ROCZNIK 2013 II TURA BADANIA PANELOWEGO

ROCZNIK 2013 II TURA BADANIA PANELOWEGO RAPORT SKRÓCONY Łódź, marzec 2017 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Spis treści Wstęp... 4 Metodologia badania... 4 Cel badania... 4 Próba badawcza i techniki zdobywania danych... 5 Charakterystyka badanej grupy... 6 Płeć... 6 Miejsce zamieszkania... 7 Wiek... 11 Ukończone Studia... 13 Wydział Uniwersytetu Łódzkiego... 13 Tryb i rodzaj studiów... 14 Rok obrony pracy dyplomowej... 14 Drugi kierunek studiów... 15 Aktywności podejmowane podczas studiów... 17 Dodatkowe aktywności studentów... 17 Praca zarobkowa studentów... 18 Firmy zatrudniające studentów... 19 Forma zatrudnienia studentów... 20 Aktualne zatrudnienie absolwentów... 22 Status zatrudnienia absolwentów... 22 Liczba miejsc pracy absolwentów... 27 Forma zatrudnienia absolwentów... 29 Branże stanowisk pracy absolwentów... 33 Przedział zarobków brutto absolwentów... 33 Dokładne zarobki brutto absolwentów... 37 Stopień dopasowania wykształcenia do wykonywanej pracy... 44 Czas znalezienia pracy... 47 Sposób znalezienia pracy... 47 Sytuacja niepracujących absolwentów... 49 Prace podejmowane od zakończenia studiów... 49 Rejestracja niepracujących absolwentów w Urzędzie Pracy... 49 Poszukiwanie pracy... 50 Czas poszukiwania pracy... 51 Absolwenci niezatrudnieni w chwili badania... 51 Absolwenci niezatrudnieni od ukończenia studiów... 52 Plany zawodowe i edukacyjne... 54 Plany zawodowe absolwentów... 54 2 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Dodatkowe kształcenie się absolwentów... 55 Miejsce i forma dodatkowego kształcenia się... 56 Profil dodatkowego kształcenia się... 58 Ocena studiów na Uniwersytecie Łódzkim... 59 Trafność wyboru uczelni i kierunku studiów... 59 Stopień zaspokojenia oczekiwań edukacyjnych absolwentów... 62 Ocena kluczowych kompetencji absolwentów... 65 Wynik badania postaw, umiejętności i wiedzy absolwentów... 65 Wpływ studiów na postawy, umiejętności i wiedzę absolwentów... 71 Wnioski i rekomendacje... 81 Wnioski i rekomendacje przeznaczone są wyłącznie do użytku wewnętrznego.... 81 Aneks techniki analityczne... 82 Opracowanie panelu tabela czteropolowa... 82 Testy statystyczne porównujące I i II turę badania... 82 Rzetelność wskaźników kluczowych kompetencji absolwentów... 83 Spis wykresów... 84 Spis tabel... 85 3 www.biurokarier.uni.lodz.pl

WSTĘP Uniwersytet Łódzki za pośrednictwem zespołu Biura Karier od 2013 r. prowadzi cyklicznie monitorowanie karier zawodowych swoich absolwentów w celu dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia do aktualnych potrzeb rynku pracy. Jest ono realizowane metodą panelową, która poprzez badanie tej samej grupy na przestrzeni kilku lat pozwala na uchwycenie dynamiki zmian w przebiegu losów osób kończących studia. Badanie odbywa się w trzech turach: 1. po roku, 2. po trzech latach 3. i po pięciu latach od ukończenia studiów. Za moment zakończenia edukacji uznaje się tutaj rok akademicki, w którym złożono ostatni egzamin przed obroną pracy dyplomowej. Zawarte w raporcie zestawienia pochodzą z badania absolwentów, którzy ukończyli studia na Uniwersytecie Łódzkim w roku akademickim 2012/2013. Jest to druga tura badania panelowego tej grupy, tzn. omawiane tu badanie zostało przeprowadzone w trzy lata od zakończenia studiów. Poniżej przedstawiamy zestawienie badań realizowanych w latach 2013 2017. Niniejszy raport odnosi się do rocznika absolwentów, opisanego w drugim wierszu tabeli. Tabela 1. Realizacja monitorowania karier zawodowych absolwentów Rocznik absolwentów Tura badania 1 rok po studiach 3 lata po studiach 5 lat po studiach Status Realizacja badania Status Realizacja badania Status 2012 Zrealizowano 2013 Zrealizowano 2015 W toku 2017 2013 Zrealizowano 2014 Zrealizowano 2016 Planowane 2018 2014 Zrealizowano 2015 W toku 2017 Planowane 2019 2015 Zrealizowano 2016 Planowane 2018 Planowane 2020 2016 W toku 2017 Planowane 2019 Planowane 2021 Realizacja badania METODOLOGIA BADANIA Cel badania Głównym celem monitorowania karier zawodowych absolwentów jest przedstawienie losów zawodowych i dalszego rozwoju osób kończących studia na Uniwersytecie Łódzkim. Tegoroczna edycja badania objęła absolwentów wszystkich dwunastu Wydziałów uczelni w Łodzi i filii w Tomaszowie Mazowieckim, wszystkich trybów (studia stacjonarne i niestacjonarne) oraz wszystkich rodzajów studiów (licencjackie, uzupełniające magisterskie i jednolite magisterskie), kończących studia w roku akademickim 2012/2013. 4 www.biurokarier.uni.lodz.pl

W opracowaniu zawarto informacje dotyczące następujących zagadnień: 1. charakterystyki społeczno-demograficznej badanych, 2. rodzaju, trybu, wydziału i kierunku ukończonych studiów, 3. dodatkowej aktywności podejmowanej w trakcie zdobywania wyższego wykształcenia, 4. aktualnego zatrudnienia absolwentów, 5. sytuacji absolwentów niepracujących, 6. dalszych planów zawodowych i edukacyjnych absolwentów, 7. oceny studiów na Uniwersytecie Łódzkimi, 8. oraz zmian / braku zmian w wybranych obszarach tematycznych w II turze badania względem tury I. Struktura tekstu raportu jest zgodna z kolejnością zaprezentowanych powyżej obszarów i odzwierciedla układ ankiety adresowanej do respondentów. Analizy panelowe zidentyfikowane na poziomie konkretnego respondenta zmiany odpowiedzi w czasie zaprezentowano przy omawianiu konkretnego tematu: głównie obszary 4., 6. i 7. Próba badawcza i techniki zdobywania danych Pierwszą turą badania absolwentów rocznika 2012/2013 objęto całą populację absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego kończących studia pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolite magisterskie w danym roku akademickim. Jako studenci ostatniego roku byli oni poproszeni o wyrażenie zgody na udział w badaniu na karcie obiegowej składanej w dziekanacie przed obroną pracy dyplomowej. W ten sposób uzyskano zgodę od 3 572 osób. W kwietniu i maju 2014 roku do pozostałych absolwentów wysłano wiadomość e-mail z prośbą o ponowne rozpatrzenie swojej decyzji. W następstwie takiego posunięcia zgodę wyraziło kolejne 537 osób. Ostatecznie zgodę na udział w Monitorowaniu wyraziło więc 4 109 z 9 841 (41,7%) absolwentów z rocznika 2013. W pierwszej turze badania uzyskano 1 545 odpowiedzi, a zatem zwrotność (response rate) na poziomie 37,6%. Ogółem zatem w badaniu (I tura) wzięło udział 15,7% populacji absolwentów omawianego rocznika. Druga tura badania, którą omawiamy w niniejszym dokumencie, przeprowadzona została zgodnie z założeniami badania panelowego panelu statycznego, tzn. do udziału w II turze zaproszono wyłącznie te osoby, które wzięły udział w I turze, czyli zaproszenie wysyłano do 1 545 absolwentów. Uzyskano 721 odpowiedzi, a zatem response rate na poziomie 46,7%. Z dalszych analiz wyłączono odpowiedzi niekompletne. Ogółem w badaniu (II tura) wzięło udział około 7,4% 1 populacji absolwentów rocznika 2012/2013. W celu otrzymania materiałów zastosowano ankietę internetową CAWI (ang. Computer Assisted Web Interviewing), zaimplementowaną w serwisie Lime Survey. W dniu 7 kwietnia 2016 roku do 1 545 absolwentów, którzy wzięli udział w I turze badania, wysłano e-mail ze spersonalizowanym zaproszeniem do udziału w ankiecie zamieszczonej na stronie internetowej. Zbieranie danych trwało do 6 czerwca 2016 roku 2. W tym czasie wysłano zaproszenie oraz trzy przypomnienia podkreślające 1 721 odpowiedzi z populacji 9 841 absolwentów 2 Interaktywna wizualizacja przebiegu badania dostępna jest na: https://public.tableau.com/profile/remigiusz.ulicki#!/vizhome/badaniekarierzawodowychabsolwentw2012201 3-IItura/Badaniekarierzawodowychabsolwentw20122013-IItura 5 www.biurokarier.uni.lodz.pl

wagę badania i zachęcające do udziału w nim osoby, które jeszcze tego nie zrobiły. Na potrzeby omawianych tu analiz połączono dane uzyskane w I i II turze badania. Dzięki połączeniu odpowiedzi uzyskanych dla każdego konkretnego respondenta możliwe było analizowanie zmian w czasie metodą panelową. Na przykładzie zatrudnienia uzyskaliśmy nie tylko informacje o odsetku pracujących/niepracujących w roku 2014 i w 2016. Wiemy również, którzy absolwenci: pracowali w I i II turze, pracowali w I i nie pracowali w II turze, nie pracowali w I i pracowali w II turze, nie pracowali w I i II turze. W niniejszym raporcie prezentujemy więc nie tylko analizę trendu (rozkład zmiennej w jednym i drugim momencie badania), co nazywane jest zmianą netto 3, ale też zmianę wewnętrzną przepływy, widoczne dzięki skrzyżowaniu wyników z dwóch pomiarów (każdy respondent opisany jest przez oba wymiary tę samą zmienną w dwóch różnych momentach badania). CHARAKTERYSTYKA BADANEJ GRUPY Płeć W badaniu wzięło udział 525 kobiet i 196 mężczyzn, co stanowi odpowiednio 72,8% i 27,2% respondentów. Rozkład płci w badanej próbie jest zbliżony do rozkładu tej cechy w populacji absolwentów rocznika 2012/2013 (odpowiednio około 72% i 28%); jest również zbliżony do rozkładu tej cechy w próbie badanej w I turze (około 74,2% i 25,8%) Łącznie odpowiedzi udzieliło około 7,4% wszystkich absolwentek. Było to ponad 5% absolwentek I stopnia, prawie 9% II stopnia i 14,6% absolwentek studiów jednolitych magisterskich (JSM). Tabela 2. Absolwenci według płci - kobiety Kobiety populacja Kobiety próba N % z populacji N % z próby % z populacji I stopnia 3491 49,5% 190 36,2% 5,4% II stopnia 3209 45,5% 283 53,9% 8,8% JSM 355 5,0% 52 9,9% 14,6% Ogółem 7055 100% 525 100% 7,4% W badaniu wzięło udział około 7,2% populacji absolwentów - mężczyzn. Relatywnie częściej byli to absolwenci studiów II stopnia (prawie 10%) niż I stopnia (tylko 5%) i niż studiów jednolitych magisterskich (około 8%). 3 Mayntz R., Holm K., Hübner P., (1985) Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, PWN, Warszawa, s. 171. 6 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 3. Absolwenci według płci - mężczyźni Mężczyźni populacja Mężczyźni próba N % z populacji N % z próby % z populacji I stopnia 1439 52,5% 72 36,7% 5,0% II stopnia 1104 40,3% 108 55,1% 9,8% JSM 196 7,2% 16 8,2% 8,2% Ogółem 2739 100% 196 100% 7,2% Miejsce zamieszkania Około 96,5% badanych mieszkało w Polsce. Wśród pozostałych 3,5% (łącznie 25 osób), najczęściej wskazywano Niemcy (7 osób) i Wielką Brytanię (6 osób). Kilka osób mieszkało w Holandii. Wśród pozostałych pojedynczych odpowiedzi wymieniane kraje to: Arabia Saudyjska, Belgia, Białoruś, Chorwacja, Francja, Holandia, Irlandia, Malta, Węgry, Włochy. Łącznie prawie 58% absolwentów w chwili badania mieszkała w mieście powyżej 500 000 mieszkańców. Odsetek ten był niższy wśród absolwentów studiów niestacjonarnych (około 39% w porównaniu do ponad 64%). Ta grupa absolwentów zauważalnie częściej niż kończący studia stacjonarne deklarowała zamieszkanie w mieście od 10 do 100 tys. mieszkańców. Tabela 4. Absolwenci według miejsca zamieszkania i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % wieś 62 11,9% 51 29,1% 113 16,2% miasto do 10 tys. mieszkańców 15 2,9% 6 3,4% 21 3,0% miasto od 10 do 100 tys. mieszkańców 79 15,2% 37 21,1% 116 16,7% miasto od 100 do 500 tys. mieszkańców 31 6,0% 13 7,4% 44 6,3% miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 334 64,1% 68 38,9% 402 57,8% Ogółem 521 100% 175 100% 696 100% W podziale na rodzaj studiów widoczna jest różnica między absolwentami jednolitych studiów magisterskich a pozostałymi grupami. Wśród kończących JSM ponad 70% mieszkało w ponad półmilionowym mieście, a zaledwie około 4,5% na wsi. W grupach absolwentów studiów I i II stopnia frakcja mieszkańców wyróżnionych miejsc wyniosła odpowiednio 54,6% i 20,7% oraz 57,3% i 15,3%. Tabela 5. Absolwenci według miejsca zamieszkania i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % wieś 52 20,7% 58 15,3% 3 4,5% miasto do 10 tys. mieszkańców 6 2,4% 14 3,7% 1 1,5% miasto od 10 do 100 tys. mieszkańców 33 13,1% 72 19,0% 11 16,7% miasto od 100 do 500 tys. mieszkańców 23 9,2% 18 4,7% 3 4,5% miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 137 54,6% 217 57,3% 48 72,7% Ogółem 251 100% 379 100% 66 100% W chwili omawianego badania zdecydowana większość pozostających w Polsce absolwentów 7 www.biurokarier.uni.lodz.pl

