Micha³ Wolañski - student SGH Warszawa i Fachhochschule Gelsenkichen SPRZEDA BILETÓW KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ PRZEZ INTERNET Jednym z podstawowych wyzwañ marketingowych, stoj¹cych obecnie przed wiêkszoœci¹ polskich organizatorów transportu zbiorowego jest stworzenie dostêpnego i przyjaznego u ytkownikowi systemu dystrybucji biletów. Oznacza to danie klientowi mo liwoœci ³atwego nabycia pe³nej gamy ofert taryfowych, bez koniecznoœci wiêkszego wysi³ku, równie w godzinach wieczornych i nocnych, czy w dni wolne. To tak e zdolnoœæ do udzielania potencjalnemu pasa erowi wszystkich potrzebnych informacji, poprowadzenia go za rêkê nawet jeœli nie zna taryfy. Oczywiœcie wychodz¹c naprzeciw potrzebom u ytkowników nie mo na zapominaæ o utrzymywaniu niskich kosztów oraz o zabezpieczaniu siê przed wprowadzaniem do sprzeda y biletów fa³szywych. Problem budowy sieci dystrybucji mo na rozwi¹zaæ na wiele sposobów, z których w zasadzie wszystkie cechuj¹ siê specyficznymi ograniczeniami i wadami. Sprawia to, e ró ne œrodki takie jak np. wprowadzanie automatów biletowych, sprzeda y u kierowcy, czy oferowanie bezgotówkowo rozliczanych biletów na czas nieokreœlony 1) uzupe³niaj¹ siê nawzajem, odpowiadaj¹c ró nym potrzebom i oczekiwaniom ró nych grup klientów. Bardzo specyficznym kana³em dystrybucji jest internet, który w tym aspekcie popularnoœæ zyska³ dziêki tanim liniom lotniczym, us³udze nieco innej, ni transport zbiorowy w mieœcie. W tym artykule wychodz¹c od studium przypadku z Niemiec przeanalizowane zostan¹ mo liwoœci wdro enia omawianego rozwi¹zania w polskich przedsiêbiorstwach komunikacyjnych, wraz z opisem rozwi¹zañ technicznych, pozwalaj¹cych na sprawn¹ sprzeda i kontrolê. Szczególny nacisk zostanie po³o ony na próbê scharakteryzowania osób, które korzysta³yby z takiego kana³u dystrybucji i dobrania do tego stosownych ofert. 1) Pod tym pojêciem rozumie siê samoodnawialny bilet miesiêczny, za który op³ata pobierania jest bezgotówkowo np. z konta. Por. Wolañski M.: Trendy doskonalenia us³ug komunikacji miejskiej. Biuletyn komunikacji miejskiej nr. 74, s. 35 2) Studium powsta³o czêœciowo na podstawie rozmowy z p. Thomasem Steffenem z DSW, przeprowadzonej 8 lutego 2005. 6 Studium przypadku Dortmunder Stadtwerke 2) Dortmunder Stadtwerke (DSW), to spó³ka miejska zajmuj¹ca siê gospodark¹ komunaln¹ m.in. komunikacj¹ zbiorow¹ na terenie Dortmundu. Do jej zadañ nale y równie lokalna dystrybucja biletów wg. taryfy zwi¹zku komunikacyjnego VRR, obejmuj¹cego ca³e Zag³êbie Ruhry. DSW prowadzi równie sprzeda niektórych ofert o wiêkszym zasiêgu, takich jak np.: Schönes Wochenende Ticket (bilet dzienny, 5- osobowy wa ny w poci¹gach regionalnych i wybranych systemach komunikacyjnych na terenie ca³ego kraju), Schöner Tag NRW (bilet dzienny wa ny w ca³ej Nadrenii Westfalii, na kolei i w komunikacji miejskiej dla 1 lub 5 osób), Schöne Fahrt NRW (bilet na jeden przejazd w granicach landu za cenê zrycza³towan¹), bilety wg. taryfy przejœciowej, wspólnej z s¹siednim zwi¹zkiem VRL. Budowana systematycznie od wielu lat sieæ dystrybucji biletów DSW tak jak w przypadku wiêkszoœci przedsiêbiorstw komunikacyjnych w Niemczech tradycyjnie bazuje na automatach oraz sprzeda y przez kierowcê. 