PRZEWODNIK programowo-dydaktyczny nauczania religii Klasa Iv szkoły podstawowej materiały edukacyjne do programu nr AZ-2-01/10 i podręcznika nr AZ-21-01/10-RA-1/13 Jestem chrześcijaninem pod redakcją ks. Stanisława Łabendowicza RaDOm 2013
Redakcja: ks. Stanisław Łabendowicz Zespół redakcji: Anna Kogut, Katarzyna Kosmala, Ewa Świtka, Aneta Wrzesień Skład i łamanie tekstu: Damian Chrzanowski Redakcja techniczna: Damian Chrzanowski, Anna Grzywacz DECYZJA O ZATWIERDZENIU PODRĘCZNIKA DO NAUCZANIA RELIGII DLA CAŁEJ POLSKI Przewodnik programowo-dydaktyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej na terenie całej Polski, z zachowaniem praw biskupów diecezjalnych, przeznaczony jest dla klasy IV szkoły podstawowej i może być stosowany jako pomoc uzupełniająca do podręcznika nr AZ-21-01/10-RA-1/13. Warszawa, 8 kwietnia 2013 r. Przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski Bp Marek Mendyk Recenzenci: Imprimatur: ks. dr Piotr Goliszek, ks. dr Jarosław Kotowski Kuria Diecezji Radomskiej w Radomiu Bp Henryk Tomasik, Biskup Radomski Ks. dr Zbigniew Niemirski, Cenzor Ks. prof. KUL dr hab. Sławomir Fundowicz, Kanclerz Kurii L.dz. 767/12, Radom, 31 lipca 2012 r. ISBN 978-83-257-0467-4 Copyright by ks. Stanisław Łabendowicz, Radom 2013 Wydanie II Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4; tel.: 15 644 04 00; fax: 15 832 77 87 Informacja: Wydział Katechetyczny Kurii Diecezji Radomskiej 26-600 Radom, ul. Malczewskiego 1; tel./fax: 48 340 62 38, tel.: 48 340 62 39 Kolportaż: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4; tel.: 15 644 04 00; fax: 15 832 77 87 Druk i oprawa: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4, tel. (15) 644 04 00, fax (15) 832 77 87, e-mail: marketing@wds.pl, http://www.wds.pl
SpiS treści Wyjaśnienie terminów... 5 Program nauczania religii... 11 Plan dydaktyczny edukacji religijnej... 27 Kryteria oceniania... 63 3
WYJAśNieNie terminów Drodzy Katecheci Przekazujemy Wam Przewodnik programowo-dydaktyczny nauczania religii w zakresie katechezy szkolnej dla klasy czwartej szkoły podstawowej i materiałów katechetycznych pt. Jestem chrześcijaninem, pod redakcją ks. Stanisława Łabendowicza. Zawiera on niezbędne pomoce katechetyczne przydatne w organizacji własnego warsztatu pracy katechety. W zestawie przewodnika edukacji religijnej w zakresie katechezy szkolnej dla klasy czwartej szkoły podstawowej znajdują się: Program nauczania religii, Plan dydaktyczny edukacji religijnej, Kryteria oceniania. Przewodnik programowo-dydaktyczny nauczania religii został przygotowany ściśle do poradnika metodycznego i podręcznika ucznia do nauczania religii uczniów klasy czwartej szkoły podstawowej pt. Jestem chrześcijaninem (nr AZ-21-01/10-RA-1/13), opracowanych na podstawie Programu nauczania religii dla szkół podstawowych, zatwierdzonego przez Komisję Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski (nr AZ-2-01/10) 1. Terminologia uwzględnia standardy szkolne etapu edukacyjnego oraz wytyczne zawarte w katechetycznych dokumentach Kościoła. I. PROGRam NaUCZaNIa RElIGII Program nauczania religii w szkołach w części dotyczącej uczniów klasy czwartej szkoły podstawowej, zawiera cele katechetyczne, treści 1 Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Program nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010. 5
i wymagania rozpisane na poszczególne grupy tematyczne, wskazania do realizacji programu, zamierzone osiągnięcia, współpracę środowisk katechetycznych, parafii i rodziny oraz korelację nauczania religii z wychowaniem szkolnym. Cele katechetyczne określają, czemu ma służyć nauczanie i wychowanie religijne w środowisku szkolnym z uwzględnieniem współpracy rodziny i parafii. treści określają niezbędne informacje, jakie powinien zawierać program nauczania religii, aby zrealizować cele katechetyczne, które zawierają poszczególne katechezy. Wymagania określają wiadomości i umiejętności ucznia, by zrealizować cele katechetyczne. współpraca środowisk katechetycznych ukazuje potrzebę integralnego oddziaływania wychowawczego i wskazuje na płaszczyzny oraz pola współpracy. Treści przekazywane na katechezie są przeżywane i interioryzowane we wspólnocie wiary, jaką jest rodzina i parafia. Nieodzowna jest współpraca rodziny i parafii w przygotowaniu uczniów do sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. II. plan dydaktyczny edukacji ReLIGIjNej Zawiera ujęcie tabelaryczne Programu nauczania religii dla szkoły podstawowej do podręcznika metodycznego do nauczania religii dla uczniów klasy czwartej pt. Jestem chrześcijaninem (nr AZ-21-01/10-RA-1/13), rozpisane na jednostki tematyczne, cele katechetyczne, treści, procedurę osiągnięcia celów, przewidywane osiągnięcia i diagnozowanie osiągnięć uczniów. Plan dydaktyczny edukacji religijnej zawiera opis sposobu realizacji celów i zadań zawartych w Podstawie programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce i Programie nauczania religii z 2010 r. oraz innych zadań, które wspomagają ich realizację; materiał związany z celami edukacyjnymi; procedury osiągania celów; opis przewidywanych osiągnięć oraz sposoby diagnozowania osiągnięć ucznia. Cele edukacji religijnej określają, jakie efekty powinniśmy uzyskać w procesie nauczania-uczenia się; treści odnoszą się do merytorycznej zawartości programu; efekty określają, co uczeń powinien wiedzieć i umieć oraz w jakim kierunku wskazana jest zmiana jego postawy weryfikowana w procesie diagnozowania. 6
