymi w ogólnie dostępnych produktach leczniczych z grupy OTC (np. dekstrometorfan), czy innymi lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy. Zdarzenia odnotowano w miejscowościach: Kraków 23, Nieznana miejscowość 4, Chrzanów 2, Nowy Sącz 2, Sucha Beskidzka 2, Staszów 1, Wadowice 1, Zakopane 1. Wskaźnik interwencji medycznych na 100 tysięcy mieszkańców w skali kraju w 2014 roku wyniósł 6,53 (2,66 w 2013 roku) zaś w skali województwa małopolskiego 1,07 (0,66 w 2013 roku). W 2014 roku w stosunku do roku 2013 największy wzrost wskaźnika wystąpił w grupie wiekowej lata z 0,68 w 2013 roku, do 5,01 w 2014 roku), natomiast zmniejszył się w grupie lat z 4,12 w 2013 roku do 3,48 w 2014 roku. W 2014 roku nie zgłoszono zatruć w grupach wiekowych 0-12 lat. W grupie wiekowej lat nastąpił niewielki wzrost wskaźnika z 2,73 w 2013 roku do 2,83 w 2014 roku. Nie zgłoszono ani jednego przypadku zgonu mogącego mieć związek z użyciem NSP tabela 9. Tabela 9. Liczba zgłoszeń w poszczególnych grupach wiekowych w 2014 roku. L.p. Przedział wiekowy Liczba zgłoszeń Wskaźnik na 100 tys. - woj. małopolskie Wskaźnik na 100 tys. - Polska , ,83 22, ,48 47, ,01 25, ,84 12, ,36 6,27 8. powyżej 40 r.ż. 1 0,06 0,32 9. nieznany wiek SUMA 36 1,07 6,53 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Ośrodka Kontroli Zatruć w Warszawie. W 2014 roku w województwie małopolskim odnotowano najniższy wskaźnik zatruć Nowymi Substancjami Psychoaktywnymi na 100 tysięcy mieszkańców w skali kraju wykres

46 Wykres 35. Wskaźnik zatruć NSP na 100 tysięcy mieszkańców w 2014 roku. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Ośrodka Kontroli Zatruć w Warszawie. 3.4 Dane z Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych Zakażenia wirusem HIV są najczęściej wynikiem ryzykownych zachowań seksualnych, które często są związane z używaniem substancji psychoaktywnych. Diagnostyka laboratoryjna dotycząca HIV odgrywa nie tylko podstawową, ważną rolę w rozpoznaniu bądź wykluczeniu zakażenia, ale jest także bardzo istotna w profilaktyce zakażeń. W województwie małopolskim w 2015 roku funkcjonowały trzy Punkty Konsultacyjno- Diagnostyczne (dwa punkty znajdowały się w Krakowie: ul. Kopernika 19 i ul. Olszańska 5 oraz w Tarnowie ul. Mostowa 4). We wszystkich Punktach bezpłatnie i anonimowo można było wykonać testy na obecność wirusa HIV. Prowadzone były też rozmowy około testowe oraz poradnictwo w zakresie ryzykownych zachowań seksualnych. Punkt w Krakowie ul. Kopernika 19 został utworzony w 2015 roku i prowadzony był przez Stowarzyszenie Jeden Świat i był w całości finansowany przez Krajowego Centrum ds. HIV/AIDS. Działania Punktów w Krakowie przy ul. Olszańska 5 oraz w Tarnowie prowadzone były przez Stowarzyszenie Nadzieja Rodzinie, finansowane były ze środków Krajowe Centrum ds. HIV/AIDS (testy i ich wykonanie) oraz przy wsparciu finansowym Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii (porady i konsultacje). Przez ostatnie cztery lata działalności Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych zauważono, iż systematycznie wzrosła liczba osób wykonujących badanie w kierunku zakażenia wirusem HIV, jednocześnie wzrosła liczba wykrytych zakażeń tabela

47 Tabela 10. Liczba pacjentów Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego w latach Rok Liczba przebadanych pacjentów Liczba wyników dodatnich badania Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych z Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego HIV/AIDS w Krakowie. W Krakowie w 2015 roku w Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym przy ul. Kopernika 19 badanie wykonało osoby, wykryto 26 zakażeń wirusem HIV, z porady bez testu skorzystało 16 osób. W Punkcie w Krakowie przy ul. Olszańskiej 5 w 2015 roku badanie wykonało 248 osób, wykryto 5 zakażeń HIV, z porady bez testu skorzystało 17 osób. W Tarnowie przyjęto 97 osób ze zleceniem testu, bez testu na konsultacje przyjęto 4 osoby, wykryto jedno zakażenie HIV. W trakcie konsultacji edukowano i korygowano zachowania związane z używaniem i nadużywaniem alkoholu i narkotyków; szacowano ryzyko zachowań seksualnych podejmowanych w związku z używaniem substancji psychoaktywnych, korygowano zachowania narażające na zakażenie HIV/HBV/HCV i innych chorób przenoszonych drogą płciową, prowadzono wsparcie i opiekę nad osobami u których wykryto zakażenie HIV. Pacjenci zgłaszający się do Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych mieli zapewnione zarówno specjalistyczne doradztwo ze strony osoby pełniącej dyżur w Punkcie, wykwalifikowanego doradcę w kierunku HIV/AIDS, jak również opiekę i edukację pielęgniarki podczas pobierania krwi do badania i tuż po nim. 47

48 Rozdział 4 Działania podejmowane przez Samorząd Województwa Małopolskiego w 2015 roku na rzecz przeciwdziałania narkomanii 4.1 Cel operacyjny 1: Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki związanej z używaniem substancji psychoaktywnych Zadanie 1.1. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych i innych podmiotów w obszarze profilaktyki narkomanii, rodzinnej oraz na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Województwo Małopolskie realizując jedno ze swoich zadań ustawowych współpracuje z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji projektów w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom, a także w dziedzinie rozwoju ośrodków leczenia uzależnień w formie otwartego konkursu ofert na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W dniu 28 kwietnia 2015 roku Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę Nr 493/15 w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie rozwoju ośrodków leczenia uzależnień w 2015 roku. W ramach otwartego konkursu ofert do Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM wpłynęło 7 ofert konkursowych. Na etapie oceny formalnej wszystkie 7 ofert po uzupełnieniach spełniło wymagania określone w regulaminie i zakwalifikowało się do oceny merytorycznej. Na mocy uchwały Zarządu Województwa Małopolskiego Nr 856/15 z dnia z dnia 2 lipca 2015 roku w sprawie rozstrzygnięcia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie rozwój ośrodków leczenia uzależnień, dofinansowanie otrzymały 4 podmioty na realizację 6 projektów, wszystkie z nich realizowały między innymi zadania w ramach Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Na konkurs ofert przeznaczono z budżetu województwa łącznie zł, z czego zł przeznaczono z paragrafu zwalczanie narkomanii. W dniu 2 czerwca 2015 roku Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę Nr 666/15 w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom w 2015 roku. W ramach otwartego konkursu ofert do Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej wpłynęło 13 ofert konkursowych. Ze względów formalnych odrzucono 1 ofertę, a 12 dopuszczono do oceny merytorycznej. Na mocy uchwały Zarządu Województwa Małopolskiego Nr 979/15 z dnia 21 lipca 2015 roku w sprawie rozstrzygnięcia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom, dofinansowanie otrzymało 11 podmiotów, gdzie 7 z nich zrealizowało zadania w ramach Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Na konkurs ofert przeznaczono z budżetu województwa łącznie zł, z czego zł przeznaczono z paragrafu zwalczanie narkomanii. Celem obydwóch konkursów ofert była realizacja zadań określonych w Programie współpracy Województwa Małopolskiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi 48

49 działalność pożytku publicznego na rok 2015 przyjętym Uchwałą nr LVI/889/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 roku z późniejszymi zmianami w sprawie przyjęcia Programu współpracy Województwa Małopolskiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok W ramach zadania 1.1 poprzez otwarty konkurs ofert w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom dotację otrzymał jeden projekt: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych Dać Szansę w Wadowicach, os. XX lecia 1, Wadowice. Tytuł zadania: Uzależnienia to nie dla mnie!. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: ok. 531 dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych w wieku 6 16 lat (klasy I-VI szkół podstawowych oraz klasy I-III gimnazjum) z terenu 4 powiatów w województwie małopolskim: wadowickiego, oświęcimskiego, myślenickiego i suskiego. Działania: Zorganizowano regionalny konkurs plastyczny Uzależnienia to nie dla mnie! dla dzieci i młodzieży o tematyce przeciwdziałania narkomanii, HIV/AIDS oraz palenia tytoniu. W kategorii klas I/II oceniono prace 101 dzieci, w kategorii klas III/IV oceniono prace 136 dzieci, w kategorii klas V/VI oceniono prace 201 dzieci, w kategorii gimnazjum oceniono prace 86 dzieci, w kategorii szkół specjalnych oceniono prace 7 dzieci. W sumie oceniono 531 prac plastycznych. Zakupiono i wręczono nagrody dla 23 laureatów konkursu. Prace nagrodzonych laureatów wykorzystano do projektu kalendarzy na rok 2016 oraz zaprezentowano na stronie internetowej. Opracowano i wydrukowano kalendarze na rok 2016 (500 dużych kalendarzy ściennych oraz 1000 małych kalendarzyków). Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych Dać Szansę w Wadowicach. 49

