1. Wstęp parki krajobrazowe rezerwaty przyrody:

Spis treści 1. Wstęp... 2 2. Źródła zanieczyszczeń wód Zalewu Wiślanego... 3 3. Metodyka badań i oceny wód Zalewu Wiślanego... 5 4. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w oparciu o badania wykonane w 2014 u... 7 5. Omówienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego wykonanych w 2014 u...13 5.1. Warunki naturalne...13 5.2. Warunki tlenowe...14 5.3. substancji biogenicznych a eutrofizacja wód...15 5.4. Fitoplankton...17 5.4.1. Omówienie badań fitoplanktonu wykonanych w 2014 u...17 5.4.2. Wskaźniki skorelowane z rozwojem fitoplanktonu...21 5.5. Makrobezkręgowce bentosowe...22 5.6. Makroglony i okrytozalążkowe...22 6. Podsumowanie...26 7. Załączniki:...27 7.1. Zestawienie wyników badań fizykochemicznych wód Zalewu Wiślanego z 2014 u 28 7.2. Zestawienie wyników badań fitoplanktonu w wodach Zalewu Wiślanego z 2014 u 48 7.3. Zestawienie wyników badań makroglonów i okrytozalążkowych w wodach Zalewu Wiślanego z 2014 u... 120 1

1. Wstęp Wody przejściowe są wodami powierzchniowymi w obszarach ujść rzek, częściowo zasolonymi na skutek oddziaływania wód morskich. Na terenie województwa warmińskomazurskiego znajduje się jedna jednolita część wód przejściowych - Zalew Wiślany (JCW PLTW I WB 1). Zalew Wiślany jest akwenem transgranicznym, podzielonym pomiędzy dwa państwa Polskę i Rosję. W granicach Polski położona jest południowa część Zalewu, o długości 35,1 km i szeości maksymalnej 11 km, zajmująca powierzchnię 328 km 2 (838 km 2 ). Jest to płytka zatoka o głębokości średniej (w granicach Polski) około 2,4 m i maksymalnej do 4,4 m (przy granicy państwowej), połączona wąską cieśniną z Zatoką Gdańską. Część zachodnia akwenu to płycizny, o głębokości około 1 m, związane z działalnością akumulacyjną rzek i kanałów Żuław. Pozostała część ma formę niecki o dnie lekko wgłębionym w centralnej partii i słabo nachylonym ku północnemu wschodowi. Brzegi polskiej części Zalewu tworzą: Mierzeja Wiślana od północy, Żuławy Wiślane od zachodu oraz Wysoczyzna Elbląska i Wybrzeże Staropruskie od południowego wschodu. Od strony mierzei brzegi Zalewu są porośnięte szuwarami, stopniowo przekształcanymi w równinę torfową, stąd zarys i wymiary Zalewu ulegają stale postępującym zmianom. Powierzchnia zlewni Zalewu wynosi 23 871 km2 (bez powierzchni zbiornika), z czego 64,1% znajduje się na terytorium polskim. Na obszarze zlewni występują głównie grunty orne (stanowiące 64% polskiej części powierzchni i 51% części rosyjskiej) oraz lasy (odpowiednio 18,3 % i 11,6 %). W zlewni położone są duże ośrodki miejskie: Kaliningrad (ok. 430 tys. mieszkańców), Elbląg (ok. 128 tys.), Bałtijsk (33 tys.), Swietłyj (28 tys.), Braniewo (18 tys.). Do głównych rzek odpływających do Zalewu należą Pregoła (powierzchnia zlewni 15 128 km 2 ), Pasłęka (2 321 km 2 ), Elbląg (1 449 km 2 ), Nogat (1 334 km 2 ). Głównym czynnikiem kształtującym hydrologię zbiornika jest proces mieszania się słodkich wód rzecznych spływających z otaczających Zalew obszarów Żuław Elbląskich i Wysoczyzny Elbląskiej z morskimi, napływającymi z Zatoki Gdańskiej poprzez Cieśninę Pilawską (o szeości 400 m). Efektem mieszania wód są przede wszystkim zróżnicowane warunki termiczno - zasoleniowe, cyrkulacja i zmiany poziomu wód, falowanie i przezroczystość wody. Ze względu na przewagę czynnika lądowego, wody Zalewu Wiślanego charakteryzują się stosunkowo niskim m. Niewielkie głębokości Zalewu Wiślanego zwiększają jego podatność na dogłębne mieszanie wód pod wpływem wiatru, prowadzące do homogenizacji cech hydrologicznych. W obrębie Zalewu Wiślanego i w jego bezpośrednim sąsiedztwie ustanowiono liczne formy ochrony przyrody: parki krajobrazowe: Wysoczyzny Elbląskiej i Mierzei Wiślanej, rezerwaty przyrody: Zatoka Elbląska (ostoja ptactwa wodnego), Ujście Nogatu (fauna i siedliska ptaków wodno - błotnych, lęgowych i migrujących), Kąty Rybackie (starodrzew sosnowy i miejsca lęgowe kormoranów), Buki Mierzei Wiślanej w Przebrnie (naturalne stanowisko buka), Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce, Cielętnik (stanowisko brzozy niskiej), Pióropusznikowy Jar (stanowisko pióropusznika strusiego), Nowinka (zachowanie oraz ochrona dolin erozyjnych), Dolina Stradanki (zachowanie i ochrona unikatowego krajobrazu doliny rzeki z siecią bocznych dolinek oraz porastającego te tereny lasu bukowego, ochrona stanowisk chronionych i rzadkich gatunków roślin, ochrona zwierząt, głównie awifauny), Buki Wysoczyzny 2