W procesie dydaktycznym nauczyciel dostosowuje przekaz wiedzy i kształtowanie umiejętności i postaw uczniów do naturalnej aktywności ucznia. Plan edukacji religijnej dla uczniów klasy czwartej szkoły podstawowej został opracowany w następującym układzie: 1. Numer lekcji, temat. 2. Najważniejsze treści jednostki katechetycznej. 3. Cele ogólne danej jednostki lekcyjnej. 4. Procedury osiągania celów, czyli metody i formy pracy. 5. Efekty (wzorzec, punkt odniesienia w zakresie opanowania wiadomości, umiejętności). 6. Diagnozowanie osiągnięć dziecka. III. kryteria oceniania Ocenianie uczniów na katechezie to nie tylko wystawienie stopni, ale etap procesu dydaktycznego, który ma znaczenie kształcące i wychowawcze. Celem oceniania jest zapewnienie skuteczności procesu kształcenia, ale również ma charakter pedagogiczny, ponieważ służy informowaniu uczniów o ich postępach w nauce, a tym samym prowadzi do systematyczności i samowychowania. Przy ocenianiu uczniów, dobrze jest pamiętać, że na początku roku szkolnego określamy wymagania 2, np.: systematyczne odrabianie pracy domowej, aktywność na katechezie, prowadzenie zeszytów, przynoszenie potrzebnych pomocy itp., a tym łatwiej będzie na końcu wystawić ocenę semestralną i roczną. Każdy katecheta powinien ustalić, jakie wymagania musi spełnić uczeń, aby osiągnąć ocenę: celującą; bardzo dobrą; dobrą; 2 Zob. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania (...) zobowiązuje nauczycieli na początku każdego roku szkolnego do poinformowania uczniów oraz ich rodziców (prawnych opiekunów) o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów (par. 4.1). Stwierdza zarazem, że wewnątrzszkolne ocenianie obejmuje m.in. formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich uczniów i ich rodziców (prawnych opiekunów) (par. 3.1). 7
dostateczną; dopuszczającą; (lub niedostateczną 3 ). Te ustalenia należy dołączyć jako aneks do systemu oceniania istniejącego w danej szkole. W procesie oceniania obowiązuje stosowanie zasady kumulowania wymagań (ocenę wyższą otrzymać może uczeń, który spełnia wszystkie wymagania przypisane ocenom niższym). ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: a) posiadł wiedzę i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania religii w danej klasie, samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, b) biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu, proponuje rozwiązania nietypowe, rozwiązuje także zadania wykraczające poza program nauczania tej klasy, c) osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach kwalifikując się do finałów na szczeblu powiatowym, regionalnym, wojewódzkim albo krajowym lub posiada inne porównywalne osiągnięcia. określenie poziomu wymagań ma na celu: pomoc uczniowi w zdobywaniu wiadomości problemów teoretycznych lub praktycznych z programu nauczania danej klasy, i umiejętności wynikających z programu nauczania, ustalenie kategorii celów i odpowiadających im poziomów wymagań, wspieranie ucznia przez rozpoznawanie odpowiedniego poziomu wymagań oraz wskazanie możliwości opanowania kolejnego, wyższego poziomu. W podręczniku ucznia w każdej jednostce katechetycznej znajdują się pytania zastanów się i odpowiedz. Pytania uwzględniają wymagania edukacyjne dla danej katechezy. Mamy jednak świadomość, że katecheza prowadzi do jedności i zażyłości z Chrystusem, a nasza 3 W niniejszym opracowaniu nie załączono kryteriów na ocenę niedostateczną z uwagi na szczególny charakter nauczania religii w szkole. Katecheza szkolna ma charakter ewangelizacyjno-katechetyczny i społeczno-edukacyjny. Zachęca się katechetów do pozytywnych sposobów oddziaływania wychowawczego aby nie stosować oceny z religii jako jedynie narzędzia dyscyplinującego. Należy unikać ocen niedostatecznych z religii zwłaszcza na zakończenie semestru czy koniec roku. 8
praca katechetyczna w szkole ma pomóc uczniom i ułatwić przeżycie spotkania z Nim we wspólnocie wiary. Trzeba jasno określić uczniom i rodzicom, że stopień z religii dotyczy tylko cząstki procesu i osiągnięć katechezy. Wyjątkowy charakter katechezy domaga się odpowiednich sposobów działania katechety. Trzeba bowiem pamiętać, że stopnie z religii mówią nie tylko o uczniu, ale w pewien sposób także o katechecie. Radom, 24 czerwca 2013 r. Ks. Stanisław Łabendowicz 9
Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski program NAuczANiA religii dla klas IV-VI szkoły podstawowej poznaję BoGa I w NIeGo wierzę NUmER PROGRamU az-2-01/10 1 Program przeznaczony do nauczania religii dla uczniów, którzy przeżyli już czas chrześcijańskiej inicjacji w katechizacji szkolnej i parafialnej zakłada, że dzieci znają i doświadczają prawdy o Bogu, który wzywa do życia w jedności z Nim i miłości oraz że przebacza wszystkie grzechy. Ważnym momentem w ich życiu było spotkanie z Chrystusem w sakramencie pokuty i pojednania, a przede wszystkim pełne uczestnictwo w Eucharystii. Obecnie rodzi się nowe pytanie: Jakie mają być dalsze ich losy w kontaktach z Bogiem i ludźmi? Co powinno stać się z nimi podczas następnych trzech lat wychowania chrześcijańskiego w domu, w szkole i w parafii? W jaki sposób powinni odpowiedzieć Bogu na Jego wezwanie? Program nauczania religii w szkole podejmuje dalsze wysiłki umożliwiające rozwijanie więzów z Bogiem i Jezusem Chrystusem poprzez coraz bardziej świadome korzystanie z sakramentów pokuty i Eucharystii oraz wprowadza ucznia w historię zbawienia. Program zakłada ponadto stopniowe doskonalenie umiejętności ucznia: modlitwy, wyznawania wiary, zachowywania wymagań Jezusa Chrystusa, udziału w liturgii, współdziałania w aktywnym budowaniu i rozwoju Kościoła. Program przyjmuje strukturę egzystencjalną. Przy jej pomocy ma ułatwić katechizowanym nabywanie umiejętności religijnego wyjaśniania w świetle słowa Bożego spraw własnego życia; kształtować postawy, które mają realizować w życiu prawdy chrześcijańskie. Działania te skupiają się na wartościach dziecku szczególnie bliskich w przeżywanym etapie rozwoju. Stopniowo poznając wydarzenia 1 Program nauczania religii został zatwierdzony przez Komisję Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski w Białymstoku 9 czerwca 2010 r. 11
z historii zbawienia i odkrywając miłość Boga, misję zbawczą Jezusa Chrystusa i rozwój Kościoła uczeń odnajduje poszczególne doświadczenia biblijne i eklezjalne w liturgii Kościoła, a przykłady świadków wiary w Starym i Nowym Testamencie, a przede wszystkim życie, nauczanie, działalność, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa zachęcają i motywują go do umacniania relacji z Bogiem oraz podejmowania stałej formacji chrześcijańskiej. Zakłada się, że cele te mogą zostać zrealizowane przy współdziałaniu szkoły, parafii i rodziny katechizowanych. Program szkolny musi zatem być dopełniony i korespondować z systematycznymi działaniami katechetycznymi w parafii. Ideę przewodnią programu określa tytuł: Poznaję Boga i w Niego wierzę. Program poszczególnych roczników koncentruje się wokół następujących haseł: klasa IV jestem chrześcijaninem; Klasa V Wierzę w Boga; Klasa VI Wierzę w Kościół. 12 Cele katechetyczne wymagania ogólne I. odbiór, analiza i interpretacja tekstów o charakterze religijnym. Uczeń rozwija sprawność uważnego słuchania Pisma Świętego, katechizmu i innych tekstów, umiejętność rozumienia znaczeń słownictwa religijnego; rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki religijnej; poznaje teksty biblijne i inne teksty religijne niezbędne dla tego etapu rozwoju religijnego; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami religii; poznaje specyfikę sposobów wypowiedzi o charakterze religijnym; w kontakcie z tekstami biblijnymi i innymi tekstami religijnymi; kształtuje chrześcijańską hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości ucznia Chrystusa i postawę miłości Kościoła i Ojczyzny. II. tworzenie wypowiedzi. Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznawanymi tekstami biblijnym i innymi tekstami o charakterze religijnym i własnymi zainteresowaniami; dba o poprawność
