ROZKŁAD MATERIAŁU I PLAN WYNIKOWY KLASA IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ

ROZKŁAD MATERIAŁU I PLAN WYNIKOWY KLASA IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ W poniższym rozkładzie materiału i planie wynikowym zawarto osiągnięcia ucznia wynikające z realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, a zaplanowane na podstawie serii Podróże w czasie. Ponieważ wymagania ogólne, które w podstawie programowej zostały ujęte w trzech obszarach, odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania szczegółowe. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na dwa poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy PUNKT PODSTAWY PROGRAMOW EJ III.1) TEMAT Czego będziemy się uczyć w klasie IV szkoły podstawowej? 1. Co to jest historia? LICZBA GODZIN CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI 1 Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania. Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia. 1 pojęcia: historia (dzieje), historyk, historia prywatna historia rodzinna, historia państw historię jako cykl zmian dokonanych przez człowieka konieczność poznawania historii w sposób chronologiczny (P). opisać Kraków w różnych okresach historycznych wyjaśnić, czym zajmuje się historyk podać przykłady wydarzeń należących do historii prywatnej rodzinnej i państw wyjaśnić, w jakim celu poznaje się historię (P). 1

III.2) 2. O mierzeniu czasu sposób mierzenia czasu, którym posługują się ludzie w Europie wydarzenie, które dało początek obowiązującemu w Europie systemowi datacji rzymski sposób zapisu cyfr i liczb (P). pojęcia: oś czasu, nasza era (n.e.), przed naszą erą (p.n.e.), wiek (stulecie), tysiąclecie, zegar, kalendarz chronologia dlaczego korzystamy z osi czasu znaczenie umieszczania wydarzeń w kolejności chronologicznej zasady ustalania wieku i połowy wieku dla danego wydarzenia historycznego (P). wyjaśnić, w jakim celu mierzy się czas obliczać upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszczać je na osi czasu opowiedzieć historię zegarów wymienić poznane typy zegarów określić wiek i połowę wieku dla danego wydarzenia historycznego (P). III.1) oraz III.3) 3. Jak poznać przeszłość? okoliczności powstania i upadku osady w Biskupinie podział źródeł historycznych przykłady muzeów pojęcia: archeologia, archeolog, źródła historyczne, źródła pisane, źródła materialne, źródła ustne, muzeum wykopaliska archeologiczne, kronika, dziedzictwo historyczne rolę, jaką w poznawaniu historii odgrywają źródła historyczne związki między archeologią a historią opowiedzieć, na czym polega praca archeologa podać przykłady odkryć dokonanych przez archeologów opowiedzieć o odkryciach dokonanych przez archeologów w Biskupinie podać przykłady źródeł pisanych i materialnych opowiedzieć, na czym polega praca historyka wyjaśnić, w jaki sposób badania archeologiczne przyczyniają się do poszerzania naszej wiedzy o przeszłości przedstawić zadania muzeów wyjaśnić, dlaczego trzeba chronić dziedzictwo historyczne 2

I.1) 4. Moja rodzina nazewnictwo stosowane do określania relacji między poszczególnymi członkami rodziny sposoby umożliwiające poznanie historii rodziny tradycje własnej rodziny (P). pojęcia: rodzina, rodzina mała, rodzina wielka, krewny, przodek, pamiątka rodzinna, tradycje rodzinne genealogia, drzewo genealogiczne znaczenie zdjęć i innych pamiątek rodzinnych jako źródeł historycznych na przykładzie własnej rodziny wymienić osoby wchodzące w skład rodziny małej i rodziny wielkiej określić związki pokrewieństwa między poszczególnymi członkami rodziny wyjaśnić, w jaki sposób można poznać historię swojej rodziny opowiedzieć o wydarzeniu z historii swojej rodziny sporządzić drzewo genealogiczne swojej rodziny wymienić przykłady pamiątek rodzinnych opowiedzieć o własnej pamiątce rodzinnej wyrazić opinię na temat gromadzenia pamiątek rodzinnych i kultywowania tradycji rodzinnych I.2) oraz II.3) 5. Ojczyzna małych ojczyzn sąsiadów Polski nazwy regionów wchodzących w skład Polski lokalizację największych zabytków w Polsce zabytki, wydarzenia znane postacie i legendy związane z historią własnej miejscowości herb własnej miejscowości pojęcia: region, ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm rolę, jaką w życiu człowieka odgrywa mała ojczyzna wskazać na mapie Polskę i jej regiony podać podstawowe informacje na temat ukształtowania powierzchni kraju przedstawić zalety i wady ukształtowania powierzchni Polski opisać główne regiony Polski powiązać najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami i wskazać je na mapie wyjaśnić różnicę między małą ojczyzną a ojczyzną opisać swoją małą ojczyznę wskazać na mapie miejscowość, w której mieszka zebrać informacje o własnej miejscowości posługiwać się planem miejscowości (P). 3

