Praktyki zawodowe Panel III Praktyki zawodowe, programy praktyk a pracodawcy
Cel panelu Kształcenie zawodowe na tle rynku pracy. Możliwości pracodawców włączenia się w proces kształcenia zawodowego. Przekazanie uwag i sugestii dotyczących metod postępowania przy opracowywaniu programów praktyk. Program praktyk jako integralna część programu nauczania. Warsztaty Przykłady realizacji pnz w obszarze budowlanym. Model współpracy. Wskazane jest, aby zespoły przy opracowywaniu programów praktyk konsultowały się z pracodawcami, z którymi współpracuje lub zamierza współpracować szkoła.
Wpływ stopy wzrostu PKB i stopy bezrobocia w Polsce na zainteresowanie pracodawców szkołami zawodowymi (lata 1990-2008) 1 2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny stopa wzrostu Produktu Krajowego Brutto stopa bezrobocia
Obszary problemowe udział pracodawców Wyodrębnienie kwalifikacji z zawodów, programy nauczania Klasyfikacja zawodów, kwalifikacje zawodowe, podstawy programowe, programy kształcenia zawodowego Doposażenie CKZU, szkół, kwalifikacyjne kursy zawodowe, szkolenia, inne Nowoczesne wyposażenie, urządzenia, narzędzia i materiały, kwalifikacyjne kursy zawodowe, szkolenia, inne Transfer nowych technologii do nauczycieli Miejsce praktyk, transfer nowych technologii, szkolenia kadry dydaktycznej Realizacja kształcenia Patronaty, miejsce zajęć praktycznych, praktyk zawodowych, stypendia dla uczniów Egzaminy zawodowe w szkole, u pracodawców Miejsca egzaminowania, uczestnictwo w komisjach egzaminacyjnych, modernizacja egzaminów
O czym należy pamiętać dążąc do współpracy z pracodawcami Włączenie się pracodawców w proces kształcenia zawodowego w tym między innymi udział w opracowaniu i opiniowaniu programów nauczania oraz udział w przeprowadzaniu egzaminów zawodowych. Podniesienie na wyższy poziom jakości kształcenia zawodowego bez względu na wahania koniunktury gospodarczej. Uruchomienie procesu wzajemnego otwierania się przedsiębiorstw, szkół zawodowych, instytucji otoczenia biznesu na wzajemne potrzeby jako sposobu budowania przewagi konkurencyjnej na rynku oraz wykorzystania i rozwoju własnego potencjału. Wypracowanie innowacyjnych mechanizmów współpracy pracodawców ze szkołami zawodowymi. Wspólne poszukiwanie źródeł i sposobów finansowania współpracy.
Formy współpracy szkół z pracodawcami Praktyki zawodowe, zajęcia praktyczne, Udział w Życiu szkoły, Cotygodniowe zajęcia praktyczne, Wycieczki przedmiotowe, Wsparcie rozwoju bazy szkoły. Przyczyny braku współpracy Brak bodźców finansowych z tytułu kształcenia uczniów, Brak w przedsiębiorstwach odpowiedniego personelu, Brak świadomości o możliwości współpracy z pracodawcami.
Wpływ pracodawców na dostosowanie przygotowania zawodowego do potrzeb rynku pracy Praktyki zawodowe, zajęci praktyczne, Prowadzenie zajęć specjalistycznych w przedsiębiorstwach, Udział pracodawców w realizacji treści nauczania, Udział nauczycieli w kursach organizowanych przez firmy.
WNIOSKI Planowanie kierunków kształcenia zgodnych z oczekiwaniami pracodawców, Rozwój kształcenia ustawicznego, Stworzenie systemu uznawania kształcenia pozaformalnego, Stworzenie rozwiązań systemowych obligujących pracodawców i szkoły do współpracy, Konieczność doposażenia i dofinansowania ośrodków kształcenia zawodowego.
Rozporządzeniem MEN z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626); 3. 1.Praktyczna nauka zawodu uczniów jest organizowana przez szkołę. 2.Praktyczna nauka zawodu młodocianych jest organizowana przez pracodawcę, który zawarł z nimi umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. 4. 1.Praktyczna nauka zawodu jest organizowana w formie zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. 3.Praktyki zawodowe organizuje się dla uczniów w celu zastosowania i pogłębienia zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. 4.Praktyki zawodowe uczniów mogą być organizowane w czasie całego roku szkolnego, w tym również w okresie ferii letnich. 5.W przypadku organizowania praktyk zawodowych w okresie ferii letnich odpowiedniemu skróceniu ulega czas trwania zajęć dydaktyczno-wychowawczych dla uczniów odbywających te praktyki. 6.Zakres wiadomości i umiejętności nabywanych przez uczniów na zajęciach praktycznych i praktykach zawodowych oraz wymiar godzin tych zajęć i praktyk określa program nauczania dla danego zawodu dopuszczony do użytku w danej szkole przez dyrektora szkoły.