wypowiedzi własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi. III. zainteresowanie problematyką kościelną. Uczeń zadaje pytania, dlaczego jest tak, jak jest? i czy mogłoby być inaczej? w odniesieniu do obecności Kościoła w świecie oraz próbuje odpowiedzieć na zadane pytania. IV. zaciekawienie otaczającym światem i praktyczne wykorzystanie wiedzy religijnej. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w jego najbliższym otoczeniu i w społeczności świeckiej i kościelnej, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu relacji: Kościół świat przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?; rozpoznaje podstawowe sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony zdrowia własnego i szacunku dla zdrowia innych; mając świadomość, że świat został stworzony przez Boga, szanuje przyrodę i dorobek kulturowy społeczności. v. Postawa moralna. Uczeń prezentuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych; rozpoznaje swoje obowiązki wobec najbliższego otoczenia, rodziny i szkoły; rozpoznaje podstawowe wartości i dokonuje właściwej ich hierarchizacji; wyraża opinie i wartościuje zjawiska społeczno-religijne na poziomie społeczności szkolnej i społeczności lokalnej. Klasa Iv jestem CHRzeŚCIjaNINeM Program nauczania religii w klasie IV szkoły podstawowej zakłada kontynuację i dopełnienie dotychczasowej formacji religijno-moralnej uczniów po zakończeniu szkolnego cyklu edukacji wczesnoszkolnej i przyjęciu I Komunii Świętej. Odnosząc się do doświadczeń religijnych, jakie posiadają dzieci w związku z możliwością pełnego uczestniczenia w Eucharystii 13
i do odpowiadających im wartości ogólnoludzkich, lekcja religii ma pomóc wychowankom w pogłębieniu nawiązanej w ubiegłym roku pełnej przyjaźni z Chrystusem poprzez praktykowanie modlitwy i I piątków miesiąca, pełny i czynny udział we Mszy Świętej, udział w wydarzeniach roku liturgicznego oraz budowanie i umacnianie wspólnoty Kościoła (dział 1). Wychodząc od konieczności przyjaźni z Chrystusem, uświadamiamy, że z tym wiąże się potrzeba poznawania Boga na różne sposoby objawiającego się człowiekowi (dział 2), odkrywania wiary (dział 3), dawania odpowiedzi na wezwanie Boga zawarte w Piśmie Świętym poprzez postawę miłości względem Boga i ludzi (dział 4) oraz konsekwentnego podążania z Jezusem do Boga Ojca (dział 5). Cele katechetyczne 1. Żyję w przyjaźni z jezusem Odkrywanie wartości przyjaźni i wspólnoty. Ukazanie sposobów i konieczności pielęgnowania przyjaźni z Jezusem. Kształtowanie umiejętności świadomego, systematycznego, pełnego i czynnego udziału w Eucharystii oraz w wydarzeniach roku liturgicznego. Rozwijanie motywów do praktykowania codziennej modlitwy oraz do regularnego korzystania z sakramentu pokuty i pojednania. Kształtowanie postawy apostolskiej i ewangelizacyjnej. treści Nowy rok katechetyczny jako czas pogłębienia przyjaźni z Jezusem oraz poszukiwania własnego miejsca we wspólnocie Kościoła i w świecie. Sens i wartość przyjaźni z Jezusem. Przykazanie miłości fundamentem przyjaźni. Pierwsze piątki miesiąca. Msza Święta jako spotykanie się z Jezusem, który nas umacnia swoim słowem i Ciałem. Modlitwa pogłębieniem przyjaźni i więzi z Bogiem. 14
Wymagania Uczeń: rozumie sens i wartość przyjaźni z Jezusem, wymienia i omawia sposoby umacniania przyjaźni z Jezusem, wyjaśnia, dlaczego przykazanie miłości jest fundament przyjaźni, wyjaśnia zależność roku liturgicznego od historii zbawienia, wyjaśnia istotę pierwszych piątków miesiąca, wyjaśnia, dlaczego modlitwa jest podstawą życia chrześcijańskiego, wyjaśnia, dlaczego powinien często korzystać z sakramentu pokuty i pojednania, wyjaśnia, na czym polega pełny i czynny udział we Mszy Świętej, określa, jak może przyczynić się do tworzenia wspólnoty, wskazuje, jak można wyrazić wdzięczność Jezusowi za dzieło zbawienia i nieustanną Jego obecność w liturgii roku liturgicznego, wskazuje, jak może planować swoje życie w przyjaźni z Jezusem, wskazując na znaczenie modlitwy, liturgii i sakramentów. korelacja z edukacją szkolną Język polski Wartości: przyjaźń, wspólnota, wierność; umiejętność prezentowania własnego zdania i uzasadniania go; przykłady bohaterów lektur szukających prawdziwej przyjaźni. Historia i społeczeństwo Postawa wobec innych, postawy prospołeczne, aspołeczne; wzorce osobowe. Wychowanie do życia w rodzinie wspólnota rodzinna, przekaz wartości w rodzinie, więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie; istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia. 15
Cele katechetyczne 2. poznaję Boga Pogłębienie prawdy o Bogu jako Stworzycielu i Zbawicielu człowieka. Poznanie różnych sposobów objawiania się Boga człowiekowi. Nabywanie umiejętności korzystania z Pisma Świętego. Motywowanie do poznawania różnych tekstów biblijnych i ich przesłania oraz do poznawania nauczania Kościoła. Kształtowanie umiejętności dawania odpowiedzi na wezwanie Boga zawarte w Piśmie Świętym. treści Odkrywanie tajemnic świata jako śladów, znaków Boga wychodzącego ku ludziom; znaki niewidzialnego Boga w widzialnym świecie. Jedność Boga z ludźmi jako odwieczny plan Stwórcy; zbawienie jako potwierdzenie Bożego planu miłości. Sposoby odnawiania i podtrzymywania jedności z Bogiem. Jeden Bóg i wiele sposobów objawiania się człowiekowi Bóg daje się poznać przez stworzony świat i swoje słowo; najpełniejsze objawienie Boga w Chrystusie; obecność Boga działającego w Kościele. Pismo Święte natchnionym źródłem odkrywania tajemnicy Boga i księgą miłości Boga do człowieka. Jedność Starego i Nowego Testamentu. Bóg przemawia do swego ludu w liturgii. Ewangelia Dobrą Nowiną o zbawieniu w Jezusie Chrystusie powierzoną wiernym wszystkich czasów; aktualne odczytywanie nauki Chrystusa w liturgii słowa. Postawa dziękczynienia za Boże Objawienie wyrażana w modlitwie i uczynkach; gotowość pogłębiania znajomości prawdy o Bogu; odnajdywanie ziaren słowa w literaturze i kulturze. 16