200 automatów DSW znajduje siê na stacjach lekkiego metra oraz wybranych innych przystankach. Po- ³owa urz¹dzeñ wyposa ona jest w ekran dotykowy i oferuje pe³n¹ gamê biletów, a tak e do³adowywanie kont telefonii komórkowej pre-paid, co zapewnia przewoÿnikowi dodatkowe przychody. Ka dy automat posiada interfejs w kilku jêzykach, sprzedaje wszystkie bilety wg. taryf VRR oraz VRR/VRL, przyjmuje monety i banknoty oraz wydaje resztê. Akceptowana jest równie p³atnoœæ GeldKarte standardow¹ elektroniczn¹ portmonetk¹ emitowan¹ przez praktycznie wszystkie banki w kraju. Z kolei prowadz¹cy tramwaje i autobusy oferuj¹ bilety jednorazowe, 4-krotnego przejazdu oraz dzienne bez dodatkowych op³at. Dziêki urz¹dzeniom do wydruku i sorterom monet, sam proces sprzeda y przebiega bardzo sprawnie, ³¹cz¹c siê ze sprawdzaniem biletów przy wchodzeniu do pojazdu. Oprócz gotówki akceptowana jest równie GeldKarte. Bilety miesiêczne w du ej czêœci rozprowadzane s¹ w formie biletu na czas nieokreœlony na postawie umowy, któr¹ mo na zawrzeæ korespondencyjnie, lub w jednym z czterech punktów obs³ugi klienta, zajmuj¹cych siê kompleksowym rozwi¹zywaniem problemów komunikacyjnych pasa erów. Znaczki do tradycyjnych biletów miesiêcznych dostêpne s¹ równie we wszystkich automatach.
Dodatkowo DSW wspó³pracuje z w³aœcicielami niewielkich sklepików na przedmieœciach. Prowadz¹ oni sprzeda najpopularniejszych biletów. Oferty VRR na terenie Dortmundu mo - na nabyæ równie za poœrednictwem niemieckiej kolei DB, w automatach i centrach obs³ugi klienta ReiseZentrum. Tak zorganizowana sieæ sprzeda y w zasadzie zapewnia³a pasa erom bardzo dobr¹ dostêpnoœæ. Niemniej jednak w celu dalszego wychodzenia naprzeciw potrzebom klientów, ju w 1998 roku zdecydowano siê na rozwijanie sprzeda y przez internet, monitoruj¹c starannie wyniki oraz profil u ytkowników. By³o to wówczas pierwsze tego typu rozwi¹zanie w komunikacji miejskiej w Niemczech. Obecnie w sprzeda y internetowej dostêpne s¹ w zasadzie wszystkie bilety oferowane przez DSW, obowi¹zuj¹ce co najmniej jeden dzieñ, niezale nie od obszaru wa noœci. Od pewnego czasu dostêpna jest równie mo liwoœæ zawarcia t¹ drog¹ umowy zakupu biletu na czas nieokreœlony. Sam proces zakupu nie jest skomplikowany. Po wyborze produktu i uregulowaniu p³atnoœci za pomoc¹ obci¹ enia konta, ta metoda jest w Niemczech prosta i popularna klient otrzymuje unikatowy kod rezerwacji. 