zamieszkiwało województwo łódzkie było to ponad 80%. Drugim, choć ponad sześć razy rzadziej wybieranym było województwo mazowieckie. Od 0,8 do 1,4% badanych mieszkało w województwach: śląskim, wielkopolskim i dolnośląskim. Żaden z badanych nie mieszkał w województwie warmińsko-mazurskim ani w opolskim. Wyniki prezentujemy na wykresie 1. Wykres 1. Województwo zamieszkania absolwentów II tura Na wykresie 2. zaprezentowano miejsce zamieszkania, które respondenci z badanej grupy podawali w pierwszej turze badania w roku 2014. Zmiana w rozkładzie odpowiedzi zwana zmianą netto widoczna jest głównie w udziałach osób zamieszkujących województwo łódzkie (spadek o około 3,2 punkty procentowe) i mazowieckie (wzrost o ponad 2,9 punkty procentowe). 8 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 2. Województwo zamieszkania absolwentów I tura Uwaga: kartogramy wykonano w programie ArcGIS Wykres 3. przedstawia zmianę miejsca zamieszkania absolwentów w roku 2014 (I tura) względem 2016 r. (II tura badania). Wykresy kołowe reprezentują udział badanych zamieszkałych w II turze w danym województwie w odniesieniu do tego w jakim województwie mieszkali w turze I. Ponad 90% badanych mieszkających w woj. łódzkim pozostało w tym województwie. Około 5,5% zmieniło miejsce zamieszkania z woj. łódzkiego na mazowieckie, a około 4% pozostałych respondentów przeprowadziło się do innych województw. Spośród mieszkających w 2013 r. w woj. mazowieckim pozostało w tym województwie około 73% respondentów. Prawie 22% tej grupy badanych przeprowadziło się do woj. łódzkiego, a niecałe 5% do innych województw. Jak pokazano na wykresie 2., nie oznacza to że więcej osób przeprowadziło się do woj. łódzkiego, niż z niego wyjechało. Spośród 578 osób mieszkających w woj. łódzkim wyjechało bowiem 56 osób (około 9,6%; 32 czyli około 5,5% do woj. mazowieckiego, 24 osoby - 4,1% do innych województw). Wśród 64 osób mieszkających w woj. mazowieckim do woj. łódzkiego przeprowadziło się 14 osób (prawie 22%), a do 9 www.biurokarier.uni.lodz.pl

innych województw 3 osoby (niecałe 5%). Tym samym więcej osób przeprowadziło się z łódzkiego do mazowieckiego (24 osoby), niż odwrotnie (14), ale w odniesieniu do liczby absolwentów mieszkających w danym województwie pierwsza sytuacja wystąpiła relatywnie rzadziej (około 5,5% przypadków), niż druga (prawie 22%). Wykres 3. Zmiana miejsca zamieszkania według tury badania - wybrane województwa Uwaga: kartodiagram wykonano w programie ArcGIS Podobne porównania panelowe możliwe są dzięki identyfikacji konkretnych respondentów w obu turach badania i połączeniu ich odpowiedzi w jedną tablicę danych. Więcej analiz panelowych przedstawiono w rozdziale poświęconym aktualnemu zatrudnieniu absolwentów i ocenie studiów. 10 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wiek Większość badanych urodziła się w roku 1989 lub 1991, przy czym starsi z wymienionych to najczęściej absolwenci z tytułem magistra, a młodsi licencjusze. Oznacza to, że zazwyczaj studenci rozpoczynają pierwszy rok studiów w wieku lat 19 i kończą studia zgodnie z przewidzianym tokiem nauki. Najmłodszy z badanych urodził się w 1995, najstarszy w 1961 r. Rozkład badanych według wieku oraz różnicę w liczebności kobiet i mężczyzn zaprezentowano na wykresie 4. Dla obu płci rozkład wieku jest zbliżony. Na osi X (poziomej) przedstawiono liczebność bezwzględną respondentów, na osi Y (pionowej) rok urodzenia. Wykres 4. Absolwenci ogółem według roku urodzenia w podziale na płeć 11 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Jak wspomniano osoby urodzone w 1991 to zazwyczaj absolwenci studiów I stopnia (ponad 60%). Około jedną piątą absolwentów tego rodzaju studiów stanowili urodzeni w roku 1990. W przypadku absolwentów z tytułem magistra nieco ponad 50% stanowili absolwenci urodzeni w 1989 r. Nieco ponad 15% badanych tych rodzajów studiów (II stopień i JSM) urodziło się w roku 1988. Tabela 6. Absolwenci według roku urodzenia i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM Ogółem N % N % N % N % 1992 i później 3 1,1% 1 0,3% - - 4 0,6% 1991 158 60,3% 4 1,0% - - 162 22,5% 1990 49 18,7% 4 1,0% 2 2,9% 55 7,6% 1989 18 6,9% 213 54,5% 34 50,0% 265 36,8% 1988 9 3,4% 78 19,9% 9 13,2% 96 13,3% 1987 3 1,1% 30 7,7% 9 13,2% 42 5,8% 1986 4 1,5% 17 4,3% 1 1,5% 22 3,1% 1985 5 1,9% 9 2,3% 4 5,9% 18 2,5% 1984 - - 4 1,0% 1 1,5% 5 0,7% 1983 i wcześniej 13 5,0% 31 7,9% 8 11,8% 52 7,2% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% 721 100% 12 www.biurokarier.uni.lodz.pl

UKOŃCZONE STUDIA Respondentów poproszono o podanie Wydziału oraz kierunku, na którym studiowali. Uwzględniono podział na tryb i rodzaj studiów. Pozyskano informacje o roku obrony pracy dyplomowej oraz studiowaniu równolegle na drugim kierunku. Wydział Uniwersytetu Łódzkiego Zdecydowanie najliczniejszą podgrupę badanych stanowili absolwenci Wydziału Zarządzania i Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego (odpowiednio 25,5% i 21,1%). Łącznie była to prawie połowa badanych (46,6%). Najmniej liczni byli absolwenci Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej (0,4%), Filii w Tomaszowie Mazowieckim (0,8%) i Wydziału Chemii (1%) Tabela 7. Absolwenci według ukończonego wydziału studiów N % Wydział Zarządzania 184 25,5% Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny 152 21,1% Wydział Nauk o Wychowaniu 105 14,6% Wydział Prawa i Administracji 59 8,2% Wydział Nauk Geograficznych 57 7,9% Wydział Filologiczny 51 7,1% Wydział Biologii i Ochrony Środowiska 39 5,4% Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych 25 3,5% Wydział Matematyki i Informatyki 23 3,2% Wydział Filozoficzno-Historyczny 10 1,4% Wydział Chemii 7 1,0% Filia w Tomaszowie Mazowieckim 6 0,8% Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej 3 0,4% Ogółem 721 100% 13 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tryb i rodzaj studiów Jak wspomniano przy okazji charakterystyki osób badanych, zdecydowana większość respondentów ukończyła studia stacjonarne (ponad 75%). W podziale na rodzaj studiów studia II stopnia ukończyła ponad połowa badanych. Odsetek osób posiadających tytuł magistra był wyższy wśród absolwentów studiów niestacjonarnych. Tabela 8. Absolwenci według rodzaju i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % I stopnia 212 39,0% 50 28,2% 262 36,3% II stopnia 279 51,3% 112 63,3% 391 54,2% JSM 53 9,7% 15 8,5% 68 9,4% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Rok obrony pracy dyplomowej Około 96% absolwentów obroniło pracę dyplomową w roku zakończenia studiów. Absolwenci studiów stacjonarnych częściej przekładali obrony na dwa i trzy lata naprzód. Co ciekawe w momencie badania zaledwie trójka respondentów (tryb stacjonarny) była jeszcze przed obroną. Tabela 9. Absolwenci według roku obrony pracy dyplomowej i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % 2013 518 95,2% 172 97,2% 690 95,7% 2014 15 2,8% 4 2,3% 19 2,6% 2015 6 1,1% 1 0,6% 7 1,0% 2016 2 0,4% - - 2 0,3% Jeszcze nie obroniłem (obroniłam) egzaminu dyplomowego 3 0,6% - - 3 0,4% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Relatywnie najczęściej na rok kolejny przekładano obrony prac magisterskich na studiach JSM. Jednocześnie w gronie osób, które jeszcze nie obroniły egzaminu dyplomowego nie było absolwentów tego rodzaju studiów. Tabela 10. Absolwenci według roku obrony pracy dyplomowej i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % 2013 251 95,8% 375 95,9% 64 94,1% 2014 4 1,5% 12 3,1% 3 4,4% 2015 5 1,9% 2 0,5% - - 2016 - - 1 0,3% 1 1,5% Jeszcze nie obroniłem (obroniłam) egzaminu dyplomowego 2 0,8% 1 0,3% - - Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% 14 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Drugi kierunek studiów Prawie jedna trzecia badanych podejmowała kształcenie na drugim kierunku studiów. Ponad 60% z nich ukończyło go w chwili badania. Ponad dwa razy częściej drugi kierunek studiowali absolwenci studiów stacjonarnych niż niestacjonarnych było to odpowiednio około 34% i 15%. Tabela 11. Absolwenci według studiowania drugiego kierunku i trybu studiów na kierunku podstawowym Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Tak, ukończyłem(am) go 106 19,5% 22 12,4% 128 17,8% Tak, ale nie ukończyłem(am) go 76 14,0% 4 2,3% 80 11,1% Nie 362 66,5% 151 85,3% 513 71,2% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Relatywnie najczęściej drugi kierunek studiowali absolwenci JSM. Podobny odsetek tzw. mulitistudentów zanotowano dla grupy kończących studia I stopnia, zaś wśród kończących II stopnień tych multistudentów było względnie najmniej. Tabela 12. Absolwenci według studiowania drugiego kierunku i rodzaju studiów na kierunku podstawowym I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Tak, ukończyłem(am) go 51 19,5% 62 15,9% 15 22,1% Tak, ale nie ukończyłem(am) go 41 15,6% 28 7,2% 11 16,2% Nie 170 64,9% 301 77,0% 42 61,8% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% Zdecydowanie częściej niż na innej uczelni wybierano studiowanie drugiego kierunku na Uniwersytecie Łódzkim. Wybierano UŁ szczególnie wtedy, gdy profil drugiego kierunku studiów był pokrewny z kierunkiem podstawowym. Tabela 13. Absolwenci dwóch kierunków według uczelni oraz profilu drugiego kierunku Pokrewny z kierunkiem Odmienny od kierunku podstawowym podstawowego Ogółem N % N % N % Na Uniwersytecie Łódzkim 107 87,0% 64 75,3% 171 82,2% Na innej uczelni 16 13,0% 21 24,7% 37 17,8% Ogółem 123 100% 85 100% 208 100% Wśród osób, które drugi kierunek studiowały w trybie stacjonarnym ponad 90% stanowili studiujący pierwszy kierunek również stacjonarnie. W przypadku studiowania drugiego kierunku niestacjonarnie odsetek osób studiujących pierwszy kierunek w trybie niestacjonarnym był dużo wyższy (około 40%). 15 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 14. Absolwenci dwóch kierunków według trybów obu kierunków Stacjonarnym Niestacjonarnym (2. kierunek) (2. kierunek) Ogółem N % N % N % Stacjonarnym (1. kierunek) 165 91,7% 17 60,7% 182 87,5% Niestacjonarnym (1. kierunek) 15 8,3% 11 39,3% 26 12,5% Ogółem 180 100% 28 100% 208 100% Studiujący pierwszy kierunek na studiach I i II stopnia jako drugi kierunek wybierali równie często studia I oraz II stopnia rozkład odpowiedzi jest bardzo zbliżony. Te grupy wybierały JSM jako drugi kierunek znacznie rzadziej. Studiujący na JSM jako pierwszym kierunku najczęściej jako drugi kierunek wybierali studia licencjackie, rzadziej kolejne JSM, a najrzadziej studia II stopnia. Tabela 15. Absolwenci dwóch kierunków według rodzajów obu kierunków I stopnia II stopnia JSM (2. kierunek) (2. kierunek) (2. kierunek) Ogółem N % N % N N % I stopnia (1. kierunek) 43 42,2% 44 48,4% 5 92 44,2% II stopnia (1. kierunek) 42 41,2% 44 48,4% 4 90 43,3% JSM (1. kierunek) 17 16,7% 3 3,3% 6 26 12,5% Ogółem 102 100% 91 100% 15 208 100% 16 www.biurokarier.uni.lodz.pl