II.1) 6. Polskie symbole i święta narodowe postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego oficjalną nazwę państwa polskiego polskie symbole narodowe najważniejsze miejsca pamięci narodowej (P). pojęcia: rzeczpospolita (republika), symbole narodowe, obywatel, flaga, godło, hymn państwowy (narodowy), miejsca pamięci narodowej, święto narodowe (P). zachować odpowiednią postawę wobec polskich symboli narodowych wymienić najważniejsze miejsca pamięci narodowej i wytłumaczyć ich znaczenie wyjaśnić, co zadecydowało o nadaniu konkretnym terenom, budowlom i obiektom statusu miejsc pamięci narodowej opisać najważniejsze miejsca pamięci narodowej wyjaśnić, z jakimi wydarzeniami są związane miejsca pamięci narodowej zlokalizować (P) i opisać lokalne miejsca pamięci narodowej wymienić najważniejsze święta narodowe (P) i wytłumaczyć ich znaczenie wyjaśnić, dlaczego obchodzimy święta narodowe odśpiewać trzy pierwsze zwrotki i refren Mazurka Dąbrowskiego (P). II.2) 7. Legendy o początkach Polski najważniejsze legendy związane z początkami Polski głównych bohaterów polskich legend (P). pojęcia: plemię, gród, dynastia, legenda, kolebka znaczenie legend dla poznania początków państwa polskiego opowiedzieć najważniejsze polskie legendy rozpoznać cechy charakterystyczne legendy wymienić różnice między legendą a historią odróżniać fikcję od prawdy historycznej wskazać na mapie Wielkopolskę i Gniezno wyjaśnić, kim byli Słowianie wskazać na mapie siedziby Słowian 4

IV.1) 8. Chrzest Polski datę: 966 ok. 960 postacie: Mieszka I, Dobrawy przyczyny, które skłoniły Mieszka I do przyjęcia chrztu (P). pojęcia: poganin kurhan, gród, palatium, kultura zachodnioeuropejska znaczenie chrztu jako wydarzenia, które zapoczątkowało historię Polski wskazać na mapie (P) i określić zasięg terytorialny państwa Mieszka I omówić wierzenia Polan wyjaśnić, dlaczego Mieszko I przyjął chrzest przedstawić okoliczności, w których doszło do chrztu Mieszka I opisać wygląd grodu w Gnieźnie opisać zmiany, jakie zaszły w państwie polskim po 966 r. wyjaśnić, jak zmieniła się sytuacja polityczna Polski w Europie po chrzcie Mieszka I wymienić elementy kultury zachodniej, którą Polska przyjęła po 966 r. (P). IV.2) 9. Pierwszy król Polski daty: 992, 997, 1000, 1025 postacie: Bolesława Chrobrego, biskupa Wojciecha Ottona III pojęcia: wyprawa misyjna, zjazd gnieźnieński, wojowie diadem znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego znaczenie symbolicznej koronacji Bolesława Chrobrego dokonanej przez Ottona III znaczenie właściwej koronacji Bolesława Chrobrego scharakteryzować postać biskupa Wojciecha wyjaśnić przyczyny zorganizowania wyprawy misyjnej do Prus omówić przebieg i skutki wyprawy misyjnej do Prus opisać okoliczności powstania Drzwi Gnieźnieńskich i wyjaśnić, co przedstawiają wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego w czasie panowania Bolesława Chrobrego (P) i wyjaśnić, w jakich okolicznościach nastąpiły opowiedzieć historię zjazdu gnieźnieńskiego wymienić decyzje ogłoszone podczas zjazdu zlokalizować na mapie grody, które ogłoszono w 1000 r. biskupstwami omówić dokonania Bolesława Chrobrego 5

