ZIEMNIAK WOBEC PRAWA

Ziemniak Polski 2009 nr 1 1 Nasiennictwo i odmianoznawstwo ZIEMNIAK WOBEC PRAWA inż. Adam Wąsik, mgr inż. Wiesława Kowalczyk, mgr Marcin Gajewski Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa ul. Młynarska 42, 01-171 Warszawa P rzystąpienie do Unii Europejskiej zobowiązało Polskę do przyjęcia prawa unijnego, a także zapisów Traktatu Akcesyjnego w zakresie systemu kontroli zdrowotności roślin. Unijny system kontroli zdrowotności polega na stosowaniu przez wszystkie państwa wchodzące w skład Wspólnoty jednolitych standardów dotyczących zdrowotności roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, a zatem również ziemniaka, i ma na celu umożliwienie swobodnego obrotu na rynku wspólnotowym. Podstawą tego systemu jest obowiązkowa rejestracja producentów, dystrybutorów i importerów określonych gatunków roślin lub części tych roślin oraz wymóg sprawowania urzędowej kontroli zdrowotności u zarejestrowanych podmiotów, a następnie zaopatrywania w paszporty roślin lub odpowiedniego oznakowania określonych towarów roślinnych, wprowadzanych do obrotu przez te podmioty. Rejestracja przedsiębiorców Produkcja i obrót sadzeniakami, a także bulwami ziemniaka innymi niż sadzeniaki, z powodu dużego zagrożenia fitosanitarnego ze strony organizmów charakteryzujących się szczególną szkodliwością, tzw. organizmów kwarantannowych, podlega w Unii Europejskiej specjalnym regulacjom. Ponadto te dla Polski dodatkowe regulacje w tym zakresie zostały zawarte w Traktacie Akcesyjnym. Przede wszystkim producenci, dystrybutorzy i importerzy ziemniaków podlegają obowiązkowi urzędowej rejestracji. Na mocy art. 12 ust 1. pkt 3 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849), rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych, załącznik nr 6 (Dz. U. Nr 46, poz. 272) i art. 54, 54a i 54b oraz ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (Dz. U. z 2007 r. Nr 41, poz. 271, z późn. zm.) procedurą urzędowej rejestracji są objęci: wszyscy producenci materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka; wszyscy producenci ziemniaków innych niż sadzeniaki, tj. ziemniaków jadalnych oraz przeznaczonych do przerobu przemysłowego lub na paszę; podmioty zajmujące się magazynowaniem, sortowaniem, pakowaniem ziemniaków lub obrotem nimi; podmioty zajmujące się importem ziemniaków z krajów trzecich, tzn. z takich, które nie są członkami Unii Europejskiej. Zgodnie z załącznikiem nr 7 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych z obowiązku wpisu do rejestru przedsiębiorców są zwolnione: podmioty prowadzące wyłącznie sprzedaż detaliczną ziemniaków innych niż sadzeniaki, które są przeznaczone na potrzeby własne odbiorców, głównie do konsumpcji; podmioty produkujące niewielkie ilości ziemniaków innych niż sadzeniaki, przeznaczonych w całości do użycia na ich własne, niezarobkowe potrzeby, tzn. ziemniaki te nie będą wprowadzane do obrotu. Oficjalny rejestr przedsiębiorców jest prowadzony przez wojewódzkich inspektorów ochrony roślin i nasiennictwa. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 54 i 54a ustawy