Wymagania Uczeń: wyjaśnia pojęcia: objawienie, objawienie Boże, natchnienie biblijne, Stary Testament, Nowy Testament, Ewangelia, opisuje sposoby objawiania się Boga człowiekowi, podaje podstawowe zasady korzystania z Pisma Świętego, podaje nazwy wybranych ksiąg Pisma Świętego i ich autorów, wyjaśnia, dlaczego Ewangelia jest Dobrą Nowiną o zbawieniu w Jezusie, wyjaśnia, dlaczego Pismo Święte jest nazywane księgą miłości Boga do człowieka, wskazuje moment, kiedy w liturgii Mszy Świętej czytany jest fragment Starego, a kiedy Nowego Testamentu, odnajduje i interpretuje wybrane perykopy biblijne, formułuje modlitwę wdzięczności za słowa i miłość Boga, którą odnajduje w Piśmie Świętym, wskazuje, dlaczego chrześcijanin powinien poznawać Objawienie Boże i nauczanie Kościoła, wskazuje na związek Biblii z życiem narodu i kultury chrześcijańskiej. korelacja z edukacją szkolną Język polski Umiejętność czytania tekstów głośno i cicho; określania tematu i głównej myśl tekstu; identyfikowania nadawcy i odbiorcy wypowiedzi; rozpoznawania form gatunkowych; odróżniania zawartych w tekście informacji ważnych od informacji drugorzędnych; wyszukiwania w tekście informacji wyrażonych wprost i pośrednio; rozumienia dosłownego i przenośnego znaczenia wyrazów w wypowiedzi; wyciąganie wniosków wynikających z przesłanek zawartych w tekście. Korzystanie z informacji zawartych w encyklopedii, słownikach. Interpretacja tekstu, formułowanie pytań do tekstu. Terminy: bohater, wątek, opowiadanie, poezja, narrator, przenośnia. Plastyka Wybrane inspirowane Biblią dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury. 17
Cele katechetyczne 3. pytam, w co wierzę Ukazanie wiary w Boga jako fundamentu życia człowieka. Kształtowanie wiary w działanie Boga w ludzkiej historii. Kształtowanie i uzasadnianie potrzeby rozwijania w sobie wiary. treści Pytania dotyczące religii wyrazem potrzeby poznawania Boga działającego w życiu każdego człowieka. Wiara jako dar Bożej łaski. Zadania chrześcijanina wobec Boga i wspólnoty wierzących wynikające z przyjęcia tego daru. Symbole wiary potwierdzeniem udziału człowieka w Bożych obietnicach realizowanych w Kościele. Przymioty Boga. Wszechmoc i mądrość Boża odpowiedzią na ludzkie słabości. Bóg miłosierny i sprawiedliwy działa na rzecz człowieka. Modlitwy i sakramenty doświadczeniem Bożej świętości. Obecność Boga w ludzie Starego i Nowego Przymierza oraz jej znaki źródłem wiary w Bożą Opatrzność dla dzisiejszego chrześcijanina. Wymagania Uczeń: rozumie potrzebę poznawania wiary, wyjaśnia, dlaczego wiara jest darem i zadaniem dla chrześcijanina, rozumie wyznanie wiary, charakteryzuje przymioty Boga w świetle wiary, wyjaśnia istotę wiary religijnej na przykładzie postaci biblijnych, wskazuje, w jaki sposób może poznawać, rozwijać i umacniać swoją wiarę. korelacja z edukacją szkolną Historia i społeczeństwo Postawa sprawiedliwości. 18
Wychowanie do życia w rodzinie Odpowiedzialność za własny rozwój; samowychowanie. Cele katechetyczne 4. Uczę się kochać pana Boga i ludzi Pogłębianie znajomości przykazania miłości i Dekalogu. Zapoznanie z istotą i wartością uczynków miłosierdzia. Kształtowanie postawy odpowiedzialności na wezwanie Boże i posłuszeństwa Jego woli. Kształtowanie umiejętności dawania odpowiedzi na miłość Boga. Kształtowanie postawy miłości Boga i ludzi na wzór Jezusa. treści Przykazania Boże fundamentem właściwych relacji z Bogiem i ludźmi. Bóg swą łaską pomaga człowiekowi w realizacji Dekalogu przez modlitwę i sakramenty. Przykazanie miłości podstawą wypełnienia zobowiązań wobec Boga, innych ludzi i samego siebie. Eucharystia ucztą miłości i uczestnictwem w najdoskonalszym wypełnieniu przykazania miłości przez Jezusa. Wypełnianie przykazań Bożych wyrazem zaufania, posłuszeństwa i miłości ludzi w historii zbawienia i dziś. Miłość bliźnich konsekwencją miłości Boga. Realizacja Chrystusowej nauki poprzez uczynki miłosierne wobec członków wspólnoty Kościoła, rodziny, szkoły i społeczeństwa. Wymagania Uczeń: wie, że przestrzeganie przykazań jest odpowiedzią na troskę i miłość Boga, rozumie, że realizacja przykazań jest wyrazem wiary i posłuszeństwa Bogu, wyjaśnia, dlaczego przykazania Boże są wyrazem troski o człowieka, wyjaśnia podział Dekalogu na dwie części, 19
wyjaśnia, dlaczego miłość Boga jest najwyższą wartością w życiu człowieka, wyjaśnia znaczenie uczynków miłosiernych w codziennym życiu, wskazuje, jak zastosować wskazania prawa Bożego w konkretnych sytuacjach życiowych, uzasadnia, dlaczego przykazania są drogowskazami w naszej wędrówce do nieba, podaje przykłady realizacji uczynków miłosiernych, hierarchizuje wartości. korelacja z edukacją szkolną Język polski Wartości i wartościowanie. Historia i społeczeństwo Przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny, obywatelom; odpowiedzialność. Wychowanie do życia w rodzinie Przekaz wartości, istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia; odpowiedzialność za własny rozwój; samowychowanie. 5. z jezusem Chrystusem jestem w drodze do Boga ojca Cele katechetyczne Wprowadzenie w tajemnicę Opatrzności Bożej. Odkrywanie prawdy, że życie człowieka jest drogą prowadzącą do zbawienia. Ukazanie Eucharystii jako pokarmu na życie wieczne. Pogłębienie prawdy, że Chrystus jest przewodnikiem w drodze do Boga Ojca. Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec różnych sytuacji życiowych i zobowiązań moralnych. Kształtowanie postawy wdzięczności, zaufania i zawierzenia. 20