Elbląskiej (zespół buczyny pomorskiej), Kadyński Las (starodrzew dębowo-bukowy), Jezioro Drużno (ochrona miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego), obszary chronionego krajobrazu: Rzeki Nogat, Rzeki Szkarpawy, Wybrzeża Staropruskiego, rzeki Baudy, Wysoczyzny Elbląskiej Wschód i Wysoczyzny Elbląskiej Zachód, Jeziora Drużno, NATURA 2000 obszar specjalnej ochrony ptaków Zalew Wiślany, specjalny obszar ochrony siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana. Usytuowanie Zalewu w pobliżu Żuław Wiślanych jest istotnym czynnikiem wpływającym na poziom trofii zbiornika. Depresyjne tereny Żuław, pomimo najwyższego w kraju stopnia zagrożenia powodziowego, są obszarem zagospodarowanym, z rozwiniętymi funkcjami osadniczymi, przemysłowymi i komunikacyjnymi. W 2014 u badania wód Zalewu Wiślanego zostały wykonane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (na podstawie umowy nr 1004/2012/Wn-14/MN-PO/D z 21.12.2012 u). 2. Źródła zanieczyszczeń wód Zalewu Wiślanego Zanieczyszczenia wód Zalewu Wiślanego pochodzą ze źródeł punktowych (oczyszczalnie ścieków) oraz obszarowych (rolnictwo, zabudowa rozproszona, depozycja zanieczyszczeń z powietrza). Do polskiej części wód Zalewu Wiślanego odprowadzane są ścieki z oczyszczalni w Krynicy Morskiej (woj. pomorskie), we Fromborku oraz w Tolkmicku (woj. warmińsko-mazurskie). Oczyszczalnia w Tolkmicku odprowadza ścieki do ujściowego odcinka rzeki Grabianki (w 0,200 km), jednak ze względu na niewielką odległość od ujścia do Zalewu, powodującą możliwość mieszania się wód rzecznych z zalewowymi, również to źródło traktowane jest jako bezpośredni zrzut do Zalewu Wiślanego. Głównym źródłem dopływu zanieczyszczeń do Zalewu są jednak rzeki. Do polskiej części Zalewu uchodzi 12 rzek: Nogat, Cieplicówka, Elbląg, Dąbrówka, Kamionka, Suchacz, Olszanka, Grabianka, Stradanka, Narusa, Bauda, Pasłęka. Presja ze strony rzek jest wzmocniona poprzez zastoiskowy charakter akwenu, izolację hydrologiczną i płytkość. W 2014 u ładunek zanieczyszczeń wprowadzany rzekami oszacowano uwzględniając 11 cieków (9 z województwa warmińsko-mazurskiego i 2 z pomorskiego). Tabela 1. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony do Zalewu Wiślanego z punktowych źródeł zanieczyszczeń w 2014 u Ilość Ładunki zanieczyszczeń Mg/ Rodzaj ścieków / typ Nazwa podmiotu ścieków ChZT- Azot Fosfor oczyszczalni [m 3-1 BZT5 ] Cr całkowity całkowity Zakład Gospodarki Wodno - Komunalne; mechanicznobiologiczna Ściekowej w Tolkmicku 282 296 1,38 13,13 6,56 0,07 oczyszczalnia w Tolkmicku Wodociągi Fromborskie Sp. z o.o. oczyszczalnia we Fromborku Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Krynicy Morskiej oczyszczalnia w Krynicy Morskiej Komunalne; mechanicznobiologiczna z chemicznym strącaniem fosforu Komunalne; mechanicznobiologiczna 276 000 0,97 9,45 brak danych brak danych 275 753 0,64 10,18 3,41 0,17 Razem: 834 049 2,99 32,76 9,97 0,23 3