2 Ziemniak Polski 2009 nr 1 o nasiennictwie podmiot składający wniosek o wpis do rejestru jest obowiązany równocześnie złożyć potwierdzone własnoręcznym podpisem oświadczenie następującej treści: Oświadczam, że: 1) dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru podmiotów prowadzących obrót materiałem siewnym są kompletne i zgodne z prawdą; 2) znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności w zakresie obrotu materiałem siewnym, określone w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie. Produkcja i obrót materiałem siewnym (sadzeniakami) ziemniaka Zdrowotność sadzeniaków ziemniaka. Podstawowym elementem unijnego systemu kontroli zdrowotności jest zapewnienie, że rośliny, w tym również bulwy ziemniaka, wprowadzane do obrotu są wolne od organizmów kwarantannowych oraz spełniają określone wymagania specjalne. Wykaz organizmów kwarantannowych zawarty jest w załącznikach nr 1 i nr 2 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych. Dla ziemniaka istotnymi organizmami kwarantannowymi na rynku wspólnotowym są: bakterioza pierścieniowa ziemniaka (sprawcą jest bakteria Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus), rak ziemniaka (sprawcą jest grzyb Synchytrium endobioticum), mątwik agresywny (Globodera pallida), mątwik ziemniaczany (Globodera rostochiensis), guzak amerykański (Meloidogyne chitwoodi) wszystkie populacje, guzak holenderski (Meloidogyne fallax), śluzak (Ralstonia solanacearum), niszczyk ziemniaczak (Ditylenchus destructor), stołbur ziemniaka (sprawcą jest Potato stolbur mycoplasm), brązowa plamistość pomidora (sprawcą jest Tomato spotted wilt virus). Specjalne wymagania zdrowotnościowe w stosunku do sadzeniaków ziemniaka, zostały natomiast określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych i są następujące: bulwy ziemniaka muszą pochodzić z obszaru wolnego od bakteriozy pierścieniowej ziemniaka (C. michiganensis ssp. sepedonicus) albo spełniać wymagania dotyczące zwalczania tej choroby; spełnione zostały wymagania w zakresie zwalczania raka ziemniaka (S. endobioticum), z zastrzeżeniem wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 10 ustawy o ochronie roślin w zakresie zwalczania raka ziemniaka; bulwy ziemniaka muszą pochodzić z pola wolnego od mątwika ziemniaczanego (G. rostochiensis) i mątwika agresywnego (G. pallida); bulwy ziemniaka muszą pochodzić z obszarów, na których występowanie śluzaka (R. solanacearum) nie zostało stwierdzone albo, w odniesieniu do obszarów, gdzie organizm ten występuje, bulwy pochodzą z miejsca produkcji określonego jako wolne od śluzaka lub które po zastosowaniu środków zwalczających uznano za wolne od śluzaka; bulwy ziemniaka muszą pochodzić z obszarów, na których nie występuje guzak amerykański (M. chitwoodi) i guzak holenderski (M. fallax), a w odniesieniu do terenów, gdzie występują ww. gatunki guzaków: bulwy pochodzą z miejsca produkcji określonego jako wolne od guzaków na podstawie corocznych odpowiednich lustracji upraw i bulw albo pobrane losowo po zbiorach próby bulw zostały odpowiednio przebadane i nie zostały stwierdzone objawy guzaków; bulwy ziemniaka muszą pochodzić z odmiany urzędowo zarejestrowanej w jednym lub więcej krajów członkowskich UE (stosownie do Dyrektywy Rady 2002/53/WE w sprawie wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych) lub w wypadku odmian niezarejestrowanych spełniają warunki odpowiednio określone w ww. rozporządzeniu w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych z zastrzeżeniem przepisów wydanych na podstawie art. 10 ustawy o ochronie roślin w zakresie zwalczania raka ziemniaka;

