III. Globalna gospodarka. 3. Chów zwierząt na świecie

III. Globalna gospodarka 3. Chów zwierząt na świecie

Znaczenie chowu zwierząt Chów zwierząt jest wielokierunkową gałęzią produkcji rolnej. W wielu krajach o intensywnym rolnictwie dochód z hodowli przewyższa dochód uzyskiwany z produkcji roślinnej; w krajach wysokorozwiniętych dostarcza on do 90% całego dochodu rolnictwa. Hodowla zaspokaja różne potrzeby ludności: podstawowymi produktami chowu zwierząt są: mięso, mleko, jaja, włókna, skóry lub futra. Produkcja zwierzęca: przetwarza wiele produktów roślinnych dla człowieka często bezpośrednio nieprzydatnych lub nie nadających się do spożycia.

Zwierzęta hodowlane Mięsa dostarczać mogą praktycznie wszystkie zwierzęta hodowlane. Jedynym ograniczeniem są miejscowe zwyczaje lub zasady religijne, zakazujące lub ograniczające spożywanie mięsa niektórych zwierząt. Koń w krajach europejskich z reguły nie jest przyjęte spożywanie mięsa z konia (prócz krajów Beneluksu) Świnka w religiach: islamie i judaiźmie zabrania się spożywania mięsa wieprzowego, uważając je za nieczyste. Bydło w hinduizmie zakazane jest zabijanie i spożywanie produktów jego pochodzenia

Obecnie najbardziej rozpowszechniony został podział systemu chowu zwierząt dokonany przez rosyjskiego ekonomistę L.M. Zalcmana, który wyróżnił: system pastwiskowy; system oborowo pastwiskowy; system oborowy. Systemy chowu zwierząt

Sposoby chowu zwierząt Sposób chowu zwierząt zależy od wielu czynników, m.in. od: poziomu rozwoju gospodarczego regionu, warunków przyrodniczych, tradycji względów religijnych i kulturowych. Na świecie wyróżnia się dwa podstawowe sposoby chowu zwierząt: CHÓW EKSTENSYWNY występujący przede wszystkim w regionach słabo rozwiniętych lub o niewielkiej gęstości zaludnienia. Opiera się on przede wszystkim na wykorzystywaniu warunków naturalnych, zwierzęta wypasane są głównie na pastwiskach. Występowanie: Australia, środkowa Azja, Afryka i Ameryka Płd. Wzrost produkcji osiąga się tu przez wzrost pogłowia. CHÓW INTENSYWNY występujący głównie w regionach wysoko rozwiniętych i gęsto zaludnionych. Produkcja zwierzęca odbywa się tam przy użyciu nowoczesnych, najczęściej sterowanych komputerowo urządzeń, które m.in. podają zwierzętom pokarm i wodę, a także spłukują nieczystości. Zwierzęta z reguły karmione są koncentratami paszowymi zawierającymi niezbędne składniki do ich szybkiego wzrostu. Chów jest całoroczny i odbywa się w zamkniętych pomieszczeniach. Chów ekstensywny Chów intensywny

Wykorzystanie gospodarcze wybranych zwierząt Bydło ZWIERZĘ Trzoda chlewna Konie Owce i kozy Jaki Bawoły Lamy Osły Wielbłądy Słonie Psy Pszczoły Drób (np. kury, indyki, gęsi i in.) WYKORZYSTANIE GOSPODARCZE siła pociągowa, zwierzęta juczne skóry, mleko (nabiał), mięso, obornik (jako nawóz oraz opał) mięso, skóra, obornik siła pociągowa, zwierzęta wierzchowe i juczne skóry, mleko, mięso, włosie, obornik zwierzęta juczne skóry i wełna, mleko, mięso, obornik siła pociągowa, zwierzęta wierzchowe i juczne skóry i futra, mleko, mięso, obornik siła pociągowa mleko, mięso, skóry siła pociągowa, zwierzęta juczne; mleko, mięso, wełna, skóry siła pociągowa, zwierzęta wierzchowe i juczne mięso, mleko, skóry siła pociągowa, zwierzęta wierzchowe i juczne skóry, mleko, mięso, wełna siła pociągowa, zwierzęta wierchowe i juczne obornik zwierzęta domowe mięso, skóry miód, wosk zapylanie roślin przez pszczoły (w warzywnictwie i sadownictwie) mięso, jaja, pierz

Największe znaczenie spośród zwierząt hodowlanych mają trzoda chlewna, bydło, owce i drób. Ich pogłowie, czyli ogólna liczba zwierząt, zazwyczaj jednego gatunku, występujących na danym obszarze, od wielu lat wzrasta. Wyjątkiem są owce, których pogłowie od lat 90. XX w. głównie maleje ze względu na zastępowanie w przemyśle włókienniczym wełny przez włókna sztuczne.

Trzoda chlewna Świnia jest jednym z najwcześniej udomowionych zwierząt. Ich pogłowie wzrasta i w 2014 r. wynosiło 986,6 mln szt. w 1970 r. 547,2 mln, w 1980 r. 797,8 mln, w 1990 r. 848,7 mln, w 2000 r. 856,2 mln, w 2010 r. 973,0 mln. Kiedyś hodowla polegała na wypasie trzody w lasach i zaroślach nieopodal osiedli ludzkich i karmieniu w pomieszczeniach zamkniętych w chłodnych porach roku. Obecnie w gospodarce intensywnej stosuje się różne formy hodowli zamkniętej, gdzie zwierzęta karmi się paszami. Podstawą żywienia świni zwierzęcia wszystkożernego są ziemniaki, kukurydza i inne zboża, otręby, pasze przemysłowe (głównie w krajach wysoko rozwiniętych), itp. Chów świń należy do najbardziej rentownych gałęzi produkcji zwierzęcej. Sprawność organizmu świni w zamianie spożywanej paszy na białko zwierzęce jest znacznie większa niż u innych zwierząt Świnia jest zwierzęciem o dużej płodności, prędko osiąga dojrzałość rzeźną, dlatego też rotacja stada podstawowego jest stosunkowo szybka. Dodatkowo ich chów nie wymaga dużych przestrzeni. Trzoda chlewna jest hodowana w większości obszarów świata: najpowszechniej występuje w krajach strefy umiarkowanej.