50 W dniu 26 czerwca 2015 roku do Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej wpłynęła oferta złożona w trybie działu II rozdziału 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tzw. mały grant, dotycząca realizacji zadania publicznego z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym pn. Twórczo-rekreacyjne warsztaty wakacyjne z programem profilaktycznym. Zarząd Województwa Małopolskiego w dniu 2 lipca 2015 roku pozytywnie rozpatrzył złożoną ofertę. Na podstawie Uchwały Nr 897/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 14 lipca 2015 roku w sprawie rozpatrzenia oferty Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Solny Gwarek pn. Twórczorekreacyjne warsztaty wakacyjne z programem profilaktycznym złożonej z pominięciem otwartego konkursu ofert w trybie art. 19a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zawarta została umowa na realizację zadania. Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Solny Gwarek, ul. Pocztowa 1, Wieliczka. Tytuł zadania: Twórczo-rekreacyjne warsztaty wakacyjne z programem profilaktycznym. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: około 150 dzieci od 5-18 lat (w tym również dzieci niepełnosprawne), pochodzące z rodzin biedniejszych, wielodzietnych, często dysfunkcyjnych sprawiających kłopoty i trudności wychowawcze. Działania: Zorganizowano warsztaty twórczo-rekreacyjne, trwające 6 tygodni wakacyjnych, pięć dni w tygodniu od do Organizacja turniejów, konkursów i rozgrywek na świeżym powietrzu, a także zajęć: manualnych i ruchowych, terenowych, gier indywidualnych i zespołowych. Zrealizowano program profilaktyczny w wymiarze 4 godziny tygodniowo, dotyczący między innymi zagadnień związanych z profilaktyką uzależnień. Zrealizowano 2 wycieczki wyjazdowe do Stryszowa oraz do Bystrej Sidziny, a także wycieczki piesze do instytucji użyteczności publicznej w Wieliczce i okolicach tj. biblioteki, policji, straży. Zorganizowano pożegnanie wakacji wraz z podsumowaniem projektu, podczas którego odbyło się uroczyste rozdanie dyplomów i nagród. 50

51 Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Solny Gwarek w Wieliczce. Zadanie 1.2. Prowadzenie i inicjowanie edukacyjnych kampanii społecznych w obszarze przeciwdziałania używaniu substancji psychoaktywnych, zagrożeń uzależnieniami behawioralnymi oraz zapobiegania zachowaniom ryzykownym w obszarze zakażenia wirusem HIV. Województwo Małopolskie przy współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Krakowie oraz Krakowską Akademią im. A. Frycza Modrzewskiego kontynuowało realizację innowacyjnego w skali kraju projektu pn. Zagrożenia w sieci profilaktyka, reagowanie. W 2015 roku ze środków budżetu województwa przeznaczono na ten projekt ,63 zł. W ramach projektu w dniach października 2015 roku odbyła się 3 dniowa konferencja szkoleniowa dla 140 policjantów realizujących projekt, a także zintensyfikowano działania projektowe w internecie poprzez rozbudowę strony i utworzenie dwóch profili facebookowych. Dodatkowo zakupiono materiały informacyjno-edukacyjne, które zostały przekazane do szkół z terenu województwa małopolskiego. Województwo Małopolskie w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom udzieliło dotacji na jeden projekt: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie JUVENES z siedzibą w Muszynie ul. Rynek 13, Muszyna. Tytuł zadania: Jak uchronić nasze dzieci przed niebezpieczeństwami w wirtualnym świecie. Kwota umowy: zł (całość z paragrafu zwalczanie narkomanii). Odbiorcy: 39 uczestników tj. wychowawców i pedagogów szkolnych z terenu Miasta Nowego Sącza i powiatu nowosądeckiego. Działania: Zorganizowano szkolenie dla 39 uczestników mające na celu zwrócenie uwagi na problem nadużywania internetu przez młodych ludzi. Opracowanie scenariusza wywiadówki profilaktycznej. Dystrybucja elektroniczna kompendium. Opracowanie pilotażowego programu. 51

52 Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia JUVENES z siedzibą w Muszynie. Zadanie 1.3. Wspieranie programów oraz działań w obszarze profilaktyki narkomanii skierowanych do dzieci, młodzieży, studentów oraz rodziców i opiekunów W dniach października 2015 roku w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Małopolska Szkoła Gościnności im. Tytusa Chałubińskiego w Myślenicach zorganizowano we współpracy ze Stowarzyszeniem Siemacha Warsztaty Liderów Młodzieżowych pn.: Alternatywni 2015 dla młodzieży w wieku lat z terenu województwa małopolskiego. Do udziału w warsztatach zgłosiło się 30 uczniów ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Celem projektu było wykreowanie zintegrowanej, dynamicznej, zaangażowanej grupy liderów młodzieżowych z terenu Małopolski gotowej do absorbowania się w projekty i różnorodne działania społeczne na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom wśród młodych osób poprzez wyposażenie ich w podstawowy zakres wiedzy dotyczący definicji i rodzajów uzależnień, różnic pomiędzy ryzykownym używaniem, a uzależnieniem, skutków i mechanizmów używania środków psychoaktywnych oraz przyczyn po ich sięganie. Młodzież dowiedziała się także jak odmawiać, mądrze dokonywać wyborów oraz jak pomóc osobie uzależnionej, w tym gdzie szukać pomocy dla siebie bądź bliskich Na powyższy cel przeznaczono zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). 52

53 Źródło: Zdjęcia Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. W ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom Województwo Małopolskie udzieliło dotacji na realizację czterech projektów: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Forum Oświatowe Klucze ul. Zawierciańska 30, Klucze. Tytuł zadania: Wybieram zdrowie!. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: 135 uczniów w wieku 7-16 lat, a także wychowawcy placówek oraz rodzice wychowanków z terenu powiatu olkuskiego gmin: Klucze, Bydlin i Ryczówka oraz powiatu krakowskiego gminy Jerzmanowice. Działania: Organizacja profilaktyczno sportowego rajdu po Dolinie Będkowskiej w Jerzmanowicach. Organizacja rajdu po Pustyni Błędowskiej połączonego z happeningiem nt. zdrowego stylu życia. Zorganizowano warsztaty: papieru czerpanego, fotograficzne, produkcji i montażu filmu oraz profilaktyczny konkurs plastyczny. Odbyły się spektakle profilaktyczne połączone z warsztatami w podziale na dwie grupy wiekowe: 6-9lat i 10-13lat, a także zajęcia profilaktyczne z terapeutą uzależnień pn.: Zanim będzie za późno.. 53

54 Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Forum Oświatowego Klucze. 2 Projekt Nazwa Podmiotu: Centrum Profilaktyki i Edukacji Społecznej PARASOL ul. Rakowicka 10a, Kraków. Tytuł zadania: Program Rakowicka 10. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: 50 osobowa grupa młodzieży do 18 roku życia bezpośrednio zagrożona wykluczeniem społecznym z powodu zerwania lub znacznego osłabienia więzi społecznych czy też występowania problemu alkoholizmu w ich rodzinach. Działania: Praca socjalna w terenie w formule streetworkingu i pedagogiki ulicy z dziećmi i młodzieżą, z rodzinami i instytucjami oraz prowadzenie placówki stacjonarnej. Prowadzenie warsztatów twórczych oraz superwizji. Prowadzenie działań terapeutycznych uzależnień oraz terapeutycznych dla rodzin. Redukcja spożycia środków psychoaktywnych (alkohol, narkotyki, nikotyna). Wspieranie szkoły i społeczności lokalnej w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi i młodzieżą zagrożoną demoralizacją i uzależnieniami. Organizacja czasu wolnego odbiorców/animacja czasu wolnego oraz dożywianie odbiorców. 3 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Rodzicielstwa Zastępczego Betlejem w Nowym Sączu, Pl. Kolegiacki 2, Nowy Sącz. Tytuł zadania: Profilaktyczny rajd rowerowy strategia alternatyw. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: 33 osobowa grupa z terenu Subregionu Sądeckiego 25 uczestników Profilaktycznych Rajdów Rowerowych ze środowisk rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym i problematyką uzależnień, w tym rodzin zastępczych oraz 8 opiekunów/rodziców. Działania: Promocja projektu oraz rekrutacja uczestników. Prowadzenie warsztatów twórczych oraz superwizji. 54

