Wymagania i kryteria ocen z przedmiotu historia w klasie I gimnazjum Ocenę dopuszczającą wymagania nieco poniżej wymagań podstawowych, tj.: 1. Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości. Posiada elementarną wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów Europy i Świata. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu omówionych treści. Ponadto, uczeń prowadzi zeszyt przedmiotowy, lecz posiada w nim istotne luki w zapisach lekcji i pracach domowych. 2. Podstawowe pojęcia wymagane na ocenę dopuszczającą: źródło historyczne, faraon, mumia, piramida, hieroglify, politeizm, monoteizm, Hellada, Hellenowie, polis, mit, Hades, pokój boży, falanga, hoplita, demokracja, ostracyzm, filozofia, epoka klasyczna, republika, zgromadzenie ludowe, dyktator, zasada jednoroczności, zasada kolegialności, romanizacja, legion, kalendarz juliański, termy, bazylika, kamień milowy, wszystkie drogi, prowadzą do Rzymu, tolerancja religijna, epoka starożytna, schizma, Kościół prawosławny, Alach, Koran, islam, dynastia, feudalizm, senior, wasal, lenno, stan, pańszczyzna, symonia, konklawe, krucjata, czarna śmierć. 3. Wykaz podstawowych zagadnień wymaganych na ocenę dopuszczającą: źródła historyczne i ich rodzaje; sposoby datacji przeliczanie lat na wieki; różnice między prehistorią a historią; cechy, miejsce i czas pojawienia się człowieka rozumnego współczesnego; cechy charakterystyczne epoki paleolitu (starszej epoki kamienia); cechy charakterystyczne rewolucji neolitycznej; Mezopotamia i jej warunki naturalne; cywilizacja Sumerów i jej wynalazki; warunki naturalne Egiptu (Egipt Dolny i Górny); sposoby nawadniania pól i zabezpieczania się przed nieurodzajem w Egipcie; zakres władzy Faraona; podział egipskiego społeczeństwa; sposoby pochówku zmarłych w Egipcie; religia Żydów; płożenie geograficzne Grecji; przyczyny nie powstania w starożytnej Grecji jednego wspólnego państwa greckiego; najważniejsi greccy bogowie; siedziba i pożywienie greckich bogów; przebieg igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji; dyscypliny rozgrywane podczas igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji; różnicę i podobieństwa pomiędzy igrzyskami olimpijskimi a współczesną olimpiadą; powody zbudowania przez Spartan najsilniejszej w całej Grecji armii i wprowadzenia specjalnego wychowania; wychowanie spartańskie; pochodzenie nazwy miasta państwa Ateny; instytucje demokratycznych Aten; różnice pomiędzy demokracja bezpośrednia (starożytną ateńską) a pośredniej (współczesną polską); legenda o biegaczu spod Maratonu; starożytny teatr jego geneza i cechy charakterystyczne; trzej główni greccy filozofowie i ich dokonania; kim był Aleksander Wielki; podboje Aleksandra Wielkiego; położenie geograficzne Italii; legenda o powstaniu Rzymu; władze republiki rzymskiej; główne przyczyny wybuchu wojny pomiędzy Kartaginą a Rzymem; reforma kalendarza przeprowadzona przez Juliusza Cezara; rozrywki starożytnych Rzymian; położenie niewolników w starożytnym Rzymie; najważniejsi rzymscy bogowie; życie i działalność Jezusa Chrystusa; przyczyny prześladowania Chrześcijan; przyczyny upadku cesarstwa rzymskiego; okoliczności w jakich doszło do upadku cesarstwa rzymskiego na zachodzie; rok 476 jako cezury między starożytnością a średniowieczem; 1
