Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Frampol na lata 2014-2029

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Frampol na lata 2014-2029 Lublin 2015

Spis treści I Wstęp... 4 I.1 Podstawy prawne opracowania... 4 I.2 Zakres i cel główny opracowania... 15 II Analiza stanu istniejącego... 18 II.1 Charakterystyka uwarunkowań społeczno-gospodarczych gminy... 18 II.1.1 Ogólna charakterystyka gminy... 18 II.1.2 Demografia i osadnictwo... 19 II.1.3 Sytuacja budowlano-mieszkaniowa gminy... 21 II.1.4 Gospodarka... 23 II.1.5 Rynek pracy... 25 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS... 25 II.1.6 Rolnictwo... 26 II.1.7 Infrastruktura techniczna... 27 II.2 Raport z badań ankietowych gminy... 31 II.2.1 Budownictwo mieszkaniowe... 32 II.2.2 Obiekty użyteczności publicznej... 34 II.2.3 Obiekty produkcyjne, handlowe oraz usługowe... 36 II.3 Systemy energetyczne gminy... 36 II.3.1 System ciepłowniczy... 36 II.3.2 System elektroenergetyczny... 44 II.3.3 System energetyki gazowej... 51 II.3.4 Lokalne nadwyżki energii... 52 II.3.5 Odnawialne źródła energii... 52 II.4 Bilans energetyczny gminy... 53 II.4.1 Energia cieplna... 53 II.4.2 Energia elektryczna... 56 II.5 Diagnoza stanu aktualnego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i gaz... 57 2

III Stan docelowy prognozy i koncepcje... 59 III.1 Wyjściowe założenia rozwoju... 59 III.1.1 Założenia Polityki energetycznej Polski do 2030 roku... 59 III.1.2 Dostępność oraz rozwój cen paliw i energii w Polsce... 72 III.1.3 Wyjściowe założenia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy... 78 III.2 Przewidywane kierunki zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe... 79 III.2.1 Przewidywane kierunki zmian zapotrzebowania na ciepło... 80 III.2.2 Przewidywane kierunki zmian zapotrzebowania na energię elektryczną... 83 III.2.3 Przewidywane kierunki zmian zapotrzebowania na paliwa gazowe... 85 III.2.4 gazowe. Analiza obecnego i przyszłego zaopatrzenia na energię cieplną, elektryczną oraz paliwa 88 III.3 Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych 93 III.3.1 Użytkowanie ciepła... 93 III.3.2 Użytkowanie energii elektrycznej... 96 III.3.3 Użytkowanie gazu ziemnego... 98 III.4 Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminie FRAMPOL... 99 III.4.1 Energia wiatru... 100 III.4.2 Hydroenergetyka... 110 III.4.3 Energia słoneczna... 112 III.4.4 Energia geotermalna... 122 III.4.5 Biomasa... 128 III.4.6 Biogaz... 142 III.5 Energia elektryczna w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych... 148 III.6 Zakres współpracy z innymi gminami... 148 III.7 rekomendacje... 150 3

I WSTĘP I.1 PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA Podstawą prawną do opracowania Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Frampol na lata 2014-2029 jest Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. 1 (Dz. U. 1997 nr 54, poz. 348 z późn. zm.). Według tego dokumentu każda gmina ma obowiązek planowania i organizacji zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe na swoim obszarze. Wójt gminy jest zobowiązany do opracowania Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe a Rada Gminy do uchwalenia założeń tego planu (art. 18 i 19 ww. Ustawy). Zgodnie z Art. 18 ust 1 powyższej ustawy do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło oraz paliwa gazowe należy: planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy, finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy. Art. 19 powyższej ustawy nakazuje Wójtowi (burmistrzowi lub prezydentowi miasta) opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Projekt ten powinien być sporządzany dla całego obszaru gminy, co najmniej na okres 15 lat i być aktualizowany co najmniej raz na 3 lata. W projekcie założeń powinny znajdować się: ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, opis przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, 1 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348 z późn. zm.). Ustawa posiada tekst jednolity (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z 2013 r. poz. 984, 1238, z 2014 r. poz. 457, 490, 900, 942, 1101, 1662, z 2015 r. poz. 151, 478) 4

analiza możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, propozycja możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej 2, charakterystyka zakresu współpracy z innymi gminami. Projekt założeń jest opiniowany przez samorząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. Następnie projekt jest wykładany do publicznego wglądu (okres 21 dni) tak, aby wszystkie osoby i jednostki organizacyjne zainteresowane zaopatrzeniem w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy mogły złożyć wnioski, zastrzeżenia i uwagi do projektu założeń. Ustawa Prawo energetyczne przewiduje, że w przypadku, gdy plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji założeń, o których mowa powyżej wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien opracować projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej części, który powinien wynikać z uchwalonych przez Radę Gminy założeń. Projekt planu powinien zawierać: propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym, propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i wysokosprawnej kogeneracji, propozycje stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, harmonogram realizacji zadań, przewidywane koszty realizacji proponowanych przedsięwzięć oraz źródło ich finansowania. 2 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2011 nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Tekst ujednolicony (Dz. U. z 2011 r. Nr 94, poz. 551, z 2012 r. poz. 951, 1203, 1397, z 2015 r. poz. 151) 5

Zagadnienia dotyczące zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz wynikają również z Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym 3 (Dz. U. z 1990 r. nr 16, poz. 95 z późn. zm.). Według tej ustawy gminy zobowiązane są do zabezpieczenia zbiorowych potrzeb mieszkańców gminy. Zadania własne obejmują m.in. sprawy ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, dróg gminnych, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Niniejszy dokument wpisuje się również w założenia innych dokumentów strategicznych, z których wynikają zagadnienia energetyczne Gminy Frampol. Są to dokumenty zarówno na poziomie Unii Europejskiej oraz kraju jak i na poziomie regionalnym i lokalnym. Dokumenty Unii Europejskiej Dyrektywa 2012/27/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) 4. Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych5. Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE6. Odnowiona Strategia UE dotycząca Trwałego Rozwoju z dnia 26 czerwca 2006 r7. 3 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. nr 16, poz. 95 z późn. zm.). Ustawa posiada tekst jednolity (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 594, 1318, z 2014 r. poz. 379, 1072). 4 Dyrektywa 2012/27/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz.U. UE z 14.11.2012 r., L 315/1). 5 Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych (Dz.U. WE z 27.10.2001 r., L 283/33). 6 Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE (Dz.U. UE z 14.08.2009 r., L 211/55. 7 Odnowiona Strategia UE dotycząca Trwałego Rozwoju z dnia 26 czerwca 2006 r. (Rada Unii Europejskiej, Bruksela, 26 czerwca 2006 r. (27.06, 10917/06). 6

Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu z dnia 3 marca 2010 r. 8 Europa zidentyfikowała nowe mechanizmy stymulowania wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Ich wdrożeniu służyć ma 7 inicjatyw przewodnich. Inteligentny wzrost gospodarczy 1. Europejska agenda cyfrowa. 2. Unia innowacji. 3. Mobilna młodzież. Trwały wzrost gospodarczy 4. Europa efektywnie korzystająca z zasobów. 5. Polityka przemysłowa w erze globalizacji. Wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu 6. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia. 7. Europejski program walki z ubóstwem. Dokumenty szczebla krajowego (Średniookresowa) Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo, z dnia 25 września 2012 r. 9 Jej jednym z celów jest: Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. cen ten zawiera się w II obszarze strategicznym - Konkurencyjna gospodarka. Poniżej struktura celów dokumentu: Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo Cel 1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem. Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe. Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela. 8 Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu z dnia 3 marca 2010 r. (Komunikat Komisji, Bruksela, 3.3.2010, KOM (2010) 2020 wersja ostateczna. 9 (Średniookresowa) Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo (Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa dnia 22 listopada 2012 r., poz. 882, Załącznik do uchwały Nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r. (poz. 882). 7

Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel 1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej. Cel 2. Wzrost wydajności gospodarki. Cel 3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki. Cel 4. Rozwój kapitału ludzkiego. Cel 5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych. Cel 6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Cel 7. Zwiększenie efektywności transportu. Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna Cel 1. Integracja społeczna. Cel 2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych. Cel 3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. Polityka energetyczna Polski do 2030 r. 10 z dnia dniu 10 listopada 2009 r. przedstawia strategię państwa, mającą na celu odpowiedzenie na najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie do 2030 roku. Omawia ona między innymi zagadnienia dotyczące: zarządzania bezpieczeństwem energetycznym, zapewnienia odpowie-dnich zdolności, wytwórczych, tworzenia niezbędnych zapasów i połączeń trans granicznych, efektywności energetycznej gospodarki, odnawialnych źródeł energii oraz ochrony środowiska. Ponadto zgodnie z głównymi celami i założeniami tego dokumentu sektor publiczny ma pełnić wzorcową rolę w oszczędnym gospodarowaniu energią. W dokumencie Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. zapisy mówiące o wzorcowej roli sektora publicznego zawarto w rozdziale 2.2. i rozdziale 8. W rozdziale 2.2. zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli jest wymienione wprost jako jedno z dziesięciu kluczowych działań Państwa na rzecz 10 Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. (załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10.11.2009 r.) 8

poprawy efektywności energetycznej. Rozdział 8. zobowiązuje władze regionalne i lokalne do realizacji działań określonych w Krajowym Planie Działań. Rozdział 2.2. Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej: Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli sektora publicznego w oszczędnym gospodarowaniu energią. Rozdział 8. Działania wspomagające: Najważniejszymi elementami polityki energetycznej realizowanymi na szczeblu regionalnym i lokalnym powinny być: dążenie do oszczędności paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację działań określonych w Krajowym Planie Działań na rzecz efektywności energetycznej. Drugi krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2011 11 z dnia kwietnia 2012 r. Drugi krajowy plan działań, wymieniony w Polityce Energetycznej Państwa do roku 2030, wprost określa sposób realizacji wzorcowej roli sektora publicznego, odsyłając do artykułu 10 Ustawy o Efektywności Energetycznej. Rozdział 3.1. Wzorcowa rola sektora publicznego: Pełnienie wzorcowej roli przez administrację publiczną realizowane jest poprzez wdrażanie przepisów ustawy o efektywności energetycznej, która określa zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej. W świetle art. 10 ust. 1 i 2 powołanej ustawy jednostka sektora publicznego realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa z pięciu wyszczególnionych środków poprawy efektywności energetycznej. Rozdział precyzuje, że środki poprawy efektywności energetycznej, sformułowane w Ustawie o Efektywności Energetycznej, mają na celu umożliwienie administracji publicznej pełnienie wzorcowej roli. Ustawa o efektywności energetycznej 12 z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 94, poz. 551). 11 Drugi krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2011. Ministerstwo Gospodarki. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 17 kwietnia 2012 r. 12 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011 nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Tekst ujednolicony (Dz. U. z 2011 r. Nr 94, poz. 551, z 2012 r. poz. 951, 1203, 1397, z 2015 r. poz. 151) 9

Ustawa transponowała Dyrektywę 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych, w której pojawia się sformułowanie wzorcowa rola w odniesieniu do sektora publicznego. W ustawie wymienione są zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej (Rozdział 3.), które z kolei poprzez zapisy PEP i KPD stanowią sposoby realizacji wzorcowej roli. Obecnie odnosi się do DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE. Najważniejsze przepisy dotyczące przedmiotowego dokumentu to: Art. 10.1. Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środków poprawy efektywności energetycznej, o których mowa w ust. 2. Art. 10.2. Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest: 1) umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, 2) nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji, 3) wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd, o których mowa w pkt 2, albo ich modernizacja, 4) nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów, 5) sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane o powierzchni użytkowej powyżej 500 m 2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą. 10