Znaczenie trzody chlewnej na świecie Rozmieszczenie i cechy hodowli Udział i znaczenie Sposób hodowli o Chów trzody chlewnej koncentruje się głównie w: o Chinach, o Krajach UE, o Ameryce Północnej. o Trzoda chlewna w niewielkim stopniu jest hodowana: o w krajach muzułmańskich: o ze względów religijnych: Afryka Północna, Azja Południowo-Zachodnia, Pakistan, Bangladesz, Indonezja. o w Izraelu i społecznościach judajskich. o w państwach Afryki położonych na południe od Sahary: o problemem jest przechowywanie wieprzowiny (mięso to się szybko psuje) oraz brak jest tradycji hodowli. Świat 986,6 mln szt. o Chiny 48,7% o USA 6,9% o Brazylia 3,8% o Niemcy 2,9% o Wietnam 2,7% o Hiszpania 2,7% o Rosja 1,9% o Meksyk 1,6% o Myanmar 1,4% o Francja 1,4% o Kanada 1,3% o Dania 1,2% o Holandia 1,2% o Filipiny 1,2% o Polska 1,2% o Korea Południowa 1% o Indie 1% o Japonia 1% Eksporterzy mięsa: USA, Dania, Holandia, Argentyna, Kanada Importerzy mięsa: Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Rosja o Miarą intensywności produkcji trzody chlewnej jest szybkość rotacji pogłowia. o W fermach hodowlanych wyhodowanie świni o wadze 120 kg trwa zaledwie pół roku. o Intensywna hodowla związane są z klimatem umiarkowanym: o Europa Zachodnia, USA, Argentyna. o Hodowla ekstensywna (przyzagrodowa) występuje głównie w klimacie tropikalnym: o kraje Azji Wschodniej, Ameryki Środkowej, wschodnich wybrzeży Brazylii oraz w krajach Europy Wschodniej. o W Europie Północnej i Zachodniej chów trzody opiera się na wykorzystaniu paszy z ziemniaków, jęczmienia i żyta, w krajach Europy Południowej podstawową paszą jest kukurydza, w USA kukurydza i soja, w Chinach odpady żywieniowe.

Rozmieszczenie i pogłowie trzody chlewnej na świecie

Wielkość produkcji mięsa wieprzowego z uboju na świecie W światowej produkcji mięsa wieprzowina zajmuje drugie miejsce, po wołowinie. Mięso, poza spożyciem w stanie świeżym, może być przechowywane w postaci solonej, suszonej, wędzonej lub mrożonej. Tłuszcz (słonina, smalec) daje się łatwo przechowywać. Produkcja mięsa wieprzowego Produkcja mięsa wieprzowego z uboju powoli wzrasta. W 2013 r. produkcja wynosiła 113,0 mln t, w 2000 r. 90,0 mln t, w 2010 r. 109,3 mln t. Świat 113,0 mln ton Chiny 47,6% USA 9,3% Niemcy 4,9% Hiszpania 3% Brazylia 2,9% Wietnam 2,8% Rosja 2,5% Francja 1,9% Kanada 1,7% Polska 1,5% Filipiny 1,5% Włochy 1,4% Dania 1,4% Japonia 1,2% Meksyk 1,1% Holandia 1,1% Belgia 1%

Znacznie chowu trzody chlewnej w Polsce Bardzo duże znaczenie, pomimo wyraźnego spadku w ostatnich latach odgrywa w Polsce chów trzody chlewnej. Spadek dotyczy zarówno pogłowia, jak i obsady. Trwa on od początku lat 90. XX wieku. 25000 20000 15000 10000 5000 0 TRZODA CHLEWNA 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 13434 13446 21326 19464 17122 18112 14865 11724

Trzoda chlewna w Polsce Pogłowie trzody chlewnej wynosiło w 2014 r. 11,7 mln sztuk. Największa obsada trzody chlewnej jest woj. wielkopolskim i kujawsko pomorskim. Najmniejsza w województwie podkarpackim, lubuskim i dolnośląskim. Polska znajduje się na 6. miejscu w Unii Europejskiej. Głównym regionem chowu trzody chlewnej jest Nizina Wielkopolska. Funkcjonują tam nowoczesne, wyspecjalizowane gospodarstwa. Produkcja mięsa wieprzowego w 2013 r. wyniosła 1,75 mln ton. w 1961 r. 1,26 mln t, w 1970 r. 1,29 mln t, w 1980 r. 1,71 mln t, w 1990 r. 1,86 mln t, w 2000 r. 1,92 mln t, w 2010 r. 1,90 mln t. Część produkcji jest eksportowana do krajów UE, Rosji i Stanów Zjednoczonych.

Bydło Pogłowie bydła stale wzrasta. W 2014 r. wynosiło 1482,1 mln sztuk, w 1970 r. 1081,6 mln, w 1980 r. 1217,0 mln, w 1990 r. 1296,8 mln, w 2000 r. 1302,9 mln, w 2010 r. 1472,1 mln. Chów bydła jest prowadzony w dwu kierunkach: mięsnym i mlecznym. W skali świata dominuje kierunek mieszany (ogólnoużytkowy).

