LABORATORIUM AUDIOLOGII I AUDIOMETRII ĆWICZENIE NR 4 MASKOWANIE TONU TONEM Cel ćwiczenia Wyznaczenie przesunięcia progu słyszenia przy maskowaniu równoczesnym tonu tonem. Układ pomiarowy I. Zadania laboratoryjne: 1. Wyznaczyć przesunięcie progu słyszenia tonu dla ucha lewego w db dla następujących częstotliwości: 250; 500; 750; 760; 770; 780; 790; 805; 810; 820; 830; 840; 850; 1000; 1250; 1500; 1550; 1600; 1650; 1700; 2000 Hz. W tym celu naleŝy: a) Ustawić napięcia na wyjściu generatorów 1 i 2 na równe wartości ok. 3V; b) Ustawić na generatorze 2 częstotliwość sygnału maskującego 800 Hz; c) Ustawić wybraną wartość częstotliwości na generatorze 1; d) Tłumiki w torach generatorów 1 i 2 ustawić na maksymalne tłumienie; e) Zmniejszając tłumienie w torze generatora 1 wyznaczyć poziom progowy dla wybranej częstotliwości; f) Zapisać nastawy tłumika 1 dla poziomu progowego; g) Tłumik w torze generatora 2 ustawić na tłumienie mniejsze od wyznaczonego tłumienia dla progu słyszenia o 40 db; h) Wyznaczyć, przez regulację tłumienia w torze generatora 1, poziom progowy słyszenia w obecności tonu maskującego; i) Zapisać nastawy tłumika 1 dla poziomu progowego słyszenia tonu w obecności maskującego sygnału tonalnego; j) Powtórzyć punkty od c do h dla kolejnej częstotliwości. II. Zadania do wykonania w sprawozdaniu: 1. Wyznaczyć i narysować na wykresie przesunięcie progu słyszenia tonu w obecności maskującego sygnału tonalnego. 2. Omówić przesunięcie progu słyszenia w obecności sygnału maskującego.
Dodatek A Maskowanie Maskowanie jest jednym z procesów związanych z funkcjonowaniem układu słuchowego. Na co dzień w otaczającym nas środowisku mamy do czynienia z sytuacją w której dźwięk, który słyszymy, w momencie pojawienia się innych dźwięków staje się mniej wyraźny lub nie słyszymy go w ogóle. Mówimy wówczas o zjawisku maskowania. Według Amerykańskiej Organizacji Normalizacyjnej maskowanie definiuje się jako proces, w wyniku którego próg słyszalności określonego dźwięku ( sygnału ) wzrasta na skutek obecności innego dźwięku (tzw. dźwięku maskującego, maskera ). Miarą maskowania jest wzrost progu słyszalności sygnału w obecności maskera. MoŜna stwierdzić, Ŝe maskowanie związane jest z rozdzielczością częstotliwościową układu słuchowego. Rozdzielczość częstotliwościowa jest tą własnością układu słuchowego, która pozwala wyodrębniać z dźwięku złoŝonego składowe o róŝnych częstotliwościach tzn. usłyszeć w dźwięku złoŝonym dwie róŝne wysokości. Procesy odpowiedzialne za rozdzielczość częstotliwościową zachodzą głównie na poziomie błony podstawnej ślimaka ucha wewnętrznego. Jeśli rozdzielczość ta jest niewystarczająca wówczas nie moŝemy rozdzielić sygnału od maskera. Innymi słowy maskowanie moŝe posłuŝyć do ilościowego opisu rozdzielczości częstotliwościowej. W zaleŝności od skuteczności maskowania wyróŝniamy maskowanie częściowe i całkowite. Maskowanie częściowe występuje wówczas, gdy głośność sygnału maskowanego ulega zmniejszeniu w obecności maskera. Z kolei, gdy sygnał w obecności maskera przestaje być słyszalny wówczas występuje efekt maskowania całkowitego. Skuteczność efektu maskowania zaleŝy od poziomu natęŝenia, struktury widmowej, wzajemnego usytuowania na skali częstotliwości, sposobu prezentacji oraz czasowego rozkładu sygnału i maskera. Gdy sygnał (s) i masker (M) prezentowane są do tego samego ucha, wówczas mówimy o maskowaniu jednousznym, jeśli sygnał podawany jest do jednego ucha a masker do drugiego to mamy do czynienia z tzw. maskowaniem centralnym. W przypadku, gdy sygnał i masker pojawiają się równocześnie w czasie to występuje maskowanie równoczesne. Jeśli sygnał pojawia się po maskerze to mówimy o maskowaniu resztkowym lub pobodźcowym (resztkowym), gdy sygnał pojawia się przed maskerem to mamy do czynienia z maskowaniem wstecznym lub przedbodźcowym (wstecznym). Przykłady jednousznego maskowania równoczesnego tonu tonem o zadanych poziomach i częstotliwościach przedstawiono na rys.1 i 2. Rozpatrując efekty maskowania przedstawione na tych rysunkach moŝemy stwierdzić Ŝe: 1. Największy efekt maskowania bez względu na wartość poziomu tonu maskującego obserwuje się dla częstotliwości zbliŝonych do częstotliwości tonu maskera. 2. Maskowanie jest silniejsze dla tonów o częstotliwościach większych od tonu maskera niŝ dla tonów o częstotliwościach mniejszych. 3. Dla częstotliwości tonu maskowanego równej częstotliwości tonu maskera i częstotliwości bardzo bliskich zauwaŝa się zjawisko zdudniania i nieznaczne zmniejszenie efektu maskowania. To samo zauwaŝa się dla częstotliwości
bliskich częstotliwościom harmonicznym tonu maskera. Obserwacja efektów maskowania jest wtedy utrudniona. 4. Dla małych natęŝeń tonu maskera, w przypadku odpowiednio duŝej odległości w skali częstotliwości, efekt maskowania nie występuje. 5. Tony o dostatecznie duŝych częstotliwościach i duŝych natęŝeniach maskują wszystkie dźwięki o częstotliwościach większych od częstotliwości tonu maskera, natomiast tony o częstotliwościach małych, tylko w bezpośrednim swoim sąsiedztwie.
Rys.1. ZaleŜność miedzy przesunięciem progu słyszalności a częstotliwością tonów maskowanych tonami o róŝnych częstotliwościach i poziomach natęŝenia w db SL.
Rys.2. WraŜenia słuchowe zachodzące przy maskowaniu równoczesnym tonu tonem. Częstotliwość tonu maskera 1200 Hz; poziom natęŝenia 80 db SL. Literatura [1] A.Sęk, A.Wicher, Maskowanie równoczesne, UAM Poznań [2] J.Renowski, Akustyka psychofizjologiczna Ćwiczenia laboratoryjne