Rozporządzenie MIEN z dnia 7.02. 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych Załącznik 8 p. 3. Praktyki zawodowe są realizowane w wymiarze określonym w podstawie programowej kształcenia w zawodach, w klasie ustalonej przez dyrektora technikum. W przypadku praktyk zawodowych realizowanych dłużej niż przez 4 tygodnie, dalsze tygodnie ich trwania dyrektor technikum przelicza na godziny i organizuje w ramach godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe (jedna godzina zegarowa praktyki zawodowej odpowiada jednej godzinie lekcyjnej). Dyrektor technikum może rozłożyć w czasie przebieg praktyk zawodowych realizowanych dłużej niż przez 4 tygodnie. p. 12. Kształcenie zawodowe teoretyczne i kształcenie zawodowe praktyczne może zakończyć się do końca lutego ostatniego roku nauki.
Rozporządzenie MIEN z dnia 7.02. 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych Załącznik 9 1. W szkole policealnej w dwuletnim okresie nauczania minimalny wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych wynosi: 1) wychowanie fizyczne 190 godzin; 2) kształcenie zawodowe teoretyczne 800 godzin; 3) kształcenie zawodowe praktyczne 800 godzin. 2. Praktyki zawodowe są realizowane w wymiarze określonym w podstawie programowej kształcenia w zawodach.
Praktyczna nauka zawodu (1) Dyrektor szkoły uruchamiając kształcenie w zawodzie jest zobowiązany zapewnić pełny proces kształcenia zawodowego tj. kształcenie teoretyczne i kształcenie praktyczne. Dla technikum realizacja praktycznej nauki zawodu odbywa się w formie zajęć praktycznych i praktyk zawodowych.
Praktyczna nauka zawodu (2) Zajęcia praktyczne mogą być prowadzone w warsztatach szkolnych, placówkach kształcenia praktycznego lub u pracodawcy. Praktyki zawodowe, zgodnie z nową podstawą programową muszą być prowadzone w warunkach rzeczywistych (najlepiej u pracodawcy). Pracodawcy w porozumieniu ze szkołą wskazują, jakie efekty kształcenia praktycznego będą zrealizowane w zakładzie pracy. Program praktyk opracowują zespoły nauczycieli kształcenia zawodowego wspólnie z pracodawcą.
Praktyczna nauka zawodu (3) W województwie Pomorskim przykładowe programy nauczania dla zawodów opracowane zostały w ramach projektu Pomorskie dobry kurs na edukację. Szkolnictwo zawodowe w regionie a wyzwania rynku pracy (projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa w ramach Działania 9.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 2013) realizowanego przez DEPARTAMENT EDUKACJI I SPORTU Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.
Wybór programu praktyk Zespół nauczycieli może: - wybrać program praktyk opracowany przez innych autorów, - zmodyfikować wybrany program praktyk opracowany przez innych autorów, - opracować autorski program praktyk. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników.
Zespół opracowujący program praktyk Powinien to być zespół interdyscyplinarny złożony z nauczycieli kształcenia zawodowego i wspomagany przedstawicielami Pracodawców lub Organizacji Pracodawców.
Przedsiębiorstwa na Polskim rynku w liczbach w 2009 r. Kryterium Mikro Małe Średnie Liczba zatrudnionych Poniżej 10 osób 10-49 osób 50-250 osób Powyżej 250 osób ilość przedsiębiorstw 1 605 370 50 220 15 060 3 350 Ilość w % do ogólnej ilości 95,9 3 0,9 0,2 przedsiębiorstw MSP i Duże w % do ogólnej ilości 99,8 0,2 przedsiębiorstw Łączna ilość przedsiębiorstw 1 674 000 Udział w PKB w % 30,3 7,9 10,1 24 Udział MSP w PKB w % 48,3 24 Udział dochodów przedsiębiorstw w 66,8 33,2 PKB (w układzie 72,3 100%) Łącznie sektor przedsiębiorstw 72,3 wytworzył w 2009 r. % PKB. Liczba zatrudnionych 1 352 000 1 046 500 1 592 500 2 509 000 Liczba zatrudnionych w MSP 3 991 000 2 509 000 Zatrudnienie w % 20,8 16,1 24,5 38,6 Zatrudnieni W MSP do og. iczby 61,4 38,6 zatrudnionych w % Łączna liczba zatrudnionych 6 500 000 Źródło: opracowanie własne na podstawie Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce TNS Pentor, 2011 MSP Duże
Wybór szkolnego programu nauczania W ramach projektów systemowych realizowanych przez KOWEZiU: Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru zostały opracowane i udostępnione przykładowe programy nauczania (programy praktyk).