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 13 (Dz. U. z 2001 r. Nr 25 z 2008 r. poz. 150 z późn. zm.), Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. 2008 nr 223, poz. 1459 z późn. zm.), Obwieszczenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 sierpnia 2005 r. w sprawie ogłoszenia raportu określającego cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w krajowym zużyciu energii elektrycznej w latach 2005-2014 (M.P. Nr 53, poz. 731). Dokumenty regionalne (poziom województwa) 14 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) z dnia 24 czerwca 2013 r.) 15. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (projekt) marzec 2015 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, 2002 r. ze zmianami, w 2009 r. 17, 2011 r., 2012 r. Program Rozwoju Energetyki dla Województwa Lubelskiego Program Rozwoju Energetyki dla Województwa Lubelskiego. Diagnoza Stanu Istniejącego 19 18, 2009 r. Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego 2013,, 2007 r. Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii 21, 2006 r. 16 20,, 13 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62, poz. 627 z późn. zm.). Ustawa posiada tekst jednolity (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, 1238, z 2014 r. poz. 40, 47, 457, 822, 1101, 1146, 1322, 1662, z 2015 r. poz. 122, 151, 277, 478). 14 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. 2008 nr 223, poz. 1459 z późn. zm.). Ustawa posiada tekst jednolity ( t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 712). 15 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.). Przyjęta przez Sejmik Województwa Lubelskiego uchwałą Nr XXXIV/559/2013 z dnia 24 czerwca 2013 r. 16 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (projekt). Zarząd Województwa Lubelskiego, marzec 2015 r. (http://www.bpp.lublin.pl/pzpwl/2015/pzpwl.projekt.pdf) 17 Zmiana Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego. Uwarunkowania zewnętrzne synteza. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin, grudzień 2009 r. http://www.bpp.lublin.pl/oprac1/plan/zmiana%20pzpwl_ uwarunkowania_zew_synteza.pdf 18 Program Rozwoju Energetyki dla Województwa Lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin, 2009 r. 19 Program Rozwoju Energetyki dla Województwa Lubelskiego. Diagnoza Stanu Istniejącego. Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin, 2009 r. 20 Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin, 2013 r. 11

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego 22 na lata 2014-2020, 2015. Szczegółowy opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 23, 2015 r. Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 201924, 2012 r. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego 201725, 2012 r. Dokumenty lokalne (poziom gminy) Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Biłgorajskiego. Głównym celem programu przyjętego drogą uchwały (Nr VI/43/2011 Rady Powiatu w Biłgoraju dnia 6 maja 2011 r.) jest stabilizacja rozwoju gospodarczego powiatu w stosunku do nowej restrykcyjnej polityki ekologicznej kraju. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki skoordynowanym działaniom w głównych energochłonnych ośrodkach powiatu, w tym miasta Biłgoraj. Strategia Rozwoju Powiatu Biłgorajskiego na lata 2007-2015. Głównym celem strategii jest określenie programów działań o charakterze rozwojowym, które przyczynią się do poprawy warunków życia lokalnej społeczności, jak również określenie uwarunkowań wewnętrznych zasobów powiatu i możliwości ich wykorzystania oraz niedoborów dziedzin wymagających ulepszenia z uwzględnieniem powiązań i wpływów otoczenia zewnętrznego. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Frampol. Dokument został zatwierdzony uchwałą Nr XXXI/141/05 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 23 czerwca 2005 roku. Zawiera ustalenia dotyczące ochrony środowiska, zasad i warunków zagospodarowania terenów otwartych według rodzajów przeznaczenia, ochrony wartości 21 Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii. Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin, 2006 r. 22 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (przyjęty decyzją komisji Europejskiej C(2015)887 z dnia 12 lutego 2015 r.). 23 Szczegółowy opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, 2015 r. (przyjęty przez Zarząd Województwa Lubelskiego uchwałą nr XXXVII/667/2015 z dnia 9 czerwca 2015 r.). 24 Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 (przyjęty przez Sejmik Województwa Lubelskiego uchwałą Nr XXIV/398/2012 z dnia 30 lipca 2012 r.). 25 Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego 2017 (przyjęty przez Sejmik Województwa Lubelskiego uchwałą Nr XXIV/396/2012 z dnia 30 lipca 2012 r.). 12

kulturowych, terenów zabudowanych z warunkami dotyczącymi nowej zabudowy, komunikacji drogowej oraz infrastruktury technicznej. Regulacje zawarte w dokumencie mają na celu stworzenie optymalnych warunków do realizacji planowej polityki inwestycyjnej oraz wyznaczenie kierunków rozwoju Gminy. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Części Gminy Frampol. Został zatwierdzony uchwałą Nr XXXI/142/05 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 23 czerwca 2005 r. i określa on zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, dziedzictwa kulturowego oraz obsługi terenów w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Frampol. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Frampol zatwierdzonego Uchwałą Nr VIII/22/99 Rady Miasta i Gminy we Frampolu z dnia 27 kwietnia 1999 r. z uwzględnieniem zmian wynikających z Uchwały Nr X/46/07 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 21 września 2007 r. i Uchwały Nr XXXIV/195/10 z dnia 29 stycznia 2010r. oraz zmianami zatwierdzonymi Uchwałą Nr XXXVII/233/14 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 14 lutego 2014 r. Głównym zadaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest osiągnięcie ładu przestrzennego poprzez określenie kierunków i zasad rozwoju, głównych funkcji oraz rozmieszczenie ich w przestrzeni. Biorąc pod uwagę uwarunkowania terenu, problemy rozwojowe przyjmuje się, że głównym celem rozwoju Gminy będzie aktywizacja społeczno-gospodarcza z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Frampol. Program został przyjęty uchwałą Nr XXV/109/04 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 16 grudnia 2004 r. Opracowany dla gminy Frampol Program Ochrony Środowiska, zgodnie z obowiązującymi wymogami, inwentaryzuje aktualny stan środowiska i system monitorowania jego zmian oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska, w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju powiatu. Program ten stanowi płaszczyznę koordynacji działań w skali ponadlokalnej (ponadgminnej) na rzecz środowiska. Określa on ramy działań w takich dziedzinach jak ochrona zlewni rzek i obszarów o wysokich walorach przyrodniczokrajobrazowych oraz gospodarka odpadami. 13