AKTYWNOŚCI PODEJMOWANE PODCZAS STUDIÓW W Monitorowaniu karier zawodowych absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego z rocznika 2012/2013 poruszane były zagadnienia dodatkowych aktywności podejmowanych przez badanych jeszcze podczas studiowania. Dodatkowe aktywności studentów 4 Łącznie około 44% badanych nie podejmowało podczas studiów dodatkowych aktywności. W podziale na tryb studiów widoczna jest wyraźna różnica. Wśród studentów studiów stacjonarnych dodatkowe aktywności podejmowało ponad 75% badanych, przy około 28% studiujących niestacjonarnie. Studiujący stacjonarnie najczęściej wybierali praktyki nieobligatoryjne, staże, wolontariat i koła naukowe. Wśród studentów studiów niestacjonarnych zdecydowanie najpopularniejsze były staże, zaś najmniej popularne programy wymiany studenckiej. Tabela 16. Absolwenci według aktywności podejmowane w trakcie studiów i ich trybu Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Żadne 188 34,6% 127 71,8% 315 43,7% Praktyki nieobligatoryjne 164 30,1% 9 5,1% 173 24,0% Staż 127 23,3% 34 19,2% 161 22,3% Wolontariat 120 22,1% 11 6,2% 131 18,2% Działalność w kołach naukowych 112 20,6% 2 1,1% 114 15,8% Działalność w organizacjach studenckich 87 16,0% 4 2,3% 91 12,6% Programy wymiany studenckiej 61 11,2% 1 0,6% 62 8,6% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Różnice w podejmowanych aktywnościach studentów widoczne są także w podziale na rodzaj studiów. Wśród studentów studiów jednolitych odsetek osób niepodejmujących omawianych aktywności to zaledwie około 26,5%. Tu dodatkowe aktywności podejmowano względnie najczęściej. Ponad 1/3 badanych tego rodzaju studiów korzystała z praktyk nieobligatoryjnych. W tej grupie było również (relatywnie) zdecydowanie najwięcej wolontariuszy. Poziom aktywności dodatkowych był różny także dla studentów I i II stopnia odpowiednio około 63% i 49%. Tym samym studenci II stopnia w badanej grupie najrzadziej decydowali się na dodatkowe aktywności. Studiujący na studiach uzupełniających magisterskich jak i licencjackich najczęściej wybierali praktyki nieobligatoryjne i staże. 4 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 17 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 17. Absolwenci według aktywności w trakcie studiów i ich rodzaju I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Żadne 97 37,0% 200 51,2% 18 26,5% Praktyki nieobligatoryjne 68 26,0% 82 21,0% 23 33,8% Staż 73 27,9% 76 19,4% 12 17,6% Wolontariat 45 17,2% 58 14,8% 28 41,2% Działalność w kołach naukowych 52 19,8% 49 12,5% 13 19,1% Działalność w organizacjach studenckich 33 12,6% 32 8,2% 26 38,2% Programy wymiany studenckiej 25 9,5% 29 7,4% 8 11,8% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% Praca zarobkowa studentów Podczas studiów pracowało prawie 95% absolwentów studiów niestacjonarnych i około 72% absolwentów studiów stacjonarnych. Tabela 18. Absolwenci według pracy zarobkowej podczas studiów i ich trybu Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Tak 390 71,7% 168 94,9% 558 77,4% Nie 154 28,3% 9 5,1% 163 22,6% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Nieco częściej pracę podczas studiów wykonywały osoby na studiach II stopnia. Odsetek pracujących podczas studiów I stopnia i jednolitych magisterskich był zbliżony. Tabela 19. Absolwenci według pracy zarobkowej podczas studiów i ich rodzaju I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Tak 188 71,8% 320 81,8% 50 73,5% Nie 74 28,2% 71 18,2% 18 26,5% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% 18 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Firmy zatrudniające studentów 5 Zdecydowanie najczęściej studenci pracowali w firmach prywatnych. Było to około 92% studentów studiów stacjonarnych i prawie 2/3 studiujących niestacjonarnie. Wśród tych drugich znacznie częściej występowało zatrudnienie w instytucji państwowej. Studenci studiów stacjonarnych nieco częściej zatrudnieni byli w tzw. trzecim sektorze. Tabela 20. Absolwenci według firmy zatrudniającej ich w trakcie nauki i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Własna działalność gospodarcza 16 4,2% 9 5,6% 25 4,6% W prywatnej firmie 352 91,7% 102 63,0% 454 83,2% W instytucji państwowej 25 6,5% 53 32,7% 78 14,3% W instytucji tzw. trzeciego sektora 24 6,3% 6 3,7% 30 5,5% Ogółem 384 100% 162 100% 546 100% W podziale na rodzaj studiów widoczne jest, że w prywatnych firmach najczęściej pracowali studenci studiów jednolitych magisterskich. Ta grupa relatywnie najczęściej zasilała też instytucje trzeciego sektora. W instytucjach państwowych największy odsetek pracujących stanowili studiujący na studiach II stopnia. Tabela 21. Absolwenci według firmy zatrudniającej ich w trakcie nauki i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Własna działalność gospodarcza 7 3,7% 13 4,2% 5 10,6% W prywatnej firmie 163 87,2% 254 81,4% 37 78,7% W instytucji państwowej 19 10,2% 49 15,7% 10 21,3% W instytucji tzw. trzeciego sektora 10 5,3% 13 4,2% 7 14,9% Ogółem 187 100% 312 100% 47 100% 5 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 19 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Forma zatrudnienia studentów 6 Ogółem najbardziej popularną formą zatrudnienia wśród badanych była umowa zlecenia (ponad 56%), jednak w podziale na tryb studiów widoczna jest zdecydowana różnica w strukturze form zatrudnienia. Na umowę zlecenia pracowało prawie trzy czwarte studiujących na studiach stacjonarnych, a wśród studiujących niestacjonarnie było to zaledwie około 18%. Ponad 76% drugich z wymienionych pracowało na pełen etat. W przypadku studiujących stacjonarnie taka forma zatrudnienia była mniej popularna (około 12%). Tabela 22. Absolwenci według formy zatrudnienia podczas nauki i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Własna działalność gospodarcza 11 2,8% 8 4,9% 19 3,4% Umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy 48 12,3% 125 76,7% 173 31,3% Umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy 73 18,8% 11 6,7% 84 15,2% Umowa zlecenia 284 73,0% 29 17,8% 313 56,7% Umowa o dzieło 68 17,5% 1 0,6% 69 12,5% Pracowałem(am) bez umowy 57 14,7% 6 3,7% 63 11,4% Ogółem 389 100% 163 100% 552 100% Różnice widoczne są także w podziale na rodzaj studiów. Studiujący na II stopniu relatywnie częściej niż studenci pozostałych rodzajów pracowali na pełen etat i część etatu. Absolwenci studiów jednolitych magisterskich nieco częściej niż inni pracowali na umowę o dzieło. W tej grupie najwyższy jest też odsetek osób deklarujących pracę bez umowy 20% przy około 10% dla pozostałych rodzajów studiów. Tabela 23. Absolwenci według formy zatrudnienia podczas nauki i trybu studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Własna działalność gospodarcza 4 2,2% 10 3,2% 5 10,0% Umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy 44 23,8% 116 36,6% 13 26,0% Umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy 30 16,2% 48 15,1% 6 12,0% Umowa zlecenia 121 65,4% 158 49,8% 34 68,0% Umowa o dzieło 20 10,8% 40 12,6% 9 18,0% Pracowałem(am) bez umowy 20 10,8% 33 10,4% 10 20,0% Ogółem 185 100% 317 100% 50 100% Dodatkowo prezentujemy w tym miejscu wypowiedź uzyskaną w pytaniach otwartych. Absolwent wykonujący obecnie pracę rekrutera uważa, że najbardziej wartościową aktywnością podczas studiów jest zdobywanie doświadczenia zawodowego w swojej branży. Wytłuszczono najistotniejsze naszym zdaniem fragmenty: Uważam, że ukończone studia w żaden sposób nie gwarantują znalezienia odpowiedniej pracy. Nawet w przypadku zawodów chronionych, jak psychologia, studia 6 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 20 www.biurokarier.uni.lodz.pl

nie są wystarczające do znalezienia zatrudnienia w zawodzie. Nie dają praktycznych umiejętności oczekiwanych przez pracodawców. Osobiście uważam studia wyższe jedynie za sposób na poszerzenie wiedzy ogólnej, nauczenia się logicznego myślenia i analizowania oraz samodzielnego dochodzenia do potrzebnej wiedzy specjalistycznej. Nie powinny być więc traktowane, co często się zdarza, jako kolejna "szkoła", a być jedyne wsparciem własnego rozwoju zawodowego. Studenci powinni być wspierani i zachęcani do podejmowania pracy zarobkowej już na studiach, a nie tylko do "łapania" staży i praktyk, gdyż poza rolą uświadamiającą jak wygląda praca w danej firmie, mają niewielką wartość dla przyszłego pracodawcy. Mam nadzieję, że moja opinia będzie dla Państwa przydatna. Od dwóch lat zajmuję się rekrutacją dla firmy programistycznej. Przeczytałam setki CV i odbyłam dziesiątki rozmów kwalifikacyjnych. Mogę śmiało powiedzieć, że wielu absolwentów przecenia wartość odbytych studiów, ogólnie wyrażonej chęci rozwoju i przedłużającego się poszukiwania swojego miejsca, a nie docenia wcześnie podjętej, konsekwentnej i spójnej drogi zawodowej. [Wydział Nauk o Wychowaniu, Psychologia]. 21 www.biurokarier.uni.lodz.pl

AKTUALNE ZATRUDNIENIE ABSOLWENTÓW Status zatrudnienia absolwentów W chwili badania ponad 90% badanych absolwentów odpowiedziało twierdząco na pytanie czy aktualnie Pan(i) pracuje?. Wśród absolwentów studiów stacjonarnych jako pracujących określiło się około 90%, a niestacjonarnych 94%. Tabela 24. Absolwenci według statusu zatrudnienia podczas badania i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Pracujący 490 90,1% 167 94,4% 657 91,1% Niepracujący 54 9,9% 10 5,6% 64 8,9% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% W grupie absolwentów studiów I stopnia pracujący stanowili około 87%. Odsetek zatrudnionych absolwentów z tytułem magistra był nieco wyższy i wyniósł odpowiednio 92% i 95,6% dla osób po studiach II stopnia i jednolitych magisterskich. Tabela 25. Absolwenci według statusu zatrudnienia podczas badania i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Pracujący 232 88,5% 360 92,1% 65 95,6% Niepracujący 30 11,5% 31 7,9% 3 4,4% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% Jak wspomniano w rozdziale pierwszym, na potrzeby omawianych tu analiz połączono dane uzyskane w I i II turze badania. Dzięki połączeniu odpowiedzi uzyskanych dla każdego konkretnego respondenta możliwe było analizowanie zmian w czasie metodą panelową. Na przykładzie zatrudnienia uzyskaliśmy nie tylko informacje o odsetku pracujących/niepracujących w roku 2014 i w 2016. Wiemy również, którzy absolwenci: pracowali w I i II turze, nie pracowali w I i pracowali w II turze, pracowali w I i nie pracowali w II turze, nie pracowali w I i II turze. W niniejszym raporcie prezentujemy więc nie tylko analizę trendu (rozkład zmiennej w jednym i drugim momencie badania), co nazywane jest zmianą netto, ale też zmianę wewnętrzną przepływy, widoczne dzięki skrzyżowaniu wyników z dwóch pomiarów (każdy respondent opisany jest przez oba wymiary tę samą zmienną w dwóch różnych momentach badania). Te przepływy przedstawiamy w poniższej tabeli, oraz (w inny sposób) na wykresie 6. W poniższej tabeli panelowej skrzyżowano odpowiedzi respondentów dotyczące statusu zatrudnienia, udzielone w pierwszej turze badania (2014 r.) i turze drugiej (rok 2016). Jest to kombinacja dwóch cech zatrudnienia i tury badania, co daje łącznie cztery możliwości. Kolumna % to zgodnie z zapisem w całym raporcie odsetek odpowiedzi w kolumnie. W przypadku tabeli panelowej jest to odsetek osób o określonej wartości cechy w I turze. Znaczy to, że grupy pracujących/niepracujących w I turze traktujemy jako oddzielne całości i tak dzielimy na 22 www.biurokarier.uni.lodz.pl

pracujących/niepracujących w turze II. Zatem dla osób, które pracowały w pierwszej turze: Badany pracował w I turze i pracował w II około 94% pracujących pracowało dwa lata później, Pracował w I turze i nie pracował w II niecałe 6% pracujących nie było nigdzie zatrudnionych po dwóch latach, Dla respondentów, którzy nie pracowali w pierwszej turze: Nie pracował w I turze i pracował w II około 81% niepracujących po dwóch latach pracowało, Nie pracował w I turze i nie pracował w II niecałe 19% nie pracujących podczas badania pierwszego, nie pracowało także podczas drugiego badania. Ta prezentacja daje w kolumnie ogółem (kolumna % ) rozkład pracujących/niepracujących dla II tury (91% do 9%). W kolumnie % (w.) zaprezentowano odsetek odpowiedzi w wierszu, co w przypadku tabeli panelowej oznacza odsetek respondentów o określonej wartości cechy w II turze. Znaczy to, że grupy pracujących/niepracujących w II turze traktujemy jako oddzielne całości i tak dzielimy na pracujących/niepracujących w turze I. Zatem dla osób, które pracowały w drugiej turze: Pracował w II turze i pracował w I nieco ponad 77% pracujących w 2016 stanowili pracujący w 2014, Pracował w II i nie pracował w I około 23% pracujących w 2016 stanowili absolwenci nie pracujący w 2014, Dla badanych, którzy w drugiej turze nie pracowali: Nie pracował w II turze i pracował w I niecałe 47% badanych, Nie pracował w II turze i nie pracował w I około 53%. Ta prezentacja daje w wierszu ogółem (kolumna % (w.) ) rozkład pracujących/niepracujących dla I tury (75% do 25%). Tabela 26. Absolwenci według statusu zatrudnienia podczas badania i tury badania. Pracujący Niepracujący (I tura) (I tura) Ogółem N % % (w.) 7 N % % (w.) N % % (w.) Pracujący (II tura) 508 94,4% 77,3% 149 81,4% 22,7% 657 91,1% 100% Niepracujący (II tura) 30 5,6% 46,9% 34 18,6% 53,1% 64 8,9% 100% Ogółem 538 100% 74,6% 183 100% 25,4% 721 100% 100% 7 Procent w wierszu 23 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Jeszcze innym sposobem prezentacji, nie ujętym w powyższej tabeli, jest traktowanie liczby badanych w każdej z czterech możliwych kombinacji jako odsetka całości. Tym samym jeżeli respondent: 1. Pracował w I turze i pracował w II ponad 70% ogółu ( tak, brak zmiany), 2. Nie pracował w I turze i pracował w II około 21% ogółu (zmiana z nie na tak ), 3. Pracował w I turze i nie pracował w II około 4% ogółu (zmiana z tak na nie ), 4. Nie pracował w I turze i nie pracował w II prawie 5% ogółu ( nie, brak zmiany). Pierwsze dwie możliwości to razem około 91% badanych w II turze, zatem odsetek pracujących łącznie, a dwie ostatnie to łącznie wszyscy niepracujący w II turze, czyli niecałe 9%. Brak zmiany statusu zatrudnienia wystąpił dla około 75% badanych (możliwość 1. plus 4.); status zatrudnienia zmieniło zaś około 25% respondentów (możliwość 2. plus 3.). To 25% to zmiana wewnętrzna przepływ. Patrząc na przepływ w kategoriach prawdopodobieństwa, korzystamy z tzw. indeksu zmiany T 8. Dla analizowanej tabeli 41. wynosi on T = 0,87. Wartość T dla tabeli czteropolowej a z taką mamy tu do czynienia może występować w przedziale od 0 do 2. Prawdopodobieństwo łatwiej interpretować dla przedziału od 0 (zdarzenie na pewno nie wystąpi) do 1 (zdarzenie na pewno wystąpi), więc wartość indeksu T odniesiemy do liczby kategorii badanej cech dwóch (pracujący/niepracujący). Tym samym prawdopodobieństwo zmiany statusu zatrudnienia dla badanej grupy wynosi 0,43. Możemy określić także prawdopodobieństwa każdej z czterech omawianych możliwości (w zaookrągleniu): 1. Pracował w I turze i pracował w II 0,47 ( tak, brak zmiany), 2. Nie pracował w I turze i pracował w II 0,41 (zmiana z nie na tak ), 3. Pracował w I turze i nie pracował w II 0,03 (zmiana z tak na nie ), 4. Nie pracował w I turze i nie pracował w II 0,09 ( nie, brak zmiany). Oznacza to, że szansa na przepływ z nie do tak jest niemal czternaście razy wyższa, niż z tak do nie. Zwracamy uwagę, że nie można tego interpretować w kategorii szansy na zyskanie czy utratę pracy. Szanse takich możliwości reprezentują frakcje podane w tabeli 41. jako % (czyli udział w kolumnach), ponieważ szanse te rozpatrywać należy w odniesieniu do osób już (czyli w pierwszej turze) pracujących/niepracujących. Zauważmy, że wartości te są po prostu podwojonymi wartościami podanymi powyżej. Podsumowując: Dla pracujących w I turze: o Szansa trwania w zatrudnieniu (badany pracował w I turze i pracował w II) około 94%, o Szansa utraty zatrudnienia (pracował w I turze i nie pracował w II) niecałe 6%. Dla respondentów, którzy nie pracowali w pierwszej turze: 8 Mayntz R., Holm K., Hübner P., (1985) Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, PWN, Warszawa, s. 176; dokładna prezentacja obliczeń w: Opracowanie panelu tabela czteropolowa 24 www.biurokarier.uni.lodz.pl