Ziemniak Polski 2009 nr 1 3 bulwy ziemniaka muszą pochodzić z obszarów wolnych od stołburu (Potato stolbur mycoplasma) lub nie zaobserwowano na roślinach żadnych objawów choroby w miejscu produkcji od początku ostatniego, zakończonego cyklu wegetacyjnego. Poza wymaganiami wskazanymi powyżej muszą również zostać spełnione wymagania zawarte w szczegółowych rozporządzeniach dotyczących zwalczania niektórych organizmów kwarantannowych. Zostały one określone w: rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 6 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Dz. U. nr 70, poz. 472), rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 5 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania się grzyba Synchytrium endobioticum (Dz. U. nr 183, poz. 1891, ze zm.), rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 26 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się mątwika ziemniaczanego i mątwika agresywnego (Dz. U. nr 32, poz. 282), rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 2 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania się bakterii Ralstonia solanacearum (Dz. U. nr 65, poz. 436). Wytwarzanie i ocena materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka. Podstawowym aktem prawnym regulującym sprawy z zakresu wytwarzania materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka i obrotu nim jest ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (Dz. U. z 2007 r. Nr 41 poz. 271, z późn. zm.) oraz rozporządzenia wykonawcze wydane na podstawie tej ustawy. W oparciu o krajowe przepisy oraz Dyrektywę Rady 2002/53/WE z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych oraz Dyrektywę Rady 2002/56/WE z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie obrotu sadzeniakami ziemniaka do kwalifikacji oraz do obrotu na rynku wspólnotowym mogą być dopuszczone tylko odmiany znajdujące się w krajowym rejestrze lub Wspólnotowym Katalogu Roślin Rolniczych (CCA). Ponadto zgodnie z Decyzją Komisji 2004/842/WE z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie przepisów wykonawczych, na mocy których państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą zezwolić na wprowadzenie do obrotu materiału siewnego należącego do odmiany, dla której złożono wniosek o włączenie do krajowego katalogu odmian gatunków roślin rolniczych lub katalogu odmian gatunków warzyw, powstała możliwość wytwarzania i wprowadzania do obrotu sadzeniaków odmian zgłoszonych do krajowego rejestru i przyjętych do badań. Decyzji w sprawie zezwolenia na wytworzenie i wprowadzenie do obrotu materiału siewnego odmian znajdujących się w badaniach rejestrowych wydaje dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w oparciu o art. 57a ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie. Sadzeniaki wytworzone na podstawie decyzji dyrektora COBORU podlegają urzędowej ocenie i muszą spełniać wymagania określone dla kategorii kwalifikowane, mogą być wprowadzone do obrotu w ilości określonej w tej decyzji. Ten materiał siewny może być stosowany wyłącznie do celów innych niż produkcja materiału siewnego, może znajdować się w obrocie z urzędową etykietą koloru pomarańczowego z informacją: odmiana w badaniach rejestrowych oraz materiał siewny przeznaczony do testów i doświadczeń. Zarówno aktualny rejestr krajowy, jak i wspólnotowy katalog, a także wykaz wydanych przez dyrektora COBORU decyzji zezwalających na wytworzenie określonej ilości materiału siewnego i wprowadzenie go do obrotu, przeznaczonego do testów lub doświadczeń, dostępne są na stronie internetowej COBORU www.coboru.pl. Wszelkie informacje na temat warunków wytwarzania oraz wprowadzania materiału siewnego odmian znajdujących się w badaniach rejestrowych są dostępne na stronie internetowej COBORU lub bezpośrednio w siedzibie Ośrodka.