Aktualizacja programu ochrony środowiska z planem Gospodarki odpadami dla Gminy Frampol na okres do 2011 r. z perspektywą do roku 2015. Dokument został przyjęty Uchwałą Nr VII/45/2011 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 10 czerwca 2011 r. i jest on aktualizacją dokumentu programowego oraz wytycza cele, kierunki działań oraz zadania z zakresu ochrony środowiska na terenie Gminy Frampol. Strategia Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frampol. W dniu 25 lutego 2008 roku Rada Miejska we Frampolu uchwałą Nr XIV/72/08 zatwierdziła "Strategię Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frampol" na lata 2007 2015. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Frampol to długookresowy program działania określający strategiczne cele jego rozwoju oraz wskazujący sposoby ich wykonania w postaci celów operacyjnych i konkretnych zadań realizacyjnych z uwzględnieniem zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań jego rozwoju. 14

I.2 ZAKRES I CEL GŁÓWNY OPRACOWANIA Zakres opracowania Zakres Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Frampol na lata 2015-2031 wynika bezpośrednio z Ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 54 poz. z późn. zm.) i obejmuje: ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, charakterystykę przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, potencjał wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, opis zakresu współpracy z ościennymi gminami. Obowiązek posiadania Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe spowodowany jest nie tylko wymogami Ustawy Prawo energetyczne, ale również względami praktycznymi jakości zarządzenia w gminie. Głównym celem opracowania jest: Umożliwienie podejmowania decyzji w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Gminy Frampol. Termin bezpieczeństwo energetyczne powinien obejmować z jednej strony analizę stanu technicznego systemów energetycznych wraz z istniejącymi potrzebami, a z drugiej strony analizę możliwości pokrycia przyszłych potrzeb energetycznych. W niniejszym opracowaniu zawarto ocenę stanu technicznego poszczególnych systemów energetycznych (system ciepłowniczy, elektroenergetyczny i gazowniczy), który określa poziom bezpieczeństwa energetycznego Gminy Frampol. Sporządzony bilans potrzeb energetycznych oraz prognoza zapotrzebowania na nośniki energii dają obraz sytuacji w zakresie obecnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe. 15

Przedstawiony w opracowaniu obraz sytuacji obecnej oraz prognozowane przyszłe potrzeby energetyczne stanowią podstawę podejmowania decyzji dotyczących zaopatrzenia w nośniki energetyczne na terenie Gminy Frampol. Cele szczegółowe: Obniżenie kosztów rozwoju społeczno-gospodarczego gminy poprzez wskazanie optymalnych sposobów realizacji potrzeb energetycznych. Dla obniżenia kosztów rozwoju społeczno-gospodarczego gminy konieczne jest lokowanie nowych inwestycji tam, gdzie występują rezerwy zasilania energetycznego. Wykorzystanie rezerw zasilania do zaopatrzenia w nośniki energii nowych odbiorców pozwoli na zminimalizowanie nakładów inwestycyjnych związanych z modernizacją lub rozbudową poszczególnych systemów (ciepłowniczy, elektroenergetyczny i gazowniczy), co pozwoli na ograniczenie ryzyka ponoszonego przez podmioty energetyczne. Inwentaryzacja stanu istniejącego systemu energetycznego Gminy Frampol pozwala na określenie rezerw zasilania oraz wskazanie, w których obszarach te rezerwy są największe i powinny zostać wykorzystane w sposób maksymalny. Ułatwienie podejmowania decyzji o lokalizacji inwestycji przemysłowych, usługowych i mieszkaniowych. Ułatwienie podejmowania decyzji o lokalizacji inwestycji przemysłowych, usługowych i mieszkaniowych rozumie się z jednej strony jako określenie obszarów w których istnieją nadwyżki w zakresie poszczególnych systemów przesyłowych na poziomie adekwatnym do potrzeb, a z drugiej jako analiza możliwości rozumianych na poziomie rezerw terenowych wynikających z kierunków rozwoju Gminy Frampol. Wskazanie kierunków rozwoju zaopatrzenia w energię, które mogą być wspierane ze środków publicznych. Przedstawiona analiza systemów energetycznych oraz prognozy zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną będą pomocne przy podejmowaniu decyzji w zakresie wspierania inwestycji zapotrzebowania energetycznego, tym samym ułatwiając proces wyboru zgłaszanych wniosków o wsparcie. 16

Umożliwienie maksymalnego wykorzystania energii odnawialnej Istotą maksymalnego wykorzystania energii odnawialnej jest określenie stanu aktualnego, a następnie ocena możliwości rozwojowych. Ważne jest więc podanie elementów charakterystycznych poszczególnych gałęzi energetyki odnawialnej, w tym m.in.: potencjału energetycznego, lokalizacji, możliwości rozwojowych oraz aspektów prawnych. Zwiększenie efektywności energetycznej Założona racjonalizacja użytkowania ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, a także podjęte działania termomodernizacyjne sprowadzają się do poprawy efektywności energetycznej wykorzystania nośników energii przy jednoczesnej minimalizacji szkodliwego oddziaływania na środowisko. Zrealizowanie założeń omówionych w niniejszym dokumencie przyczyni się do: podniesienia konkurencyjności gminy dla potencjalnych inwestorów, co skutkować będzie powstaniem nowych miejsc pracy, przygotowania infrastruktury na terenach rozwojowych, uniknięcia powielania wielonakładowych inwestycji i ponoszenia nakładów na zbędną infrastrukturę techniczną, obniżenia kosztów eksploatacyjnych i budowy lokalnej zdecentralizowanej energetyki, zapewnienia niezawodności dostaw energii do odbiorcy, rozwoju i modernizacji systemów przesyłowych i dystrybucyjnych. 17