20 sekund póÿniej, po sprawdzeniu numeru konta, wysy³ana jest wiadomoœæ e-mail, umo liwiaj¹c¹ wydruk biletu, pod warunkiem wpisania wczeœniej otrzymanego kodu. Jest to zabezpieczenie przed skutkami otrzymania wiadomoœci przez osoby trzecie. Raz zarejestrowani klienci nie musz¹ podawaæ swoich danych wiêcej razy póÿniej przy u yciu has³a i loginu (identyfikatora u ytkownika) mog¹ dokonaæ zakupu jeszcze szybciej. Bilet mo na wydrukowaæ na dowolnej drukarce. W celu zabezpieczenia przed fa³szerstwem, ka dy egzemplarz wyposa ony jest w indywidualny numer autoryzacyjny, naniesiony w postaci numerycznej oraz kod paskowy. Dodatkowo zaœ przy zakupie nale y podaæ dane osobowe, które zostan¹ naniesione na blankiet. Wszystkie bilety s¹ imienne, wa ne wy³¹cznie z dowodem osobistym lub paszportem. W razie wykrycia ewentualnego fa³szerstwa u³atwia to ustalenie personaliów sprawcy, dodatkowo zaœ zabezpiecza np. przed kilkukrotnym wydrukiem jednego biletu i jednoczesnym korzystaniem z niego przez wiêksz¹ iloœæ osób. Przy okazji zbiera siê przydatne do analiz marketingowych dane, dotycz¹ce miejsca zamieszkania, wieku, czy p³ci klientów. Dwie ostatnie informacje s¹ równie u yteczne przy szybkiej kontroli biletów, np. przy wchodzeniu do autobusu. Rysunek 1 Bilet internetowy Autor uzyska³ rysunek do publikacji z biura prasowego emitenta biletu Wygl¹d biletu (por. rys. 1) dodatkowo utrudnia przerobienie danych na wydruku jego rodzaj, termin wa noœci i dane u ytkownika s¹ na nim powtórzone kilkadziesi¹t razy, w ró ny sposób. Jednak najpowa niejszym zabezpieczeniem przed nadu yciami jest sam numer rezerwacji oraz mo liwoœæ jego autoryzacji. W przypadku DSW ka dy kontroler ma mo - liwoœæ zadzwonienia do centrum autoryzacyjnego i automatycznego uzyskania danych o wa noœci biletu i jego posiadaczu. OdpowiedŸ otrzymuje SMSem. Oczywiœcie dane wysy³ane s¹ jedynie na zg³oszonym wczeœniej, uprawnionym u ytkownikom. Zesz³oroczn¹ nowoœci¹ jest wyposa enie numerów biletów w cyfry kontrolne oraz stworzenie specjalnej aplikacji Java na telefony komórkowe, umo liwiaj¹cej niezw³oczn¹ i bezkosztow¹ kontrolê poprawnoœci numeru. Analizy marketingowe wykaza³y, e bilety w internecie kupuje bardzo specyficzna grupa klientów osoby w wieku 25-40 lat, korzystaj¹ce z komunikacji miejskiej nieregularnie oraz zaopatruj¹ce siê w bilety jedynie przez sieæ. A zatem wielu z tych klientów przed ka dym zakupem zastanawia siê, czy wybraæ w³aœnie DSW, czy inny œrodek transportu. I wielu z nich mog³oby od komunikacji miejskiej odejœæ, gdyby nie internetowa bileteria. Wbrew prognozom, wielkim sukcesem okaza³a siê tak- e sprzeda przez internet biletów na czas nieokreœlony, która pozwoli³a przyci¹gn¹æ do wirtualnego sklepu równie sta³ych u ytkowników komunikacji. W tym przypadku drukowany od rêki bilet papierowy po pewnym czasie zastêpuje przysy³ana poczt¹ karta chipowa. Chocia na tle innych kana³ów sprzeda y internet ma w DSW niewielki udzia³, to fakt, e pozwala pozyskaæ dodatkowych pasa erów i generuje niezwykle niskie koszty w 7