treści Biblijne znaki Opatrzności Bożej potwierdzeniem troski Boga o człowieka i źródłem nadziei. Modlitwa chrześcijanina wyrazem wiary w Bożą Opatrzność. Jezus Chrystus Drogą, Prawdą i Życiem. Nauka i naśladowanie Jezusa pomocą w drodze do Boga. Życie sakramentalne potwierdzeniem wiary w Chrystusowe zbawienie. Eucharystia obietnicą życia wiecznego udział w Eucharystii pomocą w realizacji obowiązków i osiąganiem świętości na co dzień. Trudności w drodze do Boga Ojca i sposoby ich pokonywania we współpracy z łaską Bożą. Słowo Boże jako odpowiedź na ludzkie pytania i pomoc w kształtowaniu ludzkiego życia. Modlitwa chrześcijańska wyrazem wiary i nadziei w pełną miłości obecność Boga w życiu ludzi. Odpowiedzialność za własny rozwój obowiązkiem chrześcijanina. Słowo Boże i sakramenty pomocą w realizacji tego zadania. Wymagania Uczeń: wie, że Opatrzność Boża czuwa nad każdym człowiekiem, wyjaśnia, dlaczego życie ludzkie jest pielgrzymką na drodze do Boga Ojca, wie, że Chrystus jest przewodnikiem w drodze do Boga Ojca, wyjaśnia, dlaczego Chrystus jest dla nas Drogą, Prawdą i Życiem, wyjaśnia, dlaczego Eucharystia jest źródłem siły w przeżywaniu po chrześcijańsku swojego życia, podaje przykłady działania Opatrzności Bożej, wyjaśnia, dlaczego z Jezusem łatwiej przezwyciężać trudności, wskazuje właściwą drogę postępowania wobec trudności i przeciwności, które pojawiają się w życiu człowieka, ukazuje aktualność wydarzeń biblijnych w świetle współczesnych wyzwań życiowych. 21
korelacja z edukacją szkolną Historia i społeczeństwo Przykłady konfliktów między ludźmi i sposoby ich rozwiązywania. Wychowanie do życia w rodzinie Odpowiedzialność za własny rozwój; samowychowanie. 22
wskazania do ReaLIzaCjI programu Kontynuując i dopełniając dotychczasową formację religijno- -moralną po zakończeniu szkolnego cyklu edukacji wczesnoszkolnej po przyjęciu I Komunii Świętej, staramy się zwracać uwagę na pielęgnowanie przyjaźni z Jezusem przez modlitwę, sakramenty i liturgię. Wymiar biblijno-teologiczny nauczania religii w klasie IV szkoły podstawowej jest bardzo silnie związany z wymiarem egzystencjalnym. Wprowadzenie w wiarę powinno prowadzić do kształtowania postaw inspirowanych poznanymi prawdami w życiu indywidualnym i wspólnotowym. Naczelną zasadą porządkującą cały materiał jest motyw bycia chrześcijaninem oraz realizowania w codziennym życiu zadań z tym związanych. Nauczanie religii powinno realizować zapotrzebowanie na pogłębianie wiedzy religijnej i jej systematyzację. Należy podejmować działania zmierzające do poznawania Boga, odkrywania wartości wiary, dawania odpowiedzi Bogu na Jego miłość, podążania śladami Jezusa i pozostawania z Nim w ścisłej relacji. Pomocne w spełnieniu tych zadań okazują się metody podające, jak i poszukujące. Zwiększeniu ich skuteczności sprzyja połączenie z metodami pracy z obrazem, środkami multimedialnymi oraz zastosowanie inscenizacji, dramy, wspólny śpiew. Ważne jest aktywizowanie przez urozmaicone treści nauczania i różnorodność stosowanych metod. Założenia programowe kładąc nacisk na element biblijny wymagają podjęcia szczególnie metod biblijnych, które będą uzdalniały do umiejętnego korzystania z tekstów biblijnych, pracy z tekstem oraz metod poglądowych. Nie można zapominać o wykorzystaniu metod liturgicznych. 23
współpraca ŚRodowIsk wychowawczych Rodzina Oddziaływanie katechetyczne w osiąganiu zamierzonych celów domaga się ścisłej współpracy z rodzicami. Należy zatem dołożyć starań, by pewne formy spotkań i współpracy były podejmowane przez wszystkie lata nauki. Częstotliwość ich i charakter winny być uzależnione od warunków i tradycji poszczególnych diecezji. Należy dążyć do tego, aby spotkania rodziców dzieci pokomunijnych miały charakter mistagogiczny, prowadzący do aktywnego i pełnego zaangażowania w Eucharystię. Tematyka tych spotkań winna być wzbogacona o kwestie związane z wychowaniem. tematyka spotkań z rodzicami: Słowo Boże jako odpowiedź na ludzkie pytania i pomoc w kształtowaniu ludzkiego życia. Jak pomóc dziecku pielęgnować przyjaźń z Jezusem? Eucharystia sakramentem miłości. Świadomy i czynny udział we Mszy Świętej. Wpływ modlitwy na życie człowieka. Jak ukazać dziecku wartość sakramentu pokuty i pojednania? Uczestnictwo rodziny w wydarzeniach roku liturgicznego. Motywowanie dziecka do zaangażowania się w grupy parafialne. parafia Ukazywanie miejsca, roli i zadań dzieci w parafii, związanie ich z liturgią i duszpasterstwem wymaga ożywienia form duszpasterskiego oddziaływania, wspomagającego lekcje religii w postaci grup duszpasterskich, kół zainteresowań, działających na terenie szkoły lub parafii. Ponadto należy dążyć do tego, aby szkolne lekcje religii prowadziły do czynnego udziału dzieci w liturgii i systematycznego korzystania z sakramentów świętych, zwłaszcza regularnej spowiedzi i częstej Komunii Świętej. 24
Należałoby uwzględnić konieczność pogłębienia katechumenalnego przez organizację dni skupienia, rekolekcji, pielgrzymek wdzięczności, systematycznego nabożeństwa pokutnego i sakramentu pokuty i pojednania, rocznicy przyjęcia I Komunii Świętej, w którym uczestniczą nie tylko rodziny dzieci, ale również przedstawiciele całej parafii. Przygotowując uczniów do realizacji celów nauczania religii w klasach IV-VI, na początku klasy IV można urządzić nabożeństwo z przekazaniem egzemplarza Pisma Świętego, a na zakończenie klasy VI wręczyć im tekst Wyznania wiary albo też stosownie do zwyczajów Kościoła partykularnego obchodzić uroczystą rocznicę I Komunii Świętej. Ponadto proponuje się, aby wręczenie tekstu Wyznania wiary poprzedziło uroczyste odnowienie chrztu świętego, w którym uczestniczyliby rodzice i rodzice chrzestni. tematyka spotkań w ramach duszpasterstwa katechetycznego w parafii: Mów Panie, bo sługa Twój słucha spotkanie połączone z nabożeństwem słowa i wręczeniem egzemplarza Pisma Świętego. Eucharystia spotkaniem z Jezusem, który umacnia swoim słowem i Ciałem. Aktualizacja zbawczych wydarzeń w liturgii roku liturgicznego. Otwarcie się w modlitwie na Boga. Odpowiedzialność za bliźnich. Spotkanie z Jezusem przebaczającym. Hierarchia wartości oparta na wierze. Chrystus przewodnikiem w drodze do Boga Ojca. 25
26
plan dydaktyczny edukacji religijne J z katechezy w zakresie klasy IV szkoły podstawowej do programu nr az-2-01/10 i podręcznika nr az-21-01/10-ra-1/13 Jestem chrześcijaninem pod redakcją ks. Stanisława Łabendowicza
