Czynniki zagrożeń pożarowych

Inżynieria Bezpieczeństwa Pracy studia inżynierskie, sem.iv Czynniki zagrożeń pożarowych dr inż. Waldemar Machnowski waldemar.machnowski@p.lodz.pl Katedra Materiałoznawstwa, Towaroznawstwa i Metrologii Włókienniczej Konsultacje: pokój 167 wtorek, godz. 10.00 12.00 czwartek, godz. 12.00 13.00 1

O c h r o n a P r z e c i w p o ż a r o w a w P o l s c e Wprowadzenie (informacje wybrane) Podstawę prawną funkcjonującego obecnie w Polsce systemu ochrony przeciwpożarowej stanowią dwie Ustawy: Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667 z późniejszymi zmianami) Art. 9. Ustawy o ochronie przeciwpożarowej nakłada na wszystkich obywateli naszego Państwa obowiązek: Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej bądź policję lub wójta albo sołtysa. Sankcje za wykroczenia przeciwko przepisom przeciwpożarowym Uchybienie temu obowiązkowi (art. 9 Ustawy) stanowi wykroczenie z art. 73 Kodeksu Wykroczeń (Dz.U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756), zgodnie z którym: Kto wbrew swemu obowiązkowi nie zawiadamia odpowiedniego organu lub osoby o wiadomym mu niebezpieczeństwie grożącym życiu lub zdrowiu człowieka albo mieniu w znaczących rozmiarach, podlega karze aresztu albo grzywny. W innych miejscach Kodeks Wykroczeń stanowi: Art. 66. 1. Kto ze złośliwości lub swawoli, chcąc wywołać niepotrzebną czynność fałszywym alarmem, informacją lub innym sposobem, wprowadza w błąd instytucję użyteczności publicznej albo inny organ ochrony bezpieczeństwa, porządku publicznego lub zdrowia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny do 1.500 złotych. Art. 74. 1. Kto niszczy, uszkadza, usuwa lub czyni nieczytelnymi znaki lub napisy ostrzegające o grożącym niebezpieczeństwie dla życia lub zdrowia człowieka albo ogrodzenie lub inne urządzenie zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 2

Art. 82. 1. Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwko przepisom dotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności: 1) nie wyposaża budynku w odpowiednie urządzenia lub sprzęt przeciwpożarowy lub nie utrzymuje ich w stanie zdatnym do użytku; 3) nie usuwa lub nie zabezpiecza w obrębie budynków urządzeń lub materiałów stwarzających niebezpieczeństwo powstania pożaru; 4) eksploatuje w sposób niewłaściwy urządzenia energetyczne lub cieplne lub pozostawia je uszkodzone w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar; 7) w lesie lub na terenie śródleśnym albo w odległości mniejszej niż 100 m od granicy lasu: b) roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu, [ ] e) wypala wierzchnią warstwę gleby lub pozostałości roślinne, f) porzuca nie ugaszone zapałki lub niedopałki papierosów, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany. 2. Kto zostawia małoletniego do lat 7 w okolicznościach umożliwiających mu wzniecenie pożaru, podlega karze grzywny albo karze nagany. Naruszając przepisy przeciwpożarowe, wchodzi się także w konflikt z przepisami Kodeksu Karnego (Dz.U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553) Art. 163. KK stanowi: Kodeks Karny (ROZDZIAŁ XX) Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać: 1) pożaru, 2) zawalenia się budowli [.. ] podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. 3

Bezpieczeństwo pożarowe budynków Aktami prawnymi o podstawowym znaczeniu w tym obszarze są: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75 poz. 690, z późn. zmianami) określane powszechnie mianem Warunki Techniczne Internetowy System Aktów Prawnych http://isap.sejm.gov.pl/search.jsp Dz.U. 2013 nr 0 poz. 926 2014.01.01obowiązujący Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1289 2013.02.23obowiązujący Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 listopada 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2010 nr 239 poz. 1597 2011.03.21obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 10 grudnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. 2009 nr 56 poz. 461 2009.07.08obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2008 nr 228 poz. 1514 2009.01.01obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2008 nr 201 poz. 1238 2009.01.01obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2004 nr 109 poz. 1156 2004.05.27obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2003 nr 33 poz. 270 2002.12.16obowiązujący Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 13 lutego 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719) 4