Tabela 2. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony do Zalewu Wiślanego z punktowych źródeł zanieczyszczeń w latach 2004-2014 Rok Ilość ścieków Ładunki zanieczyszczeń ze źródeł punktowych Mg -1 BZT5 ChZT-Cr Azot całkowity Fosfor całkowity 2004 947 682 31,50 101,20 7,40 1,50 2007 862 200 4,61 34,90 9,70 1,83 2009 923 300 3,81 38,03 11,87 1,64 2010 902 939 6,78 43,37 8,90 0,79 2012 846 136 3,47 22,05 8,63 0,34 2013 755 575 6,65 69,24 10,37 0,43 2014 834 049 2,99 32,76 9,97 0,23 2014 2013 2012 2010 2009 BZT5 ChZT-Cr Azot całkowity Fosfor całkowity 2007 2004 0 50 100 150 Mg Ryc.1. Ładunek zanieczyszczeń wprowadzony do Zalewu Wiślanego z punktowych źródeł zanieczyszczeń w latach 2004-2014 Tabela 3. Ładunek zanieczyszczeń wprowadzony do Zalewu Wiślanego rzekami w 2014 u Lp. Rzeka śr. stężenie (mg l -1 ) BZT5 Ładunek (Mg -1 ) Ładunek zanieczyszczeń wniesiony rzekami Mg -1 Ogólny węgiel organiczny śr. stężenie (mg l -1 ) Ładunek (Mg -1 ) Azot całkowity śr. stężenie (mg l -1 ) Ładunek (Mg -1 ) Fosfor całkowity śr. stężenie (mg l -1 ) Ładunek (Mg -1 ) 1. Wisła Królewiecka 3,0 75,7 12,7 320,4 3,04 76,7 0,122 3,1 2. Szkarpawa 2,0 148,2 10,4 770,7 1,60 118,6 0,182 13,5 3. Nogat 2,1 1 663,5 11,0 8 672,4 1,61 1 269,3 0,084 66,2 4. Elbląg 3,1 827,2 13,8 3 742,7 1,88 509,9 0,150 40,7 5. Dąbrówka 3,1 8,3 10,5 28,1 2,18 5,8 0,351 0,9 6. Kamienica (Kamionka) 2,3 5,8 4,1 10,3 2,50 6,3 0,343 0,9 7. Grabianka 4,7 17,8 12,9 48,8 3,99 15,1 0,231 0,9 8. Stradanka 2,2 15,5 11,2 77,7 2,75 19,1 0,203 1,4 9. Narusa 2,1 20,2 8,6 81,4 1,82 17,2 0,158 1,5 10. Bauda 1,9 161,8 11,8 1 004,7 2,67 227,3 0,167 14,2 11. Pasłęka 1,4 760,6 13,8 7 289,5 1,62 855,7 0,099 52,3 Suma: 3 679,3 22 021,7 3 110,0 195,5 4

Tabela 4. Ładunek zanieczyszczeń wprowadzony rzekami do Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 Rok Ładunki zanieczyszczeń wnoszone rzekami Mg -1 BZT5 Ogólny węgiel organiczny Azot całkowity Fosfor całkowity 2004 3 069 brak danych 3 412 248 2007 4 817 17 947 6 590 361 2008 4 859 25 956 4 843 335 2009 4 106 17 567 3 894 296 2010 4 997 16 922 6 186 304 2012 4 635 23 298 4 590 260 2013 4 794 23 298 4 289 249 2014 3 679 22 022 3110 196 2014 2013 2012 2010 2009 2008 BZT5 OWO Azot całkowity Fosfor całkowity 2007 2004 0 10000 20000 30000 40000 Mg Ryc. 2. Ładunek zanieczyszczeń wniesiony rzekami do Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 3. Metodyka badań i oceny wód Zalewu Wiślanego Badania wód Zalewu Wiślanego prowadzone są w jednym punkcie pomiarowym (nr 6) oraz na 8 stanowiskach badawczych (nr 1, 2, 3, 5, T5, 8, T2, 10). W 2014 u wykonano badania wód Zalewu Wiślanego w zakresie monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Monitoring diagnostyczny realizowano w punkcie pomiarowym nr 6 oraz na stanowiskach badawczych nr 2 i 8, monitoring operacyjny w punkcie pomiarowym nr 6 i na wszystkich stanowiskach badawczych. W ramach monitoringu diagnostycznego wykonano badania elementów biologicznych (chlorofilu a, liczebności i biomasy fitoplanktonu, składu gatunkowego i biomasy makroglonów i okrytozalążkowych), wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne, specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych oraz wskaźników chemicznych, zgodnie z zapisami w tabeli nr 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z 21 listopada 2013 u (Dz. U. z 2013 r. poz. 1558) zmieniającego rozporządzenie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. W ramach monitoringu operacyjnego zostały wykonane badania chlorofilu a, liczebności i biomasy fitoplanktonu, elementów fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, zgodnie z zakresem i częstotliwością zapisaną w tabeli nr 3 ww rozporządzenia. 5