IV.3) 10. Król Kazimierz Wielki daty: 1333, 1333 1370, 1364, 1370 1138 postacie: Kazimierza Wielkiego Władysława Łokietka, Mikołaja Wierzynka pojęcia: zakon krzyżacki, żak, uniwersytet rozbicie dzielnicowe Polski, rajca przyczyny utworzenia Akademii Krakowskiej opisać okoliczności, w jakich doszło do rozbicia dzielnicowego Polski opisać sytuację państwa polskiego na początku panowania Kazimierza Wielkiego wymienić najważniejsze osiągnięcia Kazimierza Wielkiego wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego w czasie panowania Kazimierza Wielkiego wyjaśnić, co oznacza stwierdzenie, że Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną opowiedzieć o panowaniu Kazimierza Wielkiego z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej, zjazdu monarchów w Krakowie i uczty u Wierzynka wymienić uczestników uczty u Wierzynka wskazać na mapie i umiejscowić w czasie państwo Kazimierza Wielkiego ocenić panowanie i dokonania Kazimierza Wielkiego IV.4) 11. Unia Polski z Litwą daty: 1385, 1386, 1386 1572 1384, 1399 postacie: Jadwigi, Władysława Jagiełły (P). pojęcia: unia, dynastia Jagiellonów dlaczego Jadwigę nazywa się królem Polski konsekwencje unii dla relacji między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim opisać okoliczności, w jakich Jadwiga stała się władczynią Polski wskazać na mapie Krewo i Wielkie Księstwo Litewskie oraz obszar państwa polsko-litewskiego po zawarciu unii przedstawić najważniejsze informacje o państwie litewskim w II połowie XIV w. wyjaśnić przyczyny unii polsko-litewskiej opisać okoliczności, w jakich doszło do zawarcia unii Polski i Litwy scharakteryzować osobę Jadwigi i wymienić jej zasługi dla kultury polskiej (P). 6

IV.4) 12. Wielka wojna z zakonem krzyżackim daty: 1409 1411, 15 lipca 1410, 1411 1308 1309 postać: Zawiszy Czarnego z Garbowa postacie najważniejszych uczestników bitwy pod Grunwaldem postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego (P). konsekwencje przegranej pod Grunwaldem dla zakonu krzyżackiego opisać relacje polsko-krzyżackie w XIV w. wyjaśnić, dlaczego w XIV w. Polska nie mogła odzyskać ziem utraconych na rzecz zakonu krzyżackiego omówić relacje między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim po 1386 r. opowiedzieć o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem opisać przebieg bitwy pod Grunwaldem zlokalizować na mapie Grunwald, ziemię dobrzyńską i Toruń (P). IV.5) 13. O Akademii Krakowskiej datę: 1400 postać: Mikołaja Kopernika okoliczności odnowienia Akademii Krakowskiej pojęcia: Uniwersytet Jagielloński, żak, astronom teolog, absolwent, teoria dlaczego odkrycie Mikołaja Kopernika zostało poddane krytyce opowiedzieć o działalności Akademii Krakowskiej w XV w. opisać życie krakowskiego żaka wymienić przedmioty wykładane w Akademii Krakowskiej przedstawić poglądy uczonych w XV w. na temat budowy wszechświata opowiedzieć o życiu Mikołaja Kopernika opisać i umieścić w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika (P). 7

IV.6) 14. Założyciel Zamościa daty: 1572 1576, 1577 1582, 1580, 1581 1582, 1582 postacie: Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego Iwana Groźnego przyczyny wojny Rzeczpospolitej z Moskwą główne budowle Zamościa (P). pojęcia: szlachta, wolna elekcja, Rzeczpospolita, Moskwa, magnat (magnateria), rozejm, mąż stanu na czym polegały zagrożenia związane z wolną elekcją wyjaśnić, na czym polega różnica między rycerstwem a szlachtą wyjaśnić cele polityczne Stefana Batorego omówić politykę prowadzoną przez Stefana Batorego wskazać na mapie najważniejsze wydarzenia związane z wojną Rzeczpospolitej z Moskwą opisać działalność Jana Zamoyskiego wymienić urzędy sprawowane przez Jana Zamoyskiego opisać wygląd XVI-wiecznego Zamościa uzasadnić tezę, że Jan Zamoyski był mężem stanu IV.7) 15. Potop daty: 1655, 1660 1654, 1656 postacie: Jana Kazimierza, przeora Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego Karola X Gustawa, postanowienia pokoju kończącego wojnę ze Szwecją (P). pojęcia: potop, wojna szarpana, hetman oddziały partyzanckie znaczenie obrony Jasnej Góry dla przebiegu konfliktu ze Szwecją (P). wyjaśnić przyczyny konfliktu Rzeczpospolitej ze Szwecją i z Moskwą w XVII w. opisać przebieg konfliktu między Rzeczpospolitą a Szwecją wskazać na mapie Częstochowę opisać przebieg obrony klasztoru na Jasnej Górze wyjaśnić przyczyny reakcji Polaków na wieść o ataku szwedzkim na klasztor wyjaśnić, jaki wpływ na przebieg konfliktu miała taktyka wojny szarpanej opisać, jak zakończył się konflikt Rzeczpospolitej z Moskwą opisać skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. 8