lp. temat treści CeLe katechetyczne 1. I. ŻyjĘ w przyjaźni z jezusem w katechezie pogłębiamy Katecheza pogłębieniem przyjaźń z panem jezusem przyjaźni z Panem Jezusem. Ukazanie prawdy, że w katechezie pogłębiamy przyjaźń z Panem Jezusem. Zachęcenie do pogłębiania przyjaźni z Panem Jezusem na katechezach. 2. przykazanie miłości fundamentem prawdziwej przyjaźni Przykazanie miłości fundamentem prawdziwej przyjaźni. Ukazanie przykazania miłości jako fundamentu prawdziwej przyjaźni. Uświadomienie, że wypełnianie przykazania miłości jest obowiązkiem człowieka. Wychowanie do wypełniania przykazania miłości. 3. dziękujemy panu jezusowi za jego miłość Bóg jest Miłością. Wdzięczność Panu Jezusowi za Jego miłość. Ukazanie prawdy, że Bóg jest Miłością i kocha każdego człowieka. Kształtowanie postawy wdzięczności Panu Jezusowi za Jego miłość. 28
procedura osiągnięcia CElÓW efekty DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw Pogadanka, metoda słoneczko, tekst luk, analiza tekstu biblijnego, śpiew, techniki biblijne, metoda łąka kaczeńców, ekspozycja, rozmowa kierowana, autorefleksja. Śpiew, ekspozycja, metoda słoneczko, metoda skojarzeń, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, praca w grupach, autorefleksja, techniki multimedialne. Śpiew, pogadanka, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, ekspozycja, metoda słoneczko, metoda skojarzeń, tekst luk, autorefleksja, techniki multimedialne. definiuje, czym jest katecheza, podaje, że w katechezie pogłębiamy przyjaźń z Panem Jezusem, wyjaśnia, jak można pogłębiać swoją przyjaźń z Panem Jezusem, uzasadnia swoją obecność na katechezie, analizuje tekst biblijny, przyjmuje odpowiedzialność za pogłębianie przyjaźni z Panem Jezusem. przytacza treść przykazania miłości, podaje, że miłość jest podstawą prawdziwej przyjaźni, wyjaśnia, czym jest prawdziwa przyjaźń, określa, jak należy wypełniać przykazanie miłości w życiu codziennym, planuje wypełniać przykazanie miłości, wybiera sposób modlitwy o wzajemną miłość wśród ludzi. wymienia wydarzenia, poprzez które Bóg objawia miłość do człowieka, wyjaśnia, dlaczego człowiek zdolny jest kochać Boga, określa, że źródłem prawdziwej miłości jest Pan Bóg, wybiera sposób okazywania wdzięczności Panu Jezusowi za Jego miłość, dowodzi konieczności wypełniania przykazania miłości Boga i bliźniego. Obserwacja uczniów w czasie pracy. omawiania prezentowanych ilustracji. Udział w śpiewie. rozmowy kierowanej. Udział w śpiewie. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Aktywność podczas zajęć. Opanowanie piosenki. rozmowy kierowanej. 29
lp. temat treści CeLe katechetyczne 4. Msza Święta spotkaniem z panem jezusem Msza Święta spotkaniem z Panem Jezusem. Świadome, pełne, czynne i owocne uczestnictwo we Mszy Świętej. Ukazanie prawdy, że uczestnicząc we Mszy Świętej, spotykamy się z Panem Jezusem. Wychowanie do świadomego, czynnego, pełnego i owocnego uczestnictwa we Mszy Świętej. 5. Umacniamy więź z panem jezusem pierwsze piątki miesiąca Pierwsze piątki miesiąca umocnieniem więzi z Panem Jezusem. Ukazanie prawdy, że praktykując pierwsze piątki miesiąca, umacniamy więź z Panem Jezusem. Kształtowanie postawy wdzięczności Panu Jezusowi za Jego miłość. Wychowanie do umacniania więzi z Panem Jezusem i oddawania czci Jego Sercu. 30
procedura osiągnięcia CElÓW Rozmowa kierowana, niedokończone zdanie, tekst luk, analiza tekstu biblijnego, ekspozycja, autorefleksja, śpiew. Krzyżówka, analiza tekstu biblijnego, metoda skojarzeń, rozmowa kierowana, ekspozycja, metoda słoneczko, autorefleksja, niedokończone zdanie, łamigłówka, śpiew, techniki multimedialne. efekty podaje, czym jest Msza Święta, wymienia, z jakich części składa się Msza Święta, wyjaśnia, na czym polega świadome, pełne, czynne i owocne uczestnictwo we Mszy Świętej, określa, jakie powinno być uczestnictwo we Mszy Świętej, wskazuje, że uczestnicząc we Mszy Świętej, spotykamy się z Panem Jezusem, dowodzi potrzebę uczestnictwa we Mszy Świętej, wybiera sposób okazywania wdzięczności Panu Jezusowi za Jego obecność we Mszy Świętej. wymienia cechy Serca Pana Jezusa, podaje, kto przyczynił się do rozpowszechnienia nabożeństwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa, streszcza teksty biblijne: J 15,13 i J 19,34, stwierdza, że praktykując pierwsze piątki miesiąca, umacniamy więź z Panem Jezusem, planuje praktykę pierwszych piątków miesiąca jako wyraz wdzięczności Panu Jezusowi za Jego miłość, przyjmuje odpowiedzialność za umacnianie więzi z Panem Jezusem. DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw rozmowy kierowanej. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Autorefleksja. omawiania prezentowanych ilustracji. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. Praca domowa. 31
lp. temat treści CeLe katechetyczne 6. okazujemy panu jezusowi wdzięczność za dzieło zbawienia Jezus Chrystus jedynym Zbawicielem ludzi. Ukazanie Osoby Pana Jezusa jako Zbawiciela ludzi. Kształtowanie postawy wdzięczności Panu Jezusowi za dzieło zbawienia. 7. W modlitwie jednoczymy się z panem jezusem Modlitwa podstawą życia chrześcijańskiego. Przedstawienie prawdy, że modlitwa jest podstawą życia chrześcijańskiego. Wychowanie do codziennej modlitwy. 8. Bóg stwórcą świata widzialnego II. poznaję BoGa Bóg Stwórca świata widzialnego. Ukazanie prawdy, że świat widzialny został powołany do istnienia przez Boga. Kształtowanie umiejętności odkrywania Boga w pięknie stworzonego świata. Uświadomienie potrzeby dziękowania Bogu za dzieło stworzenia. 9. Bóg stwórcą świata duchowego Bóg Stwórca świata duchowego. Ukazanie prawdy o istnieniu świata duchowego, stworzonego przez Boga. Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za stworzenie aniołów, opiekujących się człowiekiem. 32