Bydło mleczne i mięsne Bydło mleczne służące do produkcji dużej ilości mleka, wykorzystywanego także dalej do wyrobu nabiału, występuje zwykle w gęsto zaludnionych regionach świata. Bydło jest trzymane zwykle w oborach przez cały rok lub w zimnych porach roku i bezpośrednio żywione przez człowieka paszami pochodzącymi z łąk i pastwisk, roślinami pastewnymi oraz paszami przemysłowymi. Krowy mleczne wymagają starannej pielęgnacji produkcja mleka zależy od: jakości żywienia, regularności dojenia, odpowiedniego wyposażenia i bazy transportowej (np. tzw. laktociągi w Szwajcarii). Hodowla tym samym jest o wiele bardziej pracochłonna w porównaniu do chowu bydła mięsnego i występuje w pobliżu chłonnego rynku zbytu (dużych aglomeracji). Bydło mięsne charakteryzuje się łatwością opasania i produkcją dużej ilości mięsa Z reguły bydło to nie jest wykorzystywane do produkcji nabiału. Zwykle pasie się je przez cały rok na rozległych pastwiskach naturalnych. w Europie ze względów klimatycznych tylko w okresie letnim. W gospodarstwach specjalistycznych zwierzęta są zwykle w oborze żywione paszami treściwymi przez cały rok. Bydło mleczne Bydło mięsne

Rozmieszczenie i cechy hodowli Udział i znaczenie Sposób hodowli o Azja Południowo-Wschodnia: o chów uwarunkowany jest kulturowo (święte krowy), o jest używane jako siła pociągowa (nie spożywa się mięsa), o krowy dostarczają tu mleka; o Europa środkowa i zachodnia: o wynika z dobrych warunków przyrodniczych, pasz i popytu; o mniejsza produkcja w ostatnich latach związana jest z chorobą wściekłych krów ; o USA: o region północno-wschodni od Atlantyku po Środkowy Zachód (kierunek mleczny), związany z uprawą kukurydzy, o region zachodni i południowy (kierunek mięsny) - prerie; o południowo-wschodnia Brazylia (pampa); o duże gospodarstwa (po 100 km 2 ) o Afryka środkowa i wschodnia. o Duże pogłowie związane ze względami kulturowymi statusem materialnym właścicieli. Znaczenie bydła na świecie Świat 1482,1 mln szt. o Brazylia 14,3% o Indie 12,6% o Chiny 7,9% o USA 6% o Etiopia 3,8% o Argentyna 3,5% o Pakistan 2,7% o Meksyk 2,2% o Sudan 2% o Australia 2% o Tanzania 1,7% o Kolumbia 1,6% o Bangladesz 1,6% o Rosja 1,3% o Nigeria 1,3% o Francja 1,3% o Kenia 1,2% o (44) Polska 0,4% Eksporterzy mięsa: USA, Meksyk, Australia, Brazylia, Nowa Zelandia, Dania, Irlandia, Francja Importerzy mięsa: kraje południowej Europy, kraje arabskie o Ekstensywna hodowla opiera się na rozległych obszarach pastwisk. o Nastawiona jest na produkcję mięsa. o Dominuje w: o Brazylii, Argentynie, USA, Rosji, Kazachstanie, Australii, krajach Afryki środkowej i wschodniej. o Obsada bydła poniżej 30 szt./100 ha. o Średnio intensywna opiera się na uprawach roślin pastewnych i wykorzystaniu pastwisk naturalnych. o Dominuje w: o krajach skandynawskich, Europie Środkowej i Południowej, Wenezueli, Nowej Zelandii. o Obsada bydła to 30-60 szt./100 ha. o Intensywna hodowla bydła opiera się na intensywnej produkcji pasz oraz wykorzystaniu maszyn. o Ma charakter mleczny i mleczno-mięsny. o Dominuje w: o Europie Zachodniej, Australii, niektórych obszarach Chin. o Cechuje ją duża obsada bydła, ponad 160 szt./100 ha.

Rozmieszczenie i pogłowie bydła na świecie

Wielkość produkcji mięsa wołowego z uboju na świecie Produkcja mięsa wołowego z uboju wzrasta. W 2013 r. produkcja wynosiła 64,0 mln t, w 2000 r. 56,2 mln t, w 2005 r. 59,7 mln t, w 2010 r. 62,3 mln t. Produkcja mięsa wołowego Świat 64,0 mln ton USA 18,3% Brazylia 15,1% Chiny 10% Argentyna 4,4% Australia 3,6% Meksyk 2,8% Rosja 2,6% Francja 2,2% Niemcy 1,7% Kanada 1,7% Indie 1,5% Turcja 1,4% RPA 1,3% Kolumbia 1,3% Wielka Brytania 1,3% Włochy 1,3% Pakistan 1,3% Uzbekistan 1,3% Hiszpania 0,9% (30) Polska 0,6%

Głównymi obszarami produkcji mleka i następnie przetworów na świecie są: Europa: Produkcja mleka i jego przetworów na świecie Irlandia (masło), Wielka Brytania, Francja (sery), Holandia (sery, masło), Belgia, Szwajcaria (sery), Dania (masło), Niemcy (sery), Austria, Włochy, Polska i in. kraje UE; Ameryka Północna: północna część USA tzw. pas mleczny (Dairy Belt) od wybrzeży Atlantyku, przez okolice Wielkich Jezior po Minnesotę, południowo-wschodnia Kanada; Ameryka Południowa: Brazylia i Argentyna oraz Kolumbia Azja Południowo-Wschodnia: Indie (główny producent masła) i Chiny cechują się niską wydajnością od 1 krowy; Nowa Zelandia i południowo wschodnia Australia: Specjalizują się one w produkcji masła, serów, mleka skondensowanego oraz w proszku przeznaczonego głównie na rynek brytyjski.