www.koweziu.edu.pl Pytania i odpowiedzi
Szkolne plany nauczania i programy nauczania Oznakowanie efektów z podstawy programowej kształcenia w danym zawodzie, następnie pocięcie ich na pojedyncze efekty, pogrupowanie tematyczne (zgodnie z określoną dziedziną), sprawdzenie czy pogrupowane efekty stanowią spójną grupę, nadanie nazwy przedmiotowi praktyka zawodowa. Oznakowanie efektów z podstawy programowej kształcenia w danym zawodzie, następnie pocięcie ich na pojedyncze efekty, pogrupowanie tematyczne (zgodnie z zadaniami, które mają być realizowane w ramach modułów), wyodrębnienie modułów i jednostek modułowych, nadanie nazwy modułowi i jednostkom modułowym praktyka zawodowa.
Uszczegóławianie efektów kształcenia Efekt powinien mieć więcej niż jedno uszczegółowienie Uszczegółowione powinny być również efekty właściwe dla BHP, OMZ i KPS. Efekt powinien być tak sformułowany, aby można go było sprawdzić.
Szkolne plany nauczania, program nauczania, programy praktyk efekty wspólne dla zawodów w ramach obszaru, tzw. PKZ powinny towarzyszyć właściwej kwalifikacji (tabela 1. w załączniku do rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach) kolejność realizacji kwalifikacji w zawodach wielokwalifikacyjnych powinna być zgodna z rozporządzeniem w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnych (np.: K1, K2, K3). Efekty kształcenia PDG, JOZ, OMZ, KPS, mogą być przypisane do programu praktyk (w zależności od specyfiki zawodu)
Szkolne plany nauczania, programy nauczania, programy praktyk należy zwracać uwagę na właściwe umieszczenie efektów kształcenia (kształcenie teoretyczne czy kształcenie praktyczne); w podstawie programowej w efektach właściwych dla kwalifikacji mogą się znajdować efekty kształcenia, w których można wyodrębnić część teoretyczną i część praktyczną np. dobiera i przygotowuje materiały do wykonania wskazane jest wydzielenie części teoretycznej efektu, zaznaczyć pogrubieniem tj.: dobiera i przygotowuje materiały do wykonania i włączenie go do kształcenia teoretycznego, a zaznaczenie pogrubieniem dobiera i przygotowuje materiały do wykonania włączyć do kształcenia praktycznego (np. zajęć praktycznych),
Uszczegółowione efekty kształcenia powinny być zapisane, jako wymagania programowe stanowiące oczekiwane osiągnięcia uczniów; powinny być zapisane w bezokoliczniku w formie dokonanej.
Przykładowe formy bezokoliczników dokonane niedokonane określić określać rozróżnić rozróżniać zanalizować analizować zastosować stosować ocenić oceniać wybrać wybierać posłużyć się posługiwać się skonstruować konstruować sporządzić sporządzać wskazać wskazywać zdiagnozować diagnozować --- brak --- przestrzegać w kontekście przepisów scharakteryzować charakteryzować opisać opisywać w kontekście pierwszej udzielić udzielać pomocy
Programy praktyk Program nauczania dla każdego przedmiotu/modułu może zostać opisany w osobnym zeszycie dotyczy to także programu praktyk. W programie praktyk wyodrębniono 5 działów, zatem w tym zeszycie dla tego przedmiotu będzie 5 tabel.
Materiał nauczania praktyki W tej części opisać należy zalecany materiał nauczania/praktyki przypisany do działu programowego/jednostki modułowej, obejmujący zakres podstawowych informacji określonych na podstawie odpowiednich dyscyplin naukowych. Materiał nauczania/praktyki powinien tworzyć ustrukturyzowany układ z określonymi powiązaniami i zależnościami między: faktami, pojęciami, prawami i teoriami wybranych dziedzin nauki, technik, procedur, zasad i strategii.