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75 poz. 690, z późn. zmianami) 209. Dział VI Bezpieczeństwo pożarowe Rozdział 1 Zasady ogólne [fragmenty] 1. Budynki oraz części budynków [...] z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, dzieli się na: 1) mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL, 2) produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM budynek mieszkalny służy do stałego przebywania osób (mieszkańcy budynku), budynek zamieszkania zbiorowego służy do okresowego pobytu ludzi poza miejscem ich stałego zamieszkania (hotel, pensjonat, akademik), budynek użyteczności publicznej spełnia określone funkcje dla ludności (np. szpital, bank, restauracja), budynek produkcyjny miejsce realizacji operacji technologicznych (przerób materiałów, wytwarzanie produktów), budynek magazynowy miejsce przechowywania surowców, wyrobów 2. Budynki oraz części budynków, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi: ZL I budynki lub ich części zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób, które nie są ich stałymi użytkownikami; centra handlowo-usługowe, lokale gastronomiczno-rozrywkowe, poczekalnie dworcowe, sale konferencyjne (pomieszczenie te mogą być udostępniane osobom niepełnosprawnym, ale nie są przewidziane specjalnie dla nich) 5

ZL II budynki lub ich części przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak: szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych; (podstawową część użytkowników stanowią osoby nie mogące ewakuować się samodzielnie, oprócz obiektów podanych wyżej jako przykłady, do kategorii tej należeć będą także domy opieki i szkoły dla osób niesłyszących, niewidomych lub upośledzonych umysłowo, ośrodki rehabilitacji ruchowej oraz sanatoria dla osób o ograniczonej zdolności poruszania się itp.) ZL III budynki lub ich części obejmujące pomieszczenia użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do pomieszczeń ZL I i ZL II urzędy, szkoły, biura, banki ZL IV pomieszczenia o przeznaczeniu mieszkalnym, niezależnie od rodzaju budynku, w którym się znajdują domy, kamienice, bloki ZL V budynki przeznaczone do zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II. hotele, bursy, akademiki, pensjonaty Rozdział 3 Strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe Rozdział 4 Drogi ewakuacyjne 6

Rozdział 5 Wymagania przeciwpożarowe dla elementów wykończenia wnętrz i wyposażenia stałego 258. 1. W strefach pożarowych ZL I, ZL II, ZL III i ZL V stosowanie do wykończenia wnętrz materiałów łatwo zapalnych, których produkty rozkładu termicznego są bardzo toksyczne lub intensywnie dymiące, jest zabronione. 2. Na drogach komunikacji ogólnej, służących celom ewakuacji, stosowanie materiałów i wyrobów budowlanych łatwo zapalnych jest zabronione. 260 1. W pomieszczeniach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób oraz w pomieszczeniach produkcyjnych, stosowanie łatwo zapalnych przegród, stałych elementów wyposażenia i wystroju wnętrz oraz wykładzin podłogowych jest zabronione. 2. W pomieszczeniach stref pożarowych ZL II [...] stosowanie wykładzin podłogowych łatwo zapalnych jest zabronione. 261 Pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 200 osób dorosłych lub 100 dzieci, w których miejsca do siedzenia są ustawione w rzędach, powinny mieć: 1) fotele i inne siedzenia trudno zapalne odpowiadające wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej oceny zapalności mebli tapicerowanych oraz niewydzielające produktów spalania, określonych jako bardzo toksyczne, zgodnie z Polską Normą dotyczącą badań wydzielania produktów toksycznych, [...] 262 1. Okładziny sufitów oraz sufity podwieszone należy wykonywać z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia. Wymaganie to nie dotyczy mieszkań. 7

Czynniki decydujące o bezpieczeństwie pożarowym budynku: 1. możliwość bezpiecznej ewakuacji ludzi z obiektu w przypadku powstania pożaru, 2. warunki prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej, w tym bezpieczeństwo ratowników ( zaopatrzenie w wodę, windy dostosowane do potrzeb ekip ratunkowych), 3. bezpieczeństwo konstrukcji budynku (klasa odporności pożarowej budynku) Rozdział 6 Wymagania przeciwpożarowe dla palenisk i instalacji Rozdział 7 Usytuowanie budynków z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe Rozdział 8 Wymagania przeciwpożarowe dla garaży Rozdział 9 Wymagania przeciwpożarowe dla budynków inwentarskich Rozdział 10 Wymagania przeciwpożarowe dla budynków tymczasowych. 8