przeliczeniu na transakcjê przewa aj¹ w ca³oœciowej ocenie tego medium. Warto równie wspomnieæ, e z tej samej platformy do sprzeda y biletów korzystaj¹ równie 4 inne przedsiêbiorstwa z s¹siaduj¹cych miast, wspó³dzia³aj¹ce z DSW równie na innych polach np. zakupu taboru. Inni u ytkownicy to tak e ró ne jednostki miejskie (np. biuro informacji turystycznej sprzedaje w ten sposób karty turystyczne) oraz land (oferty Schöner Tag NRW i Schöne Fahrt NRW). Wkrótce aplikacja zostanie wdro ona we wszystkich przedsiêbiorstwach zrzeszonych w VRR. Partnerom pozwala to znacznie obni yæ koszty dzia³alnoœci, w porównaniu do tworzenia w³asnych aplikacji, zaœ DSW zapewnia dodatkowe przychody ze sprzeda y rozwi¹zania informatycznego. Kolejn¹ zalet¹ jest perspektywa utworzenia jednego sklepu z biletami dla ca³ego landu, a nawet Niemiec, co by³oby udogodnieniem dla osób np. podró uj¹cych po kraju i chc¹cych jeszcze przed wyjazdem zaopatrzyæ siê równie w bilet dzienny na miasto, które bêd¹ odwiedzaæ. Wielu partnerów do wspólnej sprzeda y pozyskuje siê oferuj¹c wspólnie oferty kombinowane, umo liwiaj¹ce np. udzia³ w imprezie oraz dojazd na ni¹. Ciekawym eksperymentem by³a wystawa ogrodnicza w Gronau, na któr¹ bilety przez internet w bardzo atrakcyjnej cenie (dla grup 5-osobowych, dojazd poci¹giem z dowolnego miejsca w landzie gratis) kupowa³y nawet osoby starsze. Internet na tle innych kana³ów dystrybucji biletów W studium przypadku szczegó³owo pokazano, e w porównaniu z polskimi organizatorami komunikacji, DSW posiada³o ju w momencie wprowadzania sprzeda y internetowej rozbudowan¹ sieæ dystrybucji i samo nabycie biletu dziennego w niedzielê nie by³o tam wielkim problemem. Mimo to wdro enie tego systemu sprzeda y okaza³o siê nadspodziewanym powodzeniem. Podstawow¹ zalet¹ sprzeda y biletów przez internet jest mo liwoœæ zaoferowania dowolnej iloœci biletów przez ca³¹ dobê i w ka dym miejscu, nie generuj¹c przy tym nadmiernych kosztów. Wirtualna bileteria dzia³a równie na przedmieœciach (trudno jest tam stworzyæ rentown¹ sieæ automatów) i oferuje bardziej nietypowe, czêsto wymagaj¹ce wyjaœnienia i porady, oferty taryfowe, których nie mogliby sprzedawaæ kierowcy. Na stronie internetowej mo na równie niedrogo stworzyæ interfejs w kilku jêzykach. Zatem turyœci nie musz¹ po przyjeÿdzie do nowego miasta poœwiêcaæ czasu na znalezienie automatu biletowego, czy kiosku, porozumienie siê ze sprzedawc¹, zg³êbienie niuansów lokalnej taryfy, czy wreszcie rozmienienie pieniêdzy. Od razu trzymaj¹ bilet w kieszeni i wsiadaj¹ do poci¹gu lub autobusu. Korzyœci dotycz¹ równie obcokrajowców d³u ej przebywaj¹cych w danym kraju, ale nie potrafi¹cych siê porozumieæ z kioskarzem, czy kierowc¹. 8 Internetowa platforma umo liwia równie sprzeda pe³nej gamy biletów w nietypowych miejscach, jak np. w recepcjach hotelowych, biurach obs³ugi targów, podró y, czy informacji turystycznej, bez koniecznoœci inwestowania tych podmiotów w kilkanaœcie bloczków biletów, czy te specjalne urz¹dzenia. Kolejn¹ zalet¹ jest mo liwoœæ oferowania krótkich serii biletów promocyjnych np. kombinowanych których druk poch³on¹³by du o pieniêdzy. Dziêki niskim kosztom dystrybucji mo na zachowaæ bardzo atrakcyjne ceny takich ofert tak, jak w opisanym przypadku wystawy ogrodniczej w Gronau. W ten sposób sprzeda biletów przez internet rozwija dotychczasow¹ ofertê przedsiêbiorstw, pozwalaj¹c nie tylko u³atwiæ dostêp do sieci sprzeda y sta³ym klientom (korzystaj¹cym z komunikacji mniej lub bardziej regularnie), ale równie uzyskaæ cennych nowych pasa erów. O rozwojowych tendencjach tego kana³u sprzeda y mog¹ œwiadczyæ równie opublikowane w Public Transport International wyniki badañ przeprowadzonych przez pracowników przedsiêbiorstwa komunikacyjnego SBB ze Stuttgartu, wskazuj¹ce e 30% przedsiêbiorstw komunikacji miejskiej ju korzysta z tego kana³u sprzeda y, a dalsze 22% zamierza korzystaæ w przysz³oœci. 