procedura osiągnięcia CElÓW Rozmowa kierowana, ekspozycja, uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, techniki plastyczne, niedokończone zdanie, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Śpiew, opowiadanie, analiza tekstu, metoda słoneczko, krzyżówka, ekspozycja, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, autorefleksja, techniki multimedialne. efekty wymienia najważniejsze wydarzenia historii zbawienia Starego i Nowego Testamentu, podaje, że Pan Jezus narodził się, umarł i zmartwychwstał dla zbawienia ludzi, streszcza tekst biblijny: J 3,16-17, objaśnia, czym jest dzieło zbawienia, stwierdza, że należy okazywać Panu Jezusowi wdzięczność za dzieło zbawienia, analizuje swój udział we Mszy Świętej, określa sposoby wyrażania wdzięczności Panu Jezusowi za dzieło zbawienia, przyjmuje odpowiedzialność za okazywanie wdzięczności Panu Jezusowi za dzieło zbawienia. podaje, czym jest modlitwa, streszcza teksty źródłowe o modlitwie, określa, w jaki sposób powinniśmy modlić się, wskazuje, że w modlitwie jednoczymy się z Panem Jezusem, planuje systematyczną modlitwę. DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw rozmowy kierowanej. Udział w śpiewie. Opiniowanie wypowiedzi. rozmowy kierowanej. Udział w śpiewie. Opiniowanie wypowiedzi. Praca domowa. Pogadanka, ekspozycja, tekst luk, uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego, praca w grupach, techniki plastyczne, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Krzyżówka, opowiadanie, analiza tekstu, tekst luk, rozmowa kierowana, praca w grupach, analiza tekstu biblijnego, ekspozycja, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. nazywa Boga Stworzycielem, wymienia etapy stwarzania świata według Księgi Rodzaju, wyjaśnia słowo stworzyć, streszcza biblijny tekst o stworzeniu świata, wybiera sposoby troski o świat stworzony, planuje troskę o stworzony świat. podaje, że Bóg jest Stwórcą świata duchowego, nazywa anioły duchami czystymi, streszcza sceny biblijne z udziałem aniołów, uzasadnia potrzebę wdzięczności Bogu za aniołów, redaguje modlitwę do Anioła Stróża. Udział w śpiewie. Obserwacja uczniów w czasie pracy. omawiania prezentowanych ilustracji. Udział w śpiewie. Aktywność podczas zajęć. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. 33
lp. temat treści CeLe katechetyczne 10. Bóg powołuje człowieka do przyjaźni Człowiek najdoskonalszym ze stworzeń Boga. Ukazanie prawdy, że Bóg powołuje człowieka do przyjaźni. Kształtowanie umiejętności odpowiadania na Boże wezwanie do miłości. 11. poznajemy Boga w piśmie Świętym Pismo Święte słowem objawionym przez Boga. Przedstawienie prawdy, że w Piśmie Świętym poznajemy Boga. Ukazanie etapów powstawania Pisma Świętego. Wychowanie do częstego czytania i rozważania słowa Bożego. 12. pismo Święte księgą Boga i człowieka Pismo Święte księga Boga i człowieka, w której Bóg jest głównym Autorem, człowiek drugorzędnym. Ukazanie prawdy, że Pismo Święte jest księgą Boga i człowieka. Kształtowanie postawy wdzięczności wobec Boga za Jego słowa. 13. jedność starego i Nowego testamentu Stary Testament zapowiedzią wydarzeń Nowego Testamentu, a Nowy Testament realizacją zapowiedzi Starego Testamentu. Ukazanie jedności Starego i Nowego Testamentu. Motywowanie do częstego korzystania z księgi Pisma Świętego. 34
procedura osiągnięcia CElÓW Rozmowa kierowana, ekspozycja, uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, praca w grupach (w parach), niedokończone zdanie, metoda skojarzeń, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Pokaz, pogadanka, łamigłówka, opowiadanie, analiza tekstu biblijnego, niedokończone zdanie, tekst luk, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Opowiadanie, analiza tekstu, analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana, niedokończone zdanie, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Śpiew, krzyżówka, ekspozycja, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, niedokończone zdanie, autorefleksja, techniki multimedialne. efekty podaje, że Bóg powołuje człowieka do przyjaźni, streszcza biblijny opis mówiący o stworzeniu człowieka, wyjaśnia sens słów: obraz i podobieństwo Boże, określa, na czym polega podobieństwo człowieka do Boga, wskazuje sposoby okazywania przyjaźni Panu Bogu. identyfikuje Pismo Święte ze słowem Bożym, wylicza części Pisma Świętego, podaje nazwy wybranych ksiąg Pisma Świętego i ich autorów, wyjaśnia, w jaki sposób powstawała księga Pisma Świętego, uzasadnia potrzebę poznawania Objawienia Bożego, planuje czytanie i rozważanie słowa Boże. podaje, kto jest autorem Pisma Świętego, streszcza naukę św. Pawła o słowie Bożym (1Tes 2,13), określa, do kogo jest skierowane Pismo Święte, uzasadnia, dlaczego Pismo Święte jest nazywane księgą miłości Boga do człowieka, wskazuje na potrzebę częstego korzystania z Pisma Świętego i rozważania jego słów, wybiera sposoby okazywania wdzięczności Bogu za Jego słowo. nazywa części Pisma Świętego, wyjaśnia, na czym polega jedność Pisma Świętego, określa, że wszystkie księgi Pisma Świętego stanowią jedność, klasyfikuje wydarzenia biblijne Starego i Nowego Testamentu, wnioskuje, że jedność Pisma Świętego wynika z Objawienia Bożego, wskazuje na związek Pisma Świętego z życiem, planuje częstą lekturę Pisma Świętego. DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. Praca domowa. Opiniowanie wypowiedzi. Udział w śpiewie. Aktywność podczas zajęć. rozmowy kierowanej. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. Aktywność podczas zajęć. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Aktywność podczas zajęć. Praca domowa. 35
lp. temat treści CeLe katechetyczne 14. jak czytać pismo Święte? Pismo Święte najważniejszą księgą dla chrześcijanina. Ukazanie Pisma Świętego jako najważniejszej księgi dla chrześcijanina. Kształtowanie umiejętności korzystania z Pisma Świętego. Uświadomienie potrzeby częstego czytania Biblii. 15. spotykamy się z Chrystusem w jego słowie Ewangelia spotkanie z Panem Jezusem w Jego słowie. Liturgia słowa. Ukazanie prawdy, że spotykamy się z Chrystusem w Jego słowie. Zapoznanie uczniów z elementami liturgii słowa. Zachęcenie do słuchania słowa Bożego i wprowadzania go w życie. 16. Ewangelia fundamentem życia chrześcijańskiego Ewangelia fundamentem życia chrześcijanina. Ukazanie Ewangelii jako fundamentu życia każdego chrześcijanina. Kształtowanie postawy wdzięczności za naukę Jezusa Chrystusa. Uświadomienie potrzeby życia według zasad Ewangelii. 17. Bóg objawia swoją chwałę Sposoby ukazywania się Boga człowiekowi. Pogłębienie prawdy o wszechmocy Boga i Jego zbawczych planach wobec człowieka. Kształtowanie postawy gotowości na spotkanie z Jezusem. 36