Planowane zadania W tej części należy opisać zadania (ćwiczenia) proponowane dla działu programowego/jednostki modułowej.
Warunki osiągania efektów kształcenia W tej części należy opisać szczegółowo warunki realizacji kształcenia w zakresie działu programowego/jednostki modułowej z uwzględnieniem zapisów rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach w części III. Nazwy pracowni nie muszą występować pod takimi nazwami jak w PP, można również zaproponować kilka nazw pracowni i ich wyposażenie, wydzielone z jednej opisanej w PP pracowni.
Warunki osiągania efektów kształcenia Należy wskazać, które przedmioty/moduły wymagają od nauczycieli nowych, specyficznych kompetencji (wynikających z podstawy programowej kształcenia w zawodach). Należy zaproponować formy i zakres współpracy z pracodawcami w zakresie działu programowego/jednostki modułowej. Należy wskazać, które przedmioty / moduły wymagają zastosowania nowych technologii w procesie kształcenia.
Środki dydaktyczne W tej części należy wpisać środki dydaktyczne niezbędne do osiągnięcia przez uczniów zakładanych efektów kształcenia oraz przeprowadzenia zaplanowanych zadań.
Formy indywidualizacji pracy z uczniem Należy opisać dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia; Należy opisać dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia.
Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia W tej części należy opisać kryteria oceny i metody sprawdzania efektów kształcenia przypisanych do działu programowego/ jednostki modułowej wraz z krótkim uzasadnieniem.
Praktyczne uwagi i sugestie do opracowywania programów nauczania (1) Uszczegółowione efekty kształcenia, powinny być osiągnięte przez ucznia w procesie kształcenia (obserwowalne i ocenialne). Przykład 1: PKZ(B.c)(1): rozpoznaje rodzaje i elementy obiektów budowlanych; uszczegółowienie: PKZ(B.c)(1)1. - rozpoznać rodzaje obiektów budowlanych; PKZ(B.c)(1)2. - rozpoznać elementy obiektów budowlanych;
Praktyczne uwagi i sugestie do opracowywania programów nauczania (2) Przykład 2: PKZ(M.a)(10) rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją; uszczegółowienie: PKZ(M.a)(10)1. rozpoznać rodzaje korozji; PKZ(M.a)(10)2. określić sposoby ochrony przed korozją; Zapisy efektów uszczegółowionych dalej pozostają w takim stopniu uogólnienia jakimi były efekty z PPKZ. Wskazane jest aby uszczegółowienie wnosiło nowe informacje dotyczące określonego efektu kształcenia (powinno dawać możliwość obserwacji i oceny). Odpowiednio pogrupowane są w działy programowe (jednostki modułowe), a działy programowe w przedmioty (moduły).
Praktyczne uwagi i sugestie do opracowywania programów nauczania (3) Nie należy efektu kształcenia praktycznego uszczegóławiać efektami kształcenia teoretycznego i odwrotnie. Powinna być zachowana zasada: efekt praktyczny uszczegółowienia też powinny być efektami praktycznymi (teoretyczne teoretycznymi). Uwaga: wykonanie uszczegółowienia w formie teoretycznej efektu praktycznego spowoduje niebezpieczne zaburzenie procesu kształcenia zawodowego (syndrom nauczaniu o zawodzie a nie kształceniu w zawodzie).
Praktyczne uwagi i sugestie do opracowywania programów nauczania (4) Przykład efektu praktycznego: PKZ(M.a)(14) wykonuje pomiary warsztatowe Uszczegółowienie (powinno informować w treści jednoznaczność czynności praktycznej) PKZ(M.a)(14)1. rozróżnić metody pomiaru; PKZ(M.a)(14)2. wybrać sposób pomiaru w zależności od rodzaju i wielkości mierzonego przedmiotu; PKZ(M.a)(14)3. zinterpretować wyniki pomiarów; PKZ(M.a)(14)4. określić zasady użytkowania i przechowywania przyrządów i narzędzi pomiarowych;
Mapa zawodu umiejętnści wiedza Kod jednostki efektów Nazwa jednostki efektów kształcenia kształcenia 71401_J02 Wykonywanie robót tapeciarskich Korzysta z dokumentacji technicznej, norm, instrukcji oraz przestrzega warunków technicznych wykonania i odbioru robót tapeciarskich. Organizuje stanowisko robót tapeciarskich zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii. Dobiera materiały, narzędzia, urządzenia i sprzęt do robót tapeciarskich. Transportuje, magazynuje i składuje materiały tapeciarskie zgodnie z obowiązującymi zasadami. Przygotowuje materiały, narzędzia, urządzenia i sprzęt do robót tapeciarskich. Wykonuje roboty tapeciarskie zgodnie z dokumentacją techniczną, warunkami technicznymi i technologicznymi wykonania i odbioru robót. Dokumentacja techniczna wykonywania robót tapeciarskich. Organizacja stanowiska pracy oraz terenu budowy. Odzież ochronna i środki ochrony indywidualnej. Materiały budowlane oraz materiały przeznaczonych do robót tapeciarskich ich właściwości oraz zastosowanie. Urządzenia, narzędzia i sprzęt stosowany do robót tapeciarskich i pomocniczych, zasady eksploatacji. Zasady transportu materiałów przeznaczonych do robót tapeciarskich. Zasady magazynowania i składowania materiałów przeznaczonych do robót tapeciarskich Zasady wykonywania, techniki, technologie robót tapeciarskich. Naprawy tapet. Techniki zdobienia powłok tapeciarskich.