3) Rozwi¹zania techniczne Wdro enie sprzeda y biletów przez internet wi¹ e siê z dwoma podstawowymi problemami technicznymi pobieraniem op³aty i sprawdzaniem oryginalnoœci (autoryzacj¹). P³atnoœæ w polskich warunkach mo e odbywaæ siê podobnie, jak w wiêkszoœci krajowych sklepów internetowych, wzorowane na DSW obci¹ anie konta jest niemo liwe. U nas standardowym rozwi¹zaniem s¹ systemy p³atnoœci kartami, oferowane przez wyspecjalizowane firmy. To w³aœnie im, a nie sprzedawcy podawane s¹ dane karty. Zadaniem tych instytucji jest równie zape³nienie pewnego bezpieczeñstwa transakcji. Rozwi¹zanie to pozwala na akceptacjê standardowych kart wypuk³ych oraz specjalnych kart wirtualnych przeznaczonych do transakcji internetowych. Niezwykle atrakcyjne s¹ systemy P³acê z Intelligo oraz mtransfer. Umo liwiaj¹ klientom najpopularniejszych wirtualnych banków (Intelligo PKO BP i mbank BRE Banku) dokonanie przelewu na rzecz sprzedawcy, wraz z niezw³ocznym, autoryzowanym potwierdzeniem. Ich zalet¹ jest fakt, e sama transakcja uwierzytelniania jest przeprowadzana przez bank, tak wiêc klient nie podaje nawet sprzedawcy adnych danych, które mog³yby byæ wykorzystane na jego niekorzyœæ. Nale y przewidy- 3) W badaniu udzia³ wziê³o 27 przedsiêbiorstw, w tym 9 niemieckich, 23 europejskie, 3 z Ameryki, 2 z Azji i 1 z Afryki. Za: Höflinger P, Promoli K.: Neue Medien. Eine Chance für ÖPNV. Der öffentliche Nahverkehr in der Welt, 6/2001, s. 16-19.
waæ, e tego typu us³ugi bêd¹ prze ywa³y dalszy rozwój. Pewnym rozwi¹zaniem raczej komplementarnym, ni alternatywnym jest równie zastosowanie systemu prepaid, analogicznego np. do stosowanego w Polsce systemu Biletu SMS, znanego np. z Poznania. Inn¹ mo liwoœci¹ jest jednorazowe wype³nienie przez klienta zgody na obci¹ anie jego rachunku lub karty w systemie direct debt, a nastêpnie regularne potr¹canie nale noœci. Wad¹ tych rozwi¹zañ jest koniecznoœæ kontaktu ze sprzedawc¹ i brak mo liwoœci nabycia biletu od razu po podjêciu pierwszej decyzji, co mo e zniechêcaæ. Dodatkowo pierwsza opisywana metoda wymaga wydania pieniêdzy z góry oraz regularnych wizyt w kiosku, przez co mo e byæ dla pasa era mniej atrakcyjna, ni zwyk³e kupienie kilku biletów na zapas. Wielkim atutem przedsiêbiorstw komunikacyjnych przy sprzeda y przez internet jest fakt, e klient zna firmê równie ze œwiata realnego i wie, e istnieje ona nie od dziœ oraz jest odpowiedzialna. To pozwala na du o wiêksze zaufanie, ni w relacjach ze standardowymi przedsiêbiorstwami handlu internetowego. O tyle, o ile p³atnoœci odbywaj¹ siê w przypadku biletów komunikacyjnych na