Wielkość produkcji mleka na świecie Produkcja mleka na świecie stale rośnie. W 2013 r. produkcja mleka krowiego wynosiła 635,6 mln t, w 1960 r. 314 mln t, w 1980 r. 428 mln t, w 2000 r. 490 mln t, w 2010 r. 600 mln t. Produkcja mleka Świat 635,6 mln ton USA 14,4% Indie 9,5% Chiny 5,6% Brazylia 5,4% Niemcy 4,9% Rosja 4,8% Francja 3,7% Nowa Zelandia 3% Turcja 2,6% Wielka Brytania 2,2% Pakistan 2,2% Polska 2% Holandia 1,9% Argentyna 1,9% Ukraina 1,8% Meksyk 1,7% Włochy 1,6% Australia 1,5% Kanada 1,3% Uzbekistan 1,2%

Wielkość udoju mleka od 1 krowy na świecie Corocznie także zwiększa się udój mleka od 1 krowy: W 2013 r. wynosił on 2346,6 kg, w 2010 r. 2291,9 kg, w 2000 r. 2239,9 kg, w 1980 r 2008,7 kg, w 1961 r. 1768,6 kg.

Pogłowie bydła w Polsce Chów bydła w Polsce miał największe znaczenie w latach 70. XX wieku, po czym nastąpił stały spadek jego pogłowia oraz obsady (chociaż w ostatnich latach obserwujemy znów niewielki wzrost), czyli natężenia przestrzennego chowu bydła. 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 Spadek pogłowia jest związany z niską opłacalnością produkcji (mleka i wołowiny). 0 w 2014 roku pogłowie bydła wynosiło 5,9 mln sztuk, w 1961 r. 9,2 mln sztuk, w 1970 r. 10,8 mln sztuk, w 1980 r. 12,7 mln sztuk, w 1990 r. 10,0 mln sztuk, w 2000 r. 6,1 mln sztuk, w 2010 r. 5,7 mln sztuk.

Najwięcej gospodarstw specjalizujących się w hodowli bydła znajduje się na Podlasiu, Mazowszu i w Wielkopolsce. Najmniej w województwach: zachodniopomorskim, dolnośląskim i lubuskim. Bydło w Polsce Ze względu na dość niskie spożycie mięsa wołowego w naszym kraju chów bydła prowadzi się głównie w kierunku mlecznym. Mleczność polskich krów jest dość niska: w 2013 roku wyniosła około 5387,8 l/rok. Roczna produkcja: mleka 12,7 mld litrów, mięsa wołowego 369 tys. t, mięsa cielęcego 24,5 tys. t.

Duże znaczenie ma także chów owiec Ich pogłowie w 2014 r. wynosiło 1209,9 mln szt. w 1970 r. 1063,3 mln, w 1980 r. 1098,7 mln, w 1990 r. 1205,7 mln, w 2000 r. 1059,1 mln, w 2010 r. 1127,5 mln. Owce Zwierzęta te mają niewielkie wymagania pokarmowe i mogą być hodowane niemal w każdych warunkach klimatycznych. Chów owiec ma charakter ekstensywny. Przeznacza się do tego gorsze pastwiska niż w przypadku bydła głównie na obszarach: suchych o ograniczonych zasobach wodnych, górskich o stromych zboczach. Od klimatu zależy jakość wełny owczej: Najlepszą wełnę dają owce z obszarów o gorącym lecie i chłodnej zimie oraz o znacznych amplitudach dobowych temperatur. Chów tych zwierząt dostarcza wełny, skór, mięsa oraz mleka przeznaczanego w większości do produkcji serów. Głównymi producentami wełny są Australia i Nowa Zelandia. W ostatnich latach pogłowie owiec w tych krajach zmniejsza się. Jest to spowodowane m.in. coraz większą popularnością włókien sztucznych, których produkcja jest tańsza niż wytwarzanie włókien naturalnych.

Wielkość produkcji baraniny na świecie Baranina, chociaż jest zdrowsza niż wołowina czy wieprzowina, w większości krajów świata z powodu specyficznego zapachu jest mniej ceniona. Produkcja baraniny mimo to wzrasta: w 2013 r. produkcja wynosiła 8,6 mln t, w 1990 r. 7,5 mln t, w 2000 r. 7,8 mln t, w 2010 r. 8,2 mln t. Produkcja baraniny Świat 8,6 mln ton Chiny 24,2% Australia 7,7% Nowa Zelandia 5,2% Sudan 3,8% Turcja 3,4% Wielka Brytania 3,4% Algieria 3,3% Indie 2,8% Nigeria 2% Rosja 2% Syria 1,9% Pakistan 1,9% Turkmenia 1,7% RPA 1,7% Kazachstan 1,6% Iran 1,5% (125) Polska 0,01%