procedura osiągnięcia CElÓW Śpiew, techniki multimedialne, metoda słoneczko, pogadanka, rozmowa kierowana, praca z Pismem Świętym (odszukiwanie fragmentów Pisma Świętego), autorefleksja. Rozmowa kierowana, ekspozycja, uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego, techniki plastyczne, praca w grupach, niedokończone zdanie, rozsypanka wyrazowa, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Pogadanka, krzyżówka, ekspozycja, analiza tekstu biblijnego, techniki multimedialne (prezentacja slajdów), rozmowa kierowana, śpiew, autorefleksja. Opowiadanie, analiza tekstu, uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, ekspozycja, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, burza mózgów, rozmowa kierowana, autorefleksja, śpiew. efekty podaje zasady korzystania z Pisma Świętego, wylicza Księgi Nowego Testamentu, wymienia skróty niektórych ksiąg biblijnych, wskazuje prawidłowo: tytuł, rozdział i werset w perykopie biblijnej, uzasadnia potrzebę szacunku wobec Pisma Świętego. wymienia okoliczności, w jakich słuchamy słowa Bożego, wylicza, z jakich elementów składa się liturgia słowa, streszcza przypowieść o siewcy, ilustruje przypowieść o siewcy, wyjaśnia potrzebę uważnego słuchania słowa Bożego, uzasadnia związek między słuchaniem słowa Bożego i właściwą postawą życia. podaje znaczenie słowa Ewangelia, wylicza autorów Ewangelii, wymienia etapy formowania się Ewangelii, objaśnia, w jakiej postawie słuchamy i czytamy Ewangelię podczas Mszy Świętej, charakteryzuje poszczególnych Ewangelistów, planuje żyć Ewangelią na co dzień. wymienia wydarzenia biblijne, w których Bóg objawiał się człowiekowi, identyfikuje czas Sądu Ostatecznego z przyjściem Chrystusa w chwale, ilustruje dobry uczynek względem bliźniego, wyjaśnia, w jaki sposób Bóg objawia swoją chwałę, streszcza fragment Ewangelii o powtórnym przyjściu Chrystusa, uzasadnia potrzebę okazywania miłości bliźnim, planuje w życiu kierować się przykazaniem miłości. DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw Praca z tekstem. rozmowy kierowanej. Udział w śpiewie. Aktywność podczas zajęć. rozmowy kierowanej. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. rozmowy kierowanej. Aktywność podczas zajęć. Udział w śpiewie. Praca domowa. Praca z tekstem. rozmowy kierowanej. Udział w śpiewie. 37
lp. temat treści CeLe katechetyczne 18. Bóg miłosierny i sprawiedliwy działa w naszym życiu III. pytam, w Co wierzę Bóg miłosierny i sprawiedliwy Ojciec wszystkich ludzi. Sakrament pokuty i pojednania. Ukazanie Boga jako miłosiernego i sprawiedliwego Ojca wszystkich ludzi. Kształtowanie postawy przepraszania za popełnione zło. Wychowanie do systematycznego korzystania z sakramentu pokuty. Uświadomienie potrzeby dziękowania Bogu za Jego miłosierdzie względem człowieka. 19. wiara darem łaski Bożej Wiara jako dar Boga, a jednocześnie zobowiązanie. Ukazanie prawdy, że wiara jest darem Boga. Kształtowanie postawy wdzięczności za dar wiary i troski o jej rozwój. 20. tobiasz wzorem wierności Bogu i miłości wobec bliźnich Tobiasz wzór wierności Bogu i miłosierdzia wobec ludzi. Ukazanie Tobiasza zawsze wiernego Bogu i miłosiernego wobec bliźnich. Kształtowanie postawy szacunku i wdzięczności wobec Boga. Kształtowanie postawy wierności wobec Boga. 21. daniel ukazuje siłę wiary w Boga Daniel wzór wiary i ufności Bogu. Ukazanie Daniela jako wzoru silnej wiary w Boga. Wychowanie do troski o rozwój wiary w Boga. 38
procedura osiągnięcia CElÓW efekty DIaGNOZOWaNIE osiągnięć UCzNIÓw Opowiadanie, analiza tekstu, ekspozycja, odczytanie tekstu biblijnego z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego, pantomima, tekst luk, rozsypanka wyrazowa, techniki plastyczne, autorefleksja, śpiew, techniki multimedialne. Pogadanka, ekspozycja, analiza tekstu biblijnego, tekst luk, techniki plastyczne, autorefleksja, metoda słoneczko, śpiew, techniki multimedialne. Rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, ekspozycja, niedokończone zdanie, tekst luk, metoda łąka kaczeńców, autorefleksja. Opowiadanie, analiza tekstu, odczytanie tekstu biblijnego z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana, ekspozycja, rozsypanka wyrazowa, praca w grupach, autorefleksja. podaje, w jakim sakramencie spotykamy się z miłosiernym Bogiem Ojcem, definiuje słowa: miłosierdzie, sprawiedliwość, przebaczenie, skrucha, żal, wyjaśnia, dlaczego Boga nazywamy miłosiernym Ojcem, charakteryzuje warunki sakramentu pokuty, uzasadnia potrzebę żalu i skruchy za popełnione zło, planuje systematyczne korzystanie z sakramentu pokuty. definiuje słowo: wiara, podaje, że wiara jest warunkiem zbawienia, streszcza tekst biblijny: Mt 16,13-19, ilustruje, co może uczynić, by wzrastać w wierze, określa, jak postępuje człowiek wierny Bogu, proponuje sposoby troski o rozwój wiary, redaguje modlitwę dziękczynną za łaskę wiary. identyfikuje postać biblijnego Tobiasza z człowiekiem wiernym Bogu i miłosiernym wobec bliźnich, objaśnia, w jaki sposób Tobiasz okazywał wierność Bogu i miłość bliźnim, określa, jaki powinien być człowiek wierny Bogu, wybiera sposoby służenia innym, ilustruje, w jaki sposób można okazać pomoc bliźnim, analizuje motywy, dla których Tobiasz narażał swoje życie. wylicza przymioty wiary, streszcza opowiadanie biblijne o Danielu, wyjaśnia, dlaczego Daniel jest przykładem silnej wiary w Boga, stosuje zasady wiary w Boga w swoim życiu, dowodzi konieczności troski o rozwój wiary i jej umocnienie. omawiania prezentowanych ilustracji. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Aktywność podczas zajęć. Refleksja. Praca domowa. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. Autorefleksja. Praca z tekstem. rozmowy kierowanej. omawiania prezentowanych ilustracji. Autorefleksja. rozmowy kierowanej. omawiania prezentowanych ilustracji. Obserwacja uczniów w czasie pracy. Opiniowanie wypowiedzi. 39
lp. temat treści CeLe katechetyczne 22. Machabeusze przykładem wierności Bogu aż do śmierci Machabeusze wzór wierności Bogu aż do śmierci. Ukazanie rodziny Machabeuszy jako przykład wierności Bogu aż do śmierci. Zachęcenie do dawania świadectwa swej wiary. Uświadomienie potrzeby dawania świadectwa wierności Bogu, nawet mimo niesprzyjających warunków. 23. pochwała wiary pan jezus uzdrawia sługę setnika Wiara podstawą życia chrześcijańskiego. Świadectwo wiary. Zapoznanie z biblijnym opisem cudu uzdrowienia sługi setnika. Kształtowanie postawy dawania świadectwa wiary. 24. z wiarą oczekujemy na przyjście pana adwent Adwent czuwanie i oczekiwanie na przyjście Jezusa Chrystusa. Ukazanie Adwentu jako okresu przygotowania się na przyjście Pana Jezusa. Kształtowanie postawy oczekiwania na przyjście Pana Jezusa. 25. Potrzeba wiary zapowiedź narodzenia poprzednika Zbawiciela Zawierzenie słowu Bożemu i życie według niego. Ukazanie potrzeby zawierzenia Panu Bogu. Kształtowanie postawy wiary wobec Pana Boga. 40