II ANALIZA STANU ISTNIEJĄCEGO II.1 CHARAKTERYSTYKA UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH GMINY II.1.1 Ogólna charakterystyka gminy Gmina Frampol położona jest w południowej części Lubelszczyzny w obrębie dwóch subregionów: Roztocza Zachodniego oraz Równiny Biłgorajskiej, w dorzeczach Wieprza i Sanu. Nad Frampolem od północy wznosi się góra Radzięcka, a w odległości około 1 km od miasta płynie rzeka Łada, będąca głównym ciekiem wodnym na terenie gminy. Niedaleko Frampola rozciągają się Lasy Janowskie i Puszcza Solska. Miasto oddalone jest o 16 km od Biłgoraja, 20 km od Janowa Lubelskiego i 65 km od Lublina. W skład gminy wchodzi 19 miejscowości o łącznej liczbie mieszkańców wynoszącej 6328. W bezpośrednim sąsiedztwie omawianego obszaru położone są gminy: Biłgoraj, Dzwola, Goraj i Radecznica. Tabela nr 1. Ogólna charakterystyka gminy Frampol GMINA FRAMPOL województwo powiat powierzchnia liczba mieszkańców lubelskie biłgorajski 108 km 6 328 2 liczba miejscowości 19 liczba sołectw 16 sołectwa Frampol, Chłopków, Karolówka, Kąty, Komodzianka, Korytków Mały, Pulczynów, Radzięcin, Rzeczyce, Smoryń, Sokołówka, Stara Wieś, Teodorówka, Teodorówka Kolonia, Wola Kątecka, Wola Radzięcka użytki rolne 47,6% lasy 32,7% Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 18

Mapa nr 1. Położenie Gminy Frampol na tle województwa lubelskiego i powiatu biłgorajskiego Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/frampol_(gmina) II.1.2 Demografia i osadnictwo Sieć osadniczą Gminy Frampol tworzy 19 miejscowości. Najstarszymi miejscowościami są wsie Radzięcin i Wola Radzięcka założone w XIV w. Gminne miasto Frampol zostało założone w 1717 r. Pozostałe wsie zostały założone w XVI i XVII w. W 2013 r. ilość mieszkańców gminy Frampol wynosiła 6328 (według faktycznego zamieszkania, dane z GUS). W samym mieście Frampol żyją 1482 osoby (ponad 23% wszystkich mieszańców gminy). Gęstość zaludnienia gminy wynosi 59 os./km 2 i jest nieco niższa od tej dla powiatu biłgorajskiego (61 os/km 2 ). Na przestrzeni ostatnich 10 lat liczba mieszkańców w gminie regularnie malała, średnio o 30 osób rocznie, co widać na wykresie nr 1. 19

Wykres nr 1. Liczba mieszkańców latach 2003-2013 7000 6000 5000 4000 5134 5135 5106 5076 5039 4992 4972 4933 4908 4878 4846 3000 2000 1000 0 1456 1440 1427 1421 1423 1408 1411 1487 1488 1493 1482 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Frampol - miasto Frampol - obszar wiejski Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Przyczyną spadku liczby ludności jest głównie ujemny przyrost naturalny i migracje krajowe, zagraniczne. Przyrost naturalny stanowi różnicę między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. W 2013 roku wskaźnik przyrostu naturalnego dla powiatu biłgorajskiego wynosił -147, natomiast dla gminy Frampol był wyższy i wynosił -28. W 2013 roku saldo migracji wewnętrznej gminy Frampol (krajowej) wykazywało wartość ujemną (-33 osoby). Niestety nie ma oficjalnych danych mówiących o emigracji zarobkowej mieszkańców za granicę. Ocenia się, że zjawisko to jest powszechne i może dotyczyć nawet 5% mieszkańców gminy (głównie ludzi młodych). Wykres nr 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego mieszkańców gminy 140 120 100 80 89,8 91,2 94 98,4 102,1 104,9 108,7 112,5 114,5 119,2 127,8 60 40 80,1 78,8 75,7 74 72,4 69,7 67,7 67 66,4 66,5 66 20 0 37,9 37,6 36,7 36,7 36,6 35,7 35,3 35,5 35,4 36,2 37 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 20

Gmina charakteryzuje się dość niekorzystną strukturą wiekową. Duży udział, ponad 22%, ma grupa osób w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni powyżej 64 lat i kobiety powyżej 59 lat). Osoby w wieku produkcyjnym stanowią 60,3%, czyli o 2,3 punkty procentowe mniej niż w powiecie biłgorajskim i 2,4 punkty procentowe mniej niż średnia w województwie lubelskim. II.1.3 Sytuacja budowlano-mieszkaniowa gminy Na terenie gminy zlokalizowanych jest 2 132 mieszkań o łącznej powierzchni 167 985 m 2, co w przeliczeniu daje średnią powierzchnię użytkową 78,8 m 2. Na przestrzeni lat 2003-2013 rocznie powstawało średnio 9 nowych mieszkań. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na jedną osobę wynosi 26,5 m 2. Tabela nr 2. Charakterystyka infrastruktury mieszkalnej gminy Wskaźnik 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba mieszkań (szt.) 2 160 2 106 2111 2122 2122 Liczba izb (szt.) 7 092 7 174 7207 7275 7335 Powierzchnia użytkowa mieszkań (m 2 ) 160 133 164 442 165 051 166 456 167 985 Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania [m 2 ] 74,1 78,1 78,2 78,4 78,8 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę [m 2 ] 25,1 25,6 25,8 26,1 26,5 Mieszkania na 1000 mieszkańców 338,4 328,0 330,1 333,1 336,9 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS W 2013 r. na terenie gminy znajdowało się 2 061 budynków mieszkalnych. W 2013 roku powstało 11 nowych o średniej kubaturze 718,7 m 3. Średnia powierzchnia mieszkania w nowych budynkach mieszkalnych w 2013 roku wyniosła 152,1 m 2. Tabela nr 3. Liczba budynków mieszkalnych zlokalizowanych na terenie gminy Wskaźnik 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba budynków mieszkalnych (szt.) 2 106 2 113 2 043 2 052 2 061 Liczba nowych budynków mieszkalnych (szt.) 7 6 7 11 11 Powierzchnia mieszkań w nowych budynkach 790 888 1 014 1 405 1 673 Kubatura nowych budynków mieszkalnych (m 3 ) 4 726 4 066 4 478 7 658 7 906 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Wielkość zużycia energii przez gminę w sektorze mieszkalnym jest w znacznym stopniu uzależniona od struktury wiekowej budynków. W przeciwieństwie do nowych przepisów i norm, dawne technologie i standardy cieplne budynków nie obejmowały problemów zużycia energii. Analiza sytuacji budowlano-mieszkaniowej Gminy Frampol wykazała niekorzystną strukturę budynków, w której liczba budynków wybudowanych w latach 1945-1970 (714 szt.), co stanowi ponad 28% wszystkich domów. Liczba tych budynków znacznie dominuje nad liczbą budynków wybudowanych po 2002 r. (103 szt.). W związku 21

