26 stycznia 2010 r. WNIOSKI STAŁEGO KOMITETU DS. ŁAŃCUCHA ŻYWNOŚCIOWEGO I ZDROWIA ZWIERZĄT

26 stycznia 2010 r. WYTYCZNE W SPRAWIE WDRAŻANIA ART. 11, 12, 14, 17, 18, 19 I 20 ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 178/2002 USTANAWIAJĄCEGO OGÓLNE ZASADY I WYMOGI Z ZAKRESU PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO WNIOSKI STAŁEGO KOMITETU DS. ŁAŃCUCHA ŻYWNOŚCIOWEGO I ZDROWIA ZWIERZĄT 1

WPROWADZENIE... 4 I. ARTYKUŁ 14... 6 I.1. UZASADNIENIE... 9 I.2. IMPLIKACJE... 9 I.3. WKŁAD/WPŁYW... 9 I.3.1. ARTYKUŁ 14 UST. 1... 9 I.3.2. ARTYKUŁ 14 UST. 2... 9 I.3.3. ARTYKUŁ 14 UST. 3 KWESTIE ROZPATRYWANE PRZY OKREŚLANIU, CZY ŚRODEK SPOŻYWCZY JEST NIEBEZPIECZNY... 10 I.3.4. ARTYKUŁ 14 UST. 4 KWESTIE ROZPATRYWANE PRZY OKREŚLANIU, CZY ŚRODEK SPOŻYWCZY JEST SZKODLIWY DLA ZDROWIA... 10 I.3.5. ARTYKUŁ 14 UST. 5 KWESTIE ROZPATRYWANE PRZY OKREŚLANIU, CZY ŚRODEK SPOŻYWCZY NIE NADAJE SIĘ DO SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI... 11 I.3.6. ARTYKUŁ 14 UST. 7 - ŻYWNOŚĆ ZGODNA Z PRAWODAWSTWEM W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI... 11 II. ARTYKUŁ 17... 13 II.1. UZASADNIENIE... 14 II.2. IMPLIKACJE... 14 II.3. WKŁAD/WPŁYW... 15 II.3.1. OGÓLNY WYMÓG ZGODNOŚCI I WERYFIKACJI... 15 II.3.2. PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW... 15 III. ARTYKUŁ 18... 16 III.1. UZASADNIENIE... 17 III.2. WYMOGI... 18 III.3. WPŁYW NA PODMIOTY DZIAŁAJĄCE NA RYNKU SPOŻYWCZYM... 18 III.3.1. ZAKRES WYMOGU W ZAKRESIE IDENTYFIKOWALNOŚCI... 19 i) Produkty objęte wymogiem.... 19 ii) Podmioty działające na rynku objęte wymogiem... 19 iii) Zastosowanie w odniesieniu do eksporterów z państw trzecich (w powiązaniu z art. 11). 20 III.3.2. WDRAŻANIE WYMOGÓW W ZAKRESIE MOŻLIWOŚCI ŚLEDZENIA (IDENTYFIKOWALNOŚCI)... 21 i) Identyfikacja dostawców i klientów przez podmioty działające na rynku spożywczym... 21 ii) System wewnętrznej identyfikowalności... 21 iii) Systemy identyfikowalności ustanowione na mocy przepisów szczegółowych... 22 iv) Informacje, które należy zachować... 22 v) Czas reagowania w przypadku dostępności danych związanych z identyfikowalnością... 23 vi) Terminy przechowywania dokumentacji... 23 IV. ARTYKUŁ 19... 25 IV.1. UZASADNIENIE... 25 2

IV.2. IMPLIKACJE... 26 IV.3. WKŁAD/WPŁYW... 26 IV.3.1. ARTYKUŁ 19 UST. 1... 27 i) Obowiązek wycofania... 27 ii) Zgłaszanie wycofania właściwym organom... 28 iii) Metody zawiadamiania właściwych organów... 28 iv) Odbieranie od konsumentów i informowanie konsumentów... 28 v) Odpowiedzialność za stosowanie art. 19 ust. 1... 28 IV.3.2. ARTYKUŁ 19 UST. 2... 29 IV.3.3. ARTYKUŁ 19 UST. 3... 29 IV.3.4. ARTYKUŁ 19 UST. 4... 30 IV.3.5. POWIADOMIENIA W RAMACH SYSTEMU WCZESNEGO OSTRZEGANIA O NIEBEZPIECZNYCH PRODUKTACH ŻYWNOŚCIOWYCH I ŚRODKACH ŻYWIENIA ZWIERZĄT (RASFF)... 31 V. ARTYKUŁ 20... 32 V.1. UZASADNIENIE... 32 V.2. IMPLIKACJE... 33 V.3. WKŁAD / WPŁYW... 33 V.3.1. ARTYKUŁ 20 UST. 1... 33 i) Wycofanie i zawiadomienie właściwych organów... 33 ii) Zniszczenie... 34 iii) Informowanie użytkowników i odbieranie od użytkowników... 34 V.3.2. ARTYKUŁ 20 UST. 2, 3 I 4... 34 VI. ARTYKUŁ 11... 36 VII. ARTYKUŁ 12... 37 VII.1. UZASADNIENIE I CEL... 37 VII.2. ZAKRES ART. 12... 38 VII.3. ARTYKUŁ 12 UST. 1... 38 VII.4. ARTYKUŁ 12 UST. 2... 39 3

WPROWADZENIE Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 1 (dalej nazywane rozporządzeniem ) zostało przyjęte w dniu 28 stycznia 2002 r. Jednym z jego celów jest ustanowienie wspólnych definicji oraz określenie nadrzędnych wytycznych i uzasadnionych celów w odniesieniu do prawa żywnościowego, aby zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia i skuteczne funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Rozdział II rozporządzenia ma na celu ujednolicenie na poziomie Wspólnoty ogólnych zasad (art. 5-10) i wymogów (art. 14-21) z zakresu prawa żywnościowego, istniejących już w historii prawa państw członkowskich, poprzez umieszczenie ich w kontekście europejskim oraz stworzenie podstawowych ram definicji, zasad i wymogów przyszłego europejskiego prawa żywnościowego. Zgodnie z nieformalną praktyką Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Zdrowia i Konsumentów ustanowiła grupę roboczą złożoną z ekspertów z państw członkowskich, w celu zbadania i ustalenia wspólnego stanowiska w odniesieniu do szeregu zagadnień związanych z wdrażaniem i interpretacją rozporządzenia. Ponadto w trosce o zapewnienie przejrzystości Komisja zachęciła wszystkie zainteresowane podmioty do otwartej dyskusji na temat wdrażania i interpretacji rozporządzenia na forach, w ramach których można się konsultować z państwami członkowskimi i w ramach których mogą być wyrażane opinie reprezentujące różne interesy społeczno-gospodarcze. W tym celu Komisja zorganizowała spotkanie z przedstawicielami państw członkowskich, producentów, przemysłu, handlu i konsumentów, podczas którego omawiano ogólne zagadnienia związane z wdrażaniem rozporządzenia (spotkanie z dnia 19 kwietnia 2004 r.). Należy jednak zauważyć, że sprawy związane z niezgodnością prawodawstwa krajowego z rozporządzeniem pozostają poza zakresem niniejszego dokumentu i będą rozstrzygane zgodnie z ustanowionymi procedurami Komisji. Wreszcie Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt zatwierdził poniższe wnioski na posiedzeniu w dniu 20 grudnia 2004 r. i uważa, że ta przydatna procedura powinna być kontynuowana w świetle doświadczeń zdobytych w wyniku pełnego stosowania rozporządzenia od dnia 1 stycznia 2005 r. Wnioski należy szeroko udostępniać zainteresowanym stronom. Od tego czasu wytyczne zostały zrewidowane i uzupełnione. Opracowano nową sekcję dotyczącą wymogów w zakresie bezpieczeństwa żywności, a sekcje dotyczące możliwości śledzenia (identyfikowalności), wycofywania/odbierania 1 Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymogi prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. 4