4 Ziemniak Polski 2009 nr 1 Szczegółowa charakterystyka, zawierająca opis poszczególnych kategorii i stopni kwalifikacji, a także ich kolejność znajduje się w załączniku nr 1 tabela 2 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz 189 z późn. zm.) i w skrócie przedstawia się następująco: Kategoria Stopień kwalifikacji nazwa symbol klasa PB/M przedbazowy PB/III Elitarne PB/II bazowy B B/I B/II Kwalifikowane C C/A C/B W wytwarzaniu materiału siewnego ziemniaka obowiązuje wyłącznie ocena urzędowa (art. 41 ust. 1-7 oraz 42 ust. 3 ustawy o nasiennictwie), co oznacza, że podmioty zajmujące się wytwarzaniem czy obrotem nie mają możliwości otrzymania akredytacji do przeprowadzania poszczególnych ocen: polowej, weryfikacyjnej i cech zewnętrznych. Materiał siewny ziemniaka może być wytwarzany według krajowego systemu kwalifikacji bądź zgodnie z wymaganiami systemu Europejskiego Komitetu Gospodarczego Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG/ONZ). Wybór systemu kwalifikacji deklaruje wnioskodawca (art. 37 ustawy o nasiennictwie). Na proces kwalifikacji materiału siewnego ziemniaka składają się poszczególne etapy: ocena polowa, laboratoryjna ocena zdrowotności (ocena weryfikacyjna) oraz ocena cech zewnętrznych. Po zakończeniu każdej oceny wydaje się świadectwo, jeżeli w danej ocenie materiał siewny spełnia wymagania, albo informację o dyskwalifikacji materiału siewnego, jeśli materiał siewny nie spełnia wymagań określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz. 189, z późn. zm.). Wzory wyżej wy-mienionych świadectw lub informacji określa rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 26 marca 2007 r. w sprawie wzorów świadectw i informacji dotyczących oceny materiału siewnego (Dz. U. Nr 69, poz. 461). Ocena polowa. Kwalifikacji materiału siewnego dokonuje się na podstawie złożonego do wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego dla miejsca położenia plantacji, w terminie do dnia 20 maja, wniosku o dokonanie oceny polowej materiału siewnego ziemniaka. Termin składania wniosków określa rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie terminów składania wniosków o dokonanie oceny polowej materiału siewnego poszczególnych grup roślin lub gatunków (Dz. U z 2007 r. Nr 69, poz. 461). Zgodnie z art. 37 ust. 2 ustawy o nasiennictwie wniosek o dokonanie oceny może złożyć tylko hodowca lub upoważniona przez niego osoba, która będzie prowadzić obrót materiałem siewnym. W wypadku oceny plantacji obsadzonej materiałem hodowcy wniosek może być złożony tylko przez hodowcę odmiany. W celu profesjonalizacji i wyeliminowania chałupnictwa w wytwarzaniu materiału siewnego art. 32 ust. 3 ustawy o nasiennictwie określa minimalną wielkość plantacji nasiennych. Dla ziemniaka minimalna wielkość plantacji nasiennej, na której wytwarzany jest materiał siewny kategorii kwalifikowany (zarówno dla klasy C/A jak i C/B), wynosi nie mniej niż 1 ha. Miejsce produkcji oraz wytworzony materiał siewny ziemniaka powinny spełniać wszystkie wymagania fitosanitarne przedstawione w części zawierającej wymagania dotyczące zdrowotności ziemniaka. Zgodnie z wymaganiami określonym w rozporządzeniu MRiRW dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego (Dz. U. Nr 29, poz. 189 z późn. zm.), a w szczególności w załączniku nr 3, plantacja nasienna musi spełniać określone warunki w zakresie czystości i tożsamości odmianowej, agrotechniki, a także porażenia przez choroby jakościowe zarówno bakteryjne, jak i wirusowe i w tym celu są dokonywane wszystkie kolej-