o Szansa zdobycia zatrudnienia (nie pracował w I turze i pracował w II) około 81%, o Szansa trwania bez zatrudnienia (nie pracował w I turze i nie pracował w II) niecałe 19%. Należy pamiętać, że jest do daleko posunięte uproszczenie. Odnosimy się wyłącznie do dwóch momentów badania, nie wiedząc co działo się w innych momentach. Dlatego właściwie nie wiemy, czy respondent np. trwa w zatrudnieniu, bo nie mamy żadnej wiedzy o tym, jaka była jego historia zatrudnienia w ciągu dwóch lat pomiędzy badaniami I i II tury monitorowania karier zawodowych absolwentów. W przypadku utrzymania zatrudnienia zastrzeżenie jest też takie, że wcale nie musi być to to samo miejsce pracy. Pomimo tych ograniczeń, w kolejnych porównaniach panelowych prezentujemy przepływy właśnie w przedstawiony w powyższym podsumowaniu sposób. Indeks zmiany T i prawdopodobieństwa wszystkich możliwości zdarzeń przedstawiono wyłącznie dla statusu zatrudnienia, ponieważ jest to szczególnie ważna cecha w monitorowaniu karier zawodowych absolwentów. Na znajdującym się poniżej wykresie 5. prezentujemy analizę trendu (rozkład zmiennej w jednym i drugim momencie badania), co nazywane jest zmianą netto. Różnica w udziale absolwentów pracujących/niepracujących jest bardzo wyraźna. Zmiana netto wynosi 16,5 punktu procentowego. Odsetek pracujących w badanej grupie jest znacznie wyższy w trzy lata po ukończeniu studiów, niż było to rok po studiach. Teoretyczna szansa bycia niepracującym wśród respondentów wyniosła mniej niż 1/10 w 2016 r, podczas gdy w roku 2014 była nieco powyżej ¼, zatem w ciągu dwóch lat zmniejszyła się netto około 2,5 razy. Wykres 5. Porównanie statusu zatrudnienia absolwentów podczas badania według tury badania Na wykresie 6. zwizualizowano najważniejsze informacje, prezentowane w tabeli 41. jako %, czyli odsetek w kolumnie. Jak widać, odnosimy się do zmiany statusu zatrudnienia badanych z I do II tury. 25 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Widoczne jest, że wśród pracujących w I turze 5,6% nie pracowało w chwili badania w turze II (co nazwaliśmy szansą utraty zatrudnienia ), a spośród nie pracujących w I turze w chwili drugiego badania pracowało aż 81,4% badanych. Różnica w odsetku zatrudnionych w I oraz II turze badania jest istotna statystycznie, wielkość efektu między małą a średnią. Dokładne informacje o zastosowanych tu (i w podobnych porównaniach) testach statystycznych i ich wynikach znajdują się w podrozdziale: Testy statystyczne porównujące I i II turę badania. Wykres 6. Zmiana statusu zatrudnienia absolwentów według tury badania Za pomocą tak skonstruowanych wykresów będziemy prezentować porównania panelowe w dalszej części raportu. W przypadku zmiennych, które mają więcej niż dwie wartości, wyniki prezentujemy wyłącznie za pomocą wykresów pokazując analizę trendu (jak wykres 14.) i zmiany wewnętrzne (jak wykres 15.). Tabele byłyby nieczytelne i zajmowałyby znacznie więcej miejsca. Przy zmiennych o dwóch wartościach prezentację ograniczamy do tabeli (jak tabela 41.) 26 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Liczba miejsc pracy absolwentów Pracujących absolwentów zapytano o liczbę miejsc pracy w ciągu trzech lat od ukończenia studiów. Około 56% badanych absolwentów w tym czasie zmieniło pracę przynajmniej raz. Rozkład odpowiedzi był zbliżony w podziale na tryb studiów absolwentów. Tabela 27. Pracujący absolwenci według liczby miejsc pracy od ukończenia studiów i ich trybu Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Pierwsza praca 216 44,1% 73 43,7% 289 44,0% Kolejna praca 274 55,9% 94 56,3% 368 56,0% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% W podziale na rodzaj studiów widoczna jest następująca tendencja: najczęściej pracę zmieniali absolwenci studiów II stopnia, nieco rzadziej I stopnia, a najrzadziej kończący studia jednolite magisterskie. Różnica pomiędzy ostatnimi z wymienionych jest mniejsza niż między absolwentami II a I stopnia studiów. Tabela 28. Pracujący absolwenci według liczby miejsc pracy od ukończenia studiów i ich rodzaju I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Pierwsza praca 111 47,8% 146 40,6% 32 49,2% Kolejna praca 121 52,2% 214 59,4% 33 50,8% Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% Porównując w tabeli panelowej deklarowaną w I i II turze badania liczbę miejsc pracy od ukończenia studiów widać, że spośród osób, które w I turze pracowały w pierwszym miejscu pracy dalej w pierwszym miejscu (więc jak można sądzić w tym samym) pracowało około 55% z nich. Reszta zmieniała pracę przynajmniej raz. Ciekawe są wyniki dla respondentów, którzy deklarowali w I turze doświadczenie w pracy w więcej niż jednym miejscu. Pytanie w obu turach brzmiało: Czy jest to Pana(i) pierwsza praca po studiach? i zadano je wyłącznie osobom pracującym. Jak można sądzić, jeżeli respondent w 2013 roku deklarował przynajmniej jedną zmianę pracy, to w roku 2016 ma za sobą co najmniej jedną zmianę pracy. Tymczasem 25% takich badanych w roku 2016 zadeklarowało, że jest to ich pierwsza praca po studiach. Możliwe, że pytanie było niejasne bądź wieloznaczne. Zauważmy także zmianę netto na poziomie około 14 punktów procentowych. Proporce uległy odwróceniu: w I turze pierwszą pracę deklarowało prawie 57% badanych, kolejną 43%, a w drugiej turze odpowiednio około 42% i 58%. Tabela 29. Pracujący absolwenci według liczby miejsc pracy od ukończenia studiów i tury badania Pierwsza praca Kolejna praca (I tura) (I tura) Ogółem N % % (w.) N % % (w.) N % % (w.) Pierwsza praca (II tura) 159 55,2% 73,6% 57 25,9% 26,4% 216 42,5% 100% Kolejna praca (II tura) 129 44,8% 44,2% 163 74,1% 55,8% 292 57,5% 100% Ogółem 288 100% 56,7% 220 100% 43,3% 508 100% 100% Zjawisko wielopracy zajmowania jednocześnie kilku stanowisk pracy występuje ogółem u około 27 www.biurokarier.uni.lodz.pl