Znaczenie owiec na świecie Rozmieszczenie i cechy hodowli Udział i znaczenie Sposób hodowli o Owce mają mniejsze wymagania pokarmowe i mogą być hodowane w każdych warunkach klimatycznych, z wyjątkiem klimatu gorącego i wilgotnego (równikowego). o Baranina mięso owcze jest popularne w: o Australii (owce hodowane na stokach Wlk. Gór Wododziałowych) stanowi tam do 40% spożywanego mięsa o krajach muzułmańskich, z powodów religijnych, mięso to zastępuje wieprzowinę, o Indiach baranina w pewnym stopniu jest substytutem wołowiny. o Anglicy uważają baraninę za najlepsze mięso i spożywają jej dużo (w Europie poza W. Brytanią baranina nie jest popularna). Świat 1209,9 mln szt. o Chiny 16,7% o Australia 6% o Indie 5,2% o Iran 4,2% o Nigeria 3,4% o Sudan 3,3% o Wielka Brytania 2,8% o Turcja 2,6% o Nowa Zelandia 2,5% o Etiopia 2,4% o Pakistan 2,4% o Algieria 2,3% o RPA 2,1% o Mongolia 1,9% o Rosja 1,8% o Maroko 1,6% o Syria 1,5% o Brazylia 1,5% o Kenia 1,4% o (122) Polska 0,02% Eksporterzy wełny: Australia, Nowa Zelandia, Argentyna, Iran, Turcja, RPA Importerzy wełny: USA, Włochy, Francja, Japonia, Niemcy o Hodowla owiec ma zazwyczaj charakter ekstensywny, związany z wypasem na naturalnych pastwiskach, często półpustynnych lub górskich, położonych w obszarach zamieszkałych przez ludność pochodzenia europejskiego lub w byłych koloniach. o W światowej hodowli występuje kilka odmian owiec: o wełnista (np. merynosy) - dająca mniej mięsa i o gorszych walorach smakowych: Australia, Nowa Zelandia, Chiny, Argentyna; o mięsna - słaba jakość runa, mięso chude i smaczne: kraje arabskie, południowej Europy, Mongolia; o owca domowa, tzw. karakuł, hodowana na skóry: Turcja, Grecja, Afganistan, Gruzja, Armenia.

Rozmieszczenie owiec na świecie

Wielkość produkcji wełny na świecie Produkcja wełny wykazuje tendencję spadkową. W 2013 r. produkcja wynosiła 2,13 mln t, w 1990 r. 3,35 mln t, w 2000 r. 2,31 mln t, w 2010 r. 2,06 mln t. Produkcja wełny Świat 2127 tys. ton Chiny 22,2% Australia 17% Nowa Zelandia 7,8% Wielka Brytania 3,2% Iran 2,9% Maroko 2,6% Sudan 2,6% Rosja 2,6% Turcja 2,4% Indie 2,2% Argentyna 2,1% Pakistan 2% RPA 1,9% Turkmenia 1,8% Kazachstan 1,8% Urugwaj 1,7% Uzbekistan 1,5% Indonezja 1,4% Algieria 1,3% (74) Polska 0,05%

Pogłowie owiec w Polsce Jednym z bardziej niedocenianych w Polsce jest chów owiec. 6000 Pogłowie zostało zredukowane z 4,9 mln szt. w roku 1985 do 222 tys. szt. w 2014 roku, powodem redukcji był spadek opłacalności produkcji wełny, produkowana w Polsce wełną była gorsza niż pochodzącą z Nowej Zelandii i Australii. 5000 4000 3000 2000 1000 0 Owce 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 3494 3199 4207 4158 362 316 258 222

Największe pogłowie owiec jest: w regionie wielkopolskim, w regionie zielonogórskim, w regionie łódzkim, na Nizinie Podlaskiej, na Polesiu Lubelskim, Owce w Polsce w Karpatach w szczególności na Podhalu i w Bieszczadach. Najmniejsze pogłowie jest w: woj. warmińsko mazurskim, mazowieckim, świętokrzyskim. W Polsce owce hoduje się głównie na wełnę. Chów owiec na Podhalu i w Bieszczadach daje także pewną ilość skór, futer i mleka owczego, z którego produkuje się bardzo popularne oscypki.

Drób W ostatnich latach na znaczeniu zyskuje chów drobiu, m.in. kur, kaczek i indyków. Zwierzęta te hodowane są w dwóch kierunkach z przeznaczeniem na mięso i jaja. Produkcja mięsa drobiowego ma charakter intensywny. Jest dość łatwa i tania, dlatego cieszy się popularnością we wszystkich krajach świata. Zwierzęta najczęściej hodowane są na skalę przemysłową w fermach drobiu. Sposób ten bywa krytykowany, a konsumenci coraz częściej preferują mięso i jaja pochodzące z chowu wolnowybiegowego. Liderem w produkcji jaj (36,6% światowej produkcji w 2013 r.) są Chiny. Kury Kaczki Gęsi Indyki

Znaczenie drobiu na świecie Rozmieszczenie i cechy hodowli Udział i znaczenie Sposób hodowli o Drób jest hodowany we wszystkich krajach świata (bez obszarów polarnych), zwłaszcza w: o państwach najbardziej ludnych, o o wysokim poziomie rozwoju gospodarczo, o w pobliżu dużych skupisk ludności będących jednocześnie chłonnym rynkiem zbytu: o w strefach miejsko-przemysłowych, o na obszarach o dużej gęstości ludności wiejskiej. KURY 21 322 mln szt. o Chiny 21,7% o USA 9,3% o Indonezja 9% o Brazylia 6,2% o Iran 4,4% KACZKI 1 132 mln szt. o Chiny 58,7% o Wietnam 6% o Indonezja 4,7% o Malezja 4,5% GĘSI 327 mln szt. o Chiny 84,2% o Mozambik 4,6% o Egipt 2,2% o Ukraina 1,6% INDYKI 461 mln szt. o USA 51,5% o Chile 6,9% o Brazylia 6,3% o Włochy 5,3% o Rosja 4,3% o Hodowla drobiu daje doskonałe rezultaty, gdyż zapewnia najlepsze wyniki zamiany paszy na mięso oraz bardzo szybką rotację stada. o Drób na skalę przemysłową hoduje się prawie wyłącznie w systemie zamkniętym, na olbrzymich fermach przybierających charakter fabryk. o Zwierzęta przez całe życie przetrzymywane są w ciasnych, małych klatkach przy sztucznym oświetleniu. o Kierunek mięsny w hodowli drobiu: o USA, Chiny, Brazylia, Meksyk, Rosja, Indie, Francja. o Kierunek jajczarski: o Chiny - 36% światowej produkcji jaj. Eksporterzy: USA, Tajlandia, Chiny (Hongkong), Wietnam Importerzy : Japonia, kraje Unii Europejskiej, Rosja