55 Zorganizowano spotkanie warsztatowe o charakterze profilaktycznym kierowanych do dzieci i młodzieży oraz równoległe adresowanych do rodziców/opiekunów. Ogłoszono konkurs na przygotowanie w gronie rodzinnym wspólnej pracy nawiązującej do tematyki warsztatów (filmik/komiks/plakat/praca plastyczna, itp.). Organizacja Profilaktycznego Rajdu Rowerowego połączonego z realizacją warsztatów profilaktycznych dla 33 uczestników. rajd składał się z dwóch etapów: - I etap przejazd z Nowego Sącza do Szczawnicy i zakwaterowanie w pensjonacie na terenie Szczawnicy w pierwszym dniu oraz powrót do Nowego Sącza dnia następnego. - II etap przeprowadzenie zajęć profilaktycznych równolegle dla dzieci i młodzieży (3 godziny) oraz rodziców/opiekunów (2 godziny) w pensjonacie na terenie Szczawnicy. Zorganizowano 3 godzinne spotkanie ewaluacyjne dla około 50 osób w celu podsumowania działań, zaprezentowania prac przygotowanych przez uczestników w ramach konkursu profilaktycznego pn.: Zdrowe życie bez używek, wyróżnionym osobom przyznano nagrody. Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Rodzicielstwa Zastępczego Betlejem w Nowym Sączu. 4 Projekt Nazwa Podmiotu: Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży Kana, ul. Św. Kunegundy 12a, Nowy Sącz. Tytuł zadania: Jak być wolnym od uzależnień. Kwota umowy: zł (całość z paragrafu zwalczanie narkomanii). Odbiorcy: 854 osoby - uczniowie, rodzice, nauczyciele i wychowawcy. 55

56 Działania: Przeprowadzono 302 godziny dydaktyczne zajęć, w tym: - Archipelag Skarbów 4 x 11,5 godz. = 46 godz., - Szkoła dla Rodziców i Wychowawców 4 x 40h = 160 godz., - Mediacje Rówieśnicze 4 x 24h = 96 godz. Udzielono wsparcia dla szkół w zakresie umiejętności wychowawczych nauczycieli, zwłaszcza poprzez doskonalenie umiejętności komunikacji z dziećmi i młodzieżą oraz profilaktyki uzależnień i niepożądanych zachowań. Wprowadzono do szkół szkolenia z zakresu profilaktyki ryzykownych zachowań, agresji i uzależnień jako stały element programów wychowawczych szkoły. Udzielono wsparcia rodzicom, opiekunom, nauczycielom i wychowawcom w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi i nastolatkami poprzez przedstawienie im podstawowych zasad komunikacji ułatwiających budowanie więzi emocjonalnej z dzieckiem, metod konstruktywnego rozwiązywania problemów oraz reagowania w sytuacjach nadzwyczajnych. Promowano zdrowy i wolny od uzależnień trybu życia. Źródło: Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży Kana. 56

57 Zadanie 1.4. Wspieranie rozwoju punktów konsultacyjno-diagnostycznych prowadzących bezpłatnie działania profilaktyczne oraz anonimowo badania na obecność wirusa HIV. W roku 2015 w województwie małopolskim funkcjonowały trzy Punkty Konsultacyjno- Diagnostyczne (dwa punkty znajdowały się w Krakowie: ul. Kopernika 19 i ul. Olszańska 5 oraz w Tarnowie ul. Mostowa 4), które bezpłatnie i anonimowo wykonywały testy w kierunku zakażenia wirusem HIV. Koszty testów i doradztwa w jednym punkcie w Krakowie pokrywało Krajowe Centrum ds. AIDS. Z kolei Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego udzielił wsparcia finansowego w wysokości zł na konsultacje doradców edukatorów oraz pielęgniarek w dwóch Punktach w Krakowie ul. Olszańska 5 i Tarnowie. Zadanie 1.6. Gromadzenie i udostępnianie informacji na temat programów profilaktyki narkomanii bank dobrych praktyk- rozwijanie strony internetowej Województwa Małopolskiego dotyczącej profilaktyki. Na bieżąco zamieszczano informacje nt. wydarzeń/kampanii/akcji profilaktycznych odbywających się na terenie województwa małopolskiego na stronie oraz Cel operacyjny 2: Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków, zachowań behawioralnych oraz ich rodzinom Zadanie 2.3. Poprawa bazy lokalowej ośrodków leczenia i pobytu osób uzależnionych od środków psychoaktywnych bądź budowa nowego ośrodka (przy wykorzystaniu różnych źródeł finansowania) W ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie rozwoju ośrodków leczenia uzależnień w 2015 roku Województwo Małopolskie udzieliło dotacji na realizację pięciu projektów: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie MONAR Ośrodek Leczenia Terapii i Rehabilitacji Osób Uzależnionych z Nawrotami Choroby w Krakowie ul. Nadbrzezie 25, Kraków. Tytuł zadania: Remont budynku głównego ośrodka Dom GWAN przy ul. Nadbrzezie 25. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: Pacjenci przebywający na leczeniu uzależnieni od substancji psychoaktywnych powyżej 25 roku życia, doświadczający nawrotu choroby. Działania: Uzupełniono tynki zewnętrzne. Wykonano izolacje: przeciwwilgociowe powłokowe bitumiczne pionowe, przeciwwilgociowe i przeciwwodne z folii kubełkowej oraz cieplne i przeciwdźwiękowe z płyt. Wykonano drenaż rurowy jednorzędowy. 57

58 Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia MONAR Ośrodka Leczenia Terapii i Rehabilitacji Osób Uzależnionych z Nawrotami Choroby w Krakowie. 2 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Monar Małopolski Zespół Hosteli Socjalno-Readaptacyjnych ul. Sadowa 117a, Wieliczka. Tytuł zadania: Doposażenie i remont budynku przeznaczonego na noclegownię dla czynnych narkomanów. Kwota umowy: zł (całość z paragrafu zwalczanie narkomanii). Odbiorcy: Osoby czynnie uzależnione od narkotyków bezdomne, najczęściej bez środków do życia, bez pracy i domu od 18 do 50 roku życia. Program noclegowni uzupełniony jest o program: wymiany igieł i strzykawek, terapeutyczny oraz dystrybucji materiałów higienicznych i opatrunkowych. Osoby uzależnione od narkotyków stanowią ok 90% wszystkich osób korzystających z noclegowni. Poza problemami socjalnymi, osoby korzystające z noclegowni borykają się z problemami zdrowotnymi, do najpoważniejszych należą zakażenia wirusem HIV, HCV, ogólne wyniszczenie organizmu oraz stany zapalne żył. Działania: Wykonano montaż: okien, drzwi wewnętrznych, grzejników, pompy do przetłaczania ścieków oraz kotła na paliwo stałe. Pogłębiono przyziemie, a także wykonano remont i osuszenie fundamentów. Wykonano wylewki oraz nowe ściany działowe. Przeprowadzono remont: elewacji wejścia głównego, schodów, instalacji sanitarnych, ścian wewnątrz budynku. Wyposażono pomieszczenia w nowe łóżka, szafy na ubrania i meble kuchenne. 58

59 Zdjęcia przed remontem: Zdjęcia po remoncie: 59

60 Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Monar Małopolskiego Zespołu Hosteli Socjalno-Readaptacyjnych w Wieliczce. 3 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie MONAR, Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień w Krakowie ul. Św. Katarzyny 3, Kraków. Tytuł zadania: Poprawa bazy lokalowej Poradni Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień MONAR w Krakowie. Kwota umowy: zł (całość z paragrafu zwalczanie narkomanii). Odbiorcy: Pacjenci korzystający z kompleksowej pomocy profilaktyczno-leczniczej w zakresie uzależnienia od środków psychoaktywnych. Poradnia prowadzi zarówno programy dla osób uzależnionych jak i eksperymentujących z substancjami psychoaktywnymi, a także członków rodzin osób uzależnionych i ich bliskich. Placówka realizuje także działania profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży. Działania: Wykonano remont: sali terapii grupowej, sali terapeutycznej, świetlicy/poczekalni i korytarzyka, łazienki dla pacjentów, gabinetu lekarza psychiatry oraz dyżurki. Poprawiona została wydajności i skuteczności pracy, a tym samym jakość i ilość udzielanych świadczeń. 60

61 Zdjęcia przed remontem: Zdjęcia po remoncie: Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia MONAR, Poradni Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień w Krakowie. 4 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie MONAR, Ośrodek Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie ul. Suchy Jar 4, Kraków. Tytuł zadania: Remont tarasu na I piętrze w pałacu Kirchmayerów jako rozwój i poprawa bazy lokalowej w placówce Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie przy ul. Suchy Jar 4. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: Pacjenci podejmujący terapię w ośrodku, a także bliscy i członkowie ich rodzin oraz 61