12% badanych absolwentów. Odsetek ten jest zbliżony wśród grup wyróżnionych według trybu studiów. Tabela 30. Pracujący absolwenci według jednocześnie zajmowanych stanowisk pracy i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Jedno 432 88,2% 148 88,6% 580 88,3% Więcej 58 11,8% 19 11,4% 77 11,7% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% W podziale na rodzaj studiów wystąpiła duża różnica między absolwentami JSM, a pozostałych rodzajów studiów. Deklarowali oni zajmowanie więcej niż jednego miejsca pracy na raz prawie trzykrotnie częściej niż absolwenci innych rodzajów studiów. Tabela 31. Pracujący absolwenci według jednocześnie zajmowanych stanowisk pracy i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Jedno 213 91,8% 320 88,9% 47 72,3% Więcej 19 8,2% 40 11,1% 18 27,7% Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% W porównaniu panelowym widać, że około 10% absolwentów, którzy w I turze badania pracowali w jednym miejscu pracy, w turze II pracowało w co najmniej dwóch miejscach. Zmiana odwrotna była większa z wielopracy w I turze do jednego stanowiska w II turze dotyczy około 2/3 odpowiedniej grupy respondentów. Zmiana netto praktycznie nie wystąpiła; nie ma na nią wpływu relatywnie duża zmiana w grupie zajmujących w I turze więcej niż jedno miejsce pracy, ponieważ cała kategoria osób wielopracujących w I turze była względnie mniejsza. Zauważmy, że liczba bezwzględna osób, których dotyczyła zmiana w obie strony jest bardzo zbliżona (44 do 42). Tabela 32. Pracujący absolwenci według jednocześnie zajmowanych stanowisk pracy i tury badania Jedno Więcej (I tura) (I tura) Ogółem N % % (w.) N % % (w.) N % % (w.) Jedno (II tura) 401 90,1% 90,5% 42 66,7% 9,5% 443 87,2% 100% Więcej (II tura) 44 9,9% 67,7% 21 33,3% 32,3% 65 12,8% 100% Ogółem 445 100% 87,6% 63 100% 12,4% 508 100% 100% 28 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Forma zatrudnienia absolwentów Ogółem najczęściej respondenci wskazywali zatrudnienie na umowę o pracę (pełen etat) ponad 82% odpowiedzi. Różnica w podziale na tryb ukończonych studiów była niewielka. Drugą najczęstszą formą zatrudnienia absolwentów studiów stacjonarnych była umowa zlecenia (około 5%), zaś trzecią umowa o pracę na część etatu. Wśród absolwentów studiów niestacjonarnych drugą najczęstszą formą pracy była własna działalność gospodarcza (9% wskazań), a trzecią niepełny etat. Cała ta grupa badanych relatywnie częściej wskazywała na pracę bez umowy. Tabela 33. Pracujący absolwenci według formy zatrudnienia i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Własna działalność gospodarcza 18 3,7% 15 9,0% 33 5,0% Umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy 408 83,3% 136 81,4% 544 82,8% Umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy 20 4,1% 5 3,0% 25 3,8% Umowa zlecenia 26 5,3% 4 2,4% 30 4,6% Umowa o dzieło 6 1,2% 1 0,6% 7 1,1% Pracuję bez umowy 1 0,2% 3 1,8% 4 0,6% Jestem na praktyce/ stażu/ wolontariacie 11 2,2% 3 1,8% 14 2,1% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% Na umowę o pracę (pełen etat) zatrudnionych było prawie trzy czwarte absolwentów studiów I stopnia, prawie 90% absolwentów studiów II stopnia i około 72% absolwentów JSM. Odsetek pracujących na umowę zlecenia był najwyższy w gronie kończących studia I stopnia (9,1%), niższy u absolwentów studiów jednolitych (3,1%) i najniższy u absolwentów II stopnia. Wśród absolwentów studiów licencjackich zanotowano najwyższy udział osób na praktyce/stażu/wolontariacie. Tabela 34. Pracujący absolwenci według formy zatrudnienia i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Własna działalność gospodarcza 11 4,7% 17 4,7% 5 7,7% Umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy 177 76,3% 320 88,9% 47 72,3% Umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy 6 2,6% 10 2,8% 9 13,8% Umowa zlecenia 21 9,1% 7 1,9% 2 3,1% Umowa o dzieło 4 1,7% 2 0,6% 1 1,5% Pracuję bez umowy 1 0,4% 2 0,6% 1 1,5% Jestem na praktyce/ stażu/ wolontariacie 12 5,2% 2 0,6% - - Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% Na wykresie 7. przedstawiono analizę trendu form zatrudnienia według tury badania. Kolorami zaznaczono poszczególne formy. Wyraźna zmiana netto dotyczy udziału osób pracujących na cały etat (ponad 22 punkty procentowe więcej w II turze). 29 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 7. Porównanie formy zatrudnienia absolwentów według tury badania Porównanie panelowe dla aż siedmiu kategorii form zatrudnienia jest dość trudne, zwracamy jednak uwagę na kilka przepływów. Ponad połowa respondentów, którzy w 2013 r. prowadzili własną działalność gospodarczą, w II turze badania deklarowali, że pracują na pełen etat. Kontynuowało (jak zakładamy z braku możliwości weryfikacji) prowadzenie działalności gospodarczej około 35% tych osób. Po około 7% z nich pracowała w 2016 r. na umowę o dzieło bądź była na praktyce/stażu/wolontariacie. Zmiana netto dla tej grupy jest niewielka podobny odsetek badanych prowadził działalność gospodarczą w obu turach. Wydaje się więc, że nie występuje zjawisko dorastania do założenia własnej firmy. Hipotezę tę pomoże zweryfikować trzecia tura badania omawianej grupy (pięć lat po ukończeniu studiów). Wszystkie osoby pracujące podczas I tury badania nielegalnie przeszły na legalne formy zatrudnienia. Uzyskane wynik wskazują także na bardzo dużą popularność zatrudnienia na cały etat. Na cały etat przeszło około lub ponad 80% badanych pracujących wcześniej na część etatu, na umowę zlecenie i będących na praktyce/stażu/wolontariacie (odsetek dotyczy każdej z kategorii oddzielnie). Również na cały etat przeszło około 55% osób pracujący wcześniej na umowę o dzieło. W grupie pracujących na cały etat w I turze badania, po trzech latach od ukończenia studiów trwało przy tej samej formie zatrudnienia ponad 92% badanych. 30 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 8. Zmiana formy zatrudnienia absolwentów według tury badania Zmiany form zatrudnienia w kategoriach najmniej licznych przedstawiamy na wykresie 9. Wykres przeskalowano, na osi X wartość maksymalna to 20%. Zauważmy, że około 29% osób, które w I turze pracowały na umowę o dzieło, w turze II również pracowały w tej formie. Prawie 15% z całej tej grupy było w II turze na praktyce/stażu/wolontariacie. Nieco ponad jedna piąta respondentów pracujących w I turze na umowę zlecenia w drugie turze deklarowała ten sam rodzaj umowy. 31 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 9. Zmiana formy zatrudnienia absolwentów według tury badania wybrane formy zatrudnienia 32 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Branże stanowisk pracy absolwentów 9 Badani absolwenci najczęściej pracowali w następujących branżach: Finanse/Ekonomia, Administracja, Księgowość/Audyt/Podatki. Najrzadziej wybierano branże: Architektura, Energetyka, Grafika/Kreacja artystyczna/fotografia, Geologia/Inżynieria. Tabela 35. Pracujący absolwenci według branży N % Finanse/Ekonomia 103 16,8% Administracja 102 16,6% Księgowość/Audyt/Podatki 93 15,2% Szkolenia/Edukacja 78 12,7% Informatyka/Internet/E-Commerce 54 8,8% Logistyka/Spedycja/Dystrybucja 54 8,8% Sprzedaż 54 8,8% Obsługa klienta/call Center 46 7,5% Marketing/Reklama/Public Relations 36 5,9% Prawo 32 5,2% Human Resources 30 4,9% Zarządzanie 27 4,4% Produkcja 24 3,9% Hotelarstwo/Turystyka/Sport/Rekreacja 21 3,4% Doradztwo/Konsulting 20 3,3% Medycyna/Farmacja/Weterynaria 16 2,6% Kontrola jakości 14 2,3% Budownictwo/Geodezja 14 2,3% Farmaceutyka/Biotechnologia 11 1,8% Media/Sztuka/Rozrywka 9 1,5% Rolnictwo/Ochrona środowiska 8 1,3% Architektura 6 1,0% Energetyka 6 1,0% Grafika/Kreacja artystyczna/fotografia 4 0,7% Geologia/Inżynieria 1 0,2% Ogółem 613 100% Przedział zarobków brutto absolwentów Ogółem najczęściej absolwenci deklarowali miesięczne zarobki brutto w przedziale 2001 2500 zł i 2501 3000 zł. Prawie 1/3 badanych zarabiała więc miesięcznie 2001 3000 zł brutto. Wśród absolwentów studiów niestacjonarnych odsetek osób zarabiających mniej był wyższy niż u absolwentów studiów stacjonarnych. Zarobki łącznie od poniżej 1000 zł do 2000 zł deklarowało około 24% z pierwszej grupy przy około 17% absolwentów z grupy drugiej. Zauważmy, że w grupie kończących studia niestacjonarne odpowiedź poniżej 1000 zł wybierano ponad dwa razy częściej. Przy tym zarobki w najwyższym z wyróżnionych przedziałów ponad 7001 zł wybierano częściej w gronie absolwentów studiów niestacjonarnych. Było to około 7% tej grupy przy 4,5% wśród absolwentów studiów stacjonarnych. Ogółem około 6% pracujących respondentów odmówiło 9 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 33 www.biurokarier.uni.lodz.pl

podania przedziału, w jakim mieszczą się ich zarobki. Tabela 36. Pracujący absolwenci według zarobków brutto i trybu ukończonych studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Poniżej 1000 zł 11 2,2% 8 4,8% 19 2,9% 1001-1500 zł 24 4,9% 7 4,2% 31 4,7% 1501-2000 zł 49 10,0% 25 15,0% 74 11,3% 2001-2500 zł 85 17,3% 23 13,8% 108 16,4% 2501-3000 zł 78 15,9% 23 13,8% 101 15,4% 3001-3500 zł 57 11,6% 17 10,2% 74 11,3% 3501-4000 zł 38 7,8% 14 8,4% 52 7,9% 4001-4500 zł 30 6,1% 5 3,0% 35 5,3% 4501-5000 zł 19 3,9% 8 4,8% 27 4,1% 5001-5500 zł 18 3,7% 7 4,2% 25 3,8% 5501-6000 zł 10 2,0% 2 1,2% 12 1,8% 6001-6500 zł 12 2,4% 2 1,2% 14 2,1% 6501-7000 zł 8 1,6% 2 1,2% 10 1,5% Powyżej 7001 zł 22 4,5% 12 7,2% 34 5,2% Odmowa podania odpowiedzi 29 5,9% 12 7,2% 41 6,2% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% Wśród absolwentów studiów I stopnia najczęściej deklarowano zarobki w przedziale 2001-2500 zł brutto miesięcznie takiej odpowiedzi udzieliła jedna piąta tej grupy. Absolwenci studiów II stopnia i JSM najczęściej zaznaczali przedział 2501 3000 zł. 34 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 37. Pracujący absolwenci według zarobków brutto i rodzaju ukończonych studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Poniżej 1000 zł 12 5,2% 5 1,4% 2 3,1% 1001-1500 zł 13 5,6% 13 3,6% 5 7,7% 1501-2000 zł 24 10,3% 40 11,1% 10 15,4% 2001-2500 zł 47 20,3% 53 14,7% 8 12,3% 2501-3000 zł 28 12,1% 58 16,1% 15 23,1% 3001-3500 zł 26 11,2% 44 12,2% 4 6,2% 3501-4000 zł 15 6,5% 32 8,9% 5 7,7% 4001-4500 zł 15 6,5% 20 5,6% - - 4501-5000 zł 10 4,3% 13 3,6% 4 6,2% 5001-5500 zł 8 3,4% 14 3,9% 3 4,6% 5501-6000 zł 6 2,6% 4 1,1% 2 3,1% 6001-6500 zł 4 1,7% 10 2,8% - - 6501-7000 zł 3 1,3% 6 1,7% 1 1,5% Powyżej 7001 zł 10 4,3% 21 5,8% 3 4,6% Odmowa podania odpowiedzi 11 4,7% 27 7,5% 3 4,6% Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% Na wykresie 10. prezentujemy przedziały miesięcznych zarobków brutto absolwentów. W panelach osi x (poziomej) przedstawiono rodzaj studiów, kolorami wyróżniono ich tryb. Z uwagi na około cztery razy mniejszą niż w dwóch pozostałych rodzajach studiów liczbę respondentów nie prezentujemy wykresu dla JSM. Na wykresie widoczna jest następująca zależność: absolwenci studiów I stopnia częściej niż II stopnia wskazywali najniższe przedziały zarobków, II stopnia częściej deklarowali przedziały średnie i wysokie (do 5000 zł). W obu omawianych rodzajach studiów absolwenci studiów niestacjonarnych częściej deklarowali najniższy oraz najwyższy przedział zarobków. Co do zarobków najwyższych, różnica widoczna jest wyraźniej wśród absolwentów studiów I stopnia. Wartości procentowe na osi Y to odsetek ogółu wskazań. Słupki dla II stopnia są wyższe z powodu większej liczebności niż I stopień. 35 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 10. Przedział zarobków brutto absolwentów rodzaj (bez JSM) i tryb studiów Ponieważ w I turze badania w roku 2013 pytanie o przedział zarobków miało mniej możliwości odpowiedzi, w celu porównania zarobków absolwentów w obu momentach badania przekształcono dane uzyskane w roku 2016. Zgrupowano najwyższych sześć przedziałów zarobków w jeden Powyżej 4001 zł. Z analizy wyłączono odmowy odpowiedzi. Rozkład odpowiedzi w obu turach badania zaprezentowano na wykresie 11. Widoczna jest wyraźna zmiana kształtu rozkładu odpowiedzi przesunięcie w kierunku wskazań wyższych przedziałów zarobków. Bardzo duża zmiana netto nastąpiła w trzech najniższych kategoriach zarobków. Udział wskazań poniżej 1000 zł spadł o około 13 punktów procentowych (pp.); odpowiedzi 1001 1500 zł spadł o prawie 8 pp.; 1501 2000 zł (w pierwszej turze badania dominanta) spadł o około 7 pp. Największa zmiana netto dotyczy jednak najwyższego z wyróżnionych przedziału zarobków. Udział tych odpowiedzi w badanej grupie absolwentów wzrósł o około 15 pp. Różnica w rozkładach zarobków brutto absolwentów w I i II turze badania jest istotna statystycznie; wielkość efektu pomiędzy średnią a dużą, ze wskazaniem na tę drugą (statystyka wynosi 0,44 przy wartości granicznej dużej wielkości efektu 0,5). 36 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 11. Przedział zarobków brutto absolwentów według tury badania Dokładne zarobki brutto absolwentów W tegorocznej edycji monitorowania losów absolwentów dołączono pytanie o dokładną wysokość miesięcznych zarobków brutto. Pytanie było nieobowiązkowe i zadano je wyłącznie osobom, które podały przedział swoich zarobków. Jak wspomniano, wśród pracujących absolwentów około 6% (41 z 657 osób) odmówiło podania przedziału zarobków. Dokładną wysokość zarobku podało około 81% pytanych (501 z 616), a więc około 76% (501 z 657) wszystkich pracujących absolwentów. Ogólny rozkład dokładnych zarobków absolwentów prezentujemy na wykresie 12. Co ciekawe, najniższą odnotowaną wartością było 0,00 zł wprowadziły ją dwie osoby, z czego jedna określiła przedział swoich zarobków jako poniżej 1000 zł, a druga 3001 3500 zł. Trudno powiedzieć czy to błąd czy np. zmiana decyzji o podaniu dokładnych zarobków. W kolejnych edycjach badania ustawienia tego pola zostaną zmienione tak, by uniknąć wpisywania zer. Najniższą realną wartością było 333,00 zł, najwyższą 20 000,00 zł. Średnia (M) wynosi 3 481,67 zł, wyniki są wysoce zróżnicowane, o czym informuje wartość odchylenia standardowego (SD) równa 2 342,17 zł 37 www.biurokarier.uni.lodz.pl