Rozmieszczenie drobiu na świecie

Wielkość produkcji mięsa drobiowego z uboju na świecie Produkcja mięsa drobiowego z uboju szybko wzrasta. W 2013 r. produkcja wynosiła 108,7 mln t, w 1961 r. 8,9 mln t, w 1980 r. 25,9 mln t, w 2000 r. 68,6 mln t, w 2010 r. 98,0 mln t. Produkcja mięsa drobiowego Świat 108,7 mln ton USA 18,5% Chiny 17,4% Brazylia 11,9% Rosja 3,2% Meksyk 2,6% Indie 2,2% Iran 1,8% Indonezja 1,7% Argentyna 1,7% Turcja 1,6% Francja 1,6% Wielka Brytania 1,5% (13) Polska 1,5% RPA 1,4% Tajlandia 1,4% Niemcy 1,3% Japonia 1,3% Malezja 1,3% Wenezuela 1,2%

Wielkość produkcji jaj kurzych na świecie Produkcja jaj kurzych systematycznie wzrasta. W 2013 r. produkcja wynosiła 68,3 mln t, w 1961 r. 14,4 mln t, w 1980 r. 26,2 mln t, w 2000 r. 51,1 mln t, w 2010 r. 64,2 mln t. Produkcja jaj kurzych Świat 68,3 mln ton Chiny 36,3% USA 8,3% Indie 5,6% Japonia 3,7% Meksyk 3,7% Rosja 3,3% Brazylia 3,2% Indonezja 1,8% Ukraina 1,6% Turcja 1,5% Francja 1,4% Niemcy 1,3% Włochy 1,1% Hiszpania 1,1% Holandia 1% Wielka Brytania 1% Tajlandia 1% Kolumbia 1% (24) Polska 0,8%

Hodowla drobiu jest w Polsce jest bardzo popularna. Wśród drobiu najbardziej popularne są: kury, indyki (9 miejsce na świecie), gęsi (6 miejsce na świecie), kaczki. Hodowla drobiu w Polsce Struktura gatunkowa drobiu w 2012r. w Polsce

Znacznie chowu kurczaków w Polsce W ostatnich latach pogłowie kur wyraźnie wzrosło. W 2014 roku w Polsce liczebność kur wyniosła 146,6 mln sztuk w 2000 roku tylko 49,5 mln sztuk. 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 Kurczaki 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 63522 74971 79292 62755 49526 134424 117845 146563

Znacznie chowu kaczek w Polsce Pogłowie kaczek od około 10 lat wykazuje tendencję mocno spadkową, mimo, iż: dostarczają mięso o wybitnych walorach smakowych, cechują się dużą nieśnością, są wyjątkowo odporne na trudne warunki środowiskowe. 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Kaczki 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 3147 4937 3571 6466 3551 6299 3647 2825

Znacznie chowu gęsi i perliczek w Polsce W Polsce w ostatnich latach występuje silny wzrost pogłowia gęsi i perliczek. Chów prowadzony jest głównie w małych gospodarstwach na terenie województw: wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego, podlaskiego i lubelskiego. 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Gęsi i perliczki 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 4380 3958 1537 1434 764 4418 2976 4428

Znacznie chowu indyków w Polsce Coraz większą popularność w Polsce zdobywają indyki, które dostarczają bardzo dobrego jakościowo mięsa. Hodowla indyków jest prowadzona w systemie fermowym w województwach: warmińsko-mazurskim, lubuskim, wielkopolskim i mazowieckim. 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Indyki 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk 809 1633 501 857 713 7658 7398 9449

Pszczoły Liczba uli Świat 80,9 mln szt. Indie 14,3% Chiny 11,1% Turcja 8,2% Etiopia 6,5% Rosja 4,1% Iran 4% Argentyna 3,7% Tanzania 3,5% USA 3,3% Hiszpania 3% Meksyk 2,4% Kenia 2,2% Korea Południowa 2,2% Republika Środkowoafrykańska 2% (15) Polska 1,9% Grecja 1,7% Rumunia 1,5% Angola 1,4% Egipt 1,2% Brazylia 1,1% Do specyficznych gałęzi hodowli należy PSZCZELARSTWO. Początkowo człowiek ograniczał się do podbierania miodu dzikim pszczołom: hodowla pszczół rozwinęła się dopiero w XIX w. Stosowane obecnie coraz powszechniej chemiczne środki ochrony roślin ograniczają rozwój pszczelarstwa. Należy pamiętać, że korzyści z hodowli pszczół to nie tylko miód, wosk i pozostałe produkty pszczelarskie, lecz także bardzo ważne dla sadownictwa i warzywnictwa zapylanie roślin przez pszczoły. Obecnie powszechność używania chemicznych środków ochrony roślin wpływa na masowe umieranie pszczół w Polsce i innych krajach. Światowa ilość uli w 2013 r. wyniosła 80,9 mln, w 1970 r. 54,0 mln, w 1980 r. 60,2 mln, w 1990 r. 69,2 mln, w 2000 r. 70,6 mln, w 2010 r. 77,6 mln.