Ziemniak Polski 2009 nr 1 5 ne oceny, tj. polowa, laboratoryjna i cech zewnętrznych. Laboratoryjna ocena zdrowotności. Jeśli plantacja nasienna została zakwalifikowana po ocenie polowej (uznana za spełniającą wymagania), można przystąpić do weryfikacji wyników oceny polowej w zakresie stopnia porażenia ziemniaków chorobami wirusowymi poprzez ocenę laboratoryjną. Badania są przeprowadzane na pobranych próbach. Standardowo próby są pobierane z plantacji przed wykopaniem bulw i wysyłane do laboratoriów oceny ziemniaka, które działają w ramach struktur wojewódzkich inspektoratów. Laboratoryjna ocena zdrowotności jest przeprowadzana na tzw. próbie oczkowej poprzez bonitację (ocenę wizualną) uzyskanych roślin oraz za pomocą testu ELISA. Jest to metoda, która wykorzystuje selektywną adsorpcję cząstek wirusa przez gammaglobulinę i umożliwia ocenę ilości wirusa metodą fotometryczną za pośrednictwem reakcji katalizowanej przez enzym sprzężony z przeciwciałem. Test ELISA jest wykorzystywany do diagnostyki wirusów, które mają istotny wpływ na plony ziemniaka, w szczególności: wirusa liściozwoju ziemniaka (PLRV), wirusa Y (PVY), wirusa M (PVM) oraz rzadziej wirusa S (PVS) i wirusa X (PVX). Szczegółowy opis metody laboratoryjnej oceny zdrowotności sadzeniaków ziemniaka zawiera załącznik nr 4 do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie metod pobierania prób materiału siewnego i okresu ich przechowywania oraz metod dokonywania oceny materiału siewnego (Dz. U. z 2007 r. Nr 55, poz. 363). Ocena cech zewnętrznych. Po uzyskaniu świadectwa laboratoryjnej oceny zdrowotności materiału siewnego ziemniaka w celu wprowadzenia do obrotu niezbędna jest ocena cech zewnętrznych partii sadzeniaków. Dopuszcza się wielkość partii stanowiącą zbiór sadzeniaków netto z jednej plantacji, jednak nie może ona przekroczyć 52,5 tony. Przygotowana do oceny partia powinna być jednolita pod względem cech jakościowych. Bulwy powinny być suche, czyste, dojrzałe, nienadmarznięte, bez śladów zaparzeń i porośnięcia. Kształt i zabarwienie miąższu powinny być typowe dla ocenianej odmiany. Sadzeniaki w przygotowanej do oceny partii powinny być posortowane zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu MRiRW. Minimalna wielkość to bulwy, które nie przechodzą przez kwadratowe oczko sortownika o boku 25 mm. Bulwy o wielkości powyżej 35 mm dzieli się na frakcje o wymiarach stanowiących krotność 5 mm. W jednej partii różnica pomiędzy najmniejszą i największą średnicą bulw nie może przekraczać 20 mm. Podczas oceny cech zewnętrznych w zależności od wybranego przez wnioskodawcę systemu kwalifikacji (krajowy lub EKG/ONZ) urzędowy kwalifikator określa limitowane cechy, m.in.: udział zanieczyszczeń, bulwy o nieodpowiednim kalibrażu, bulwy z objawami parcha zwykłego, parcha prószystego, z objawami suchej lub mokrej zgnilizny. Jeśli wymagania są spełnione, dla partii wystawiane jest świadectwo oceny cech zewnętrznych materiału siewnego ziemniaka i sadzeniaki mogą stać się przedmiotem obrotu, pod warunkiem odpowiedniego ich opakowania, oznakowania i zabezpieczenia zgodnie z art. 58 i 59 ustawy o nasiennictwie oraz rozporządzeniem MRiRW z dnia 24 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu oraz zakresu etykietowania i plombowania materiału siewnego, rodzajów opakowań materiału siewnego oraz sposobów ich zabezpieczania (Dz.U. Nr 163, poz. 1158). Szczegółowy opis metody oceny cech zewnętrznych sadzeniaków jest zawarty w rozporządzeniu w sprawie metod pobierania prób materiału siewnego i okresu ich przechowywania oraz metod dokonywania oceny materiału siewnego. Partia sadzeniaków zakwalifikowana po ocenie cech zewnętrznych oznaczana jest unikalnym numerem, którego zasady tworzenia określa rozporządzenie MRiRW z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie sposobu oznaczania partii materiału siewnego (Dz.U. Nr 209, poz. 1546). Każdą z wymienionych ocen, a także pobieranie prób do oceny weryfikacyjnej wykonują urzędowi kwalifikatorzy i próbobiorcy, zgodnie z metodykami określonymi w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie metod pobierania prób materiału siewnego i okresu ich przechowywania oraz metod dokonywa-