takich samych zasadach, jak w ka dej innej bran y, to proces kontroli czy te raczej autoryzacji biletu stwarza wiele specyficznych problemów. Wymagane jest stworzenie warunków technicznych do sprawdzenia, czy kod podany na druku rzeczywiœcie upowa nia dan¹ osobê do przejazdu. W przeciwieñstwie do tanich linii lotniczych, czy miêdzynarodowych po³¹czeñ autobusowych w komunikacji miejskiej nie jest mo liwie stworzenie listy pasa erów i prosta weryfikacja. Dwie najprostsze metody weryfikacji oryginalnoœci biletów cyfry kontrolne i autoryzacja przez telefon komórkowy zosta³y ju opisane w studium przypadku DSW. Ich ogromn¹ zalet¹ jest brak koniecznoœci inwestowania w drogie, dedykowane urz¹dzenia techniczne, zaœ przy umiarkowanej skali sprzeda y nieco d³u szy czas sprawdzania nie usprawiedliwia wiêkszych wydatków. Bardziej zaawansowanym rozwi¹zaniem jest czytnik kontrolerski wyposa ony w mo liwoœæ autoryzacji biletów. Numer biletu mo e byæ do niego wprowadzany przez kontrolera za pomoc¹ klawiatury lub poprzez czytnik kodów paskowych oraz weryfikowany metod¹ sprawdzenia cyfry kontrolnej albo zapytania on-line do bazy danych. Oczywiœcie im kontrola wygodniejsza, dok³adniejsza i szybsza tym urz¹dzenie dro sze. Warto dodaæ, e te same rozwi¹zania techniczne, które umo liwiaj¹ sprawdzenie on-line wa noœci biletów internetowych i SMS, mog¹ byæ równie wykorzystywane do weryfikacji biletów na czas nieokreœlony, chocia tak e tutaj wystarcza prostsze sprawdzanie off-line, o ile tylko baza danych ka dego czytnika bêdzie czêsto i regularnie aktualizowana. Takie rozwi¹zanie w Zag³êbiu Ruhry przewa a. Sprzeda przez internet jest du o bardziej skomplikowana, jeœli w mieœcie tak jak np. w Warszawie istnieje system oparty na biletach innych ni papierowe, zaœ w niektórych przypadkach kontrola musi siê odbywaæ automatycznie, wykorzystuj¹c np. bramki stoj¹ce przy wejœciu na perony metra. Najprostszym rozwi¹zaniem takiego problemu jest ustawienie na ka dej g³owicy stacji pracownika, maj¹cego mo liwoœæ kontroli wzrokowej uprawnieñ i wpuszczania do strefy ograniczonego dostêpu. Zalet¹ tego systemu jest przede wszystkim jednoczesne ca³kowite uszczelnienie systemu, gdy osoba ta bêdzie kontrolowa³a jednoczeœnie dostêp na perony osób posiadaj¹cych uprawnienia do przejazdów bezp³atnych. Wad¹ s¹ oczywiœcie koszty personalne. Mo na równie wyposa yæ wybrane bramki przynajmniej po jednej na g³owicy w dodatkowe czytniki kodów paskowych, które automatycznie mog¹ wpuszczaæ posiadaczy biletu internetowego. Systemy dostêpu oparte na kodach paskowych nie s¹ w Polsce nowoœci¹ stosowane s¹ m.in. w oœrodkach narciarskich na Skrzycznem i Szrenicy. To rozwi¹zanie cechuje siê zwykle najlepszym stosunkiem kosztów do efektów. Trzecim wariantem jest koniecznoœæ posiadania przez pasa era karty identyfikacyjnej w formie przewidzianej dla standardowego biletu (np. karta zbli eniowa lub kartonik z paskiem magnetycznym). W momencie zakupu przez internet pasa er podaje numer noœnika i od tego momentu uprawnia on do korzystania z