oraz wywozu żywności i pasz zostały przeredagowane w celu ich uproszczenia, objaśnienia i uzupełnienia. Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt zatwierdził zrewidowaną wersję wytycznych na posiedzeniu w dniu 26 stycznia 2010 r. Celem niniejszego dokumentu jest pomoc wszystkim uczestnikom łańcucha żywnościowego w lepszym zrozumieniu rozporządzenia oraz w prawidłowym i jednolitym stosowaniu jego przepisów. Dokument ten nie ma jednak formalnego statusu prawnego i w razie sporu ostateczna odpowiedzialność za interpretację prawa spoczywa na Trybunale Sprawiedliwości. Należy również zauważyć, że niektóre zagadnienia, charakterystyczne dla kategorii podmiotów działających na rynku spożywczym, są przedmiotem pisemnego stanowiska Komisji 2. Przedmiotem analizy są następujące zagadnienia: wymogi w zakresie bezpieczeństwa żywności (art. 14); obowiązki (art. 17); możliwość śledzenia (identyfikowalność) (art. 18); wycofywanie z rynku, odbieranie od konsumentów i zawiadomienia dotyczące żywności i pasz (art. 19 i 20) w związku z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności i pasz (art. 14 i 15); przywóz i wywóz (art. 11 i 12). * * * 2 Zapytanie pisemne zgłoszone przez W. Piecyka E-2704/04 w sprawie wdrożenia wymogów dotyczących możliwości śledzenia w odniesieniu do organizacji charytatywnych. 5

I. ARTYKUŁ 14 WYMOGI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Motyw 1 preambuły Swobodny przepływ bezpiecznej i zdrowej żywności jest ważnym aspektem rynku wewnętrznego i przyczynia się znacząco do zdrowia i ogólnego dobra obywateli oraz do ich interesów socjalnych i gospodarczych. Motyw 10 preambuły Doświadczenie wykazało, że konieczne jest przyjęcie środków, których celem jest zagwarantowanie, aby niebezpieczna żywność nie była wprowadzana do obrotu i zagwarantowanie istnienia systemów, które identyfikują i odpowiadają na problemy bezpieczeństwa żywności w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynków wewnętrznych oraz, aby chronić zdrowie ludzkie. Podobne zagadnienia powinny zostać podniesione w stosunku do pasz. Motyw 23 preambuły Bezpieczeństwo i zaufanie konsumentów we Wspólnocie i w państwach trzecich ma najważniejsze znaczenie. Wspólnota jest znaczącym globalnym nabywcą żywności i pasz, i w tym kontekście uczestniczy ona w międzynarodowych umowach handlowych, przyczynia się do rozwoju międzynarodowych standardów, na których opiera się prawo żywnościowe i wspiera ona zasadę wolnego handlu bezpiecznymi paszami i bezpieczną, zdrową żywnością w sposób niedyskryminujący nikogo, postępując zgodnie z praktyką uczciwego i etycznego handlu. Motyw 26 preambuły Niektóre państwa członkowskie, w zakresie bezpieczeństwa żywności, przyjęły ustawodawstwo horyzontalne, nakładając w szczególności na przedsiębiorców ogólny obowiązek wprowadzania na rynek wyłącznie żywności, która jest bezpieczna. Jednakże te państwa członkowskie stosują różne podstawowe kryteria służące ustaleniu czy żywność jest bezpieczna. Biorąc pod uwagę istniejące różnice w podejściu do tego tematu oraz brak ustawodawstwa horyzontalnego w innych państwach członkowskich, handel żywnością narażony jest na istnienie barier. Podobne bariery mogą w analogiczny sposób powstać dla handlu paszami. Motyw 27 preambuły Dlatego też konieczne jest, aby ustanowić ogólne wymagania wobec wyłącznie bezpiecznej żywności i pasz, wprowadzanych na rynek tak, aby zapewnić efektywne funkcjonowanie wewnętrznego rynku tych produktów. Artykuł 14 1. Żaden niebezpieczny środek spożywczy nie może być wprowadzany na rynek. 2. Środek spożywczy jest uznawany za niebezpieczny, jeżeli uważa się, że: a) jest szkodliwy dla zdrowia; b) nie nadaje się do spożycia przez ludzi. 6

3. Podczas podejmowania decyzji, że dany środek spożywczy jest niebezpieczny, należy mieć na względzie: a) zwykłe warunki korzystania z żywności przez konsumenta oraz wykorzystywania jej na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji, oraz b) informacje przeznaczone dla konsumenta, z uwzględnieniem informacji na etykiecie oraz inne informacje zwykle dostępne dla konsumenta dotyczące unikania konkretnych negatywnych skutków dla zdrowia związanych z daną żywnością lub rodzajem żywności. 4. Podczas podejmowania decyzji, że środek spożywczy jest szkodliwy dla zdrowia, należy mieć na względzie: a) nie tylko prawdopodobne natychmiastowe i/lub krótkotrwałe i/lub długofalowe skutki tej żywności dla zdrowia spożywającej jej osoby, ale także dla następnych pokoleń; b) ewentualne skutki skumulowania toksyczności; c) szczególną wrażliwość zdrowotną określonej kategorii konsumentów, jeżeli środek spożywczy jest przeznaczony dla tej kategorii konsumentów. 5. Podczas podejmowania decyzji, że środek spożywczy nie nadaje się do spożycia przez ludzi, należy mieć na względzie, czy środek spożywczy nie może być spożywany przez ludzi stosownie z jego przeznaczeniem z powodu zanieczyszczenia, zarówno przez czynniki obce jak i w inny sposób, czy też z powodu gnicia, psucia się lub rozkładu. 6. Jeżeli niebezpieczny środek spożywczy stanowi część partii, transzy lub dostawy żywności należącej do tej samej klasy lub kategorii, należy założyć, że całość żywności w tej partii, transzy lub dostawie jest również niebezpieczna, chyba że po dokonaniu szczegółowej oceny brak jest dowodów, iż reszta partii, transzy lub dostawy jest niebezpieczna. 7. Żywność zgodna ze szczegółowymi przepisami wspólnotowymi regulującymi bezpieczeństwo żywności jest uważana za bezpieczną pod względem czynników objętych szczegółowymi przepisami Wspólnoty. 8. Zgodność żywności ze szczegółowymi przepisami mającymi do niego zastosowanie nie powinna powstrzymać właściwych władz przed podjęciem stosownych środków w celu nałożenia ograniczeń dotyczących wprowadzenia jej na rynek lub zażądania wycofania go z rynku, jeżeli istnieją podstawy, aby podejrzewać, iż pomimo takiej zgodności, ten środek spożywczy jest niebezpieczny. 9. Z braku szczegółowych przepisów wspólnotowych, żywność jest uważana za bezpieczną, jeżeli jest zgodna ze szczegółowymi przepisami krajowego prawa żywnościowego państwa członkowskiego, na którego terytorium jest ona wprowadzana 7

do obrotu, jeżeli takie przepisy były sporządzone i stosowane bez uszczerbku dla postanowień Traktatu, w szczególności jego art. 28 i 30. 8

I.1. Uzasadnienie Bezpieczeństwo i dopuszczalność produktów żywnościowych ma zasadnicze znaczenie. Konsumenci muszą mieć pewność i gwarancję, że żywność, którą kupują, będzie spełniała ich oczekiwania, nie będzie dla nich szkodliwa i nie będzie miała niepożądanych skutków. Celem art. 14 jest ochrona konsumenta przed żywnością, która stanowi zagrożenie dla zdrowia lub jest niedopuszczalna. Artykuł 14 definiuje ogólne wymogi w zakresie bezpieczeństwa żywności, które stosowane są wraz z wymogami w zakresie zarządzania ryzykiem ujętymi w art. 19 w celu zmniejszenia lub eliminowania wszelkich zagrożeń związanych z wprowadzaniem niebezpiecznych środków spożywczych do obrotu. I.2. Implikacje Celem tego artykułu jest ochrona zdrowia publicznego. Dlatego określa on czynniki, które należy uwzględnić przy podejmowaniu decyzji, czy żywność (środek spożywczy), zdefiniowana w art. 2 rozporządzenia, jest szkodliwa dla zdrowia lub nie nadaje się do spożycia przez ludzi. Wymogi określone w art. 14 mają zastosowanie do środków spożywczych wprowadzonych na rynek. Definicja wprowadzenia na rynek 3 jest dość szeroka i obejmuje wszelkiego rodzaju sprzedaż i dostawy, w tym sprzedaż jednorazową, jednorazową dostawę bezpłatną oraz posiadanie żywności w celu sprzedaży. Artykuł nie obejmuje jednak produkcji podstawowej na własny użytek ani wykorzystania żywności do własnego spożycia, które to czynności są wyłączone na mocy art. 1 ust. 3 rozporządzenia. I.3. Wkład/wpływ I.3.1. Artykuł 14 ust. 1 Artykuł ten zakazuje wprowadzania na rynek żywności, jeżeli jest niebezpieczna. Definicję pojęcia niebezpieczna podano poniżej. I.3.2. Artykuł 14 ust. 2 Środek spożywczy (żywność) uznaje się za niebezpieczny, jeżeli jest: jest szkodliwy dla zdrowia, lub nie nadaje się do spożycia przez ludzi. Żywność szkodliwa dla zdrowia 3 Wprowadzenie na rynek jest zdefiniowane w art. 3 pkt 8 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 jako posiadanie żywności [ ] w celu sprzedaży, z uwzględnieniem oferowania do sprzedaży lub innej formy dysponowania, bezpłatnego lub nie oraz sprzedaż, dystrybucję i inne formy dysponowania. 9

Po zidentyfikowaniu zagrożenia, które może spowodować, że żywność będzie szkodliwa dla zdrowia, należy przeprowadzić ocenę związanego z nim ryzyka, uwzględniając czynniki ujęte w art. 14 ust. 3 i 4. Nie wszystkie zagrożenia, które mogą zostać stwierdzone w żywności, są regulowane szczegółowymi przepisami. Żywność może być szkodliwa dla zdrowia, nie przekraczając konkretnych limitów określonych prawem. Na przykład może to mieć miejsce, w przypadku gdy w żywności stwierdza się obecność szkła, które samo w sobie nie jest substancją zakazaną, lub w przypadku gdy na przykład w żywności stwierdza się obecność niebezpiecznej substancji chemicznej, która nie jest szczegółowo wykazana w prawodawstwie dotyczącym zanieczyszczeń w żywności. Kluczową sprawą jest to, aby po zidentyfikowaniu jakiegokolwiek zagrożenia przede wszystkim ocenić ryzyko, jakie zagrożenie to może stanowić dla zdrowia. W przypadku wystąpienia obaw, że dany środek spożywczy może być szkodliwy dla zdrowia, podmioty działające na rynku spożywczym muszą rozważyć, jak poważne jest ryzyko w tym kontekście. To umożliwi im podjęcie decyzji w zakresie odpowiednich działań. Odpowiedzialność za ocenę ryzyka spoczywa na podmiotach działających na rynku spożywczym kontrolowanych przez poinformowane właściwe władze (właściwe organy) krajowe, jak stwierdzono w art. 17. Żywność, która nie nadaje się do spożycia przez ludzi Głównym pojęciem związanym z nienadawaniem się do spożycia jest poziom niedopuszczalny. Żywność może zostać uznana za nienadającą się do spożycia z powodu zanieczyszczenia, na przykład spowodowanego wysokim poziomem niepatogenicznego zanieczyszczenia mikrobiologicznego (zob. art. 14 ust. 3 i 5 rozporządzenia), obecnością ciał obcych, niedopuszczalnym smakiem lub zapachem, a także, co bardziej oczywiste, szkodliwym psuciem, na przykład gniciem lub rozkładem. I.3.3. Artykuł 14 ust. 3 Kwestie rozpatrywane przy określaniu, czy środek spożywczy jest niebezpieczny Środek spożywczy może być niebezpieczny ze względu na swoją cechę charakterystyczną, na przykład zanieczyszczenie pochodzące od bakterii patogenicznych. Żywności nie należy jednak uznawać za niebezpieczną, jeżeli w zwykłych warunkach korzystania jest bezpieczna (zob. art. 14 ust. 3 lit. a)). Na przykład powszechnie przyjmuje się, że mięso na ogół musi być odpowiednio przyrządzone, aby mogło być bezpiecznie spożywane. Z drugiej strony, w przypadku gdy w niektórych sytuacjach nie przekazano istotnych informacji dotyczących wykorzystania żywności lub gdy są one nieprawdziwe, może to powodować, że dany środek spożywczy uznaje się za niebezpieczny. W art. 14 ust. 3 lit. b) stwierdza się, że należy mieć na względzie informacje przekazane konsumentowi, w tym informacje na etykiecie, oraz inne informacje zwykle dostępne dla konsumenta dotyczące unikania konkretnych negatywnych skutków dla zdrowia związanych z daną żywnością lub rodzajem żywności. Przykładem może tu być sytuacja, gdy środek spożywczy lub jego składnik może stanowić zagrożenie dla zdrowia konkretnej grupy konsumentów, w przypadku gdy nie przekazano w sposób skuteczny obowiązkowych informacji na temat tego środka spożywczego lub jednego z jego składników. I.3.4. Artykuł 14 ust. 4 Kwestie rozpatrywane przy określaniu, czy środek spożywczy jest szkodliwy dla zdrowia Pojęcie szkodliwy dla zdrowia odnosi się do potencjalnej szkodliwości dla zdrowia ludzi. 10

Przykładem może być toksyna botulinowa w produkowanym środku spożywczym. Żywność może być szkodliwa, nawet jeżeli szkodliwość ma charakter kumulacyjny lub ujawnia się po długim okresie, jak ma to miejsce w przypadku zanieczyszczenia dioksynami, metylortęcią, lub genotoksycznymi substancjami rakotwórczymi, które mogą mieć wpływ na kolejne pokolenia. Artykuł 14 ust. 4 lit. c) zawiera wymóg, aby w przypadku żywności produkowanej dla grupy konsumentów o szczególnej wrażliwości zdrowotnej (na przykład osób nietolerujących danej żywności lub alergików) brano pod uwagę taką szczególną wrażliwość przy określaniu, czy żywność jest szkodliwa dla zdrowia. Przykładem może tu być żywność przypadkowo zanieczyszczona orzechami, która byłaby szkodliwa dla zdrowia, gdyby była przeznaczona dla osób potrzebujących diety pozbawionej orzechów. Gdy jednak produkt nie jest przeznaczony dla grupy o szczególnej wrażliwości zdrowotnej, fakt, że może on być szkodliwy dla takiej grupy nie oznacza automatycznie, że jest szkodliwy w rozumieniu opisanym w analizowanym rozporządzeniu (z wyjątkiem sytuacji, gdy nie przekazano w odpowiedni sposób obowiązkowych informacji). I.3.5. Artykuł 14 ust. 5 Kwestie rozpatrywane przy określaniu, czy środek spożywczy nie nadaje się do spożycia przez ludzi Pojęcie nienadający się do spożycia odnosi się do poziomu niedopuszczalnego. Niektóre środki spożywcze mogą wcale nie stanowić zagrożenia dla zdrowia, a mimo to zostaną zakwalifikowane jako nienadające się do spożycia, ponieważ istnieje uzasadnienie uznania ich za niedopuszczalne do spożycia przez ludzi. Przykładami mogą tu być: rozkładająca się ryba o silnym zapachu; lub paznokieć w krokiecie. Żywność może również nie nadawać się do spożycia, w przypadku gdy może również stwarzać ryzyko dla zdrowia w zależności od poziomu zanieczyszczenia. Na przykład: niektóre rodzaje spleśniałej żywności. Może to dotyczyć środków spożywczych zawierających pleśń, która nie jest bezpośrednio widoczna (na przykład w nadzieniu owocowym) i nie jest zwykłą cechą charakterystyczną produktu; ryby zawierające pasożyty lub żywność z wyjątkowo wysokim poziomem niepatogenicznych mikroorganizmów. I.3.6. Artykuł 14 ust. 7 - Żywność zgodna z prawodawstwem w zakresie bezpieczeństwa żywności W ustępie tym stwierdza się, że żywność zgodna ze szczegółowymi przepisami wspólnotowymi regulującymi bezpieczeństwo żywności jest uważana za bezpieczną pod względem czynników objętych szczegółowymi przepisami Wspólnoty. Oznacza to więc, że żywność niezgodna ze szczegółowymi przepisami wspólnotowymi jest uważana za niebezpieczną, chyba że ocena ryzyka wykaże inaczej. 11

W szczególności przy wypełnianiu obowiązku przewidzianego w art. 17 i podejmowaniu decyzji na mocy art. 19, przedsiębiorstwa spożywcze powinny stosować art. 14 ust. 7 w sposób proporcjonalny. Na przykład naruszenie konkretnego limitu przewidzianego w prawodawstwie wspólnotowym dotyczącym pozostałości oznaczałoby, iż możliwe jest, że środek spożywczy jest szkodliwy dla zdrowia w świetle art. 14 ust. 4 lub nie nadaje się do spożycia przez ludzi w świetle art. 14 ust. 5. W tym kontekście należy przeprowadzić ocenę przy uwzględnieniu czynników ujętych w art. 14 ust. 3-5 w świetle danego prawodawstwa. Jeżeli jednak ocena wykazuje, że żywność nie jest szkodliwa dla zdrowia ani nienadająca się do spożycia przez ludzi, nie należy jej uznawać za niebezpieczną na mocy art. 19 rozporządzenia. Przykładowo może tak być, gdyż w prawodawstwie w zakresie pozostałości pestycydów w żywności wprowadzono poziom tolerancji; mimo że dany środek spożywczy naruszyłby ustanowiony prawem limit, nie zostałby uznany za niebezpieczny na mocy art. 19 rozporządzenia, ponieważ maksymalny poziom pozostałości w przypadku pestycydów uwzględnia dobrą praktykę rolniczą. Środek spożywczy wciąż naruszałby jednak stosowne przepisy prawa w zakresie pozostałości pestycydów i nie powinien zostać wprowadzony na rynek. W przypadkach, w których stwierdza się, że środek spożywczy nie jest zgodny z wspólnotowym prawodawstwem sektorowym i w konsekwencji uznaje się, że narusza on wymogi w zakresie bezpieczeństwa żywności określone w art. 14, zastosowanie mają mimo to wymogi przewidziane w art. 19 rozporządzenia. Dlatego też każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie pod kątem wymogów przewidzianych w art. 19. * * * 12

II. ARTYKUŁ 17 OBOWIĄZKI Artykuł 17 1. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz zapewniają, na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji w przedsiębiorstwach będących pod ich kontrolą, zgodność tej żywności lub pasz z wymogami prawa żywnościowego właściwymi dla ich działalności i kontrolowanie przestrzegania tych wymogów. 2. Państwa członkowskie wprowadzają w życie prawo żywnościowe oraz monitorują i kontrolują przestrzeganie przez podmioty działające na rynku spożywczym i pasz odpowiednich wymogów prawa żywnościowego na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. W tym celu państwa członkowskie zachowują system oficjalnych kontroli i innych działań stosownych do okoliczności, z uwzględnieniem informowania opinii publicznej o bezpieczeństwie i ryzyku związanym z żywnością i paszami, nadzorem nad bezpieczeństwem żywności i pasz oraz innych działaniach monitorujących, obejmujących wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Państwa członkowskie ustanawiają również zasady dotyczące środków i kar mających zastosowanie w przypadku naruszenia prawa żywnościowego i paszowego. Ustanowione środki i kary powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. 13

II.1. Uzasadnienie Przedmiotowy artykuł wpisuje się w cel, który ustanowiono w białej księdze na temat bezpieczeństwa żywności, polegający na zdefiniowaniu ról właściwych organów państw członkowskich oraz wszelkich kategorii podmiotów zainteresowanych łańcuchami dostaw żywności i paszy niżej określanych terminem łańcuch żywnościowy (tj. rolników, producentów pasz i żywności, importerów, brokerów, dystrybutorów, państwowych i prywatnych firm gastronomicznych itp.). Ze względu na to, że podmiot działający na rynku spożywczym 4 jest w stanie lepiej niż ktokolwiek inny opracować bezpieczny system dostaw żywności/pasz oraz zapewnić bezpieczeństwo dostaw żywności/pasz, ponosi on podstawową odpowiedzialność prawną za zagwarantowanie zgodności z prawem żywnościowym 5, a w szczególności bezpieczeństwa żywności. II.2. Implikacje Artykuł 17 ust. 1 nakłada na podmioty działające na rynku spożywczym obowiązek czynnego udziału w realizacji wymogów z zakresu prawa żywnościowego przez sprawdzanie, czy są one spełniane. Ten ogólny wymóg jest ściśle związany z innymi bezwzględnymi wymogami nakładanymi przez szczegółowe akty prawne (tj. z wdrażaniem HACCP w dziedzinie higieny żywności). W związku z powyższym, według art. 17 ust. 1, podmioty odpowiadają za działania znajdujące się pod ich kontrolą zgodnie z tradycyjnymi zasadami odpowiedzialności, zakładającymi, że każda osoba powinna być pociągana do odpowiedzialności za rzeczy i działania pozostające pod jej kontrolą. Ustęp ten umacnia wspomniane wymogi wpisane w porządek prawny Wspólnoty w zakresie dotyczącym prawa żywnościowego (nie tylko przepisów odnoszących się do bezpieczeństwa żywności, ale również innych przepisów związanych z żywnością), a w związku z tym zabrania państwom członkowskim utrzymywania czy przyjmowania krajowych przepisów prawnych, które zwalniałyby jakikolwiek podmiot działający na rynku spożywczym z omawianego obowiązku. Chociaż wymóg ustanowiony w art. 17 ust. 1 obowiązuje bezpośrednio od dnia 1 stycznia 2005 r., odpowiedzialność podmiotów działających na rynku spożywczym powinna wynikać w praktyce z naruszenia określonego wymogu z zakresu prawa żywnościowego (oraz z zasad odpowiedzialności cywilnej lub karnej, które istnieją w krajowym porządku prawnym każdego państwa członkowskiego). Postępowanie z tytułu odpowiedzialności nie będzie prowadzone na podstawie art. 17, lecz z 4 W kontekście niniejszego dokumentu pojęcie podmiot działający na rynku spożywczym obejmuje podmioty działające zarówno na rynku spożywczym, jak i rynku pasz. 5 W kontekście niniejszego dokumentu pojęcie prawo żywnościowe obejmuje zarówno prawo żywnościowe, jak i dotyczące pasz, a pojęcie bezpieczeństwo żywności obejmuje bezpieczeństwo zarówno żywności, jak i pasz. 14

uwzględnieniem podstawy prawnej wynikającej z krajowego porządku prawnego oraz określonych naruszonych przepisów szczegółowych. Artykuł 17 ust. 2 nakłada na właściwe organy w państwach członkowskich ogólny obowiązek monitorowania i kontroli kompleksowego i skutecznego egzekwowania wymogów z zakresu prawa żywnościowego na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego. II.3. Wkład/wpływ II.3.1. Ogólny wymóg zgodności i weryfikacji Od dnia 1 stycznia 2005 r. zasada ta staje się ogólnym wymogiem obowiązującym we wszystkich państwach członkowskich we wszystkich dziedzinach prawa żywnościowego. Konsolidacja omawianego wymogu powinna wyeliminować różnice prowadzące do barier w handlu i zaburzeń konkurencji pomiędzy podmiotami działającymi na rynku spożywczym. Wymóg ten bierze w pełni pod uwagę fundamentalną rolę przedsiębiorstw spożywczych dla polityki od pola do stołu, obejmując wszystkie sektory łańcucha żywnościowego, w szczególności zapewniając bezpieczeństwo żywności. II.3.2. Podział obowiązków Celem art. 17 jest: - określenie obowiązków podmiotów działających na rynku spożywczym i odróżnienie ich od obowiązków państw członkowskich oraz - objęcie wszystkich obszarów prawa żywnościowego zasadą, zgodnie z którą podstawową odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania zasad prawa żywnościowego, a w szczególności zasady bezpieczeństwa żywności, zachowuje branża spożywcza. Artykuł nie powoduje wprowadzenia systemu wspólnotowego regulującego podział odpowiedzialności pomiędzy różnymi ogniwami łańcucha żywnościowego. Ustalenie faktów i okoliczności, które mogą sprawić, że podmiot działający na rynku będzie podlegać karze na mocy prawa karnego lub odpowiedzialności cywilnej, jest złożoną sprawą zależną w dużej mierze od struktury różnych krajowych porządków prawnych. Należy zauważyć, że we wszelkich dyskusjach dotyczących odpowiedzialności należy brać pod uwagę fakt, że interakcje pomiędzy producentami, wytwórcami i dystrybutorami stają się coraz bardziej złożone. Na przykład w wielu przypadkach producenci pierwotni mają zobowiązania umowne wobec wytwórców lub dystrybutorów w zakresie spełnienia wymogów specyfikacji jakościowych lub związanych z bezpieczeństwem. Dystrybutorzy coraz częściej dysponują produktami wytworzonymi pod ich własną marką i odgrywają kluczową rolę w opracowywaniu koncepcji i projektowaniu produktów. 15

Ta nowa sytuacja powinna więc doprowadzić raczej do istnienia zwiększonej wspólnej odpowiedzialności w obrębie całego łańcucha żywnościowego, a nie do rozproszenia zobowiązań indywidualnych. Każde ogniwo łańcucha żywnościowego powinno jednak podjąć środki niezbędne do zapewnienia spełniania wymogów z zakresu prawa żywnościowego w kontekście własnych, określonych działań poprzez stosowanie zasad typu HACCP i innych podobnych instrumentów. Jeżeli produkt jest środkiem spożywczym niespełniającym wymogów z zakresu prawa żywnościowego, należy dokonać przeglądu odpowiedzialności poszczególnych ogniw łańcucha pod kątem właściwego wykonania nałożonych na nie szczegółowych obowiązków. * * * III. ARTYKUŁ 18 MOŻLIWOŚĆ ŚLEDZENIA (IDENTYFIKOWALNOŚĆ) Motyw 28 preambuły Doświadczenie dowodzi, że funkcjonowanie rynku wewnętrznego żywności i pasz może być zagrożone, jeżeli nie jest możliwe monitorowanie ruchu żywności i pasz. Dlatego też konieczne jest ustanowienie całościowego systemu monitorowania ruchu w handlu żywnością i paszami tak, aby mogło mieć miejsce ukierunkowane i precyzyjne wycofanie z rynku lub aby można było podać informację konsumentom lub urzędnikom odpowiedzialnym za kontrolę i wskutek tego uniknąć ewentualnych zbędnych zakłóceń o szerokim zasięgu, w przypadku problemów z bezpieczeństwem żywności. Motyw 29 preambuły Należy zapewnić, aby przedsiębiorstwo sektora żywnościowego lub paszowego łącznie z importerem mogło być utożsamiane przynajmniej z przedsiębiorstwem, z którego dostarczona została żywność, pasza, zwierzęta bądź substancja, która może być zawarta w żywności lub paszy, w celu zapewnienia możliwości ich lokalizacji na wszystkich etapach dochodzenia. Artykuł 3 pkt 3 Podmiot działający na rynku spożywczym oznacza osoby fizyczne lub prawne odpowiedzialne za spełnienie wymogów prawa żywnościowego w przedsiębiorstwie spożywczym pozostającym pod ich kontrolą. Artykuł 3 pkt 6 Podmiot działający na rynku pasz oznacza osoby fizyczne lub prawne odpowiedzialne za spełnienie wymogów prawa żywnościowego w przedsiębiorstwie paszowym pozostającym pod ich kontrolą. Artykuł 3 pkt 15 16

Możliwość śledzenia oznacza możliwość kontrolowania przemieszczania się żywności, paszy, zwierzęcia hodowlanego lub substancji przeznaczonej do dodania, lub która może być dodana do żywności lub paszy na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Artykuł 18 1. Należy zapewnić możliwość śledzenia żywności, pasz, zwierząt hodowlanych oraz wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz, bądź które można do nich dodać na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. 2. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny móc zidentyfikować każdą osobę, która dostarczyła im środek spożywczy, paszę, zwierzę hodowlane lub substancję przeznaczoną do dodania do żywności lub pasz, bądź którą można do nich dodać. W tym celu podmioty te powinny utworzyć systemy i procedury umożliwiające przekazanie takich informacji na żądanie właściwych władz. 3. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny utworzyć systemy i procedury identyfikacji innych przedsiębiorstw, którym dostarczyli swoje produkty. Informacje te zostaną przekazane na żądanie właściwych władz. 4. Żywność lub pasze wprowadzane na rynek lub, które mogą być wprowadzone na ten rynek we Wspólnocie, powinny być stosownie etykietowane lub oznakowane w celu ułatwienia możliwości ich śledzenia, za pomocą stosownej dokumentacji lub informacji, zgodnie z odnośnymi wymogami lub bardziej szczegółowymi przepisami. 5. Zgodnie z procedurą określoną w art. 58 ust. 2 mogą zostać przyjęte przepisy w celu stosowania wymogów niniejszego artykułu w odniesieniu do konkretnych sektorów. III.1. Uzasadnienie Odnotowane w przeszłości sytuacje związane z żywnością pokazały, że możliwość śledzenia (identyfikowalność) żywności i pasz w ramach całego łańcucha żywnościowego ma podstawowe znaczenie dla ochrony zdrowia publicznego i interesów konsumentów. W szczególności dokumentacja związana z identyfikowalnością pomaga: o w ułatwianiu ukierunkowanego wycofywania żywności z rynku i odbierania od konsumentów, dzięki czemu unika się zbędnego zakłócania handlu; o w przekazywaniu konsumentom dokładnych informacji dotyczących danych produktów, dzięki czemu utrzymuje się zaufanie konsumentów; o organom kontrolnym przy przeprowadzaniu oceny ryzyka. Sama identyfikowalność nie czyni żywności bezpieczniejszą. Jest to rodzaj pomocy w radzeniu sobie z problemem bezpieczeństwa żywności. Rozporządzenie 178/2002 skupia się na bezpieczeństwie żywności i usuwaniu niebezpiecznej żywności z rynku. Oprócz celu związanego z bezpieczeństwem żywności wymogi w zakresie identyfikowalności pomagają jednak również zagwarantować: 17

o sprawiedliwy handel między podmiotami gospodarczymi; o rzetelność informacji przekazywanych konsumentom poprzez uzasadnianie informacji przedstawianych przez producentów. III.2. Wymogi Zgodnie z art. 18 od podmiotów działających na rynku spożywczym wymaga się, aby: - były w stanie zidentyfikować, od kogo i do kogo został dostarczony produkt; - posiadały systemy i procedury pozwalające na udostępnienie tych informacji właściwym organom na ich żądanie. Wymóg ten opiera się na podejściu jeden krok w tył - jeden krok w przód, zgodnie z którym podmioty działające na rynku spożywczym: - muszą mieć system umożliwiający im zidentyfikowanie bezpośredniego dostawcy (dostawców) i bezpośredniego odbiorcy (odbiorców) ich produktów. - muszą ustanowić powiązanie pomiędzy dostawcą a produktem (które produkty są dostarczane przez których dostawców). - muszą ustanowić powiązanie pomiędzy klientem a produktem (które produkty są dostarczane do których klientów). Podmioty działające na rynku spożywczym nie muszą jednak identyfikować bezpośrednich klientów, jeżeli są nimi konsumenci finalni. III.3. Wpływ na podmioty działające na rynku spożywczym Chociaż identyfikowalność nie jest nowym pojęciem w odniesieniu do łańcucha żywnościowego, po raz pierwszy obowiązek wszystkich podmiotów działających na rynku spożywczym dotyczący identyfikowania dostawców i bezpośrednich odbiorców ich żywności/paszy został wyraźnie określony w horyzontalnym tekście prawnym Wspólnoty. W związku z tym art. 18 stworzył nowy, ogólny obowiązek dotyczący podmiotów działających na rynku spożywczym. Artykuł 18 sformułowano głównie pod kątem jego celu i zamierzonego wyniku, bez narzucania sposobu osiągnięcia tego wyniku. Bez uszczerbku dla wymogów szczegółowych to bardziej ogólne podejście zapewnia branży większą elastyczność we wdrażaniu wymogu, a w związku z tym może zredukować koszty zapewnienia zgodności. Wymaga ono jednak zarówno od przedsiębiorstw spożywczych, jak i od organów kontrolnych podejmowania aktywnych działań na rzecz zapewnienia skutecznego wdrażania przepisów. 18

III.3.1. Zakres wymogu w zakresie identyfikowalności i) Produkty objęte wymogiem. Artykuł 18 odnosi się do wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz, bądź które można do nich dodać. Zapis ten nie ma jednak zastosowania do weterynaryjnych produktów leczniczych, środków ochrony roślin i nawozów. Należy zauważyć, że niektóre z tych produktów podlegają szczegółowym rozporządzeniom lub dyrektywom wspólnotowym, które mogą nakładać nawet bardziej rygorystyczne wymogi w odniesieniu do identyfikowalności. Substancje objęte tym wymogiem to substancje, które są przeznaczone do dodania, lub które można dodać do żywności lub paszy w trakcie jej produkcji, przygotowywania lub przetwarzania. Obejmuje to na przykład wszelkie rodzaje składników żywności i pasz, w tym ziarna po ich włączeniu do paszy lub żywności. Nie obejmuje to natomiast ziaren, które używane są jako nasiona w celach uprawnych. Analogicznie, materiał opakowaniowy nie spełnia zapisów definicji żywności ( środka spożywczego ) zawartej w art. 2 rozporządzenia i dlatego nie jest objęty art. 18. Identyfikowalność materiałów do pakowania żywności została ujęta w rozporządzeniu (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG. Ponadto pakiet rozporządzeń w sprawie higieny żywności 6 oraz rozporządzenie w sprawie higieny pasz 7 zapewniają powiązanie pomiędzy żywnością/paszą oraz weterynaryjnymi produktami leczniczymi i środkami ochrony roślin, wypełniając tę lukę, ponieważ rolnicy muszą prowadzić i zachowywać dokumentację dotyczącą tych produktów. ii) Podmioty działające na rynku objęte wymogiem Artykuł 18 rozporządzenia dotyczy podmiotów działających na rynku spożywczym na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego/dostaw pasz, od produkcji podstawowej (zwierzęta służące do produkcji żywności, plony) poprzez przetwarzanie żywności/pasz po dystrybucję i dostawy, z uwzględnieniem brokerów, niezależnie czy wchodzą oni w fizyczne posiadanie danej żywności/pasz. Może to dotyczyć również organizacji charytatywnych, jednak państwa członkowskie powinny uwzględnić status organizacji i ciągłość ich działalności do celów zastosowania art. 18. 6 Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych; rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczegółowe przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego; oraz rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi. 7 Rozporządzenie (WE) nr 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 stycznia 2005 r. ustanawiające wymagania dotyczące higieny pasz, Dz.U. L 35 z 8.2.2005, s. 1. 19

W art. 3 pkt 2 i 5 zdefiniowano przedsiębiorstwo spożywcze/paszowe jako przedsiębiorstwo [ ] prowadzące jakąkolwiek działalność związaną z jakimkolwiek etapem produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności/pasz. Niezależne przedsiębiorstwa transportowe i przedsiębiorstwa zajmujące się przechowywaniem, jako przedsiębiorstwa biorące udział w dystrybucji żywności/pasz, są objęte tą definicją i wymaga się od nich spełniania wymogów art. 18. W przypadku gdy przedsiębiorstwo spożywcze/paszowe zajmuje się również transportem/przechowywaniem, dane przedsiębiorstwo jako całość musi przestrzegać przepisów art. 18. W przypadku jednostki transportowej wystarczające może być prowadzenie dokumentacji dla produktów dostarczanych do klientów, ponieważ inne jednostki w ramach przedsiębiorstwa prowadzą dokumentację produktów otrzymanych od dostawców. Producenci weterynaryjnych produktów leczniczych oraz producenci materiałów i artykułów wykorzystywanych w produkcji rolnej (takich jak nasiona) nie podlegają wymogom art. 18. iii) Zastosowanie w odniesieniu do eksporterów z państw trzecich (w powiązaniu z art. 11) Przepisy rozporządzenia dotyczące identyfikowalności nie mają zastosowania poza UE. Wymóg ten obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji w UE, czyli od importera do UE do poziomu detalicznego, z wyłączeniem jednak dostaw do konsumentów finalnych. Artykułu 11 nie należy interpretować tak, że rozszerza on wymóg identyfikowalności na podmioty działające na rynku spożywczym w państwach trzecich. Narzuca on wymóg, aby żywność/pasza przywożona do Wspólnoty była zgodna z odpowiednimi wymogami z zakresu prawa żywnościowego UE. Eksporterzy w państwach partnera handlowego nie mogą być zobowiązani na mocy prawa do spełniania wymogu identyfikowalności obowiązującego w UE (chyba że istnieją specjalne porozumienia dwustronne dla niektórych wrażliwych sektorów lub istnieją szczegółowe wymogi prawne Wspólnoty, na przykład w sektorze weterynaryjnym). Cel art. 18 jest spełniony w wystarczającym stopniu w przypadkach przywozu żywności/pasz, ponieważ zasięg wymogu rozszerza się na importera z UE. Importer z UE musi być w stanie zidentyfikować od kogo produkt został wywieziony w państwie trzecim. Niektóre podmioty działające na rynku spożywczym w UE często żądają od partnerów handlowych, aby spełniali wymogi identyfikowalności, nawet z przekroczeniem zasady jeden krok w tył jeden krok w przód. Należy jednak zauważyć, że tego typu żądania stanowią element ustaleń umownych w branży spożywczej, a nie są wymagane na mocy rozporządzenia. 20

III.3.2. Wdrażanie wymogów w zakresie możliwości śledzenia (identyfikowalności) i) Identyfikacja dostawców i klientów przez podmioty działające na rynku spożywczym Podmiot działający na rynku spożywczym powinien być w stanie zidentyfikować każdą osobę, od której pochodzi żywność/surowce. Osoba ta może być osobą fizyczną (na przykład myśliwym lub zbieraczem grzybów) bądź osobą prawną (na przykład przedsiębiorstwem lub spółką). Należy wyjaśnić, że pojęcia dostawa nie należy interpretować jako wyłącznie fizyczną dostawę żywności/paszy lub zwierzęcia służącego do produkcji żywności. Pojęcie to bardziej odnosi się do przeniesienia własności żywności/pasz lub zwierzęcia służącego do produkcji żywności. Na potrzeby omawianego artykułu brokerów należy jednak uznać za rodzaj dostawców, niezależnie czy wchodzą oni w fizyczne posiadanie towarów czy nie. Celem tej zasady nie jest zidentyfikowanie imienia i nazwiska osoby fizycznie dokonującej dostawy i nie jest to wystarczające do zagwarantowania identyfikowalności w ramach łańcucha żywnościowego. Podmiot działający na rynku spożywczym musi zidentyfikować również inne przedsiębiorstwa spożywcze/paszowe, którym przekazuje swoje produkty (z wyłączeniem konsumentów finalnych). Wymóg dotyczący identyfikowalności odnosi się również do handlu pomiędzy detalistami, na przykład pomiędzy supermarketem a restauracją. Podmioty prowadzące chłodnie oraz działalność transportową są przedsiębiorstwami spożywczymi i również powinny prowadzić dokumentację związaną z identyfikowalnością. ii) System wewnętrznej identyfikowalności Bez uszczerbku dla przepisów sektorowych rozporządzenie nie nakłada w sposób wyraźny obowiązku ustanawiania przez podmioty gospodarcze powiązania (tak zwanej identyfikowalności wewnętrznej) między produktami przychodzącymi i wychodzącymi. Nie ma również wymogu prowadzenia dokumentacji tego, jak w ramach przedsiębiorstwa dzieli się i łączy się partie materiałów w celu stworzenia konkretnych produktów lub nowych partii. Wewnętrzny system identyfikowalności przyczynia się jednak do bardziej ukierunkowanego i dokładnego wycofywania produktów z rynku. Podmioty działające na rynku spożywczym mogą ograniczyć koszty związane z czasem wycofywania oraz uniknąć zbędnych zakłóceń o szerszym zasięgu. To natomiast pomaga utrzymać zaufanie konsumentów. Systemy identyfikowalności przekazują również informacje w ramach przedsiębiorstw żywnościowych służące wsparciu kontroli procesu produkcji i zarządzania zapasami. Decyzja o tym, czy przyjmować wewnętrzny system identyfikowalności, oraz poziom szczegółowości leżą w gestii podmiotu działającego na rynku spożywczym, w zależności od rozmiarów i charakteru przedsiębiorstwa spożywczego. 21

iii) Systemy identyfikowalności ustanowione na mocy przepisów szczegółowych Poza szczegółowymi przepisami prawnymi ustanawiającymi zasady identyfikowalności bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do niektórych sektorów/produktów, na przykład etykietowania wołowiny, 8 etykietowania ryb 9 oraz organizmów zmodyfikowanych genetycznie 10, istnieje szereg szczegółowych przepisów ustanawiających normy sprzedaży i jakości niektórych produktów. Przepisy te często mają na celu zapewnienie uczciwego handlu i zawierają zapisy dotyczące identyfikacji produktów, przekazywania dokumentów towarzyszących transakcjom, prowadzenia dokumentacji itp. Możliwe jest wykorzystanie dowolnego innego systemu identyfikacji produktów istniejącego w ramach szczegółowych przepisów, w celu spełnienia wymogów ustanowionych w art. 18, o ile tylko pozwalają one na identyfikację dostawcy i bezpośrednich odbiorców produktów na wszystkich etapach wytwarzania, przetwarzania i dystrybucji. Wymogi dotyczące identyfikowalności wynikające z rozporządzenia są jednak wymogami ogólnymi i dlatego zawsze mają zastosowanie. Podmioty działające na rynku spożywczym powinny ustalić, czy sektorowe przepisy dotyczące identyfikowalności spełniają już wymogi określone w art. 18. iv) Informacje, które należy zachować W art. 18 nie stwierdza się, jakie rodzaje informacji powinny być zachowywane przez podmioty działające na rynku spożywczym i pasz. Aby spełniać cel określony w art. 18, zachowywać należy jednak przynajmniej poniższe informacje: o nazwa i adres dostawcy, opis dostarczonych przez niego produktów; o nazwa i adres klienta, opis dostarczonych mu produktów; o data i, w razie konieczności, godzina transakcji/dostawy; o wielkość, w odpowiednich przypadkach, lub ilość. Możliwe, że w przypadku przechowywania dokumentów identyfikacyjnych w wersji drukowanej dokumenty te będą już zaopatrzone w datę i godzinę dostawy oraz nazwę i adres dostawcy lub klienta. W przeciwnym razie należy w szczególności zapisać datę oraz, jeżeli w danym dniu miejsce ma więcej niż jedna dostawa, godzinę. Mimo że nie jest to obowiązkowe, 8 Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97, Dz.U. L 204 z 11.8.2000, s. 1 9 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2065/2001 z dnia 22 października 2001 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 104/2000 w zakresie informowania konsumentów o produktach rybołówstwa i akwakultury, Dz.U. L 278 z 23.10.2001, s.6 10 Rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy, Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1; rozporządzenie (WE) nr 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie i zmieniające dyrektywę 2001/18/WE, Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 24. 22

bardzo pomocne byłoby zachowanie informacji dotyczących numeru referencyjnego lub numeru serii umożliwiającego identyfikację produktu. Kryzysy żywnościowe w przeszłości pokazały, że śledzenie przepływu produktów w handlu poprzez przechowywanie faktur nie wystarczało do śledzenia fizycznego przemieszczania się produktów, jako że żywność/pasza mogła być na przykład przesłana do przechowywania. Dlatego zasadnicze znaczenie ma to, aby system identyfikowalności każdego podmiotu działającego na rynku żywności/pasz był tak zaprojektowany, aby można było śledzić fizyczne przemieszczanie się produktów. v) Czas reagowania w przypadku dostępności danych związanych z identyfikowalnością W art. 18 wymaga się od podmiotów działających na rynku żywności i pasz posiadania systemów i procedur zapewniających identyfikowalność ich produktów. Chociaż w artykule nie przedstawiono żadnych szczegółów na temat tych systemów, stosowanie pojęć systemy i procedury sugeruje istnienie uporządkowanego mechanizmu wykazującego zdolność do dostarczenia potrzebnych informacji na żądanie właściwych organów. Opracowywanie systemu identyfikowalności niekoniecznie oznacza, że podmioty działające na rynku spożywczym i pasz muszą mieć specjalny system. Ważna jest potrzeba przekazywania informacji, a nie format, w jakim są one przechowywane. Dokumentacja związana z identyfikowalnością musi być odpowiednio zorganizowana, tak aby zapewnić jej dostępność na żądanie, bez nadmiernego opóźniania wypełniania wymogów nałożonych na mocy art. 19. System identyfikowalności działa odpowiednio, gdy przekazuje dokładne informacje w szybki sposób; ma to sprzyjać realizacji założonego celu opisanego w motywie 28 rozporządzenia. Opóźnienie w przekazywaniu tych istotnych informacji może utrudnić szybką reakcję w przypadku kryzysu. vi) Terminy przechowywania dokumentacji Artykuł 18 nie określa minimalnego okresu przechowywania informacji, a więc to przedsiębiorstwo podejmuje decyzję w tym względzie, przy uwzględnieniu, że niemożność przedstawienia odpowiedniej dokumentacji stanowi wykroczenie. Zasadniczo uważa się, że dokumenty handlowe ewidencjonuje się przez okres 5 lat do celów podatkowych. Wskazuje się, że ten pięcioletni okres, liczony od daty produkcji lub dostawy, w odniesieniu do dokumentacji służącej identyfikowalności, może spełniać cel określony w art. 18. Ta ogólna zasada powinna jednak zostać dostosowana w niektórych przypadkach: - w przypadku produktów wysoce nietrwałych, których okres przydatności do użycia jest krótszy niż 3 miesiące lub produktów bez określonego terminu 11, przeznaczonych bezpośrednio dla konsumenta finalnego, dokumentację można przechowywać przez okres 6 miesięcy od daty produkcji lub dostawy; 11 Produkty takie, jak owoce, warzywa i produkty niepakowane. 23

- w przypadku innych produktów z określoną datą, przed którą zaleca się spożyć produkt, dokumentację można prowadzić przez okres trwałości przedłużony o 6 miesięcy; - w przypadku produktów 12 bez określonego okresu trwałości zastosowanie ma ogólna zasada 5 lat). Wreszcie należy uwzględnić fakt, że wiele przedsiębiorstw spożywczych, oprócz przepisów dotyczących identyfikowalności określonych w art. 18 rozporządzenia, musi przestrzegać bardziej szczegółowych wymogów w zakresie prowadzenia dokumentacji (rodzaju informacji, jakie należy przechowywać, oraz czasu ich przechowywania). Właściwe organy powinny zagwarantować, że przedsiębiorstwa przestrzegają tych przepisów. * * * 12 Np. wino. 24

IV. ARTYKUŁ 19 WYCOFYWANIE, ODBIERANIE I ZGŁASZANIE PRZEZ PODMIOTY DZIAŁAJĄCE NA RYNKU SPOŻYWCZYM Artykuł 19 1. Jeżeli podmiot działający na rynku spożywczym uważa lub ma podstawy, aby sądzić, że środek spożywczy przez niego przywożony, wyprodukowany, przetworzony, wytworzony lub rozprowadzany nie jest zgodny z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności, natychmiast rozpocznie postępowanie w celu wycofania danej żywności z rynku, na którym ta żywność przestała znajdować się pod jego bezpośrednią kontrolą jako początkowego podmiotu działającego na rynku spożywczym, i powiadomi o tym właściwe władze. W przypadku gdy produkt mógł dotrzeć już do konsumenta, operator skutecznie i dokładnie poinformuje konsumentów o przyczynach jego wycofania i w razie konieczności odbierze od konsumentów produkty już im dostarczone, jeżeli inne środki nie byłyby wystarczające do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia. 2. Podmiot działający na rynku spożywczym odpowiedzialny za handel detaliczny lub działalność związaną z dystrybucją, nie dotyczącą pakowania, etykietowania, bezpieczeństwa lub nienaruszalności żywności, rozpocznie w granicach swojej działalności postępowanie mające na celu wycofanie z rynku produktów niezgodnych z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności i będzie współdziałał w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności przekazując stosowne informacje konieczne do śledzenia żywności, uczestnicząc w działaniach podejmowanych przez producentów, przetwórców, wytwórców i/lub właściwe władze. 3. Jeżeli podmiot działający na rynku spożywczym uważa, że środek spożywczy, który wprowadził na rynek może być szkodliwy dla zdrowia ludzi lub ma podstawy, aby tak sądzić, niezwłocznie informuje o tym właściwe władze. Podmioty te informują właściwe władze o działaniach podjętych w celu zapobiegnięcia ryzyka dla konsumenta finalnego i nie powinni uniemożliwiać lub zniechęcać nikogo od współpracy, zgodnie z prawem krajowym i praktyką prawną, z właściwymi władzami, jeżeli działania takie mogą zapobiec, zmniejszyć lub zlikwidować ryzyko związane z tą żywnością. 4. Podmioty działające na rynku spożywczym współpracują z właściwymi władzami podczas działań podejmowanych w celu uniknięcia lub zmniejszenia ryzyka związanego z dostarczaną lub dostarczoną przez siebie żywnością. IV.1. Uzasadnienie 25