6 Ziemniak Polski 2009 nr 1 nia oceny materiału siewnego (Dz. U. Nr 55, poz. 363). Oznakowanie materiału siewnego (sadzeniaków) ziemniaka. Sadzeniaki będące w obrocie w obrębie Unii Europejskiej powinny być zapakowane w nowe worki albo w czyste i odkażone skrzyniopalety lub kontenery, odpowiednio zabezpieczone i zaopatrzone, zgodnie z art. 58 i 59 ustawy o nasiennictwie, w urzędowe etykiety, które w wypadku sadzeniaków ziemniaka są również paszportem roślin. Paszporty roślin mają formę etykiet i są wydawane odpłatnie przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Zaopatrzenie sadzeniaków ziemniaka w paszport roślin jest potwierdzeniem, że są one wolne od wskazanych w przepisach organizmów kwarantannowych i spełniają określone wymagania specjalne. Dokument ten zawiera informacje wymagane zarówno dla paszportu roślin, wynikające z art. 16 ust. 6. ww. ustawy o ochronie roślin, jak i informacje wymagane na etykietach urzędowych, określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia MRiRW z dnia 24 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu oraz zakresu etykietowania i plombowania materiału siewnego, rodzajów opakowań materiału siewnego oraz sposobów ich zabezpieczania (Dz.U. Nr 163, poz. 1158). Kolor paszportu jest uzależniony od stopnia kwalifikacji sadzeniaków, odpowiednio: biały z fioletowym ukośnym paskiem dla materiału przedbazowego, biały dla materiału bazowego i niebieski dla materiału kwalifikowanego (zgodnie z załącznikiem nr 1 do ww. rozporządzenia). Produkcja i obrót pozostałymi ziemniakami Zdrowotność bulw ziemniaka innych niż sadzeniaki. Wprowadzane do obrotu ziemniaki inne niż sadzeniaki muszą być tak samo wolne od organizmów kwarantannowych (patrz rozdział dotyczący zdrowotności sadzeniaków ziemniaka) oraz muszą spełniać określone wymagania specjalne. Wymagania specjalne dla tych ziemniaków zostały określone w załączniku na 4 do ww. rozporządzenia w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych i przedstawiają się następująco: ziemniaki muszą być uprawiane przez zarejestrowanego producenta; w wypadku wprowadzania bulw do obrotu numer rejestracyjny producenta powinien zostać umieszczony na opakowaniu z ziemniakami lub jeśli bulwy są przewożone luzem na środku transportu; zostały spełnione wymagania w zakresie zwalczania raka ziemniaka (S. endobioticum); zostały spełnione wymagania w zakresie zwalczania bakterii C. michiganensis ssp. sepedonicus; zostały spełnione wymagania w zakresie oznakowania ziemniaków innych niż sadzeniaki. Oznakowanie bulw innych niż sadzeniaki. Sposób oznakowania ziemniaków innych niż sadzeniaki został określony w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów oznakowania bulw ziemniaka innych niż sadzeniaki (Dz. U. Nr 83, poz. 776). Dodatkowo, zgodnie z postanowieniami Traktatu Akcesyjnego, sposób oznakowania ziemniaków towarowych pochodzących z Polski powinien pozwalać na ustalenie pochodzenia wszystkich przesyłek ziemniaków co najmniej do poziomu powiatu. Ziemniaki inne niż sadzeniaki, wyprodukowane na terytorium Polski i będące w obrocie na terytorium Polski lub kierowane do innych państw członkowskich Unii Europejskiej, muszą być zaopatrzone w oznakowanie (etykietę) zawierające: numer wpisu do rejestru przedsiębiorców podmiotu, który je uprawiał, oraz podmiotów, które je następnie magazynowały, sortowały lub pakowały na terytorium Polski; numer statystyczny powiatu, na terenie którego ziemniaki były uprawiane. Jeśli dokumentacja prowadzona przez podmiot, który prowadzi obrót ziemniakami innymi niż sadzeniaki, umożliwia identyfikację podmiotu, który je uprawiał, oraz podmiotów, które je następnie magazynowały, sortowały lub pakowały na terytorium Polski, oznakowanie ziemniaków innych niż sadzeniaki może zawierać tylko: numer wpisu do rejestru przedsiębiorców podmiotu wprowadzającego je do obrotu na terytorium Polski oraz