i współczynnik zmienności (SD/M * 100%) równy około 67%. Rozkład jest silnie asymetryczny (prawoskośny) co oznacza, że średnia wyższa jest od mediany (wartości środkowej Me = 2 900,00). W omawianej sytuacji mówi się o średniej zawyżonej przez nieliczne odpowiedzi o wysokich wartościach cechy. Mediana przedstawia wartość znacznie bardziej odporną na zaburzenia: połowa pomiarów była wyższa, a połowa niższa od kwoty 2 900,00 zł. Wykres 12. Histogram zarobków brutto absolwentów Na wykresie 13. za pomocą wykresu skrzynkowego (box-whisker diagram) zaprezentowano ten sam co powyżej rozkład miesięcznych zarobków. Jest to spojrzenie na histogram od góry, więc niewidoczny jest wymiar prezentowany powyżej na osi Y (liczebność). Pogrubiona linia znajdująca się w skrzynce wskazuje wartość mediany, brzegi skrzynki to pierwszy i trzeci kwartyl, więc szerokość skrzynki pokazuje w jakim zakresie wartości mieści się 50% środkowych (najbliższych wartości mediany) odpowiedzi. Pierwszy kwartyl (Q1) czyli lewy brzeg skrzynki wyznacza wartość 2 200,00 zł, zaś trzeci (Q3) prawy brzeg 4 100,00 zł. Rozstęp ćwiartkowy (Q3-Q1) to 1 900,00 zł. Linie w kształcie litery T, tzw. wąsy, prezentują rozkład dolnych i górnych odpowiedzi mieszczących się w zakresie wartości 1,5 szerokości skrzynki. Za pomocą okręgów i gwiazdek, widocznych w prawej części diagramu, przedstawiono wartości odstające (outliers) i silnie odstające (extreme outliers). Gwiazdki reprezentują odpowiedzi o wartościach powyżej trzech szerokości skrzynki. Wyraźnie widoczne jest, że wartości odstające występują jedynie po stronie prawej, zaś skrzynka jest niemal symetryczna. Wybrane, dalsze analizy wykonano bez wartości silnie odstających. Wartości silnie odstające mogą być prawidłowe tzn. wskazywać rzeczywiste wysokości zarobków, jak i być wynikiem błędu wprowadzania np. wpisana przez respondenta wartość 20 000 zł przy zarobkach 2 000 zł. 38 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 13. Wykres skrzynkowy zarobków brutto absolwentów Wykres 23. przedstawia ogólny rozkład miesięcznych zarobków brutto absolwentów bez wartości silnie odstających, co w analizowanym przypadku oznacza odpowiedzi powyżej 9 000,00 zł. Łącznie usunięto 11 z 501 odpowiedzi (około 2,1%). Rozkład wciąż jest niesymetryczny (M = 3 235,67; Me = 2 800,00), jednak wyniki są mniej zróżnicowane (współczynnik zmienności równy 48,4%; wcześniej 67%). 39 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 14. Histogram zarobków brutto absolwentów bez wartości silnie odstających Za pomocą wykresu skrzynkowego przedstawiono na wykresie 15. zarobki brutto absolwentów bez wartości silnie odstających. Pierwszy kwartyl (Q1) czyli lewy brzeg skrzynki wyznacza wartość 2 200,00 zł, zaś trzeci (Q3) prawy brzeg 4 000,00 zł. Szerokość skrzynki pokazuje w jakim zakresie wartości mieści się 50% środkowych (najbliższych wartości mediany) odpowiedzi. Rozstęp ćwiartkowy (Q3-Q1) to 1 800,00 zł. 40 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 15. Wykres skrzynkowy zarobków brutto absolwentów bez wartości silnie odstających Różnice w rozkładzie zarobków w podziale na tryb, rodzaj studiów oraz płeć absolwenta przedstawiamy na wykresie 16. Właściwie porównujemy tu aż dwanaście podgrup respondentów. Analizę wykonano bez wartości silnie odstających. W przypadku mężczyzn mediany zarobków są wyższe dla absolwentów studiów niestacjonarnych niż stacjonarnych; dla kobiet sytuacja jest przeciwna wyższe zarobki miały raczej absolwentki studiów stacjonarnych. Spośród wyróżnionych podgrup najniższa była mediana zarobków dla absolwentek JSM tryb niestacjonarny, a najwyższa dla absolwentów studiów I stopnia, również tryb niestacjonarny. Ogółem zarobki mężczyzn są bardziej zróżnicowane niż kobiet (większa rozpiętość skrzynek), choć ma na to wpływ także znacznie mniejsza liczebność grupy mężczyzn wśród badanych. Mediany zarobków są także ogólnie wyższe dla mężczyzn niż dla kobiet. 41 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 16. Różnice w rozkładzie zarobków brutto absolwentów rodzaj i tryb studiów, płeć absolwenta Przygotowano także porównanie średnich zarobków w podziale na formę zatrudnienia respondenta. Użyto wszystkich dostępnych odpowiedzi o dokładnej wysokości zarobków ze względu na niewielkie liczebności w niektórych przekrojach. Środki okręgów wyznaczają wartości średnich zarobków w danym przekroju, a słupki błędów przedstawiają 95% przedziały ufności średnich. Przykładowo dla absolwentów pracujących na pełen etat na podstawie umowy o pracę M = 3613,67 zł, dolna i górna granica przedziału ufności wynosi odpowiednio 3389,12 i 3838,22 zł. Oznacza to, że z 95% prawdopodobieństwem średnie wynagrodzenie tej grupy absolwentów w całej populacji (pamiętając o specyfice badanej próby) mieści się w granicach przedziału ufności, zatem 95% to szansa trafienia tym przedziałem ufności w prawdziwą wartość w populacji. Szersze przedziały ufności rozumieć można jako mniej pewną wartość średnich zarobków w danej grupie. Na tę szerokość ma wpływ m.in. zróżnicowanie odpowiedzi jak i ich liczebność. Najniższe wartości średniej zarobków odnotowano dla pracy bez umowy i praktyki/stażu/wolontariatu. Nieco wyższe średnie obliczono dla osób pracujących na umowę o dzieło, umowę zlecenia i na część etatu. Pracujący na umowę o dzieło i część etatu zarabiali średnio niemal tyle samo. Średnie zarobki pracujących na cały etat zdają się tworzyć osobną kategorię są zauważalnie wyższe niż wszystkie wymienione i wyraźnie niższe niż zarobki osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Wyniki prezentujemy na wykresie 17. 42 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 17. Różnice w średnich zarobków brutto absolwentów forma zatrudnienia 43 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Stopień dopasowania wykształcenia do wykonywanej pracy Respondentów zapytano o to, w jakim stopniu praca, którą wykonują jest zgodna z ukończonym kierunkiem studiów. W podziale na tryb studiów rozkład odpowiedzi jest bardzo podobny. Ponad jedna trzecia badanych odpowiedziała, że praca i ich wykształcenie są zdecydowanie zgodne, o około dwanaście punktów procentowych mniej badanych uznało swoje wykształcenie za raczej zgodne. Odpowiedzi raczej nie i zdecydowanie nie udzieliło odpowiednio około 17% i 18% badanych w każdej grupie. Absolwenci studiów niestacjonarnych wybierali zdecydowanie nie nieco rzadziej, a zdecydowanie tak trochę częściej niż absolwenci studiów stacjonarnych. Tabela 38. Zgodność wykonywanej pracy z wykształceniem według trybu ukończonych studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Zdecydowanie tak 185 37,8% 70 41,9% 255 38,8% Raczej tak 132 26,9% 42 25,1% 174 26,5% Raczej nie 81 16,5% 29 17,4% 110 16,7% Zdecydowanie nie 92 18,8% 26 15,6% 118 18,0% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% Różnica w ocenie stopnia dopasowania wykonywanej pracy do wykształcenia widoczna jest w podziale na rodzaj studiów. Najwyżej ocenili je absolwenci JSM prawie 54% uznało swoją pracę i wykształcenie za zdecydowanie zgodne, a raczej zgodne 23%. Łącznie około 80% odpowiedzi było twierdzących. Absolwenci studiów II stopnia odpowiadali zdecydowanie tak rzadziej 38,9% - a raczej tak nieco częściej (prawie 25%). Odpowiedzi dla grupy kończących studia I stopnia były zbliżone do II stopnia, przy czym relatywnie częściej wybierano tu zdecydowanie nie, i rzadziej zdecydowanie tak. Tabela 39. Zgodność wykonywanej pracy z wykształceniem według rodzaju ukończonych studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Zdecydowanie tak 80 34,5% 140 38,9% 35 53,8% Raczej tak 70 30,2% 89 24,7% 15 23,1% Raczej nie 35 15,1% 68 18,9% 7 10,8% Zdecydowanie nie 47 20,3% 63 17,5% 8 12,3% Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% Na wykresie 18. przedstawiono rozkład ocen zgodności pracy z wykształceniem w badanej grupie podczas I oraz II tury badania. Zmiana netto jest widoczna głównie dla kategorii raczej tak (spadek o około 4 pp.) i zdecydowanie tak (wzrost o około 4 pp.). Różnica w rozkładzie odpowiedzi w I i II turze nie jest istotna statystycznie; wielkość efektu jest bardzo mała. 44 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 18. Porównanie oceny zgodności pracy z wykształceniem według tury badania Analiza przepływów w ocenach zgodności swojej pracy z wykształceniem pozwala stwierdzić, że absolwenci dość często utrzymują tę ocenę. Odpowiedź nie zmieniła się zatem w przypadku prawie 65% osób, które w I turze wskazały zdecydowanie tak, 41% raczej tak, 36% raczej nie i około połowy wskazań zdecydowanie nie. Co ciekawe, jeżeli wybierający w I turze odpowiedź zdecydowanie nie zmieniali zdanie, to najczęściej wybierali oni zdecydowanie tak. Wybierający zdecydowanie tak najczęściej zmieniali ocenę na raczej tak, natomiast w dwóch przypadku ocen środkowych typu raczej najczęściej zmiana następowała o jedną ocenę w górę. 45 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 19. Zmiana oceny zgodności pracy z wykształceniem według tury badania 46 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Czas znalezienia pracy Zdecydowanie najczęściej absolwenci studiów niestacjonarnych w trzy lata po ukończeniu studiów kontynuują pracę podjętą na studiach łącznie jest to 80% wskazań. W grupie która ukończyła studia stacjonarne to około 40%. Drugą najczęściej wybieraną odpowiedzią był przedział czasowy powyżej 6 miesięcy. Tabela 40. Pracujący absolwenci według czasu znalezienia pracy i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Kontynuacja pracy podjętej na studiach 198 40,4% 134 80,2% 332 50,5% Poniżej 1 miesiąca 68 13,9% 11 6,6% 79 12,0% Między 1 a 3 miesiące 82 16,7% 4 2,4% 86 13,1% Między 3 a 6 miesięcy 61 12,4% 5 3,0% 66 10,0% Powyżej 6 miesięcy 81 16,5% 13 7,8% 94 14,3% Ogółem 490 100% 167 100% 657 100% W podziale na rodzaj studiów najrzadziej pracę podjętą na studiach kontynuowali absolwenci jednolitych studiów magisterskich, było to około 34% respondentów przy 54% absolwentów II i 50% I stopnia. Wśród kończących JSM najczęściej wskazywano najdłuższy czas znalezienia pracy. Tabela 41. Pracujący absolwenci według czasu znalezienia pracy i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Kontynuacja pracy podjętej na studiach 117 50,4% 193 53,6% 22 33,8% Poniżej 1 miesiąca 31 13,4% 37 10,3% 11 16,9% Między 1 a 3 miesiące 35 15,1% 41 11,4% 10 15,4% Między 3 a 6 miesięcy 18 7,8% 39 10,8% 9 13,8% Powyżej 6 miesięcy 31 13,4% 50 13,9% 13 20,0% Ogółem 232 100% 360 100% 65 100% Sposób znalezienia pracy Najpopularniejszym sposobem znalezienia pracy wśród ogółu badanych była odpowiedź na oferty pracy zamieszczone w Internecie. Rzadziej korzystano z sieci kontaktów osobistych informacji od rodziny i znajomych (około 22% odpowiedzi). Trzecim najczęściej deklarowanym sposobem znalezienia pracy było zatrudnienie po złożeniu aplikacji bezpośrednio u pracodawcy. Najrzadziej korzystano z ofert zamieszczonych w mediach tradycyjnych i pomocy Biura Karier UŁ. Omawiane wyniki prezentujemy na wykresie 20. 47 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 20. Pracujący absolwenci według sposobu znalezienia pracy 48 www.biurokarier.uni.lodz.pl