62 delegacje zewnętrzne (uniwersytety, szkoły policealne, goście z zagranicy). Działania: Zrealizowano prace blacharsko-ślusarskie na tarasie. Wykonano izolację oraz remont posadzki tarasu. Zdjęcia przed remontem: Zdjęcia po remoncie: Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia MONAR, Ośrodka Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie. 5 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie MONAR, Ośrodek Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie ul. Suchy Jar 4, Kraków. Tytuł zadania: Wymiana stolarki okiennej w pałacu Kirchmayerów jako rozwój i poprawa bazy lokalowej w placówce Stowarzyszenie Monar Ośrodek Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie przy ul. Suchy Jar 4. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: Pacjenci podejmujący terapię w ośrodku, a także bliscy i członkowie ich rodzin oraz delegacje zewnętrzne (uniwersytety, szkoły policealne, goście z zagranicy). Działania: Zdemontowano stare okna. Wykonano montaż nowych lub odrestaurowanych okien wraz z parapetami wewnętrznymi i zewnętrznymi. 62

63 Zdjęcia przed remontem: Zdjęcia po remoncie: Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia MONAR, Ośrodka Leczenia, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień w Krakowie. Zadanie 2.5. Wspieranie różnych form programów leczenia substytucyjnego. W województwie małopolskim znajduje się Poradnia Metadonowa działająca przy Szpitalu Specjalistycznym im. Ludwika Rydygiera w Krakowie Sp. z o.o. realizuje program leczenia substytucyjnego. W więziennym Zakładzie Opieki Zdrowotnej przy ul. Montelupich 7 w Krakowie realizowano program leczenia substytucyjnego osób pozbawionych wolności z uzależnieniem od opiatów. 63

64 Zadanie 2.6. Wspieranie rozwoju i modernizacji bazy ośrodków prowadzących postrehabilitację oraz reintegrację społeczną, zawodową osób w trakcie i po zakończeniu terapii. W ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie rozwoju ośrodków leczenia uzależnień w 2015 roku Województwo Małopolskie udzieliło dotacji na realizację jednego projektu: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Monar Małopolski Zespół Hosteli Socjalno-Readaptacyjnych ul. Sadowa 117a, Wieliczka. Tytuł zadania: Remont i doposażenie budynku z przeznaczeniem na Hostel postrehabilitacyjny dla osób uzależnionych od narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych. Rozwój bazy lokalowej. Kwota umowy: zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Odbiorcy: Osoby uzależnione od narkotyków korzystające z programu substytucyjnego, po ukończonej terapii, bądź w fazie nawrotu choroby, które nie posiadają podstawowego zaplecza życiowo-socjalnego. Program hosteli adresowany jest do osób leczonych substytucyjnie oraz utrzymujących abstynencję od narkotyków i alkoholu, które dotknięte są trwałą bezdomnością i bezrobociem, a oprócz tego mają poważne problemy zdrowotne (zakażenie HIV, HCV). Do placówki przyjmowani są zarówno mężczyźni (w większości), jak i kobiety powyżej 18 roku życia, a także osoby z dziećmi. Działania: Wykonano remont: dachu i daszku wejścia głównego, rynien i rur spustowych, łazienki, ścianek działowych, instalacji C.O. oraz kotłowni. Wykonano prace wykończeniowe oraz montaż okien i drzwi zewnętrznych. Wykonano posadzki i ściany w przyziemiu i na parterze. Zdjęcia przed remontem: 64

65 Zdjęcia po remoncie: Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Monar Małopolskiego Zespołu Hosteli Socjalno-Readaptacyjnych w Wieliczce. 65

66 Zadanie 2.7. Prowadzenie szkoleń z zakresu problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych w tym wpływu na funkcjonowanie bliskich oraz ryzykiem zakażenia wirusem HIV w szczególności dla lekarzy POZ, lekarzy specjalistów medycyny rodzinnej. W ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom Województwo Małopolskie udzieliło dotacji na realizację jednego projektu: 1 Projekt Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Nadzieja Rodzinie ul. Karczówkowska 36, Kielce. Tytuł zadania: Bezpiecznie w wolnościową przyszłość. Kwota umowy: zł (całość z paragrafu zwalczanie narkomanii). Odbiorcy: Osoby z grupy wysokiego ryzyka jaką jest populacja osadzonych w więzieniu, odbywających karę pozbawienia wolności oraz opuszczających zakłady karne i areszty śledcze tj. skazanych mężczyzn i kobiet w grupach i podgrupach klasyfikacyjnych oraz odbywających wyroki za przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu takie jak: przeciwko wolności seksualnej, przeciwko mieniu. Osoby w szczególności uzależnione od substancji psychoaktywnych. Działaniem zostało objętych 116 osób przebywających w Zakładzie Karnym w Tarnowie oraz 154 osoby przebywające w Zakładzie Karnym w Krakowie Nowej Hucie Działania: Przeprowadzono warsztaty z zakresu kształtowania postaw prozdrowotnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na profilaktykę uzależnień od alkoholu i środków odurzających, a także HIV/AIDS, HCV/HBV. Zrealizowano warsztaty z zakresu przeciwdziałania agresji i przemocy, a także aktywizacji zawodowej. Promowano zdrowy i wolny od uzależnień tryb życia. Na zasadach dobrowolności skazani mieli możliwość wykonania testu w kierunku zakażenia HIV, wraz z pełnym poradnictwem przed i po teście. 4.3 Cel operacyjny 3: Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych Zadanie 3.4. Wspieranie i udzielanie pomocy samorządom gminnym w realizacji zadań w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z narkomanią W dniach listopada 2015 roku w Hotelu Górsko w Wieliczce odbyła się 2-dniowa Narada dla Pełnomocników Gminnych ds. Uzależnień powołanych przez Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów Miast z terenu Województwa Małopolskiego oraz Kierowników placówek terapii uzależnień. W warsztatach wzięło udział łącznie 40 uczestników. Spotkanie było poświęcone omówieniu zagadnień dotyczących między innymi dobrych praktyk w zakresie współpracy pomiędzy pełnomocnikami, a placówkami leczenia uzależnień, poprawy jakości pracy merytorycznej w placówkach terapii uzależnienia w województwie małopolskim oraz określenia ich kierunku rozwoju. Podczas Narady zaprezentowane zostały dane dotyczące lecznictwa uzależnień w województwie małopolskim oraz 66

67 odbyła się dyskusja w trakcie, której uczestnicy podzielili się także dobrymi praktyki w zakresie wzajemnej współpracy. Na powyższy cel przeznaczono zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł). Źródło: Zdjęcia Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. Zadanie 3.6. Rozwijanie platformy współpracy pomiędzy instytucjami celem rozwijania systemu informacji o narkotykach i narkomanii Uchwałą Nr 41/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 20 stycznia 2015 roku powołana została Małopolska Rada ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom. Rada zgodnie z założeniami Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata oraz Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata , Małopolska Rada ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom stanowi organ opiniodawczo doradczy Marszałka Województwa Małopolskiego i działa społecznie, wykorzystując najlepsze doświadczenia swoich Członków w zakresie monitorowania i koordynowania realizacji poszczególnych celów operacyjnych wyżej wymienionych Programów. W skład Rady wchodzą m.in. eksperci z głosem doradczym, którzy uczestniczyli w pracach Zespołu Zadaniowego ds. opracowania Wieloletnich Programów Wojewódzkich tj.: Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata oraz Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata , który został powołany Zarządzeniem nr 27/2013 Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 8 marca 2013 roku. Zespół działał do czasu przyjęcia powyższych Programów. W 2015 roku odbyły się trzy spotkania Małopolskiej Rady ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom. Pierwsze inauguracyjne spotkanie Rady odbyło się w dniu 6 maja 2015 roku i było poświęcone między innymi omówieniu stanu realizacji za 2014 rok Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata oraz Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata W dniu 6 lipca 2015 roku odbyło się drugie spotkanie Małopolskiej Rady ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom. Ważnym elementem spotkania była również dyskusja na temat profilaktyki uzależnień skierowanej do dzieci i młodzieży w województwie małopolskim oraz wspólne wypracowanie działań wpływających na poprawę efektywności oraz sytuacji w tym obszarze. 67

68 W dniu 16 grudnia 2015 roku odbyło się trzecie posiedzenie Rady. Celem spotkania było przedstawienie proponowanych zmian organizacyjnych w strukturach Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień i Współuzależnień w Krakowie. W 2015 roku Departament Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM we współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Terapii Uzależnień i Współuzależnień w Krakowie zorganizował dwa seminaria szkoleniowe pn.: Współpraca międzyinstytucjonalna w pomaganiu osobom z problemem alkoholowym w subregionie tarnowskim oraz Małopolska Zachodnia. Celem 5 godzinnego spotkania przeznaczonego dla 30 osób był wzrost efektywności współpracy pomiędzy instytucjami poprzez: zwiększenie wiedzy na temat kompetencji i uprawnień poszczególnych instytucji, wymianę doświadczeń pomiędzy instytucjami w zakresie jakości współpracy oraz granic pomagania, nawiązanie współpracy pomiędzy uczestnikami spotkania (instytucjami przez nich reprezentowanymi), prace nad przykładami ułatwiającymi i utrudniającymi współpracę, wypracowywanie rozwiązań mających na celu polepszenie współpracy. Seminarium przeznaczone było dla przedstawicieli instytucji z takich obszarów jak: pomoc społeczna (tj. pracownicy socjalni z ośrodków pomocy społecznej, z powiatowych centrów pomocy rodzinie), szkolnictwo (pedagodzy i psycholodzy szkolni), sądy (kuratorzy sądowi), gminy (pełnomocnicy gminni ds. rozwiązywania problemów alkoholowych, członkowie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych), policja (specjaliści ds. nieletnich, dzielnicowi), ochrona zdrowia tj. placówki leczenia uzależnień. Pierwsze spotkanie odbyło się w dniu 15 września 2015 roku w Sali Lustrzanej Urzędu Miasta Tarnowa. Źródło: Zdjęcia Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. Drugie spotkanie odbyło się w dniu 16 listopada 2015 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Oświęcimiu. Źródło: Zdjęcia Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. 68