Ziemniak Polski 2009 nr 1 7 numer statystyczny powiatu, na terenie którego były uprawiane albo kod lub nazwę państwa ich pochodzenia, jeśli nie zostały wyprodukowane na terytorium Polski. Oznakowanie może mieć dowolną formę, np. prostej naklejki lub etykietki. Umieszczane jest na każdym opakowaniu jednostkowym (worek, skrzynka, skrzyniopaleta). Jeśli ziemniaki są wprowadzane do obrotu luzem, odpowiednie oznakowanie powinno znajdować się na przewożących je środkach transportu lub na towarzyszącym im dokumencie handlowym, jeśli informacje zawarte w tym dokumencie handlowym umożliwiają identyfikację środka transportu. Specjalne wymagania odnośnie do raka ziemniaka (choroby powodowanej przez grzyb S. endobioticum) Zgodnie z zapisami Traktatu Akcesyjnego, przeniesionymi do 15 rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 5 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się grzyba Synchytrium endobioticum (Dz. U. Nr 183, poz. 1891, ze zm.), do sadzenia na terytorium naszego kraju, a także do sprzedaży z przeznaczeniem do sadzenia na terytorium Polski dopuszcza się przez okres 10 lat od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej wyłącznie ziemniaki odmian wpisanych do krajowego rejestru odmian lub wspólnotowego katalogu odmian, o pełnej odporności polowej i laboratoryjnej: co najmniej na patotyp 1 (D1) grzyba S. endobioticum; w powiatach, których stwierdzono występowanie patotypów grzyba S. endobioticum innych niż 1 (D1) odmian odpornych także na te patotypy, jeżeli odporność tych odmian albo materiałów hodowlanych ziemniaka została określona przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. Informacja o odporności odmian jest zamieszczana w Krajowym Rejestrze Odmian przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej (www. coboru.pl) albo w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw rolnictwa dla odmian wpisanych do wspólnotowego katalogu odmian. Uprawę ziemniaków odmian, które nie mają wymaganej odporności na raka, dopuszcza się w miejscach produkcji, w których stwierdzono, że nie występuje ten patogen, na podstawie decyzji wydanej przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa i określonej w niej warunków. Sprzedaż ziemniaków do innych państw członkowskich Unii Europejskiej W związku z koniecznością zapewnienia dodatkowych środków w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się bakterii C. michiganensis ssp. sepedonicus na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej zgodnie z 17 rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 6 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Dz. U. Nr 70, poz. 472) każda partia bulw (tj. sadzeniaków oraz ziemniaków innych niż sadzeniaki) wyprodukowanych na terytorium Polski i kierowanych do innych państw członkowskich Unii Europejskiej musi być poddana badaniom laboratoryjnym na obecność bakterii C. michiganensis ssp. sepedonicus. Badaniom poddaje się osobno każdą wysyłaną partię, pobierając próby wielkości 400 bulw z każdych 25 t ziemniaków. Po wykonaniu badań wojewódzki inspektor wydaje stosowne zaświadczenie potwierdzające, że w partii nie stwierdzono bakterii C. michiganensis ssp. sepedonicus. Zaświadczenie takie wydaje się na wniosek podmiotu. Do innych państw członkowskich Unii Europejskiej nie mogą być kierowane ziemniaki pochodzące z powiatów, w których występują patotypy grzyba S. endobioticum inne niż patotyp 1(D1). Wykaz powiatów wraz z określeniem ich statusu stanowi załącznik do ww. rozporządzenia w sprawie szczegółowych sposobów postępowania się grzyba S. endobioticum. Autorzy pragną poinformować, że wszystkie akty prawne wymienione w powyższym artykule są dostępne na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa www.piorin.gov.pl. Dodatkowe, szczegółowe informacje dotyczące powyż-

8 Ziemniak Polski 2009 nr 1 szego zakresu można uzyskać w każdej jednostce organizacyjnej Inspekcji wykaz adresowy jednostek organizacyjnych dostępny jest na stronie internetowej www. piorin.gov.pl.