IV.7) 16. Bitwa pod Wiedniem daty: 1683 1672, 1673 postacie: Jana III Sobieskiego Kara Mustafy elementy uzbrojenia husarza i janczara pojęcia: islam, muzułmanie, odsiecz Wiednia, husaria sułtan, imperium, Allah, wielki wezyr, janczar znaczenie zwycięstwa pod Wiedniem opisać organizację państwa tureckiego i jego cele polityczne opisać przebieg oblężenia Wiednia usytuować w czasie i opisać wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego porównać uzbrojenie husarza i janczara opisać prywatne życie Jana III Sobieskiego opisać wygląd pałacu w Wilanowie (P). IV.8) 17. Powstanie kościuszkowskie daty: 1772, 3 V 1791, 1793, 1794, 1795 1792, X 1794 postacie: Tadeusza Kościuszki Wojciecha Bartosa państwa biorące udział w I, II i III rozbiorze Rzeczpospolitej główne postanowienia Konstytucji 3 maja przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego (P). pojęcia: rozbiór, patrioci, konstytucja, Naczelnik powstania, insurekcja, kosynierzy przyczyny utraty niepodległości przez Polskę opisać okoliczności, w jakich doszło do I rozbioru Rzeczpospolitej opisać okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja i II rozbioru Rzeczpospolitej wskazać na mapie ziemie odebrane Rzeczpospolitej w I, II i III rozbiorze opisać okoliczności wybuchu i przebieg powstania kościuszkowskiego wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew powstania kościuszkowskiego wyjaśnić znaczenie polskiego zwycięstwa pod Racławicami opisać okoliczności klęski powstania kościuszkowskiego i III rozbioru Rzeczpospolitej 9

IV. 9) 18. Jak powstał Mazurek Dąbrowskiego? daty: 1797 1927 postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego Napoleona Bonaparte cele utworzenia Legionów Polskich we Włoszech słowa Mazurka Dąbrowskiego (P). pojęcia: emigracja, Legiony Polskie we Włoszech co oznacza sformułowanie: wolność, równość, braterstwo wyjaśnić, jak doszło do wyemigrowania części Polaków z kraju po powstaniu kościuszkowskim przedstawić okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech opisać działalność Legionów Polskich we Włoszech opisać okoliczności powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech odśpiewać trzy pierwsze zwrotki hymny narodowego wyjaśnić, jak doszło do rozwiązania Legionów Polskich we Włoszech ocenić dokonania Legionów Polskich IV.10) 19. Powstanie styczniowe daty: 1830, 1831, 22/23 I 1863, 1863, 1864 1799, 1815 postać: Romualda Traugutta (P). pojęcia: Królestwo Polskie (Królestwo Kongresowe), branka, tajne państwo, Rząd Narodowy kongres wiedeński, konfiskata mienia, zsyłka przyczyny wybuchu powstania listopadowego i powstania styczniowego charakter powstania styczniowego (P). wymienić decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawie ziem polskich opisać funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach 1815 1830 porównać stosunek sił między Polakami a wojskiem rosyjskim w 1863 r. zlokalizować w przestrzeni powstanie styczniowe opisać przebieg i okoliczności upadku powstania styczniowego wyjaśnić, czym było tajne państwo omówić funkcjonowanie tajnego państwa 10

IV.11) 20. Polska laureatka Nagrody Nobla postacie: Marii Skłodowskiej-Curie Alfreda Nobla największych wynalazców XIX w. pojęcia: Nagroda Nobla pierwiastek opisać dzieciństwo Marii Skłodowskiej przedstawić sytuację kobiet w XIX w. wskazać różnice w położeniu kobiet i mężczyzn w XIX wieku opisać działalność Marii Skłodowskiej-Curie we Francji wymienić najważniejsze wynalazki XIX w. wyjaśnić, jak zmieniło się życie człowieka dzięki wynalazkom XIX w. opowiedzieć o działalności naukowej Marii Skłodowskiej- -Curie IV.12) 21. Odzyskanie niepodległości daty: 1914 1918, 11 XI 1918 VIII 1914, IV 1917, 1917 postać: Józefa Piłsudskiego przyczyny wybuchu I wojny światowej pojęcia: Pierwsza Kompania Kadrowa, Legiony Polskie państwa centralne, ententa na czym polegała różnica między I wojną światową a wcześniejszymi konfliktami co było przyczyną tzw. kryzysu przysięgowego (P). wymienić państwa wchodzące w skład wrogich obozów polityczno-wojskowych opisać skutki I wojny światowej omówić działalność polityczną i wojskową Józefa Piłsudskiego wyjaśnić okoliczności, w jakich powstały Legiony Polskie dostrzec związki między sytuacją międzynarodową podczas I wojny światowej a wydarzeniami na ziemiach polskich wyjaśnić, jak doszło do odzyskania przez Polskę niepodległości (P). 11