69 Ponadto w ramach zadania 3.6. zakupiono i przekazano Komendzie Wojewódzkiej Policji w Krakowie, urządzenia jednorazowego użytku do wstępnego wykrywania alkoholu i substancji psychoaktywnych o łącznej wartości ,00 zł (w tym z paragrafu zwalczanie narkomanii zł): fabrycznie nowe, jednorazowe ustniki do urządzeń badających zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu dedykowanych do alkotestu Dräger 7510, w ilości sztuk, o wartości 3 360,00 zł fabrycznie nowe, jednorazowe ustniki do urządzeń badających zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu typu ALCO SENSOR IV, w ilości sztuk, o wartości ,00 zł fabrycznie nowe, jednorazowe ustniki do urządzeń badających zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu typu A, dedykowanych do alkomatu Siemens i alkometru AVAT A 2.0, w ilości sztuk, o wartości 3 120,00 zł kasety testowe do stacjonarnego analizatora DRAGER DrugTest, w ilości 400 sztuk, o wartości ,00 zł wielopanelowe urządzenia do wstępnego wykrywania w ślinie środków działających podobnie do alkoholu (narkotesty), w ilości 500 szt., o wartości zł Zadanie 3.7. Rozwijanie i wspieranie działań Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego w realizacji zadań statutowych zarządzanie i koordynacja Programu. W ramach umowy przekazano kwotę zł na realizację zadań Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego. Szczegółowe sprawozdanie z działalności Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego za rok 2015 stanowi załącznik nr 2 do raportu. 69

70 Podsumowanie W 2015 roku cele oraz zadania w ramach Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata były realizowane przez Samorząd Województwa oraz innych realizatorów tj. instytucje oraz podmioty czynnie zaangażowane w działania na rzecz rozwiązywania problemów społecznych w obszarze uzależnień. W roku 2015 odnotowano wzrost środków finansowych przeznaczonych przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie uzależnień i współuzależnień na terenie województwa małopolskiego. W 2015 roku wydatkowano na ten cel kwotę ,10 zł, w 2014 roku była to kwota zł. Największe nakłady finansowe w 2015 roku przeznaczone były na lecznictwo stacjonarne w dalszej kolejności na ambulatoryjne, a następnie na świadczenia udzielane w trybie dziennym. Na podstawie danych oraz informacji uzyskanych z Narodowego Funduszu Zdrowia na temat kolejek oczekujących na świadczenia medyczne w placówkach stacjonarnego leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych można stwierdzić, że obecny poziom finansowania zabezpiecza potrzeby i gwarantuje dostępność do leczenia osobom uzależnionym. Samorząd Województwa w 2015 roku na realizację zadań w ramach profilaktyki uzależnień wydał łącznie kwotę ,45 zł, pochodzącą z tytułu opłat za wydanie zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu. W 2015 roku na realizację Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii przeznaczono kwotę ,30 zł. Samorządy gminne Województwa Małopolskiego w 2014 roku na przeciwdziałanie alkoholizmowi i zwalczanie narkomanii wydatkowały kwotę ,47, co w skali kraju plasuje Małopolskę na trzecim miejscu. Wyniki badań z Raportu ESPAD 2015, wskazują na niższy poziom rozpowszechnienia używania substancji nielegalnych, niż substancji prawnie legalnych, szczególnie alkoholu i tytoniu. Większość badanych nigdy nie sięgała po substancje nielegalne. Wśród tych, którzy sięgali po takie substancje w większości były to osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. Z danych wynika, że podejmowanie prób z substancjami psychoaktywnymi innymi niż alkohol i tytoń zależne jest od płci. Związek między używaniem substancji, a płcią występuje na obu poziomach nauczania. Dziewczęta częściej niż chłopcy deklarują doświadczenia z lekami uspokajającymi i nasennymi oraz lekami przeciwbólowymi używanymi w celu odurzania się. Z badania wynika, że kiedykolwiek w życiu marihuany lub haszyszu używało 19,9% uczniów trzecich klas gimnazjów oraz 34% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia są leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza, które kiedykolwiek w życiu używało 15,4% młodszych uczniów i 16,8% starszych uczniów. Wśród obu grup wiekowych na trzecim miejscu znalazły się substancje wziewne stosowane przez 9,4% gimnazjalistów oraz 8,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Na czwartym miejscu wśród gimnazjalistów znalazły się leki przeciwbólowe używane w celu odurzania się 6,1% uczniów, zaś wśród starszych uczniów znalazła się amfetamina używana przez 5,2% młodzieży. Za wskaźnik aktualnego rozpowszechnienia substancji psychoaktywnych przyjmuje się zwykle używanie substancji w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. Dane wskazują, że marihuany lub haszyszu w ostatnim czasie używało 15,9% uczniów trzecich klas gimnazjów i 26,1% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Za wskaźnik dla względnie częstego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych można przyjąć okres ostatnich 30 dni przed badaniem. Palenie marihuany lub używanie innych narkotyków w większości 70

71 przypadków nie ma charakteru regularnego. Z danych wynika, że marihuany lub haszyszu co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem używało 9,4% uczniów trzecich klas gimnazjów oraz 13,1% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Do używania dopalaczy, chociaż raz w życiu, przyznało się 8,4% uczniów trzecich klas gimnazjów. W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem do kontaktu z dopalaczami przyznało się 6,9%, gimnazjalistów, zaś w czasie ostatnich 30 dni po substancje te sięgało 4,3% uczniów. W starszej grupie wiekowej do używania dopalaczy, chociaż raz w życiu, przyznało się 8,7% uczniów. W czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem kontakt z dopalaczami miało 4,7% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W czasie ostatnich 30 dni po substancje te sięgało 2,9% uczniów. Warto zwrócić uwagę na to, że gimnazjaliści częściej deklarują kontakt z dopalaczami w czasie 30 dni przed badaniem, aniżeli ma to miejsce w przypadku uczniów starszych. Priorytetem zatem powinno być nie dopuszczenie do pogorszenia sytuacji, a więc kontynuowanie działań profilaktycznych na różnych poziomach. Działania te powinny koncentrować się nie tylko na używaniu substancji nielegalnych, ale także legalnych, takich jak leki używane bez przepisu lekarza w celu odurzania się, czy dopalacze. Programy te powinny rzeczowo, w dobrze udokumentowany sposób prezentować ryzyko różnych szkód zdrowotnych i innych. Programom edukacyjnym powinny towarzyszyć szerokie spektrum działań profilaktycznych realizowanych przy współudziale rodziny. Według danych z Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie wynika, że przestępczość narkotykowa na terenie Małopolski w 2015 roku wyniosła: Przestępstwa stwierdzone (7 663 w 2014 roku) spadek o 905, Przestępstwa wykryte (7 444 w 2014 roku) spadek o 923, Czyny karalne 726 (925 w 2014 roku) spadek o 199. Najwięcej przestępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ujawniły jednostki Policji: KMP Kraków przestępstw stwierdzonych (1 899 w 2014 roku) wzrost o 148, KPP Brzesko przestępstw stwierdzonych (2 194 w 2014 roku) spadek o 1 192, KPP Dąbrowa Tarnowska 715 przestępstw stwierdzonych (492 w 2014 roku) wzrost o 223. Osoby podejrzane, nieletni sprawcy: Ogółem podejrzanych (2 128 w 2014 roku) wzrost o 14, Nieletni sprawcy 157 (125 w 2014 roku) wzrost o 32. Udział nieletnich sprawców w ogólnej liczbie osób podejrzanych w 2015 roku wyniósł 7,3% (5,8% w 2014 roku). Z danych z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie wynika, że w 2015 roku przeprowadzono 66 kontroli (35 kontroli w 2014 roku) w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów, co do których zachodziło uzasadnione podejrzenie, że stwarzają zagrożenie dla życia i zdrowia. Najwięcej kontroli tj. 22 przeprowadzono w powiecie krakowskim, w dalszej kolejności tarnowski tj. 21 kontroli oraz nowosądecki tj. 11 kontroli. W wyniku przeprowadzonych kontroli zabezpieczono oraz zatrzymano ogółem produktów (4 843 produktów w 2014 roku), z czego pobrano do badań laboratoryjnych 360 próbek (95 próbek w 2014 roku) podejrzanych produktów, a przebadano 350 próbek. Na podmioty, które złamały zakaz wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych, nałożone zostały kary pieniężne w łącznej kwocie zł ( zł w 2014 roku). W 2014 roku na terenie kraju odnotowano przypadków (1 079 przypadków w 2013 roku) podejrzeń zatruć Nowymi Substancjami Psychoaktywnymi. Z czego z obszaru województwa 71