ZAŁĄCZNIK 1 do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 12 marca 2009 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie WYKAZ POLSKICH NORM POWOŁANYCH W ROZPORZĄDZENIU (przykłady) PN-EN 1021-1:2007 Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 1: Źródło zapłonu: tlący się papieros PN-EN 1021-2:2007 Meble - Ocena zapalności mebli tapicerowanych - Część 2: Źródło zapłonu: równoważnik płomienia zapałki PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków - Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru PN-B-02855:1988 Ochrona przeciwpożarowa budynków - Metoda badania wydzielania toksycznych produktów rozkładu i spalania materiałów PN-EN ISO 6940:2005 Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Wyznaczanie zapalności pionowo umieszczonych próbek PN-EN ISO 6941:2005 Wyroby włókiennicze - Zachowanie się podczas palenia - Pomiar właściwości rozprzestrzeniania się płomienia na pionowo umieszczonych próbkach PN-EN 13501-1:2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień Normy, których stosowanie obowiązuje z mocy prawa ustanowionego przez odpowiednie władze państwowe, nazywane są normami obligatoryjnymi Normy stosowane jedynie z mocy dobrowolnie zawartej umowy, ugruntowanej tradycji lub przyjętej powszechnie konwencji, to normy fakultatywne. 9

Załącznik nr 2 STOSOWANE W ROZPORZĄDZENIU OKREŚLENIA DOTYCZĄCE PALNOŚCI I ROZPRZESTRZENIANIA OGNIA ORAZ ODPOWIADAJĄCE IM EUROPEJSKIE KLASY REAKCJI NA OGIEŃ I KLASY ODPORNOŚCI DACHÓW NA OGIEŃ ZEWNĘTRZNY 1. Stosowanym w rozporządzeniu określeniom: niepalny, niezapalny, trudno zapalny, łatwo zapalny, niekapiący, samogasnący, intensywnie dymiący (z wyłączeniem posadzek - w tym wykładzin podłogowych) odpowiadają klasy reakcji na ogień, zgodnie z Polską Normą PN-EN 13501-1:2008 "Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień", podane w tabeli 1. Tabela 1 Określenia dotyczące palności stosowane w Rozporządzeniu Klasy reakcji na ogień Euroklasy zgodnie z PN-EN 13501-1:2008 Niepalne A1; A2-s1,d0; A2-s2, d0; A2-s3, d0; Palne niezapalne trudno zapalne A2-s1, d1; A2-s2, d1; A2-s3, d1; B-s1, d2; B-s2, d2; B-s3, d2; C-s1, d0; C-s2, d0; C-s3, d0; C-s1, d1; C-s2, d1; C-s3, d1; łatwo zapalne D-s2, d2; D-s3, d2; E-d2; E; F Stosowany dotychczas w Rozporządzeniu system klasyfikacji (lewa strona tabeli) uwzględniał praktycznie jedną właściwość klasyfikowanego wyrobu zapalność w wyniku oddziaływania płomienia testowego. Nowa klasyfikacja klasy reakcji na ogień Euroklasy uwzględnia następujące parametry: - zapalność (czas do zapalenia), - rozprzestrzenianie płomienia, - szybkość wydzielania ciepła, - wytwarzanie dymu, - występowanie palących się kropli lub odrywających się fragmentów próbki 10

http://www.pkn.pl E U R O K O D Y Informacja nt. normalizacji w zakresie projektowania konstrukcji budowlanych Projektowanie konstrukcji budowlanych odbywa się aktualnie w Polsce zasadniczo w oparciu o Polskie Normy (krajowe). Są one podane w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.Nr 56 z 2009 r.,poz. 461). Jednocześnie w odnośniku pod tabelą z wykazem Polskich Norm powołanych w rozporządzeniu, podano informacje, że Polskie Normy projektowania konstrukcji - Eurokody, zatwierdzone i opublikowane w języku polskim, mogą być stosowane w projektowaniu konstrukcji. EN 1991-1-2:2002/AC:2009 Eurocode 1: Actions on structures - Part 1-2: General actions Actions on structures expose to fire PN-EN 1991-1-2:2005 AC:2009 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje - Część 1-2: Oddziaływania ogólne - Oddziaływania na konstrukcje w warunkach pożaru (oryg.) EN 1992-1-2:2004/AC:2008 Eurocode 2: Design of concrete structures - Part 1-2: General rules - Structural fire design PN-EN 1992-1-2:2008/AC:2008 Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu Część 1-2: Reguły ogólne - Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe EN 1993-1-2:2005/AC:2009 Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-2: General rules - Structural fire design PN-EN 1993-1-2:2007/Ap1: 2009 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych Część 1-2: Reguły ogólne - Obliczanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe EN 1994-1-2:2005/AC:2008 Eurocode 4: Design of composite steel and concrete structures - Part 1-2: General rules - Structural fire design EN 1994-1-2:2005/AC:2008 Eurokod 4: Projektowanie konstrukcji stalowobetonowych - Część 1-2: Reguły ogólne - Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe EN 1995-1-2:2004/AC:2009 Eurocode 5: Design of timber structures Part 1-2: General Structural fire design PN-EN 1995-1-2:2008/AC:2009 Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych - Część 1-2:Postanowienia ogólne Projektowanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowe 11