SYTUACJA NIEPRACUJĄCYCH ABSOLWENTÓW Poniższe pytania zadano wyłącznie absolwentom niepracującym w chwili badania. Jak przedstawiono w podrozdziale Status zatrudnienia absolwentów, niepracujący stanowili około 9% badanej grupy (64 osoby z 721). Prace podejmowane od zakończenia studiów Pierwsze pytanie dotyczyło tego, czy respondent w ogóle wykonywał pracę w czasie od zakończenia studiów. W grupie kończących studia stacjonarne pracowało około 3/5 badanych, a wśród absolwentów studiów niestacjonarnych 4/5. Tabela 42. Niepracujący absolwenci według pracy od zakończenia studiów i ich trybu Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N N % Pracował 31 57,4% 9 40 62,5% Nie pracował 23 42,6% 1 24 37,5% Ogółem 54 100% 10 64 100% W podziale na rodzaj studiów zdecydowanie najmniejszy udział pracujących odnotowano w gronie licencjuszy. Wśród kończących studia II stopnia wykonywanie pracy w czasie od zakończenia studiów wskazywano około dwa razy częściej. Wszyscy kończący JSM pracowali w czasie od ukończenia studiów. Tabela 43. Niepracujący absolwenci według pracy od zakończenia studiów i ich rodzaju I stopnia II stopnia JSM N N N Pracował 12 25 3 Nie pracował 18 6 - Ogółem 30 31 3 Rejestracja niepracujących absolwentów w Urzędzie Pracy Ogółem odsetek niepracujących absolwentów rejestrujących się jako bezrobotni wynosi około 37,5%. Wydaje się, że w podziale na tryb studiów relatywnie częściej jako bezrobotni rejestrowali się absolwenci studiów niestacjonarnych. 49 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 44. Niepracujący absolwenci według statusu rejestracji w Urzędzie Pracy i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N N % Zarejestrowany 19 35,2% 5 24 37,5% Niezarejestrowany 35 64,8% 5 40 62,5% Ogółem 54 100% 10 64 100% W podziale na rodzaj studiów najczęściej rejestrowali się absolwenci studiów II stopnia, natomiast z uwagi na małe liczebności w podgrupach trudno tu o jasne wnioski. Tabela 45. Niepracujący absolwenci według statusu rejestracji w Urzędzie Pracy i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N N N Zarejestrowany 10 14 - Niezarejestrowany 20 17 3 Ogółem 30 31 3 Osoby niepracujące i niezarejestrowane jako bezrobotne o ile nie kontynuują nauki na studiach stacjonarnych traktowane są jako nieaktywne zawodowo. Aktywni zawodowo to: pracujący (657 osób), oraz bezrobotni rozumiani jako osoby szukające zatrudnienia i gotowe je podjąć (24 osoby). Według metodologii Głównego Urzędu Statystycznego stopa bezrobocia to frakcja bezrobotnych w grupie aktywnych zawodowo. Zgodnie z tym rozumieniem stopa bezrobocia wśród badanych absolwentów UŁ wynosi 3,5% (24 z 681). Według stanu na koniec czerwca 2016 stopa bezrobocia w Polsce to 8,8% 10. Oznacza to, że w teoretycznej grupie aktywnych zawodowo Polaków ryzyko bezrobocia jest 2,5 razy wyższe niż w teoretycznym gronie aktywnych zawodowo absolwentów UŁ. Poszukiwanie pracy Rozkład odpowiedzi dotyczących poszukiwania pracy wśród badanych wskazuje, że więcej osób szuka pracy niż rejestruje się w Urzędzie Pracy. W podziale na tryb studiów pracy szuka prawie 2/3 absolwentów studiów stacjonarnych, przy nieco ponad 1/3 zarejestrowanych jako bezrobotnych w tej grupie. Tabela 46. Niepracujący absolwenci według poszukiwania pracy i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N N % Szuka 35 64,8% 9 44 68,8% Nie szuka 19 35,2% 1 20 31,3% Ogółem 54 100% 10 64 100% W podziale na rodzaj studiów pracy rozkład odpowiedzi jest zbliżony. 10 http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/liczba-bezrobotnychzarejestrowanych-oraz-stopa-bezrobocia-wedlug-wojewodztw-podregionow-i-powiatow-stan-w-koncuczerwca-2016-roku-,2,47.html 50 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 47. Niepracujący absolwenci według poszukiwania pracy i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N N N Szuka 21 21 2 Nie szuka 9 10 1 Ogółem 30 31 3 Czas poszukiwania pracy Niepracującym respondentom, którzy w powyższym pytaniu zadeklarowali poszukiwanie zatrudnienia (44 osoby, co stanowi około 2/3 niepracujących) zadano pytanie Jak długo od zakończenia studiów/ostatniego stosunku pracy poszukuje Pan(i) zatrudnienia?. Ogółem szukający pracy najczęściej deklarowali czas poszukiwania powyżej 6 miesięcy. Trudno wskazać różnice w podziale na tryb studiów. Tabela 48. Niepracujący absolwenci według czasu poszukiwania pracy i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N N N Poniżej miesiąca 5 1 6 od 1 do 3 miesięcy 10 1 11 od 4 do 6 miesięcy 8 2 10 Powyżej 6 miesięcy 12 5 17 Ogółem 35 9 44 W podziale na rodzaj studiów wydaje się, że absolwenci I stopnia nieco częściej wskazywali najkrótszy czas poszukiwania pracy. Tabela 49. Niepracujący absolwenci według czasu poszukiwania pracy i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N N N Poniżej miesiąca 4 2 - od 1 do 3 miesięcy 5 6 - od 4 do 6 miesięcy 6 4 - Powyżej 6 miesięcy 6 9 2 Ogółem 21 21 2 Absolwenci niezatrudnieni w chwili badania 11 Osoby nieszukające pracy zapytano o powody takiej decyzji. Zdecydowanie najczęściej wskazywano kontynuowanie nauki. Druga co do liczby wskazań kategoria to nie muszę pracować, gdyż mam inne źródło. Na obowiązki rodzinne, domowe oraz na plan założenia własnej działalności gospodarczej wskazała taka sama liczba osób. Jedna osoba jako powód nieszukania zatrudnienia wskazała chorobę/niepełnosprawność. Rozkład odpowiedzi zaprezentowano na wykresie 21. 11 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 51 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 21. Absolwenci niezatrudnieni w chwili badania według przyczyny nieszukania zatrudnienia Absolwenci niezatrudnieni od ukończenia studiów 12 Respondentów, którzy nie pracowali od ukończenia studiów zapytano o przyczyny takiego stanu rzeczy. Tu również najczęściej wskazywano kontynuowanie nauki. Kolejną kategorię, odnoszącą się do niechęci pracodawców do zatrudniania osób bez doświadczenia zawodowego respondenci wybierali niewiele rzadziej. Podobną liczbę wskazań uzyskała odpowiedź planuję nadal się kształcić. Około 8% ogółu odpowiedzi (40 osób) stanowiły wskazania na brak zapotrzebowania rynku pracy na absolwentów ukończonego przez respondenta kierunku. Trudno jednak wskazać kierunki czy grupę kierunków, których absolwenci tak postrzegają swoją sytuację. Odpowiedź tę wybierali absolwenci Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Wydział Filologiczny, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych po jednej osobie z każdego z wymienionych. Stawiamy zatem hipotezę, że postrzegany przez absolwenta brak zapotrzebowania rynku pracy na osoby z jego wykształceniem nie ma związku z realną sytuacją na rynku pracy; takie postrzeganie może być więc wyrazem jakiejś jednostkowej, może psychologicznej właściwości. Rozkład odpowiedzi ogółem zaprezentowano na wykresie 22. 12 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 52 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 22. Absolwenci niezatrudnieni od zakończenia studiów według powodu pozostawiania bez pracy 53 www.biurokarier.uni.lodz.pl

PLANY ZAWODOWE I EDUKACYJNE Pytania kolejnego obszaru tematycznego badania planów zawodowych i edukacyjnych skierowano do wszystkich respondentów, bez względu na obecny status zatrudnienia. Plany zawodowe absolwentów 13 Na wykresie 23. zaprezentowano plany zawodowe badanych w podziale na osoby pracujące i niepracujące w chwili badania. Choć część pytań sformułowana jest w sposób zakładający, że respondent pracuje (bądź nie), niektórzy respondenci zaznaczają odpowiedzi niezgodnie z tym założeniem. Z tego względu zastosowano podział na pracujących/niepracujących. Kategorie ułożono malejąco według odsetka odpowiedzi grupy pracujących do ogółu. Oś X to frakcja odpowiedzi ogółem. W grupie pracujących najczęściej deklarowano kontynuowanie zatrudnienia w obecnym miejscu pracy (około 57% tej grupy). Chęć zmiany pracy na zgodną z posiadanym doświadczeniem była drugim, ale znacznie mniej popularnym wyborem osób pracujących (około 17%). Podobny był udział osób planujących założenie własnej firmy. Najrzadziej deklarowano tu chęć znalezienia jakiegokolwiek zatrudnienia. W grupie niepracujących najczęściej wybierano chęć znalezienia zatrudnienia zgodnego z ukończonym kierunkiem studiów (ponad połowa wskazań w tej grupie). Drugim, nieco rzadszym wyborem było znalezienie jakiegokolwiek zatrudnienia (około 40%). Brak planów zawodowych był najrzadszym wskazaniem wśród absolwentów niepracujących. Niepracujący ponad dwa razy częściej niż pracujący wskazywali na chęć wyjazdu zarobkowego zagranicznego. 13 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru. 54 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 23. Plany zawodowe absolwentów w podziale na pracujących/niepracujących Dodatkowe kształcenie się absolwentów Ogółem około 54% badanych planuje dodatkowe kształcenie się. Różnice w podziale na tryb ukończonych studiów są nieznaczne nieco częściej plany kształcenia deklarowano w grupie kończących studia stacjonarne. Tabela 50. Absolwenci według planowanego dokształcania się i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Planuje 298 54,8% 89 50,3% 387 53,7% Nie planuje 246 45,2% 88 49,7% 334 46,3% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Najwyższy odsetek osób planujących dodatkowe kształcenie zanotowano wśród absolwentów studiów I stopnia i JSM odpowiednio około 60% i ponad 66%. Takie same plany miało około 48% kończących studia II stopnia. 55 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 51. Absolwenci według planowanego dokształcania się i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Planuje 155 59,2% 187 47,8% 45 66,2% Nie planuje 107 40,8% 204 52,2% 23 33,8% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% Miejsce i forma dodatkowego kształcenia się 14 Najczęściej absolwenci chcący dalej się kształcić planowali studia podyplomowe. Jedną z przyczyn wysokiego odsetka odpowiedzi wskazujących tę formę dalszego kształcenia jest wysoka frakcja absolwentów studiów II stopnia i JSM w grupie absolwentów planujących dodatkowe kształcenie. Nieco rzadziej wybierano kursy/szkolenia: rozwijające umiejętności czy kompetencje miękkie, jeszcze rzadziej językowe i tzw. twarde, rozumiane jako np. dziedzinowe umiejętności specjalistyczne. Najrzadziej planowano studia I stopnia i JSM. Pytanie o miejsce dodatkowego kształcenia umożliwiało respondentom wielokrotny wybór, dlatego utworzono trzecią kategorię uwzględniającą obie możliwości osoby planujące kształcenie na UŁ i innych szkołach/uczelniach. Ogółem kształcenie wyłącznie na UŁ planowało około 29% badanych (387 osób planujących dodatkowe kształcenie), wyłącznie poza UŁ było to 63%, a obie możliwości wybrało około 8%. Częściej wybierano kształcenie na UŁ w przypadku studiów doktoranckich i studiów II stopnia. W pozostałych przypadkach częściej deklarowano kształcenie wyłącznie poza UŁ. Omawiane plany zaprezentowano na wykresie 24. 14 Podrozdział opracowany na podstawie wyników pytania wielokrotnego wyboru 56 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 24. Miejsce i forma dodatkowego kształcenia się absolwentów 57 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Profil dodatkowego kształcenia się Ogółem absolwenci częściej planowali dodatkowe kształcenie o profilu pokrewnym do dotychczasowego około 65% wskazań. Jeżeli miało to być kształcenie na UŁ, profil pokrewny wybierano nieco częściej (prawie 70% odpowiedzi w tej grupie), niż gdy kształcenie planowano w inne uczelni lub szkole (około 61% w grupie). Jak wspomnieliśmy, częściej planowano kształcenie poza Uniwersytetem Łódzkim. Tabela 52. Absolwenci według profilu planowanego dokształcania się i prowadzącej je uczelni Pokrewny Odmienny od Ogółem z dotychczasowym dotychczasowego % z N % z N N % z N w wierszu N N % w wierszu w wierszu Uniwersytet Łódzki 94 69,6% 41 30,4% 135 100% 45,3% Inna uczelnia lub szkoła 99 60,7% 64 39,3% 163 100% 54,7% 58 www.biurokarier.uni.lodz.pl

OCENA STUDIÓW NA UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM Absolwentów poproszono o retrospekcję i zapytano czy wybraliby ponownie ten sam podstawowy kierunek studiów i uczelnię. W czterech opcjach odpowiedzi ujęto wszystkie możliwości dotyczące uczelni/kierunku, a opcja piąta dotyczyła niepodjęcia studiów w ogóle. Łącznie ponad połowa badanych wybrałaby ponownie ten sam kierunek studiów i uczelnię. Inny kierunek studiów na tej samej uczelni wybrałaby w sumie około jedna piąta badanych. Łącznie około 75% absolwentów ponownie podjęłoby studia na UŁ. W podziale na tryb studiów widoczny jest większy odsetek deklarujących dokładnie taki sam ponowny wybór kierunek i uczelnia wśród absolwentów studiów niestacjonarnych (około 65%) niż stacjonarnych (około 48%). Relatywnie największa różnica wystąpiła we wskazaniach inny kierunek studiów na innej uczelni tę odpowiedź absolwenci studiów stacjonarnych wybierali ponad dwa razy częściej. Około 3% badanych w ogóle nie podjęłoby studiów, gdyby mogli zdecydować jeszcze raz. Trafność wyboru uczelni i kierunku studiów Tabela 53. Absolwenci według ponownego wyboru edukacyjnego i trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Wybrał(a)bym tę samą uczelnię i kierunek studiów. 261 48,0% 116 65,5% 377 52,3% Wybrał(a)bym inny kierunek studiów na tej samej uczelni. 129 23,7% 33 18,6% 162 22,5% Wybrał(a)bym ten sam kierunek studiów na innej uczelni. 51 9,4% 7 4,0% 58 8,0% Wybrał(a)bym inny kierunek studiów na innej uczelni. 89 16,4% 15 8,5% 104 14,4% W ogóle nie podjąłbym/ nie podjęłabym studiów. 14 2,6% 6 3,4% 20 2,8% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% W podziale na rodzaj studiów widoczne są różnice pomiędzy absolwentami JSM a pozostałych rodzajów. Wśród kończących jednolite studia magisterskie zbliżony do absolwentów I i II stopnia jest jedynie odsetek deklarujących taki sam ponowny wybór. Osób, które wybrałyby ponownie inne studia na UŁ jest relatywnie mniej, a w konsekwencji frakcja deklarujących ponowny wybór UŁ jest niższa (63%) niż w innych grupach (około 71% - absolwenci I i około 78% II stopnia). W grupie kończących JSM największy był udział odpowiedzi inny kierunek studiów na innej uczelni. 59 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Tabela 54. Absolwenci według ponownego wyboru edukacyjnego i rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Wybrał(a)bym tę samą uczelnię i kierunek studiów. 128 48,9% 213 54,5% 36 52,9% Wybrał(a)bym inny kierunek studiów na tej samej uczelni. 62 23,7% 93 23,8% 7 10,3% Wybrał(a)bym ten sam kierunek studiów na innej uczelni. 26 9,9% 23 5,9% 9 13,2% Wybrał(a)bym inny kierunek studiów na innej uczelni. 39 14,9% 51 13,0% 14 20,6% W ogóle nie podjąłbym/ nie podjęłabym studiów. 7 2,7% 11 2,8% 2 2,9% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% W podziale na turę badania właściwie nie widać zmiany netto we wskazaniach badanej grupy absolwentów. Rozkład odpowiedzi w chwili pierwszego i drugiego badania zaprezentowano na wykresie 25. Nie ma istotnie statystycznej różnicy w ocenach absolwentów według tury badania; wielkość efektu jest bardzo mała. Wykres 25. Ponowny wybór edukacyjny absolwentów według tury badania Analiza panelowa prowadzi do wniosku, że najbardziej stabilna okazała się opinia ta sama uczelnia i ten sam kierunek studiów tu opinię utrzymało około 70% osób, które wyraziły ją w pierwszej turze badania. Najmniej stabilna była opinia dotycząca nie podjęcia studiów w ogóle tu utrzymało ją zaledwie 22% badanych, którzy w I turze wyrazili takie zdanie. Poza tą odpowiedzią najczęściej utrzymywano opinię z I tury, jednak w każdej kategorii poza ta sama uczelnia i ten sam kierunek 60 www.biurokarier.uni.lodz.pl