Ocenę dostateczną wymagania podstawowe, oraz: kim był: Justynian Wielki; zmiany dokonane w Bizancjum przez cesarz Justynian I Wielki; przyczyny wielkiej schizmy; kim był: Mahomet jego najważniejsze dokonania; główne zasady Islamu; panowanie Karola Wielkiego; renesans karoliński; podział imperium karolińskiego; stany średniowiecza i ich cechy charakterystyczne; przyczyny wypraw krzyżowych (krucjat); konsekwencje krucjat; zakony rycerskie i ich cele; styl romański, styl gotycki; powstanie uniwersytetów. 1. Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie je nazwać, zaznaczyć na osi czasu oraz podać cechy odróżniające jedną epokę od innych. Zaczyna rozumieć motywację ludzkich działań w przeszłości. Potrafi, na najbardziej podstawowym poziomie, wykorzystać różne rodzaje źródeł historycznych. Potrafi umiejscowić wydarzenia w przestrzeni (mapa). Zna wymagane przez program fakty historyczne i umie je powiązać w ciągu chronologicznym. Zdaje sobie sprawę z wpływu przeszłości na teraźniejszość. Ponadto, uczeń ma w zeszycie przedmiotowym zapisane treści z lekcji, wykonane ćwiczenia i prace domowe. 2. Ocenę dostateczną wymagania na ocenę dopuszczającą, przy jednoczesnym wykazaniu znajomości poniższych pojęć i treści: a) Pojęcia: hipoteza naukowa, weryfikacja, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, człowiek rozumny, epoki lodowcowe, neolit, rewolucja neolityczna, cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Międzyrzecze, system irygacyjny, epoka brązu, politeizm, miasto-państwo, pismo klinowe, kodeks, monarchia despotyczna, papirus, sarkofag, Księga Umarłych, Ammit, Stary i Nowy Testament, Ziemia Obiecana, monoteizm, niewola babilońska, naród wybrany, prorok, Jahwe, kolonia, Ciemne Wieki, panteon, heros, mit, Hades, Pola Elizejskie, olimpiada, rydwan, heloci, spartiata, falanga, hoplita, periojkowie, ostracyzm, arystokracja, tyran, strateg, areopag,, tragedia, dramat, amfiteat, Partenon, Akropol, Etruskowie, Lacjum, patrycjusze, plebejusze, konsul, senat,, trybun ludowy, weto, prowincja, armia zawodowa, imperium, pokój rzymski, kości zostały rzucone, cesarz, igrzyska, niewolnik, gladiator, chleba i igrzysk, proletariusze, Koloseum, ojciec rodziny, matka rodziny, wyzwoleniec, atrium, odeon, Via Appia, ewangelia, Dzieje Apostolskie, Mesjasz, wędrówka ludów, insygnia, barbarzyńcy, wandalizm, Kodeks Justyniana, cezaropapizm, schizma, Kościół prawosławny, Hagia Sophia, dogmat, święta wojna (dżihad), muzułmanin, meczet, era muzułmańska, kalifat, państwo teokratyczne, fatalizm, religia monoteistyczna, kopista, Elektorzy, Mariach Wschodnia, hołd lenny, inwestytura, rozejm boży, czynsz pieniężny, trójpolówka, rada miejska, patrycjat, pospólstwo, plebs, cech, gildia, reguła św. Benedykta, asceza, średniowieczny uniwersalizm, Rekonkwista, Turcy Seldżuccy, Królestwo Jerozolimskie. b) Dodatkowe treści wymagane na ocenę dostateczną: periodyzacja dziejów epoki w historii; sposób mierzenia czasu przed narodzeniem Chrystusa; życie ludzi epoki paleolitu (różnice między wędrownym a osiadłym trybem życia); skutki rewolucji neolitycznej, osadnictwo neolityczne; narzędzia i rzemiosło neolityczne; okres trwania epoki neolitu; kim był: Hammurabi; różnice między wylewami rzek w Egipcie a w Mezopotamii; Egipt darem Nilu - znaczenie 2
Ocenę dobrą ocenę dostateczną oraz: Nilu dla Egiptu; powód i czas powstania państwa egipskiego; życie codzienne w Egipcie; piramidy i ich sposób budowy; Biblia i jej znaczenie dla judaizmu, chrześcijaństwa i islamu; pożywienie i rolnictwo starożytnych Greków; towary importowane i eksportowane przez Greków; wielka kolonizacja i jej cechy charakterystyczne; kim był: promoteusz i Herakles; podział społeczeństwa (mieszkańców) Spraty; pochodzenie i znacznie zwrotów: mówić lakonicznie, wrócić na tarczy lub z tarczą ; różnice pomiędzy demokracja bezpośrednia (starożytną ateńską) a pośredniej (współczesną polską); obszar imperium perskiego; treny podbite przez imperium perskie; postacie: Miltiadesa, Leonidasa, Temistoklesa i ich dokonania; wychowanie chłopców w starożytnych Atenach; wychowanie dziewczynek w starożytnych Atenach; kim był: Romulus, Remus; kim był: Hannibal, Scypion Afrykańskie, Gajusz Mariusz; położenie geograficzne Kartaginy; sposób zorganizowania armii Rzymskiej (kto w niej służył, kto stał na jej czele?); kryzys Republiki Rzymskiej i próby jego rozwiązania; rządy Juliusza Cezara; przyczyny zamachu na Juliusza Cezara; przebieg wojny domowej po śmierci Juliusza Cezara; rządy Oktawiana Augusta; kim był: Spartakus; różnice w sposobie zamieszkania bogatych i biednych Rzymian; położenie niewolników w starożytnym Rzymie; znaczenie niewolnictwa dla państwa rzymskiego; położenie Pompejów; okoliczności i czas zniszczenia miasta Pompeje; wygląd miasta Pompeje; wygląd pompejskiego domu; kim był: Jezus Chrystus, apostoł Paweł, Neron, Konstanty Wielkieg, Teodezjusz Wielki; porozumienie z Mediolanu; kim był: Attyla, Teodozjusz Wielki, Farwiusz Honoriusz, Arkadiusz, Romulus Agustulus, Odoaker; czas i miejsce założenia Konstantynopolu; pochodzenie nazwy Konstantynopol; związki między islamem a religią żydowską i chrześcijaństwem; pozycja kobiety w kulturze muzułmańskiej; kim był: Choldwig, Karol Młot, Pepin Krótki, Karol Wielki; rządy Chlodwiga; kim był: Henryk I, Otton I, Jan XII, Otton III; kim był: Grzegorz VII, Henryk IV, św. Benedykt, Franciszka z Asyżu; reformy Kościoła Grzegorza VII; kim był: Urbana II, Ludwik IX; średniowiecze epoka przeciwieństw; średniowieczny sposób myślenia; los kobiety w średniowieczu. 1. Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi ułożyć poznane wydarzenia w ciągu przyczynowo-skutowy. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ poznanych wydarzeń na teraźniejszość. 2. Ocenę dobrą wymagania na ocenę dostateczną, przy jednoczesnym wykazaniu znajomości poniższych treści: okoliczności upadku cywilizacji Sumerów; Kodeks Hammurabiego; roślinność uprawiana w Egipcie; egipska kultura i szkoła; znaczenie i przebieg sądu Ozyrysa; początki dziejów narodu żydowskiego; dzieje Królestwa Izraela (panowanie króla Dawida i Salomona); losy królestwa Izraela po śmierci Salomona; cywilizacja powstała wokół miasta Mykeny; plemiona tworzące cywilizację mykeńską; upadku kultury mykeńskiej i jej konsekwencje; wyobrażenia Greków na temat losu człowieka po śmierci; znaczenie sformułowań: syzyfowa praca, stajnia Augiasza, męki Tantala; wyrocznia i jej funkcje w życiu Greków; miejsce i częstotliwość odbywania się igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji; sposób mierzenia czasu w starożytnej Grecji; Teodozjusz I i 3
konsekwencje jego decyzji; miejsce i data zorganizowania pierwszej nowożytnej olimpiady; ustrój polityczny Sparty; zasady konkursu wytrzymałości na ból; powody upadku świetności Sparty; konflikt między arystokracją a pozostałymi obywatelami Aten; kompetencje Zgromadzenia Ludowego; dokonania Solona (reformy Solona); postaci: Klesjstynes, Perykles i ich dokonania; przebieg wojny grecko-perskiej; przebieg bitwy pod Termopile; skutki wojny grecko-perskiej; okoliczności rozwoju Aten w V wieku p.n.e.; twórczość Fidiasz i Myrona; najwybitniejsi dramatopisarze ateńscy; najwybitniejsza tragedia grecka Antygona; wojna peloponeska i jej konsekwencje; król Macedonii Filip