IV.13) 22. Polskie osiągnięcia daty: 1922, 1926, 1937 postać: Eugeniusza Kwiatkowskiego postanowienia konferencji pokojowej kończącej I wojnę światową dotyczące granic Polski główne budowle w Gdyni okresu międzywojennego (P). pojęcia: magistrala węglowa, Centralny Okręg Przemysłowy (COP) z czego wynikały trudności w integracji ziem polskich po rozbiorach przyczyny budowy Gdyni przyczyny powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego (P). opisać sytuację gospodarczą na ziemiach polskich po odzyskaniu niepodległości opisać okoliczności powstania portu i miasta Gdyni opisać architekturę Gdyni zlokalizować na mapie Gdynię, magistralę węglową, COP omówić proces tworzenia COP IV.14) 23. Szare Szeregi daty: 1 IX 1939, 17 IX 1939, 1943 1941 postacie: Adolfa Hitlera, Aleksego Dawidowskiego Alka, Jana Bytnara Rudego, Tadeusza Zawadzkiego Zośki jedną z przyczyn wybuchu II wojny światowej najważniejsze akcje przeprowadzone przez Szare Szeregi (P). pojęcia: okupacja, hitlerowcy, ruch oporu, Szare Szeregi, Armia Krajowa (AK), mały sabotaż, akcja pod Arsenałem obóz koncentracyjny, kryptonim wskazać na mapie państwa, które we IX 1939 r. zaatakowały Polskę opisać działalność hitlerowców wobec ludności polskiej na ziemiach okupowanych przedstawić organizację ruchu oporu na ziemiach polskich omówić organizację Szarych Szeregów w czasie okupacji niemieckiej omówić działalność Szarych Szeregów opisać cele i przebieg wybranych akcji przeprowadzonych przez Szare Szeregi 12

IV.15) 24. O żołnierzach niezłomnych daty: 1944, 8 V 1945 1943 postacie: Józefa Stalina, Witolda Pileckiego, Danuty Siedzikówny Inki plany Stalina wobec Polski (P). pojęcia: rząd londyński (emigracyjny), żołnierze niezłomni (wyklęci) bezwarunkowa kapitulacja, Urząd Bezpieczeństwa tragedię żołnierzy niezłomnych prowadzących walkę z komunistami w Polsce opisać, w jaki sposób Stalin realizował swoje plany wobec Polski przedstawić okoliczności zakończenia II wojny światowej przedstawić sposoby walki komunistów z przeciwnikami opisać działalność Witolda Pileckiego i Danuty Siedzikówny Inki w czasie wojny przedstawić okoliczności aresztowania, procesu i śmierci Witolda Pileckiego oraz Danuty Siedzikówny Inki IV.16) 25. Papież Polak daty: 1920, 1978, 1978 2005 1946, 1956 postacie: Stefana Wyszyńskiego, Karola Wojtyły (P). pojęcia: Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL), prymas, odwilż powód, dla którego władze komunistyczne dążyły do podporządkowania sobie wszystkich organizacji w Polsce opisać sytuację w państwie polskim po przejęciu władzy przez komunistów wyjaśnić przyczyny odwilży i wskazać jej główne przejawy opisać życie Karola Wojtyły opisać działalność Karola Wojtyły jako papieża Jana Pawła II (P). 13

IV. 17 26. Pokojowa rewolucja Solidarności daty: 14 VIII 1980, 31 VIII 1980, 13 XII 1981, 1989 1981, 1983 postacie: Lecha Wałęsy, Anny Walentynowicz, Wojciecha Jaruzelskiego wybrane żądania robotników zawarte w 21 postulatach (P). pojęcia: postulaty, porozumienia sierpniowe, NSZZ Solidarność, stan wojenny, walka bez przemocy, rozmowy okrągłego stołu internowani omówić gospodarcze skutki rządów komunistów opisać przebieg strajku robotników w Stoczni Gdańskiej przedstawić stosunek władz komunistycznych do Solidarności opisać okoliczności wprowadzenia i przebieg stanu wojennego w Polsce wyjaśnić, na czym polegała walka bez przemocy dostrzec krajowy i międzynarodowy odzew, jaki wywołała walka bez przemocy wyjaśnić, jakie były skutki rozmów okrągłego stołu (P). 14