odsetek tych utrzymań był niższy niż 40%. Jeżeli chodzi o przepływy, to prawie 30% osób, które w I turze deklarowały, że w ogóle nie podjęłyby studiów, w turze II uznały, że ponownie wybrałby tę samą uczelnię i ten sam kierunek. Niejako odwrotny przepływ to około 2% badanych, którzy zadeklarowali w I turze chęć wybrania takiego samego kierunku na tej samej uczelni, a w II turze uznali, że w ogóle nie podjęliby studiów. Omawiane zestawienie zwizualizowano na wykresie 26. Wykres 26. Zmiana ponownego wyboru edukacyjnego absolwentów według tury badania 61 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Stopień zaspokojenia oczekiwań edukacyjnych absolwentów Ogółem około trzy czwarte badanych absolwentów odpowiedziało twierdząco na pytanie czy ich oczekiwania edukacyjne zostały zrealizowane przez UŁ. Zdecydowanie częściej była to odpowiedź raczej tak niż zdecydowanie tak. W podziale na tryb studiów odpowiedzi twierdzących relatywnie więcej jest wśród absolwentów studiów niestacjonarnych niż stacjonarnych. Odpowiedź zdecydowanie tak pierwsi z wymienionych wybierali częściej (odpowiednio 15% stacjonarne do 22% niestacjonarne). Tabela 55. Absolwenci według realizacji oczekiwań edukacyjnych przez uczelnię oraz trybu studiów Stacjonarnym Niestacjonarnym Ogółem N % N % N % Zdecydowanie tak 80 14,7% 39 22,0% 119 16,5% Raczej tak 313 57,5% 107 60,5% 420 58,3% Raczej nie 131 24,1% 20 11,3% 151 20,9% Zdecydowanie nie 20 3,7% 11 6,2% 31 4,3% Ogółem 544 100% 177 100% 721 100% Różnice widoczne były również w podziale na rodzaj studiów. O ile udział odpowiedzi raczej tak jest we wszystkich trzech grupach bardzo zbliżony, to zdecydowanie tak najrzadziej zaznaczali kończący studia I stopnia, nieco częściej II stopnia, a relatywnie najczęściej JSM. Odwrotna tendencja widoczna jest w przypadku odpowiedzi dotyczących niezrealizowania oczekiwań edukacyjnych przez uczelnię. Największy odsetek odpowiedzi negatywnych zanotowano w grupie absolwentów studiów I stopnia (łącznie ponad 30%), mniejszy wśród kończących II stopień (około 23%) i najmniejszy dla JSM (16%). Tabela 56. Absolwenci według realizacji oczekiwań edukacyjnych przez uczelnię oraz rodzaju studiów I stopnia II stopnia JSM N % N % N % Zdecydowanie tak 31 11,8% 71 18,2% 17 25,0% Raczej tak 151 57,6% 229 58,6% 40 58,8% Raczej nie 61 23,3% 80 20,5% 10 14,7% Zdecydowanie nie 19 7,3% 11 2,8% 1 1,5% Ogółem 262 100% 391 100% 68 100% W podziale na turę badania niewielka zmiana netto widoczna jest głównie w udziale odpowiedzi zdecydowanie tak (wzrost o około 5 pp.); niewielki spadek odnotowano dla obu odpowiedzi negatywnych. Różnica w ocenach tego zagadnienia w I i II turze badania jest istotna statystycznie; wielkość efektu jest mała. 62 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 27. Porównanie realizacji oczekiwań edukacyjnych przez uczelnię według tury badania Prezentowana na wykresie 28. analiza przepływów wskazuje, że najbardziej stabilną opinią była ta najczęściej wyrażana raczej tak. Tu opinię utrzymało około 68,5% badanych. W przypadku wskazań raczej nie zdanie na raczej tak zmieniła ponad połowa tej grupy badanych; opinię utrzymało około 35% z nich. Opinia zdecydowanie nie była najmniej stabilna: zdanie w drugiej turze utrzymało około ¼ badanych, którzy w pierwszej turze wybrali tę odpowiedź. 63 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 28. Zmiana oceny realizacji oczekiwań edukacyjnych przez uczelnię według tury badania 64 www.biurokarier.uni.lodz.pl

OCENA KLUCZOWYCH KOMPETENCJI ABSOLWENTÓW W tegorocznej edycji monitorowania karier zawodowych absolwentów zastosowano dwa sposoby oceny kluczowych kompetencji absolwentów. Po pierwsze przygotowano zestaw 15 pytań wskaźników, badających podstawowe składowe kompetencji: postawy, umiejętności i wiedzę absolwentów związaną z poruszaniem się po rynku pracy. Jest to nowo zastosowana metoda mająca na celu wyjście poza sferę deklaracji badanych. Po drugie zapytano absolwentów jak oceniają wpływ studiów na UŁ na swoją postawę, wiedzę i umiejętności w tym samym zakresie. Wynik badania postaw, umiejętności i wiedzy absolwentów Na podstawie literatury przedmiotu, doświadczeń pracy doradcy zawodowego oraz wyników badania jakościowego karier absolwentów przeprowadzonego przez Biuro Karier UŁ w 2015 r. przygotowano następujący zestaw pytań: 1. Nie znam trendów współczesnego rynku pracy 15, 2. Znam swoje mocne i słabe strony jako kandydata do pracy, 3. Mam odpowiednią wiedzę teoretyczną do pracy zgodnej z moim wykształceniem, 4. Znam wady i zalety różnych form zatrudnienia, 5. Posiadam formalne potwierdzenia umiejętności potrzebnych mi na rynku pracy (np. prawo jazdy, certyfikaty, uprawnienia), 6. Posiadam umiejętności praktyczne potrzebne do pracy zgodnej z moim wykształceniem, 7. Przygotowanie dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny) jest dla mnie bardzo trudne 16, 8. Potrafię swobodnie komunikować się w co najmniej jednym języku obcym, 9. Potrafię korzystać z różnych źródeł ofert pracy, 10. Umiem korzystnie zaprezentować się jako kandydat do pracy podczas rozmowy kwalifikacyjnej, 11. Aktywne poszukiwanie pracy to najlepsza strategia wyjścia z bezrobocia, 12. To, czego nauczyłem(nauczyłam się) w młodości wystarczy mi do pracy zawodowej na całe życie 17, 13. W razie zmian na rynku pracy warto rozważyć przekwalifikowanie się, 14. Na współczesnym rynku pracy kompetencje społeczne są co najmniej tak samo ważne jak wiedza specjalistyczna, 15. Jestem otwarty(otwarta) na współpracę z osobami różnych narodowości. Respondentów poproszono o odpowiedzi na skali pięciostopniowej, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie zgadzam się, a 5 zdecydowanie zgadzam się. Pytania prezentowano w kolejności losowej dla każdego wyświetlenia ankiety, by zmniejszyć obciążenia wyników stałą kolejnością pytań. 15 Pytanie z odwróconą skalą (reversed wording); informacja o tym nie jest podawana respondentom 16 jw. 17 jw. 65 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Zastosowano trzy pytania z odwróconą skalą co oznacza, że przeciwnie niż w pozostałych pytaniach wysokie wartości odpowiedzi w tych pytaniach reprezentują niskie natężenia badanej charakterystyki. Zabieg ma na celu minimalizowanie obciążających wyniki odpowiedzi zaznaczanych mechanicznie (np. wszędzie ta sama wartość). Pytania te rekodowano odwrócono skalę zgodnie z pozostałymi pytaniami przed opracowaniem wyników. Kolejne piątki pytań w założeniu tworzyć miały indeksy wiedzy (pyt. 1.-5.), umiejętności (6.-10.) i postaw (11.-15.). Analiza rzetelności indeksów wykazała, że tak utworzone indeksy wiedzy i umiejętności wolno uznać za rzetelne, natomiast w przypadku indeksu postaw dostateczny poziom rzetelności osiągnięto po usunięciu pytania 12. Do indeksu postaw włączono zatem cztery pytania: 11. i 13.-15. Indeksy stworzono przez uśrednianie pozycji, co jest praktyką typową 18. Tak przygotowane wyniki indeksów można traktować jako wyniki prostych testów wiedzy, umiejętności i postaw związanych z poruszaniem się absolwentów na rynku pracy. Z uwagi na pierwszą próbę zastosowania omówionej metody w monitorowaniu karier zawodowych absolwentów traktujemy tę edycję jako pilotażową. Na wykresie 29. zaprezentowano wyniki ogólne średnich poszczególnych indeksów. Praktycznie równe średnie uzyskano dla wiedzy (M = 3,97), i dla umiejętności (M = 4,00), zaś najwyższą dla postaw (4,15). Średni wynik indeksu postaw różni się widocznie od pozostałych. Różnica między średnimi wiedzy i umiejętności jest znacznie mniejsza przedziały ufności dla średnich mają dużą część wspólną. Wykres 29. Średnie wyniki stworzonych indeksów składowych kompetencji Zwracamy uwagę, że żadna z trzech omawianych zmiennych składowych kompetencji nie ma rozkładu normalnego. Rozkłady wszystkich są niesymetryczne, lewoskośne tzn. więcej jest wyników wysokich (w tym najwyższych czyli 5) niż niskich. Tym samym możemy mówić o średniej nieco zaniżonej przez nieliczne obserwacje o niskich wartościach. Także same skale są krótkie; możliwe wartości to od 1 do 5. Stosujemy tu miarę średnią niejako zwyczajowo, rozumiejąc jej ograniczenia. Ograniczamy się do porównań opisowych, bez testów statystycznych. 18 Por. odnośnie tworzenia indeksów w naukach społecznych: Ścibor-Rylski M. (2007) Standardowe sposoby tworzenia wskaźników zmiennych [w:] Bedyńska S., Brzezicka A. (red), Statystyczny drogowskaz. Praktyczny poradnik analizy danych w naukach społecznych na przykładach z psychologii, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa, s. 116-133. 66 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Średnie wyniki indeksów składowych kompetencji przeanalizowano w podziale na rodzaj i tryb studiów. Na wykresie 30. za pomocą tzw. wykresu radarowego przedstawiono średnie trzech omawianych składowych kompetencji w podziale na rodzaj studiów. Im dalej od środka okręgu, tym wyższa wartość średniej. Na zewnętrznej krawędzi okręgu zaznaczono poszczególne składowe kompetencji. Kolorami wyróżniono rodzaje studiów. Tego typu wykres nie uwzględnia liczebności wyróżnionych grup. Widoczna jest zidentyfikowana wcześniej różnica w średnich wynikach składowych kompetencji: najwyższą średnią uzyskano dla indeksu postawy. Widać to szczególnie dla studiów I oraz II stopnia, mniej dla JSM obrazuje to rozciągnięcie trójkątów w prawo. Generalnie średnie wyniki wszystkich trzech indeksów były najniższe dla absolwentów studiów I stopnia; wyższe dla kończących studia II stopnia; najwyższe dla JSM poza indeksem postaw. Wykres 30. Średnie wyniki indeksów składowych kompetencji rodzaj studiów W przedstawionym na wykresie 31. podziale na tryb studiów widoczna jest różnica w wynikach indeksów wiedzy i umiejętności. W grupie absolwentów studiów stacjonarnych wynik dla pierwszej z wymienionych były niższe, a dla drugiej wyższe niż w przypadku kończących studia niestacjonarne. Tu ogółem także widoczne są najwyższe wynik średnie dla indeksu postaw. Wydaje się, że tryb studiów nie różnicuje wyników średnich tego indeksu. 67 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 31. Średnie wyniki indeksów składowych kompetencji tryb studiów Wyniki poszczególnych indeksów przeanalizowano także oddzielnie w podziałach na tryb i rodzaj studiów (czyli sześć podgrup ). Dla wiedzy stosunkowo najniższy wynik uzyskano dla absolwentów I stopnia, nieco wyższy dla II, a najwyższy dla JSM. W przypadku wszystkich rodzajów studiów wyniki średnie były wyższe dla absolwentów studiów w trybie niestacjonarnym. Omawiane wyniki prezentowane są na wykresie 32. Przedziały ufności są szersze dla studiów niestacjonarnych, na co wpływ ma m.in. relatywnie mniejsza niż w grupie absolwentów studiów stacjonarnych liczebność. 68 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 32. Średni wynik indeksu wiedzy rodzaj i tryb studiów 69 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Średnie wyniki dla indeksu umiejętności są podobnie niż dla wiedzy zróżnicowane dla poszczególnych rodzajów studiów. W podziale na tryb studiów tendencja jest niejednoznaczna, ponieważ w przypadku studiów I oraz II stopnia otrzymano wyższe wyniki dla trybu stacjonarnego, a w gronie JSM dla niestacjonarnego, co zaprezentowano na wykresie 33. Wykres 33. Średni wynik indeksu umiejętności rodzaj i tryb studiów 70 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Przedstawione na wykresie 34. wyniki dla indeksu postaw w podziałach na rodzaj i tryb studiów są zróżnicowane w sposób zbliżony do powyżej przedstawionych. Różnice między poszczególnymi podgrupami są tu nieco mniejsze niż w przypadku pozostałych składowych kompetencji. Najbardziej wyraźna różnica widoczna jest pomiędzy trybami studiów w gronie absolwentów JSM. Wykres 34. Średni wynik indeksu postaw rodzaj i tryb studiów Wpływ studiów na postawy, umiejętności i wiedzę absolwentów Omawiany wpływ studiów oceniono za pomocą pytań z pięciostopniową skalą odpowiedzi. Użyto jednego pytania dla każdej składowej kompetencji. Absolwenci najniżej ocenili wpływ studiów na kształtowanie umiejętności (M = 3,11). Ocena kształtowania wiedzy (M = 3,48) była bardzo nieznacznie wyższa niż kształtowania postaw (M = 3,36), co zaprezentowano na wykresie 35. 71 www.biurokarier.uni.lodz.pl

Wykres 35. Średnie oceny wpływu studiów na kompetencje absolwentów - ogółem W podziale na rodzaj studiów najwyżej wpływ studiów na kształtowanie wszystkich wymienionych składowych kompetencji ocenili absolwenci studiów II stopnia. Kończący JSM ocenili wpływ na kształtowanie wiedzy i postaw nieznacznie niżej, ale w przypadku umiejętności znacznie niżej. Absolwenci studiów I stopnia ocenili kształtowanie postaw podobnie jak kończący JSM, kształtowanie umiejętności nieco wyżej, a wiedzy niżej niż absolwenci JSM. Wyniki te przedstawiono na wykresie 36. 72 www.biurokarier.uni.lodz.pl