Liczba uli na świecie

Wielkość produkcji miodu na świecie Światowa produkcja miodu w 2013 r. wyniosła 1,66 mln t. w 1961 r. 0,68 mln t, w 1980 r. 0,90 mln t, w 2000 r. 1,26 mln t, w 2010 r 1,54 mln t. Produkcja miodu Świat 68,3 mln ton Chiny 28% Turcja 5,7% Argentyna 4,8% Ukraina 4,4% Rosja 4,1% USA 4,1% Indie 3,7% Meksyk 3,4% Etiopia 2,7% Iran 2,6% Brazylia 2,1% Kanada 2,1% Hiszpania 1,8% Tanzania 1,8% Rumunia 1,6% Korea Pd. 1,5% Angola 1,4% Urugwaj 1,2% (22) Polska 0,9%

Ule w Polsce i pozyskanie miodu Ilość uli w Polsce w 2013 roku wynosiła 1,5 mln i wykazuje tendencję wzrostową. 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Ule 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2013 Liczba (dane wg FAO) w tys. sztuk 1204 1385 2208 1650 1300 1250 1450 1500 Pozyskiwanie miodu w Polsce pomimo długich tradycji pszczelarstwa jest stosunkowo niewielkie i wyniosło w 2013 r. tylko 15,5 tys. t rocznie, w 1961 r. 3,6 tys. t, w 1980 r. 8,9 tys. t, w 2000 r. 8,6 tys. t, w 2010 r. 12,5 tys. t.

Kozy Pogłowie kóz Świat 1006,8 mln szt. Chiny 18,7% Indie 13,2% Nigeria 7,1% Pakistan 6,6% Bangladesz 5,6% Sudan 3,1% Etiopia 2,9% Kenia 2,5% Iran 2,2% Mongolia 2,2% Mali 2% Indonezja 1,9% Tanzania 1,6% Niger 1,5% Uganda 1,4% Burkina Faso 1,4% Sudan Południowy 1,3% Somali 1,2% Turcja 1% (126) Polska 0,01% Kozy są przeważnie hodowane równocześnie na mleko, mięso oraz skóry. Długa i lśniąca sierść kóz angorskich, hodowanych m.in. w Turcji i Afryce PD, służy do wytwarzania delikatnej wełny (mohair). Słynne szale kaszmirskie i swetry produkuje się z wełny kóz kaszmirskich hodowanych w Indiach (Kaszmirze) oraz Chinach. Pogłowie kóz na świecie w 2010 r. liczyło 1006,8 mln szt. W wielkości pogłowia obserwuje się wzrost liczebności: 377,7 mln w 1970 r., 464,3 mln w 1980 r., 589,2 mln w 1990 r., 751,6 mln w 2000 r., 909,7 mln w 2010 r., Zdecydowanie najwięcej kóz jest w krajach Azji Południowej i Południowo Wschodniej, a także w Afryce.

Rozmieszczenie i pogłowie kóz na świecie

Kozy w Polsce Pogłowie kóz w Polsce w 2014 r. wynosiło 81,7 tys. sztuk. W 2000 r. 190 tys. sztuk. W 2010 r. 122 tys. sztuk. Spadek obserwujemy w zasadzie od lat 50. XX wieku: W 1950 roku pogłowie kóz wynosiło około 800 tys. sztuk. Koza nie pasowała do koncepcji dostatniej, socjalistycznej wsi będąc symbolem ubóstwa i dając przy tym niewiele mleka. Kozy są też swoistym sprawdzianem czystości środowiska przyrodniczego na terenach skażonych ekologicznie masowo chorują i hodowla, z zasady, się nie udaje. 700 UWAGA: dane do roku 2002 podano w przybliżeniu! 600 500 400 300 200 100 0 Kozy 1960 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2013 Pogłowie (dane wg FAO) w tys. sztuk bd bd bd bd 190 141 122 82

Konie Koń jest uważany za jedno z najszlachetniejszych i najpożyteczniejszych zwierząt domowych. Odegrał ogromną rolę w historii gospodarki ludzkiej, szczególnie przed wynalezieniem transportu zmechanizowanego. Zmniejszenie pogłowia koni w świecie obserwujemy od początku XX w., wpływa na to postępująca motoryzacja w gospodarce państw świata. Obecnie POGŁOWIE KONI na świecie wynosi niecałe 60 mln sztuk: przed I wojną światową wynosiło ok. 150 mln sztuk przed II wojną wynosiło poniżej 100 mln. Koń jest użytkowany jako zwierzę pociągowe, juczne i wierzchowe. Wykorzystuje się także jego mięso, skórę, włosie i mleko (z mleka klaczy wyrabia się kumys).

Znaczenie koni na świecie Rozmieszczenie i cechy hodowli Udział i znaczenie Sposób hodowli o Wysokie pogłowie koni utrzymuje się nadal w tych krajach, w których na wielkich przestrzeniach istnieje słabo rozwinięta sieć dróg, co uniemożliwia dotarcie do osiedli zmechanizowanymi środkami transportu. o Duże pogłowie koni występuje też w krajach o rozległych naturalnych pastwiskach, gdzie konie wierzchowe są używane do obsługi chowu bydła i owiec. o W Mongolii na 1 mieszkańca przypada statystycznie prawie 1 koń. Świat 58,9 mln szt. o USA 17,4% o Meksyk 10,8% o Chiny 10,2% o Brazylia 9,3% o Argentyna 6,1% o Mongolia 5,1% o Etiopia 3,5% o Kazachstan 3% o Rosja 2,3% o Kolumbia 1,4% o Sudan 1,3% o Kuba 1,3% o Peru 1,3% o Indie 1,1% o Rumunia 0,9% o Senegal 0,9% o Mali 0,9% o Wenezuela 0,9% o Haiti 0,8% o Boliwia 0,8% o (43) Polska 0,4% o Hodowla koni prowadzona jest w sposób ekstensywny