Praktyczne uwagi i sugestie do opracowywania programów nauczania (5) Podczas uszczegóławiania efektów kształcenia z PPKZ należy uwzględniać stosowane technologie na rynku pracy. Dotyczy to kształcenia teoretycznego jak i praktycznego. Podczas opracowywania PPKZ eliminowano technologie, które nie są już stosowane na rynku pracy zastępując je nowymi technologiami. Przy grupowaniu uszczegółowionych efektów kształcenia w przedmiot należy zachować kolejność technologiczności wykonywania poszczególnych zadań, co pozwoli uzyskać prowadzenie prawidłowego procesu kształcenia. Przeanalizować i przeznaczyć optymalną liczbę godzin na BHP w części teoretycznej i praktycznej.
Solidarność pokoleń kondycja/komunikacja w pracy Pracownicy powyżej 30 r.ż. Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Pracownicy poniżej 30 r.ż. Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Reasumując - Przynajmniej rozumieją się w środę
Panel III - Warsztaty Temat zadania dla wszystkich grup Na podstawie otrzymanych materiałów wyodrębnionych z programów nauczania dla zawodu należy przeanalizować zawarte treści pod względem ilościowym i jakościowym zapisów w poszczególnych tabelach: Założenia: efekty kształcenia w tabeli 1 są zgodne z podstawą programową kształcenia w zawodzie, pnz jest realizowana w warsztatach szkolnych, CKP u pracodawcy.24.11.2012_tematy na warsztaty_panel.iii.docx 1. Dla jakiej szkoły jest ten program nauczania? 2. Podać z ilu kwalifikacji oraz z ilu jednostek uczenia się składają się poszczególne kwalifikacje? 3. Czy właściwie dokonano rozkład godzin dla kształcenia teoretycznego i praktycznego w tabeli 3? 4. Czy liczba godzin przeznaczonych na realizację przedmiotów jest taka sama w różnych częściach załączonego wyciągu z programu nauczania? 5. Czy wszystkie efekty kształcenia z tabeli 1 zostały ujęte w tabeli 2 oraz tabeli 4? 6. Czy wszystkie efekty kształcenia z tabeli 1 zostały właściwie uszczegółowione (tabela 4) w tym: a) poprawność zakwalifikowania efektów kształcenia z podstawy programowej do realizacji ich w programach praktyk, b) czy efekty kształcenia zostały właściwie uszczegółowione stosując zasadę efekt praktyczny uszczegółowione efekty także praktyczne, c) uwagi i wnioski dotyczących problemów przy opracowywaniu i zatwierdzaniu programów praktyk oraz rekomendacje ich rozwiązań, 7. Podać ilość tygodni i sposób realizacji praktyk, 8. Opracowanie arkusza monitorowania realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie na zajęciach praktycznych/praktykach zawodowych, 9. Uwagi dotyczące realizacji kształcenia praktycznego [rozporządzenie MEN z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626)], oraz propozycje nowelizacji (zmian) zapisów w/w rozporządzeniu. Czas pracy: 120 minut. Po skończonej pracy - lider grupy przedstawia wnioski. Przykłady materiałów zostały wybrane z programów nauczania dla zawodów opracowanych w ramach projektu systemowego realizowanego przez KOWEZiU - Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru. Monitorowanie ppkz w pnz.doc
Dziękuję za uwagę Wojciech Szczepański wojciech_szczepanski@wp.pl Do opracowania wykorzystano materiały DKZiU MEN i KOWEZiU