z tym, za średnie roczne zapotrzebowanie budynków na energię cieplną przyjęto 170 kwh/m 2. Jest to bardzo duża wartość, w porównaniu do nowoczesnego budownictwa. Znacznie podwyższa koszty użytkowania oraz zwiększa negatywny wpływ na środowisko. Poprawa parametrów cieplnych pojawiła się w budynkach powstałych po 1993 r. redukując tym samym straty ciepła. Tabela nr 4. Struktura wiekowa budynków mieszkalnych w gminie Frampol Rok budowy mieszkania przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 Po 2002 Ogółem Tereny wiejskie Miasto Frampol (tereny miejskie) Cała gmina Liczba mieszkań 46 198 535 207 300 199 72 1557 % 2,95% 12,72% 34,36% 13,29% 19,27% 12,78% 4,62% 100,00% Powierzchnia [m 2 ] 1978 9303 31364 16481 29309 45171 9578 143184 % 1,38% 6,50% 21,90% 11,51% 20,47% 31,55% 6,69% 100,00% Liczba mieszkań 13 54 179 71 85 60 31 493 % 2,64% 10,95% 36,31% 14,40% 17,24% 12,17% 6,29% 1,00% Powierzchnia [m 2 ] 800 3194 11673 6417 8174 5625 4165 40048 % 2,00% 7,98% 29,15% 16,02% 20,41% 14,05% 10,40% 100,00% Liczba mieszkań 59 252 714 278 385 259 103 2543 % 2,32% 9,91% 28,08% 10,93% 15,14% 10,18% 4,05% 100,00% Powierzchnia [m 2 ] 2778 12497 43037 22898 37483 50796 13743 223280 % 1,24% 5,60% 19,27% 10,26% 16,79% 22,75% 6,16% 100,00% Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Z całkowitej liczby 2 132 mieszkań w gminie 58,8% jest wyposażona w łazienkę, ponad 61% w ubikację spłukiwaną, a 49,3% wyposażona jest w centralne ogrzewanie. Dużym problemem jest mały dostęp do gazu sieciowego, jedynie 8,2% mieszkań jest podłączonych do sieci. Jednocześnie rozwój nowego budownictwa oraz modernizacja starych budynków sukcesywnie poprawia komfort życia mieszkańców. Wykres 3. Liczba budynków mieszkalnych wyposażonych w instalacje 1846 1866 1871 1882 1892 1029 1289 1294 1305 1315 1104 1228 1233 1244 1254 943 1026 1031 1042 1052 167 172 172 174 174 2009 2010 2011 2012 2013 gaz sieciowy centralne ogrzewanie łazienka ustęp spłukiwany wodociąg Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 22

II.1.4 Gospodarka Na koniec 2013 roku na terenie gminy funkcjonowały 336 podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON. Na przestrzeni lat sektor publiczny utrzymuje się na stałym poziomie 14 zarejestrowanych podmiotów. Zdecydowanie większą aktywność wykazują podmioty prywatne. Możliwość otrzymania wsparcia finansowego UE na zakładanie własnej działalności gospodarczej spowodowała wzrost liczby nowopowstałych mikroprzedsiębiorstw. W analizowanym okresie zauważalny jest systematyczny wzrost liczby przedsiębiorstw w prywatnym sektorze gospodarki. W 2003 roku liczba podmiotów wynosiła 279, natomiast w 2013 wzrosła do 324. Wykres nr 4. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON 350 300 250 200 150 100 50 0 279 279 277 279 272 292 297 307 314 318 324 14 14 14 14 14 14 14 14 14 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 12 12 2013 sektor publiczny - ogółem sektor prywatny - ogółem Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Główną gałąź gospodarczą gminy Frampol stanowią usługi, lecz wzrost notuje również sektor budowlany i przemysł. Tylko 13 zarejestrowanych działalności zalicza się do sekcji rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa i rybactwa. Biorąc pod uwagę potencjał środowiska przyrodniczego gminy oraz jej wiejsko-miejski charakter jest to niekorzystny wynik. 23

Wykres nr 5. Struktura podmiotów gospodarczych ze względu na rodzaj działalności gospodarczej 336 350 300 234 250 200 150 89 100 50 13 0 ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS W 2013 r. najliczniejszą dziedziną gospodarczą w gminie była sekcja G (handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa sprzętu), w której działa 108 przedsiębiorstw, następna była sekcja C (przetwórstwo przemysłowe) z 43 przedsiębiorstwami, potem sekcja F (budownictwo) z 40 przedsiębiorstwami oraz sekcja H (transport i gospodarka magazynowa), w której działało 16 przedsiębiorstw. Wykres nr 6. Podmioty gospodarcze z podziałem na sekcje PKD 2007 120 100 108 80 60 40 43 40 20 0 13 3 16 0 3 6 5 8 7 10 Sekcja A Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M 3 Sekcja N 17 Sekcja O 13 12 Sekcja P Sekcja Q 8 Sekcja R 21 Sekcje S i T 0 Sekcja U Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 24

Na tle województwa lubelskiego gmina Frampol we wszystkich dziedzinach charakteryzuje się niewielką aktywnością gospodarczą. Wskaźnik przedsiębiorczości wyrażany stosunkiem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych do 10 tys. mieszkańców wynosi 531 i jest znacząco mniejszy od średniej dla województwa, która wynosi 787. II.1.5 Rynek pracy W 2013 roku w gminie Frampol zatrudnionych było 372 osób. Niski poziom zatrudnienia spowodowany jest nie uwzględnianiem w statystykach podmiotów gospodarczych zatrudniających mniej niż 9 osób oraz indywidualnych gospodarstw rolnych. Największymi pracodawcami Gminy Frampol jest Urząd Gminy wraz z podległymi mu jednostkami, szkoły oraz przedsiębiorstwa prywatne takie jak: Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska we Frampolu, ul. Rynek 26, 23-440 Frampol, BPR INVEST Sp. z o. o., ul. Lipska 37, 20-510 Lublin, Strenciwilk Zbigniew PHU Lotus s. c. Łyś Dariusz, Żdanów 71, 22-400 Zamość, MŁYN SMORYŃ Sp. j. JÓZEF BRYŁA WIESŁAW KUPIEC, ul. Wolności 8, 23-400, Urząd Miejski we Frampolu, ul. Radzięcka 8, 23-440 Frampol wraz z podległymi mu jednostkami oraz szkoły, WACH Sp. z o.o. Frampol, ul. Biłgorajska 1, 23-440 Frampol. W 2013 r. w gminie zarejestrowanych było 152 bezrobotnych mężczyzn i 125 bezrobotnych kobiet, łącznie 277 zarejestrowanych bezrobotnych osób w gminie. W porównaniu do 2012 r. przybyło 13 bezrobotnych osób. Wykres nr 7. Liczba bezrobotnych mieszkańców z terenu gminy mężczyźni kobiety 600 500 400 238 242 199 300 200 100 0 179 276 246 244 185 169 149 130 120 120 140 92 111 130 125 109 126 134 152 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 25

II.1.6 Rolnictwo Rolnictwo w Gminie Frampol funkcjonuje w oparciu o indywidualne gospodarstwa rolne i jest głównym działem gospodarki gminy. Na terenie gminy znajduje się 1460 gospodarstw rolnych. Intensywność produkcji jest tu na średnim poziomie, a rolnictwo ma charakter typowo surowcowy. Według spisu rolnego w 2010 r. w gminie było 5 142,97 ha użytków rolnych, co stanowi 47,6% powierzchni gminy. Łąki zajmowały powierzchnię 629,94 ha, pastwiska 79,53 ha, sady 1112,75 ha, natomiast lasy i grunty leśne 1544,8 ha. Przyrodnicze warunki produkcji rolnej na terenie gminy są korzystne. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 73,8, przy średniej dla województwa 86,2. Ponadto 85,4% gruntów ornych posiada dość wysoką klasę bonitacyjną: - kl. II- 1,6%, - kl. III - 40,0%, - kl. IV- 43,8%. Największe powierzchnie gruntów ornych o wysokich klasach bonitacyjnych występują w miejscowościach: Frampol, Stara Wieś, Kąty, Teodorówka. Na gruntach ornych przeważają klasy bonitacyjne IVa i Illb. Grunty klasy IVa, IVb i V oraz kompleksy przydatności pszenny wadliwy i żytni dobry zajmują powyżej 10% powierzchni gminy. Kompleks pszenny dobry i żytni słaby zajmują po około 13% areału. Tereny rolnicze położone na Roztoczu Zachodnim charakteryzują się trudnymi warunkami fizjograficznymi tj. duże nachylenie stoków, na których ma miejsce intensywna erozja, co w znacznej mierze utrudnia prowadzenie zmechanizowanej gospodarki rolnej. Wykres nr 8. Użytkowanie gruntów na terenie gminy Frampol [ha] pozostałe grunty; 596,53 grunty ugorowane łącznie z nawozami zielonymi; 162,26 lasy i grunty leśne; 1544,8 uprawy trwałe; 1144,91 sady ogółem; 1112,75 pozostałe użytki rolne; 331,86 pastwiska trwałe; 79,53 łąki trwałe; 629,94 ogrody przydomowe; 59,42 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 26

II.1.7 Infrastruktura techniczna O jakości życia mieszkańców oraz stanie gospodarki w gminie świadczy również infrastruktura techniczna. Dobrze rozwinięta sieć dróg oraz przyłącza wszystkich mediów gwarantuje wzrost zainteresowania inwestorów budową nowych przedsiębiorstw oraz wsparcie sektora mieszkalnego. Przez gminę przebiega 103,2 km dróg. Drogi o znaczeniu wojewódzkim mają łączną długość 9,2 km, drogi powiatowe 51, 6 km i stanowią 50,0% dróg, a drogi gminne wynoszą 31,6 km, co stanowi 30,6% łącznej długości dróg w obrębie Gminy Frampol. Przeważająca większość dróg ma nawierzchnię twardą. Drogi gminne o nawierzchni gruntowej stanowią 19,7%. Dane liczbowe dotyczące dróg gminnych przedstawia tabela poniżej. Tabela nr 5. Dane dotyczące rodzaju i przebiegu dróg w Gminie Frampol Lp. Nazwa drogi Długość ogółem [m] Długość nawierzchni twardej [m] Długość nawierzchni gruntowej [m] DROGI KRAJOWE 1. Nr 74 Janów Lubelski -Frampol Szczebrzeszyn - Zamość 10 750 10 750 - RAZEM 10 750 10 750 - DROGI WOJEWÓDZKIE 1. Nr 835 Lublin Biłgoraj 9 230 9 230 RAZEM 9 230 9 230 - DROGI POWIATOWE 1. Gilów Teodorówka 2906L 2 208 2 208-2. Bononia Wola Radzięcka 2908 L 3 438 3 438-3. Albinów Chłopków 2909 L 2 412 1 607 805 4. Frampol Latyczyn 2910 L 13 351 13 351-5. Stefin Kąty Korytków Duży 2911 L 9 663 5 754 3 909 6. Teodorówka Trzęsiny 2912 L 5 686 5 686-7. Wola Radzięcka Hedwiżyn 2913 L 7 082 7 082-8. Rzeczyce Wola Kątecka 2914 L 4 100 4 100-9. Wola Kątecka Czarnystok 2915 L 3 304 3 304-10. Frampol Latyczyn 2910 L 359 359 - RAZEM: 51 603 46 087 5 516 DROGI GMINNE 1. Frampol ul. Kościelna 570 570-2. Frampol ul. Butlerowska 330 330-3. Frampol ul. Szkolna 220 220-4. Frampol ul. Orzechowa 530 530-5. Frampol ul. Targowa 340 340-6. Frampol ul. Radzięcka 220 220-7. Frampol ul. Tkacka 270 270-8. Frampol ul. Polna 740 740-27