Hodowla koni w Polsce Polskie konie znane są na całym świecie ze względu na wieloletnie tradycje, jakie posiadamy w ich hodowli. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie chodzi tu o konie w gospodarstwach rolnych tylko o szlachetne rumaki głównie czystej krwi arabskiej, trzymane w stadninach do celów rekreacyjnych i sportowych oraz do hipoterapii, np. w Janowie Podlaskim, Kozienicach, Mosznej. Pogłowie koni w Polsce od lat spada w 2014 r. wynosiło tylko 207 tys. sztuk: w 1938 r. 4 mln sztuk, w 1961 r. 2,7 mln sztuk, w 1980 r. 1,8 mln sztuk, w 1990 r. 941 tys. sztuk, w 2000 r. 550 tys. sztuk, w 2010 r. 291 tys. sztuk. W Polsce najwięcej koni hoduje się w województwach wschodnich podkarpackim, lubelskim i podlaskim: istnieje tu tradycja hodowli, dobra baza paszowa, przeważają gospodarstwa drobne i średnie mogące utrzymać konia, ale niewystarczająco jednak zamożne, aby konia zastąpić traktorem. Najmniej koni jest w województwach północnych i zachodnich, stosunkowo silnie zmechanizowanych.

Pogłowie koni w Polsce W Polsce, podobnie jak i w większości krajów świata pogłowie koni się systemtyczni ezmniejsza. 3000 2500 Wielkość pogłowia w tys. sztuk 2000 1500 1000 500 0

Osły Pogłowie osłów Świat 44,2 mln szt. Etiopia 16,8% Chiny 13,7% Pakistan 11,1% Egipt 7,6% Meksyk 7,4% Niger 3,9% Iran 3,6% Afganistan 3,3% Nigeria 2,9% Burkina Faso 2,6% Mali 2,2% Maroko 2,1% Brazylia 2,1% Jemen 1,6% Peru 1,4% Boliwia 1,4% Sudan 1,4% Czad 1,1% Senegal 1% Wenezuela 1% Osioł jest zwierzęciem mniejszym i słabszym od konia, ale bardzo wytrzymałym i mało wymagającym. Dobrze też znosi upały. Hodowany jest w krajach o klimatach suchych, gdzie baza paszowa jest gorsza. Osła używa się głównie jako zwierzęcia jucznego, rzadziej pociągowego i wierzchowego. Pogłowie osłów na świecie w 2014 r. wynosiło 44,2 mln sztuk. Od kilkunastu lat obserwuje się lekki wzrost pogłowia: w 1970 roku pogłowie wynosiło 38,9 mln sztuk, w 1980 roku 38,9 mln, w 1990 roku 43,8 mln, w 2000 roku 41,7 mln, w 2010 roku 42,8 mln. Większość pogłowia światowego osłów przypada na: Afrykę Północną, Azję Południową, Azję Południowo Wschodnią. W Europie ten poczciwy kłapouch jest typowym zwierzęciem krajów śródziemnomorskich.

Pogłowie osłów na świecie

Muły Pogłowie mułów Świat 10,1 mln szt. Meksyk 32,6% Chiny 22,8% Brazylia 12,5% Maroko 4,5% Etiopia 4% Peru 3% Indie 2% Argentyna 1,8% Pakistan 1,8% Iran 1,7% Kolumbia 1,7% Dominikana 1,4% Hiszpania 1,1% Ekwador 1% Boliwia 0,8% Tunezja 0,8% Haiti 0,8% Wenezuela 0,7% Portugalia 0,5% Nikaragua 0,5% Muł będący mieszańcem klaczy konia z ogierem osła, występuje w podobnych rejonach kuli ziemskiej co osioł, ma jednak nieco większe znaczenie gospodarcze. Muł jest niepłodny musi być stale reprodukowany przez krzyżowanie gatunków pierwotnych. Zwierzę to jest: odporne na choroby, niewybredne co do paszy, bardzo wytrzymałe i wydajne w pracy, na terenach górskich, nie ma ono lęku przestrzeni. Pogłowie mułów jest 4-krotnie mniejsze niż osłów: w 2014 roku wynosiło 10,1 mln sztuk, w 1970 roku 12,4 mln sztuk, w 1980 roku 12,9 mln, w 1990 roku 14,8 mln, w 2000 roku 12,9 mln, w 2010 roku 10,4 mln. Najwięcej mułów hodowanych jest w: Ameryce Środkowej i Południowej, Azji Południowo Wschodniej i Południowej.

Pogłowie mułów na świecie

Dane dla Polski (podsumowanie) Populacja drobiu w Polsce w latach 1961-2014 w tys. sztuk 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Kury 63522 74971 79292 62755 49526 134424 117845 146563 Kaczki 3147 4937 3571 6466 3551 6299 3647 2825 Gęsi 4380 3958 1537 1434 764 4418 2976 4428 Indyki 809 1633 501 857 713 7658 7398 9449 Populacja wybranych zwierząt hodowlanych w Polsce w latach 1961-2014 w sztukach 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Bydło 9168000 10843500 12648600 10048900 6083000 5483290 5723940 5920411 Kozy 190000 141475 122123 81727 Konie 2730000 2585200 1779880 941157 549700 312139 291208 207065 Trzoda chlewna 13434000 13446100 21325600 19464200 17122000 18112400 14865300 11724056 Owce 3494000 3199200 4206530 4158470 361582 315963 258262 222795 Liczba uli w Polsce w latach 1961-2013 w sztukach 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2013 Ule 1204000 1385000 2208000 1650000 1300000 1250000 1450000 1500000 Populacja królików i zajęcy w Polsce w latach 1961-2014 w tys. sztuk 1961 1970 1980 1990 2000 2005 2010 2014 Króliki i zające 2900 3700 3700 1900 1000 1000 632 386

KONIEC Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -