Kognitywne Systemy Wspomagające Zarządzanie Ryszard Tadeusiewicz & Lidia Ogiela AGH Ilustracje użyte do prezentacji podczas wygłaszania referatu na konferencji KOMUNIKACJA I JAKOŚĆ W ZARZĄDZANIU w dniu 07.11.2009. Uwaga wstępna: Rozmaite systemy informatyczne zaangażowane we wspomaganie procesów zarządzania to dzisiaj w praktyce norma. Uwaga: większość slajdów jest mocno animowana, czego tu nie widać! Mało kto w to uwierzy, ale naprawdę można mieć system informacyjny bez komputera. Komputer jest niezbędny zwłaszcza wtedy, kiedy ilość, jakie trzeba przetworzyć, jest bardzo duża Jednak nikt tego tak nie robi, bo jest to bardzo niewygodne... W miarę, jak sytuacje, z którymi trzeba się zmierzyć w procesie zarządzania, stają się coraz bardziej złożone rośnie efekt luki informacyjnej, który można pokonać wyłącznie przy użyciu komputerów. Dlatego ludzie zaangażowani w działalność biznesową używają coraz intensywniej coraz większej liczby komputerów Ilość informacji potrzebnej Luka informacyjna Ilość informacji dostępnej Stopień złożoności rozwiązywanych problemów 1
Truizmem jest więc stwierdzenie, że wykorzystanie komputerów ma obecnie charakter autentycznie masowy. Co więcej, wbrew rozpowszechnionym mniemaniom ludzie w dojrzałymwieku także wykazują pociąg do komputerów Chociaż nie wszyscy! Są więc przesłanki, żeby komputerów w zarządzaniu używać dużo i często Zwykle wygląda to jakoś tak: Wielu ludzi to zachwyca Zewnętrzne źródło Komputerowa analiza i przetwarzanie Podejmowanie decyzji i zarządzania na podstawie przetworzonych i przeanalizowanych 2
Wierzą we wszechmoc komputerów Niestety w pracy z komputerem nie zawsze wszystko idzie tak, jakbyśmy tego chcieli U niektórych użytkowników niemożność dogadania się z takim cybermatołem wyzwalać może poczucie frustracji i gniew! Dlatego nie raz chciało by się walnąć klawiaturą w biurko! W łagodniejszej formie możemy w kontaktach z komputerem odczuwać poczucie zniechęcenia Niektórzy wręcz czują się pochwyceni w komputerową pułapkę 3
Fatalne jest, jeśli użytkownicy postrzegają system komputerowy jako źródło zagrożenia Dlatego niektórzy twierdzą, że najlepiej jest mieć komputer, ale go nie używać Albo używać go do innych celów... Jednak zwykle nawet w polskich realiach często potrafimy technik informacyjnych używać skutecznie Pytanie jest tylko jedno: Bardzo ważna jest przy tym umiejętność dobrania właściwych narzędzi do właściwych zadań. Inaczej przedsięwzięcie napędzane samym tylko entuzjazmem zakończy się niepowodzeniem Jakie narzędzia używać w jakich okolicznościach? 4
Jeśli jednak decydujemy się używać komputerów do zarządzania to zwykle używamy systemów dających się zakwalifikować do głównego ciągu rozwojowego: Stopień integracji Systemy ewidencyjnotransakcyjne Bezpośrednie wspomaganie produkcji MRP Wspomaganie produkcji i jej przełożenie na sprzedaż i finanse MRP II Kompleksowe zarządzanie przedsiębiorstwem ERP Wspieranie współpracy między przedsiębiorstwami ERP II Aktualne metody wykorzystania komputerów do wspomagania procesu zarządzania SET 1960 1970 1980 1990 2000 Czas Interpretacja wskaźników Dlaczego nam to nie wystarcza? Proste kierowanie nakazowe Podejmowanie decyzji Komputery, które miały przynieść strumienie ożywczej informacji, zalewają nas potopem! Konwersji w wiedzę potrzebujemy jak powietrza! Istotny postęp w tej dziedzinie może wnieść wprowadzenie systemów kognitywnych 5
Badania, które doprowadziły do sformułowania tezy o możliwości i celowości stosowania Kognitywnych Systemów Wspomagających Zarządzanie wywodzą się z badań nad możliwością rozumienia sensu przez maszyny Pierwsza książka wydana przez Springer Verlag w 2006 roku Następna książka, wydana także przez wydawnictwo Springr w 2008 Artykuły i referaty na konferencjach naukowych Kolejna książka z 2009 roku 1. Ogiela M.R., Tadeusiewicz R., Trzupek M.: Graph-based semantic description and information extraction in analysis of 3D coronary vessels visualizations, In: Badica C., Paprzycki M. (eds.): Advances in Intelligent and Distributed Computing, Studies in Computational Intelligence, vol. 78, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 2008, pp. 303-309 2. Tadeusiewicz R., Ogiela L., Ogiela M.R.: The Automatic Understanding Approach to Systems Analysis and Design,International Journal of Information Management, Vol. 28, Nr.1, 2008, pp 38-48 3. Ogiela L., Tadeusiewicz R., Ogiela M.R.: Cognitive techniques in medical information systems.computers in Biology and Medicine, Vol. 38, Nr. 4., 2008, pp. 501-507 4. Tadeusiewicz R., Ogiela M.R.: Why Automatic Understanding? In Beliczynski B., Dzielinski A., Iwanowski M., Riberiro B. (Eds.): Adaptive and Natural Computing Algorithms, Lecture Notes on Computer Science, vol. 4432, Part II, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 2007, pp. 477 491; 5. Tadeusiewicz R.: Intelligent Web Mining for Semantically Adequate Images, Chapter in book: Wegrzyn-Wolska K.M., Szczepaniak P.S. (Eds.): Advances in Intelligent Web Mastering, Advances in Soft Computing, vol. 43, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 2007, pp. 3-10 6. Tadeusiewicz R.: What Does it Means Automatic Understanding of the Images? Proceedings of the 2007 IEEE International Workshop on Imaging Systems and Techniques, IEEE Imaging Systems Technical Committee, 2007 7. Ogiela M.R., Tadeusiewicz R., Ogiela L.: Image Languages in Intelligent Radiological Palm Diagnostics, Pattern Recognition, Vol. 39/11. 2006, pp. 2157-2165, Impact Factor: 2.153 8. Ogiela M.R., Tadeusiewicz R., Ogiela L.: Graph Image Language Techniques Supporting Radiological, Hand Image Interpretations, Computer Vision and Image Understanding, Elsevier, Vol. 103/2, 2006, pp 112-120, Impact Factor: 1.468 9. Ogiela L., Tadeusiewicz R., Ogiela M.R.: Cognitive Approach to Visual Data Interpretation in Medical Information and Recognition Systems, In: Nanning Zheng, Xiaoyi Jiang, Xuguand Lan (Eds.): Advances in Machine Vision, Image Processing, and Pattern Analysis, Lecture Notes in Computer Science, vol. 4153, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 2006, pp. 244-250, Impact Factor: 0.402 10. Ogiela L., Tadeusiewicz R., Ogiela M. R.: Cognitive Computing in Intelligent Medical Pattern Recognition Systems, In: De-Shuang Huang, Kang Li, Irwin G.W. (eds.): Intelligent Control and Automation, Lecture Notes in Control and Information Sciences, Vol. 344, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 2006, pp. 851-856, Impact Factor: 0.269 6
Istota automatycznego rozumienia Język 7
Problem: Gramatyka Potencjalnych znaczeń, które trzeba zrozumieć jest nieskończenie wiele. JĘZYK Potencjalnie nieskończona liczba możliwych zapisów językowych Jak udostępnić komputerom nieskończoność? Bodziec wywołujący reakcję językową (opis sytuacji ekonomicznej) Oczekiwania i wymagania dotyczące cech przy różnych ich znaczeniach wynikające z wiedzy ekspertów Wiedza od ekspertów Opis aktualnej sytuacji wynikający z jej analizy Opis aktualnej sytuacji wynikający z jej analizy Język Język Oczekiwania i wymagania dotyczące cech przy różnych ich znaczeniach wynikające z wiedzy ekspertów Opis aktualnej sytuacji wynikający z jej analizy Wiedza od ekspertów Rezonans kognitywny Jako podsumowanie tych wywodów, dla podkreślenia, że kognitywne systemy wspomagające zarządzanie dopiero będąsię rozwijały, warto przytoczyć znane powiedzenia Winstona Churchila: Język Rozumienie sytuacji Parser użytego języka To wcale nie jest koniec. To nawet nie jest początek końca. To jest zaledwie koniec poczatku 8