komunikacji na zasadach wybranej oferty. Oczywiœcie przynajmniej przy pierwszym skasowaniu po nowej transakcji wymaga to autoryzacji on-line, co wi¹ e siê albo z du ymi kosztami, albo z uzupe³nianiem karty o bilet papierowy, na wypadek, gdyby klient rozpoczyna³ podró œrodkiem transportu wyposa onym w zwyk³y kasownik dzia³aj¹cy off-line. Dodatkow¹ wad¹ jest koniecznoœæ wydania klientowi karty. Profil polskich internautów Przy podejmowaniu decyzji o uruchamianiu sprzeda- y biletów przez internet oraz kszta³cie tej us³ugi warto bardzo dok³adnie przeanalizowaæ internetowe nawyki mieszkañców danego miasta. W ogólnoœci mo na stwierdziæ, e obecnie w Polsce z internetu korzysta ok. 6 milionów osób, z czego 63% minimum kilka razy w tygodniu. 4) Badania Akademii Ekonomicznej w Krakowie z 2000 roku 5) wykaza³y, e 18,7% internautów mieszka w miastach 4) Meller M.: Raport mniejszoœci. Internet standard, http://www.internetstandard.pl/artykuly/35754.html 5) Kuziak M.: II Ogólnopolskie badanie polskich u ytkowników sieci Internet, Katedra Marketingu Akademii Ekomomicznej w Krakowie, http://badania.ae.krakow.pl/wyniki2000/wyniki.html 9
od 500 000 do 1 000 000, zaœ 25,6% powy ej miliona mieszkañców. Wyliczono równie, e 56% internautów mieœci siê w przedziale wieku 21-30 lat, zaœ 72% w 16-30 lat. 15% to uczniowie, a 36,5% - studenci. Taka struktura jest z punktu widzenia przedsiêbiorstw komunikacji miejskiej zw³aszcza w wiêkszych miastach bardzo korzystna, gdy gwarantuje dostêp do potencjalnych klientów, bêd¹cych do tego osobami m³odymi, czyli w du ej czêœci korzystaj¹cymi jeszcze z komunikacji miejskiej. Pozyskanie ich, jako klientów, na d³u ej da du e korzyœci zarówno pod wzglêdem polityki transportowej, jak i wp³ywów ze sprzeda y biletów w szczególnoœci wg. taryfy normalnej. Krakowskie badania wykaza³y równie, e 34% internautów wiêcej ni jednokrotnie wykonywa³o zakupy przez internet, dalsze 12,5% jednokrotnie, zaœ 31,5% chocia jeszcze nigdy nic t¹ drog¹ nie naby³o, to wyra a zainteresowanie na przysz³oœæ. Oznacza to zatem, e internet jest nie tylko Ÿród³em informacji, czy rozrywki, ale równie miejscem zakupów i wiele osób jest ju do tego przyzwyczajonych. Oczywiœcie obserwuj¹c kraje wysokorozwiniête i trendy wieloletnie w Polsce mo na byæ praktycznie pewnym, e zarówno iloœæ osób kupuj¹cych przez sieæ, jak i korzystaj¹cych z niej bêdzie wci¹ lawinowo ros³a. Potencjalne mo liwoœci zastosowania rozwi¹zania w Polsce DSW wprowadzi³o sprzeda biletów przez internet w momencie, kiedy dysponowa³o ju bardzo bogat¹ sieci¹ dystrybucji biletów. W Polsce w wielu miastach jest samo kupienie najzwyklejszego biletu jednorazowego wieczorem ju stanowi problem. To oczywiœcie zwiêksza szansê powodzenia wdro enia nowego systemu, czyni je jeszcze bardziej zasadnym. Bior¹c pod uwagê charakterystykê posiadaczy dostêpu do internetu nale y nie zapominaæ, eby w ofercie oprócz biletów okresowych których zakup bezgotówkowy jest w Polsce wci¹ bardzo trudny zaoferowaæ równie pe³n¹ gamê biletów krótkookresowych, np. 1-, 3- i 7-dniowych, nawet jeœli nie ma ich w normalnej sprzeda y. Mog¹ byæ one œwietnym rozwi¹zaniem dla internautów, którzy wprawdzie dysponuj¹ samochodem, ale jako osoby otwarte na nowoœci, chc¹ spróbowaæ czegoœ innego, bo w³aœnie maj¹ doœæ korków, czy t³oków na parkingu. Albo akurat nadszed³ 1 listopada i wybieraj¹ siê na cmentarz. Wtedy sklep internetowy pomo e przezwyciê- yæ brak znajomoœci taryfy oraz sieci dystrybucji, a tak e pozwoli skorzystaæ rzeczywiœcie z ca³oœci oferty, a nie tylko tych propozycji, które akurat s¹ dostêpne w pobliskim kiosku. Kolejne zastosowanie biletu internetowego, to ró ne nietypowe bilety (np. kombinowane), których w Polskich 10 warunkach po prostu nie da siê wprowadziæ do szerszej sieci dystrybucji. A zintegrowana op³ata za wstêp na targi, czy mecz i dojazd do nich jest wielk¹ zalet¹ dla organizatora, gdy mniejsza iloœæ samochodów udra nia dojazd i pozwala w d³ugim okresie zmniejszyæ koszty budowy rzadko wykorzystywanych parkingów. To znowu jest rozwi¹zanie skierowane do osób nie posiadaj¹cych biletów miesiêcznych, rzadko korzystaj¹cych z komunikacji, ale czêœciej z internetu. Jak ju uzasadniono we wczeœniejszej czêœci szczególne znaczenie maj¹ równie oferty skierowane do turystów krajowych i zagranicznych. Pod tym wzglêdem bardzo cenne by³oby wzorem niemieckim wspó³dzia³anie przedsiêbiorstw wdra aj¹cych bilety internetowe w Polsce, którego celem by³oby stworzenie jednego miejsca, gdzie klient bêdzie móg³ kupiæ wszystkie oferowane w kraju bilety internetowe komunikacji miejskiej. Podsumowanie Z pewnoœci¹ ciê ko sobie wyobraziæ, eby internet osi¹gn¹³ du y udzia³ w ca³oœci sprzeda y biletów w Polsce, czy nawet Niemczech. To jest i na razie bêdzie rozwi¹zanie niszowe. Ale nisza, któr¹ w ten sposób siê zajmuje jest dla przedsiêbiorstw komunikacyjnych i organów prowadz¹cych politykê transportow¹ bardzo cenna. W ten sposób docieramy bowiem do osób, które rzeczywiœcie maj¹ wybór miêdzy samochodem, a komunikacj¹. Mog¹ podejmowaæ codziennie decyzjê o wyborze œrodka transportu, mog¹ na razie korzystaæ z komunikacji, ale jak nie bêd¹ zadowoleni, to kiedyœ przestan¹ (studenci). A ci internauci którzy ju je d ¹ samochodami, s¹ ludÿmi otwartymi na innowacje, mog¹ kiedyœ zechcieæ skorzystaæ z tramwaju. Ka da z takich osób mo e byæ jêzyczkiem u wagi, tak e jeœli chodzi o realizacjê celów finansowych. Szczególn¹ cech¹ tej niszy jest równie du a dynamika wzrostu, coraz wiêcej ludzi ma dostêp do internetu i wykorzystuje go równie jako miejsce zakupów. Dodatkowo w polskich warunkach osi¹ga siê dogêszczenie sieci dystrybucji, które jest potrzebne od zaraz, a na które nie ma œrodków. Internet bardzo tanio pozwoli wyeliminowaæ tê wadê. Niestety tylko w oczach niektórych klientów, ale w du ej czêœci w³aœnie tych maj¹cych mo liwoœæ wyboru. Nale y równie pamiêtaæ o... œwietnym wydÿwiêku spo- ³ecznym i medialnym sprzeda y internetowej, pozwalaj¹cym budowaæ wizerunek nowoczesnej, innowacyjnej i przyjaznej pasa erowi komunikacji miejskiej. To nie jest bez znaczenia.