II i jego dokonania; miasto Aleksandria i jego wygląd; los państwa macedońskiego po śmierci Aleksandra Wielkiego; epoka hellenistyczna i jej cechy charakterystyczne; dokonania Archimedesa i Eukidesa; kim był: Eneasz, Trakwiniusz Pyszny; ludy które osiedliły się w starożytnej Italii; przyczyny, przebieg i konsekwencje I wojny punickiej; przyczyny, przebieg i konsekwencje II wojny punickiej; przyczyny, przebieg i konsekwencje III wojny punickiej; daty: 49 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 30 r. p.n.e., 14 r. n.e.; kierunek i zasięg podbojów Juliusza Cezara; sposoby pozyskiwania przez Juliusz Cezar żołnierzy i lud; dlaczego na przykładzie Pompejów możemy omówić wygląd typowego rzymskiego miasta?; posiłki starożytnych Rzymian; powody dla których budowano w Rzymie drogi (znaczenie rzymskich dróg); daty: 6 r. p.n.e., 64 r. n.e., 313 r. n.e., 380 r. n.e., 381 r. n.e.; powody zyskiwania popularności religii chrześcijańskiej; działalność apostoła św. Pawła; zmiany stosunku cesarzy rzymskich do chrześcijaństwa; daty: 395 r., 410 r., 451 r., 455 r., 476 r.; okoliczności rozpoczęcia wędrówki ludów; podział cesarstwa rzymskiego; skutki najazdów barbarzyńców na Rzym; daty: 1054 r., 1453 r.; pozycja Kościoła w cesarstwie bizantyjskim; bizantyjskie wojny; upadek cesarstwa bizantyjskiego; daty: 622 r.; terytorium Arabów, kierunki i zasięg ich podbojów; związki między islamem a religią żydowską i chrześcijaństwem; osiągnięcia i dziedzictwo świata arabskiego; daty: 496 r., 800 r., 843 r.; początki panowania dynastii Karolingów; podział administracyjny państwa Franków; Normanowie i ich wpływ na dzieje państwa Franków; daty: 936 r., 9555 r., 962 r.; plemiona, najeżdżające w IX X wieku obszary powstającego państwa niemieckiego; pozycja możnowładców w początkowym okresie kształtowania się państwa niemieckiego; niemiecka ekspansja na wschód (przyczyny i los podbitej przez Niemców ludności słowiańskiej); panowanie Ottona I (bitwa na Lechowym Polu, odnowienie cesarstwa rzymskiego, stosunki panujące pomiędzy Ottonem I a papieżem Janem XII); panowanie Ottona III (cele które chciał zrealizować Otton III); okoliczności powstania rycerstwa; cechy charakterystyczne feudalizmu; okoliczności upadku feudalizmu; okoliczności kształtowania się poszczególnych stanów średniowiecza; okoliczności rozwoju średniowiecznych miast; przyczyny i przebieg sporu o inwestyturę; konsekwencje ugoda w Wormacji; daty: 1095 r., 1291 r., 1096 1099; przebieg krucjaty ludowej; przebieg I krucjaty; przebieg IV krucjaty; schyłek feudalizmu. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując znaczną wiedzę oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie, przedstawić wybrane zagadnienia jako proces historyczny w obrębie jednej 4
uczeń, ocenę dobrą oraz: Ocenę celującą ocenę bardzo dobrą oraz: epoki (np. niewolnictwo w starożytności). Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je wykorzystać w trakcie wypowiedzi. Uczeń umie wykorzystać swą wiedzę faktograficzną, by w przemyślany sposób przedstawić wybrane zagadnienia jako proces historyczny zarówno w obrębie jednej epoki, jak i na przestrzeni kilku epok. Zaczyna rozumieć, że możliwe są przeciwstawne interpretacje wydarzeń. Umie wybrać odpowiedni tekst źródłowy dla uzasadnienia swojej wypowiedzi. Potrafi wyciągnąć właściwe wnioski z materiałów źródłowych i lektur (podręcznika). W swych wypowiedziach wykorzystuje znajomości dat i pojęć. Ocenę niedostateczną który nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą. 5