72 małopolskiego zgłoszono 36 przypadków (15 przypadków w 2013 roku) w tym 2 kobiety (6%) i 34 mężczyzn (94%). W województwie małopolskim w 2015 roku funkcjonowały trzy Punkty Konsultacyjno- Diagnostyczne (dwa punkty znajdowały się w Krakowie: ul. Kopernika 19 i ul. Olszańska 5 oraz w Tarnowie ul. Mostowa 4) gdzie bezpłatnie można było wykonać testy na obecność wirusa HIV. W 2015 roku nastąpił wzrost liczby wykonanych badań w stosunku do roku W roku 2015 wykonano badań, w wyniku których stwierdzono 32 zakażenia wirusem HIV, natomiast w 2014 roku badanie wykonało osoby, w których wykryto 12 zakażeń wirusem HIV. Rekomendacje Rekomenduje się kontynuację poprawy bazy lokalowej ośrodków stacjonarnych oferujących leczenie, rehabilitacje, postrehabilitacje i reintegracje społeczno-zawodową pacjentów uzależnionych od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych poprzez otwarty konkurs ofert dla organizacji pożytku publicznego celem rozwoju lecznictwa uzależnień od narkotyków, w tym wszystkich etapów leczenia narkomanii. Zwiększenie nakładów finansowych na realizację konkursów grantowych ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki uniwersalnej, selektywnej oraz wskazującej. Wzmocnienie pozycji Gminnych Pełnomocników ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom w środowisku lokalnym oraz działań w kierunku zwiększenia liczby gmin aktywnie uczestniczących w spotkaniach pełnomocników celem wymiany doświadczeń oraz aktualizacji wiedzy z zakresu problemów narkotykowych. Prowadzenie działań edukacyjnych w obszarze niebezpieczeństw związanych z jazdą pod wpływem substancji psychoaktywnych oraz pojawieniem się tzw. dopalaczy ze szczególnym uwzględnieniem internetu jako drogi dystrybucji, prowadzenie kampanii edukacyjnych o zasięgu wojewódzkim z zakresu przeciwdziałania narkomanii, zagrożeń HIV/AIDS zagrożeń HIV/AIDS, uzależnieniom od leków oraz uzależnień behawioralnych w szczególności skierowanych do dzieci i młodzieży celem zwiększenia ich świadomości. Zarówno przedstawiciele Policji jak i Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii zwracają uwagę na zmieniającą się scenę narkotykową oraz zmianę wzoru przyjmowania substancji psychoaktywnych przez użytkowników zadaniem priorytetowym staje się więc dokonanie szacunku liczby uzależnionych i użytkowników środków psychoaktywnych z podziałem na rodzaj środków. Na podstawie powyższych szacunków będzie możliwe dokonanie analizy potrzeb związanych z programami redukcji szkód i systemem oferty postrehabilitacyjnej. Kontynuacja wsparcia finansowego dla Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych znajdujących się na terenie województwa małopolskiego. Wzrost liczby wykonanych badań i wykrytych zakażeń wirusem HIV oraz opinie ekspertów potwierdzają, tezę, że większa dostępność do bezpłatnych i anonimowych badań spotyka się z dużym zainteresowaniem społecznym, a w konsekwencji przyczynia się do wykrywania większej liczby zakażonych i chorych. Istotne znaczenie mają również porady profilaktyczne towarzyszące wykonywaniu testów, bo to dzięki nim klienci Punktów dowiadują się jakie zachowania są ryzykowne i jak w przyszłości można się ich ustrzec. 72

73 Należy podkreślić, że w Małopolsce zachodzą korzystne zmiany jeśli chodzi o zaangażowanie podmiotów działających w obszarze przeciwdziałania narkomanii. Raport ten wskazuje na to, że instytucje publiczne coraz częściej nawiązują współpracę na rzecz realizacji wspólnych przedsięwzięć, które dzięki temu zyskują szerszy krąg odbiorców. Współpraca międzyinstytucjonalna to także okazja do wymiany informacji na temat możliwości jakimi dysponują konkretne instytucje w kontekście pomocy osobom uzależnionym i współuzależnionym. Powyższe rekomendacje mają na celu zwiększenie skuteczności podejmowanych w przyszłości działań profilaktycznych w obszarze przeciwdziałania narkomanii, a także przyczynić się do podniesienia efektywności wydatkowania środków finansowych przeznaczonych na realizację Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata

74 ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 Zrealizowane wskaźniki w 2015 roku w ramach celów oraz zadań Małopolskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok Cel 1: Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki związanej z używaniem substancji psychoaktywnych 1.1. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych i innych podmiotów w obszarze profilaktyki narkomanii, rodzinnej oraz na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu 1.2. Prowadzenie i inicjowanie edukacyjnych kampanii społecznych w obszarze przeciwdziałania używaniu substancji psychoaktywnych, zagrożeń uzależnieniami behawioralnymi oraz zapobiegania zachowaniom ryzykownym w obszarze zakażenia wirusem HIV Liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze profilaktyki narkomanii Liczba projektów realizowanych w ramach konkursów grantowych Liczba pozostałych projektów realizowanych przy współpracy z organizacjami pozarządowymi Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych na projekty realizowane przez organizacje pozarządowe Liczba zorganizowanych /wspieranych kampanii Liczba rozdystrybuowanych materiałów Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Organizacje Pozarządowe Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Organizacje Pozarządowe, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna, ROPS, Kuratorium Oświaty, Zespół do spraw realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Samorząd Województwa: W 2015 roku do Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej wpłynęło 13 ofert konkursowych w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom oraz 7 ofert w obszarze rozwoju ośrodków leczenia uzależnień. Powiaty: 10 Gminy: 239 Samorząd Województwa: 1 Powiaty: 1 Gminy: 118 Samorząd Województwa: 17 Powiaty: 2 Gminy: 136 Organizacje Pozarządowe: 14 Samorząd Województwa: Na konkurs ofert w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom przeznaczono łącznie zł, zaś na konkurs ofert w obszarze rozwój ośrodków leczenia uzależnień przeznaczono kwotę zł. Powiaty: zł Gminy: zł Samorząd Województwa: 2 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 2 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie: 3 Kuratorium Oświaty: 2 Zespół ds. realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS w Województwie Małopolskim: 2 Powiaty: 20 Gminy: 136 Organizacje Pozarządowe: 1 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: sztuk Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie: sztuk 74

75 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok 1.3. Wspieranie programów oraz działań w obszarze profilaktyki narkomanii skierowanych do dzieci, młodzieży, studentów oraz rodziców i opiekunów 1.4. Wspieranie rozwoju punktów konsultacyjno-diagnostycznych prowadzących bezpłatnie działania profilaktyczne oraz anonimowo badania na obecność wirusa HIV Liczba informacji w środkach masowego przekazu Liczba zorganizowanych/ wspieranych programów Liczba rozdystrybuowanych materiałów Liczba informacji w środkach masowego przekazu Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych na działalność punktów konsultacyjnych Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS w Województwie Małopolskim Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Organizacje Pozarządowe, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Kuratorium Oświaty, Policja Samorząd Województwa, Samorządy Gminne Kuratorium Oświaty: Powiaty: Gminy: Samorząd Województwa: Na bieżąco zamieszczano informacje nt. wydarzeń/ kampanii/akcji profilaktycznych odbywających się na terenie województwa małopolskiego na stronach internetowych: oraz Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 10 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie: 46 Kuratorium Oświaty: 3 Zespół ds. realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS w Województwie Małopolskim: 3 Powiaty: 29 Gminy: 215 Samorząd Województwa: 5 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 3 Policja: 200 Kuratorium Oświaty: 1 Powiaty: 30 Gminy: 540 Organizacje Pozarządowe: 4 Samorząd Województwa: 30 Policja: 950 Powiaty: Gminy: Samorząd Województwa: strony internetowe województwa Policja: 90 Kuratorium Oświaty: 1 Powiaty: 8 Gminy: 106 Samorząd Województwa: zł Gminy: zł 75