9. Frampol ul. Przemysłowa 350 350-10. Frampol ul. Nowa 220 220-11. Frampol ul.al.1000-lecia 230-230 12. Frampol ul.cicha 500-500 13. Frampol ul. Ogrodowa 480 480-14. Frampol ul. Wesoła 350 350-15. Frampol ul. Stolarska 220 220-16. Frampol ul. Łąkowa 370 370-17. Frampol ul. Rynek 580 580-18. Frampol ul.3-go Maja 180 180-19. dr.woj.835 - Korytków Mały - dr.pow.2925l 2300 2300-20. dr.woj.835 - Cacanin - dr. gminy Dzwola 1900 1100 800 21. koniec ul. Cmentarnej we Frampolu -dr.gm.109205l - 750 750 - Cegielnia 22. 17 Frampol ul. Cmentarna 350 350-23. dr.pow.2914l - Sokołówka - do ul. Polnej we 2300 1550 750 Frampolu 24. dr.woj.835 - wysypisko śmieci - dr.pow.2911l 1600 1600-25. dr.pow.2910l - Komodzianka - Gwizdów dr.gminy 2300 1700 600 Goraj 26. dr.pow.2910l - Budy I -Budy II - dr.kraj.74 3700-3700 27. dr.pow.2910l - Chłopków - do końca zabudowy 2000 2000-28. dr.pow.2914l - Rzeczyce - do końca zabudowy 1100 900 200 29. dr.pow.2912l - Wapniarka - do końca zabudowy 1000 600 400 30. dr.pow.2911l -Karolówka - do końca zabudowy 1450 800 650 31. dr.pow.2911l -Karolówka - do końca zabudowy 900-900 32. dr.pow.2911l - Kol. Kąty - do końca zabudowy 600 600-33. dr.pow.2910l - Zaburze - dr.kraj.74 900 900 34. dr.pow.2910l - dr. gminy Radecznica 1100 1100-35. dr.pow.2910l - dr. gminy Radecznica 700 300 400 RAZEM: 31 650 21 620 10 030 Źródło: Opracowanie własne na podstawie UM Frampol 28

Mapa nr 2. Sieć komunikacyjna w gminie Źródło: https://www.google.pl/maps/place/frampol 29

Drogi powiatowe to w większości drogi utwardzone asfaltowe, natomiast drogi gminne często nie są w ogóle utwardzone. W Gminie Frampol brak jest infrastruktury kolejowej. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Zwierzyńcu. Gmina Frampol posiada rozbudowaną sieć wodociągową docierającą do wszystkich miejscowości w gminie, z której korzysta 89% mieszkańców. W gminie funkcjonują cztery ujęcia wody: Frampol, Radzięcin, Pulczynów, Korytków Mały. Część mieszkańców czerpie wodę ze studni głębinowych, których pokłady wodonośne zalegają w spągu utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych. Tabela nr 6. Charakterystyka ujęć wody z terenu gminy Ujęcie wody Miejscowość Nr na mapie Ilość studni Zasoby [m 3 /h] Strefa ochronna Frampol 1 2 66 Radzięcin 2 2 105 Pulczynów 3 1 15 brak Korytków Mały 4 1 50 Źródło: Urząd Gminy Frampol W wyniku modernizacji przeprowadzonej w latach 2006-2011, długość sieci wodociągowej ulegała nieznacznym wahaniom. W roku 2013 sieć mierzyła 106,6 km oraz liczyła 1 613 przyłączy, o rocznym zużyciu wody w gospodarstwach domowych na poziomie 122,7 dam 3. Tabela nr 7. Charakterystyka użytkowania sieci wodociągowej Rok Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] Woda dostarczana gospodarstwom domowym [m 3 ] Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [os.] Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca [m 3 ] 2003 77,9 1682 1257 5824 18,9 2004 77,6 1680 1356 5810 20,6 2005 77,6 1684 1353 5775 20,7 2006 110,1 1696 1396 5745 21,5 2007 110,1 1696 1404 5715 21,7 2008 103,3 1563 1269 5660 19,7 2009 103,6 1577 1246 5651 19,5 2010 103,3 1582 1207 5690 18,8 2011 106,6 1577 1154 5677 18,0 2012 106,6 1584 1340 5658 21,0 2013 106,6 1613 1227 5632 19,4 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Kanalizacja zbiorcza jest najsłabiej rozwiniętą usługą komunalną gminy. Ścieki bytowogospodarcze odprowadzane są głównie do indywidualnych zbiorników bezodpływowych, 30

z których wywożone są wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni będącej własnością Gminnej Spółdzielni S Ch we Frampolu. Sieć kanalizacyjną posiada tylko miasto Frampol oraz miejscowość Radzięcin. W 2013 r łączna długość instalacji kanalizacyjnej w gminie wynosiła 10,4 km i korzystało z niej 1 109 osób. Tabela nr 8. Sieć kanalizacyjna w gminie Frampol Rok długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] ścieki odprowadzone [dam 3 ] ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej [os.] 2003 0,9 5,0 9 2004 0,3 1,3 9 2005 0,2 1,8 25 2006 1,4 4,5 125 2007 3,0 9,4 199 2008 3,1 11,0 199 2009 3,1 11,6 199 2010 5,2 23 505 2011 8,4 26 900 2012 8,4 37 957 2013 10,4 35,0 1109 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Szczegółowy opis infrastruktury energetycznej przedstawiono w rozdziale II.3.2. niniejszego opracowania. II.2 RAPORT Z BADAŃ ANKIETOWYCH GMINY W celu określenia realnych potrzeb oraz zdefiniowania problemów energetycznych Gminy Frampol przeprowadzono badania ankietowe reprezentatywnej grupy budynków mieszkalnych, największych zakładów produkcyjnych oraz wszystkich budynków użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie jednostki samorządu. Wyniki badań utworzyły bazę danych, która posłużyła w niniejszym opracowaniu jako podstawa wiedzy i źródło wartości obliczeniowych charakterystyki energetycznej. Obiekty poddane ankietyzacji: 180 budynków mieszkalnych 49 budynków użyteczności publicznej przedsiębiorstwa sieć oświetlenia ulicznego ujęcia wód 31