76 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok 1.5. Diagnozowanie problemów i zjawisk społecznych istotnych w obszarze używania substancji psychoaktywnych, uzależnień behawioralnych oraz zagrożeń zakażeniem wirusem HIV 1.6. Gromadzenie i udostępnianie informacji na temat programów profilaktyki narkomanii bank dobrych praktyk- rozwijanie strony internetowej Województwa Małopolskiego dotyczącej profilaktyki 1.7. Opracowywanie i udostępnianie materiałów edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii 1.8. Współpraca z mediami w zakresie upowszechniania wiedzy na temat narkomanii i związanych Liczba punktów (PKD) Samorząd Województwa: 3 Gminy: 21 Liczba osób, które wykonały Samorząd Województwa: osób anonimowo badania na obecność wirusa HIV Liczba zrealizowanych lokalnych diagnoz Liczba opracowanych analiz/diagnoz Liczba informacji zgromadzonej na stronie internetowej Liczba osób, które odwiedziły stronę internetową dotycząca profilaktyki Liczba opracowanych materiałów Liczba rozdystrybuowanych materiałów Liczba i wykaz podmiotów, które otrzymały materiały Liczba zrealizowanych projektów przy współudziale mediów Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, ROPS, Organizacje Pozarządowe Samorząd Województwa, Organizacje Pozarządowe Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Policja, Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, Organizacje Pozarządowe Samorząd Województwa, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 3 Powiaty: 6 Gminy: 51 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 3 Powiaty: 5 Gminy: 44 Samorząd Województwa: około 20 Samorząd Województwa: Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 4 Policja: 1 Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne: 5 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: sztuk Policja: 85 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie: sztuk Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne: Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 532 Policja: 30 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie: 260 Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne: 980 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 1 Gminy: 17 76

77 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok Cel 2: Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od narkotyków, zachowań behawioralnych oraz ich rodzinom z nią problemów 2.1. Rozwijanie oferty szkoleniowej Małopolskiego Ośrodka Szkolenia Terapeutów Uzależnień (MOSTU), skierowanej do osób profesjonalnie pomagającym pacjentom uzależnionym i członkom ich rodzin w zakresie uzależnienia od środków psychoaktywnych i uzależnień behawioralnych 2.2. Rozwój placówek leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych: stacjonarnych i ambulatoryjnych dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży (w tym z problemem uzależnień behawioralnych). Wykaz mediów, z którymi nawiązano współpracę Liczba konferencji prasowych i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe Liczba zrealizowanych WOTUW, specjaliści/eksperci szkoleń w dziedzinie uzależnienia Liczba uczestników szkoleń od narkotyków WOTUW: 27 Liczba opracowanych i opublikowanych materiałów edukacyjnych Liczba placówek stacjonarnych i ambulatoryjnych spełniających standardy techniczne określone w Rozporządzeniu MZ z dnia roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Średni czas oczekiwania na przyjęcie w placówkach ambulatoryjnego i stacjonarnego leczenia uzależnień od środków psychoaktywnych Samorząd Województwa, WOTUW, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Organizacje Pozarządowe Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: Radio Kraków, TV Kraków, Radio Zet, Gazeta Krakowska. Gminy: 30 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 1 Gminy: 1 WOTUW: 2 WOTUW: Materiały edukacyjne otrzymywali uczestnicy szkolenia. Samorząd Województwa: Oddziały leczenia zespołów abstynencyjnych po substancjach psychoaktywnych (detoksykacja): 2, Oddziały dzienne terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych: 12, Inne placówki pomocowe: 5. WOTUW: Poradnie leczenia uzależnień: 39, Poradnie terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol: 3. Powiaty: 9 Gminy: 8 Samorząd Województwa: Średni czas oczekiwania wynosi około 3 dni, brak kolejek w opiece dziennej jak i całodobowej w przypadkach pilnych. WOTUW: Placówki ambulatoryjne: na bieżąco, wyjątkowo 1-4 tygodni. Placówki stacjonarne: 2-4 tygodni. Powiaty: Pacjenci są konsultowani na bieżąco. Gminy: Czas oczekiwania jest różny w części placówek pacjenci przyjmowani są na bieżąco w niektórych czas oczekiwania wynosi około 2 tygodnie. 77

78 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok 2.3. Poprawa bazy lokalowej ośrodków leczenia i pobytu osób uzależnionych od środków psychoaktywnych bądź budowa nowego ośrodka (przy wykorzystaniu różnych źródeł finansowania) Liczba placówek stacjonarnych i ambulatoryjnych Liczba placówek dla dzieci i młodzieży Liczba placówek, które otrzymały wsparcie merytoryczne i finansowe Wysokość środków finansowych przeznaczonych na dofinansowanie poprawy stanu bazy lokalowej ośrodków leczenia i pobytu osób uzależnionych Liczba placówek, które otrzymały wsparcie finansowe i merytoryczne i/lub liczba nowych ośrodków Liczba placówek, które spełniają standardy dotyczące warunków pobytu i leczenia osób uzależnionych Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Organizacje Pozarządowe WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego 2.4. Wspieranie programów pomocy Liczba programów Samorząd Województwa, WOTUW: 1 Samorząd Województwa: 12 WOTUW: Poradnie terapii uzależnienia od substancji innych niż alkohol: 3, Oddział detoksykacyjny po substancjach psychoaktywnych innych niż alkohol: 1, Oddziały terapii uzależnień od środków innych niż alkohol: 2, Poradnie leczenia uzależnień: 39, Program leczenia substytucyjnego: 1. Powiaty: 5 Gminy: 6 Samorząd Województwa: 5 WOTUW: 1 Ośrodek dla dzieci i Młodzieży w Jeżówce w Jeżówce oraz 4 poradnie (1 bez kontraktu). Powiaty: 3 Gminy: 4 Samorząd Województwa: 4 WOTUW: Ośrodek dla Dzieci i Młodzieży w Jeżówce Stowarzyszenie MONAR Ośrodek Leczenia Terapii i Rehabilitacji Osób Uzależnionych z Nawrotami Choroby w Krakowie Powiaty: 5 Gminy: 11 Samorząd Województwa: zł Gminy: zł Samorząd Województwa: 4 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 1 Gminy: 3 Organizacje Pozarządowe: 1 Samorząd Województwa: 10 WOTUW: Poradnie leczenia uzależnień: 39, Poradnie terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol: 3. Gminy: 3 78

79 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok terapeutycznej oraz redukcji szkód dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, w tym zakażonych wirusem HIV, HBV i/lub HCV 2.5. Wspieranie różnych form programów leczenia substytucyjnego 2.6. Wspieranie rozwoju i modernizacji bazy ośrodków prowadzących postrehabilitację oraz reintegrację społeczną, zawodową osób w trakcie i po zakończeniu terapii 2.7. Prowadzenie szkoleń z zakresu problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych w tym wpływu na funkcjonowanie bliskich oraz ryzykiem zakażenia wirusem HIV w szczególności dla lekarzy POZ, lekarzy specjalistów medycyny rodzinnej 2.8. Szkolenie osób o zawodach niemedycznych mających kontakt z osobami stosującymi substancje psychoaktywne w zakresie podejmowania właściwych interwencji Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych na wspieranie programów pomocy Liczba programów Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych na wspieranie programów pomocy Liczba ośrodków, które otrzymały wsparcie finansowe Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych na wspieranie ośrodków Liczba przeprowadzonych szkoleń WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego Samorząd Województwa, WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego Samorząd Województwa, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, WOTUW: zł Samorząd Województwa: 2 Samorząd Województwa: Nie przeznaczono środków finansowych na wspieranie programów pomocy. Samorząd Województwa: 1 Gminy: 4 Samorząd Województwa: zł Gminy: zł Liczba uczestników szkoleń Placówki Leczenia Samorząd Województwa: 270 Uzależnień, Organizacje Pozarządowe Liczba rozdystrybuowanych materiałów edukacyjnych Liczba przeprowadzonych szkoleń Samorząd Województwa: 1 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 4 Placówki Leczenia Uzależnień: 17 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 72 Placówki Leczenia Uzależnień: Placówki Leczenia Uzależnień: 7 WOTUW, Izby Lekarskie i Pielęgniarskie, Kolegium Lekarzy Rodzinnych, Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych: 1 Powiaty: 9 Gminy: 56 Liczba uczestników szkoleń Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Organizacje Pozarządowe Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych: 27 Powiaty: 415 Gminy: 947 Liczba rozdystrybuowanych materiałów edukacyjnych Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych: 27 Powiaty: 275 Gminy:

80 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok Cel 3: Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych 3.1. Organizacja konferencji i seminariów poświęconych zdobywaniu nowej wiedzy i wymianie doświadczeń 3.2. Rozwijanie i inicjowanie współpracy międzyregionalnej i zagranicznej celem wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w rozwiązywaniu problemów narkotykowych 3.3. Monitorowanie i prowadzenie badań i szacunków liczby osób uzależnionych, eksperymentujących z narkotykami i użytkowników problemowych oraz zjawiska uzależnień behawioralnych 3.4. Wspieranie i udzielanie pomocy samorządom gminnym w realizacji zadań w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów Liczba zorganizowanych konferencji i seminariów Liczba uczestników konferencji i seminariów Liczba inicjatyw partnerskich krajowych i zagranicznych Liczba partnerów krajowych i zagranicznych Liczba wizyt studyjnych i staży Liczba wspólnie realizowanych projektów Liczba badań i szacunków Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych dla samorządów gminnych WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Placówki Leczenia Uzależnień, Organizacje Pozarządowe, Kuratorium Oświaty WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Policja WOTUW, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Samorządy Gminne, Samorządy Powiatowe, Policja Samorząd Województwa, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 6 Placówki Leczenia Uzależnień: 2 Kuratorium Oświaty: 5 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 953 Placówki Leczenia Uzależnień: 190 Kuratorium Oświaty: 942 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 5 WOTUW: 1 Policja: 1 Gminy: 16 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 4 krajowych, 2 zagranicznych WOTUW: 1 Policja: 3 Gminy: 19 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 3 WOTUW: po 4 stażystów z każdej ze stron oraz 1 narada merytoryczna Gminy: 3 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 5 WOTUW: 1 Gminy: 7 Powiaty: 1 Gminy: 26 Samorząd Województwa: zł Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: zł 80

81 Cel Zadania Wskaźniki Realizatorzy 2015 rok związanych z narkomanią 3.5. Wspieranie samorządów powiatowych w realizacji zadań z obszaru promocji zdrowia i profilaktyki uzależnień 3.6. Rozwijanie platformy współpracy pomiędzy instytucjami celem rozwijania systemu informacji o narkotykach i narkomanii 3.7. Rozwijanie i wspieranie działań Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego w realizacji zadań statutowych - zarządzanie i koordynacja Programu Liczba konferencji, seminariów i szkoleń organizowanych dla pełnomocników ds. uzależnień samorządów gminnych Wysokość nakładów finansowych przeznaczonych dla samorządów powiatowych Liczba projektów zrealizowanych dla powiatów Liczba konferencji i seminariów Liczba uczestników konferencji i seminariów Liczba instytucji biorących udział w konferencjach i seminariach Nakłady finansowe na koordynację i realizację Programu Liczba oraz zakres zrealizowanych zadań Małopolskiego Samorząd Województwa: 1 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 3 Samorząd Województwa Samorząd Województwa, Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego Samorząd Województwa Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie przesłanych danych z poszczególnych instytucji. Samorząd Województwa: Nie przeznaczono środków finansowych dla samorządów powiatowych. Samorząd Województwa: Nie realizowano projektów dla samorządów powiatowych. Samorząd Województwa: 5 Dodatkowo w ramach tego zadania zakupiono i przekazano urządzenia jednorazowego użytku do wstępnego wykrywania alkoholu i substancji psychoaktywnych dla Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie. Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 2. Samorząd Województwa: 168 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 40 Samorząd Województwa: 34 Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego: 14 Samorząd Województwa: zł Samorząd Województwa: Szczegółowe sprawozdanie z działalności Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego za rok 2015 stanowi załącznik nr 2 do raportu. 81

82 Załącznik nr 2. Sprawozdanie z realizacji zadań w roku 2015 przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego Ekspert Wojewódzki do Spraw Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego SPRAWOZDANIE Z REALIZACII ZADAŃ EKSPERTA WOJEWÓDZKIEGO DS.INFORMACJI O NARKOTYKACH I NARKOMANII WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIGO W ROKU 2015 Do zadań Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii, realizowanych na terenie Małopolski ze środków określonych w budżecie samorządu województwa, należy: 1) zbieranie, gromadzenie, wymiana informacji i dokumentacji w zakresie przeciwdziałania narkomanii, objętych badaniami statystycznymi statystyki publicznej, oraz opracowywanie i przetwarzanie zebranych danych, 2) prowadzenie i inicjowanie badań dotyczących problemów narkotyków i narkomanii oraz opracowywanie i udostępnianie ich wyników, 3) gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie baz danych dotyczących narkotyków i narkomanii, 4) formułowanie wniosków sprzyjających kształtowaniu adekwatnej do sytuacji strategii reagowania na problem narkomanii, 5) gromadzenie i udostępnianie publikacji na temat narkotyków i narkomanii, 6) gromadzenie i analiza informacji dotyczących nowo pojawiających się trendów w używaniu środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. 7) opracowanie Raportu Monitorowanie Problemów Narkotykowych w Województwie Małopolskim. Zadania z zakresu monitorowania problemów narkotykowych w Małopolsce zawarte są w Małopolskim Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata , a zwłaszcza w celu operacyjnym nr 3, który brzmi: Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi w obszarze przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych oraz w zadaniach Programu, tj.: Zadanie 1.2 Prowadzenie i inicjowanie edukacyjnych kampanii społecznych w obszarze przeciwdziałania używaniu substancji psychoaktywnych, zagrożeń uzależnieniami behawioralnymi oraz zapobiegania zachowaniom ryzykownym w obszarze zakażenia wirusem HIV. Zadanie 1.3 Wspieranie programów oraz działań w obszarze profilaktyki narkomanii skierowanych do dzieci, młodzieży, studentów oraz rodziców i opiekunów. Zadanie 1.4 Wspieranie rozwoju punktów konsultacyjno-diagnostycznych prowadzących bezpłatnie działania profilaktyczne oraz anonimowo badania na obecność wirusa HIV. Zadanie 1.7 Opracowywanie i udostępnianie materiałów edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii. 82

83 Zadanie 3.1 Organizacja konferencji i seminariów poświęconych zdobywaniu nowej wiedzy i wymianie doświadczeń. Zadanie 3.2 Rozwijanie i inicjowanie współpracy międzyregionalnej i zagranicznej celem wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w rozwiązywaniu problemów narkotykowych. Zadanie 3.3 Monitorowanie i prowadzenie badań i szacunków liczby osób uzależnionych, eksperymentujących z narkotykami i użytkowników problemowych oraz zjawiska uzależnień behawioralnych. Zadanie 3.4 Wspieranie i udzielanie pomocy samorządom gminnym w realizacji zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z narkomanią. Zadanie 3.6 Rozwijanie platformy współpracy pomiędzy instytucjami celem rozwijania systemu informacji o narkotykach i narkomanii. Zadanie 3.7 Rozwijanie i wspieranie Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego w realizacji zadań statutowych zarządzanie i koordynacja Programu. Szczegółowy zakres zadań realizowanych przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego w roku 2015 Cel operacyjny Cel 1. Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki związanej z używaniem substancji psychoaktywnych. Nazwa zadania Zadanie 1.2 Prowadzenie i inicjowanie edukacyjnych kampanii społecznych w obszarze przeciwdziałania używaniu substancji psychoaktywnych, zagrożeń uzależnieniami behawioralnymi oraz zapobiegania zachowaniom ryzykownym w obszarze zakażenia wirusem HIV. Zadanie 1.3 Wspieranie programów oraz działań w obszarze profilaktyki narkomanii skierowanych do dzieci, młodzieży, studentów oraz rodziców i opiekunów. Zadanie 1.7 Opracowywanie i udostępnianie materiałów edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii. 1) Organizacja kampanii Wolni od narkotyków Kreatywni w życiu Dopal Dopalaczom: Udział w spotkaniach w Radiu Kraków, promujących kampanię. Przygotowywanie konferencji w 5 subregionach województwa małopolskiego. Udział w spotkaniach z przedstawicielami Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie oraz przedstawicielami Kuratorium Oświaty w Krakowie. Wydruk programów konferencyjnych oraz materiałów na konferencje: sztuk toreb promujących kampanię, sztuk ulotek, sztuk informatorów dla rodziców. Pozyskanie materiałów przygotowanych przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii: sztuk ulotek dla młodzieży pn.: Dopalacze nowe narkotyki czy znasz prawdę o dopalaczach, sztuk informatorów dla rodziców pn.: Dopalacze nowe narkotyki czy znasz prawdę o dopalaczach, sztuk broszur pn.: Dopalacze. 2) Organizacja 5 konferencji: Udział w konferencji prasowej w siedzibie Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie promującej kampanię r. Udział i wygłaszanie wykładów na 5 konferencjach pn.: Jak budować szkolną profilaktykę używania Nowych Środków Psychoaktywnych, organizowanych w ramach Kampanii Dopal Dopalaczom Wolni od Narkotyków 83

84 Kreatywni w Życiu. Łączna liczba uczestników konferencji 873: Nowy Sącz, Tarnów, Nowy Targ, Kraków, Zator. W trakcie konferencji kontakt z mediami (wywiady). 3) Organizacja konkursu plastycznego w ramach Kampanii Wolni od Narkotyków Kreatywni w Życiu we współpracy z Kuratorium Oświaty w Krakowie, delegaturą w Tarnowie i Nowym Targu: Opracowanie regulaminu konkursu, Przyjmowanie zgłoszeń do konkursu (123 szkoły 474 prace konkursowe), Organizacja komisji konkursowej, Zakup części nagród, Uzgodnienia dotyczące cateringu i nagród z puli Wicemarszałka WM Wojciecha Kozaka, Opracowanie wzoru dyplomów i zlecenie druku, Nadzór nad pracami komisji konkursowej, Spotkanie z laureatami konkursu i wręczenie nagród w dniu r. 84