Próbki wody do wykonania oznaczeń chlorofilu a, fitoplanktonu, elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych pobrano z warstwy zintegrowanej od 0,5 m pod powierzchnią do 0,5 m nad dnem. Na stanowisku nr 2 pobrano dodatkowe ki wody do badań elementów fizykochemicznych z głębokości 1 m nad dnem. Oznaczenia substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających wykonano z ek wody pobranych 1 m pod powierzchnią. Ocenę jakości wód Zalewu Wiślanego wykonano w oparciu o rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu fikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych oraz wytyczne Głównego Inspektora Ochrony Środowiska ( Opracowanie metodyki badania i fikacji elementów biologicznych w procedurze oceny stanu ekologicznego jednolitych części morskich wód przejściowych i przybrzeżnych wraz z udziałem w europejskim ćwiczeniu interkalibracyjnym ). Lokalizację stanowisk badawczych przedstawiono na ryc. 3 i w tabeli 5. Ryc.3. Lokalizacja stanowisk badawczych wód Zalewu Wiślanego w 2014 u Tabela 5. Lokalizacja stanowisk badawczych wód Zalewu Wiślanego w 2014 u L.p. Stanowisko Lokalizacja Kod stanowiska pomiarowe długość geogr. szeość geogr. 1. stan. 1 PL01S0303_0722 19,668750 54,451250 2. stan. 2 PL01S0303_0723 19,724639 54,447139 3. stan. 3 PL01S0303_0724 19,760583 54,444889 4. stan. 5 PL01S0303_0725 19,666417 54,366111 5. stan. 6 PL01S0303_0726 19,639972 54,393750 6. stan. T5 PL01S0303_0727 19,450028 54,366222 7. stan. 8 PL01S0303_0728 19,296528 54,300556 8. stan. T2 PL01S0303_0729 19,427028 54,289167 9. stan. 10 PL01S0303_0730 19,520278 54,331778 6

4. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w oparciu o badania wykonane w 2014 u Tabela 6. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w 2014 u KLASYFIKACJA WSKAŹNIKÓW I ELEMENTÓW JAKOŚCI WÓD 3. ELEMENTY FIZYKOCHEMICZNE Nazwa / kod ocnianej JCWP Liczba stanowisk pomiarowych Silnie zmieniona lub sztuczna JCWP (T/N) Fitoplankton - chlorofil a mg/l śr. 1. ELEMENTY BIOLOGICZNE Fitoplankton - całkowita biomasa (bioobjętość) mm 3 /m 3 śr. Makroglony i okrytozalążkowe wskaźnik SM wartość Makrobezkręgowce bentosowe indeks B wartość Ichtiofauna wskaźnik SI wartość Klasa elementów biologicznych 2. ELEMENTY HYDR.-MORF. Klasa elementów hydromorfologicznych śr. m Przezroczystość 3.1. Stan fizyczny Tlen rozpuszczony przy dnie mgo2/l min. 3.2. Warunki tlenowe OWO mgc/l śr. (VI-IX) Nasycenie tlenem (warstwa 0-5 m) max. 3.4. Zakwaszenie Odczyn ph śr. Azot amonowy mgn-nh4 /l st. śr. 3.5. Substancje biogenne Azot azotanowy Azot ogólny Fosforany Fosfor ogólny mgn-no3/l mgn/l mgp-po4/l mgp/l st. śr. st. śr. st. śr. st. śr. Azot mineralny mgn/l st. śr. Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.1-3.5) Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych STAN Zalew Wiślany / PLTW I WB1 9 N 34,57 9753 0,91 1,18 2,90 V I 0,59 4,2 13,3 136 7,4-9,0 0,103 0,096 0,998 0,0046 0,064 0,193 PSD II ZŁY DOBRY NIE ZŁY Ryc. 4. Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w 2014 u Tabela 7. Zestawienie wartości średnich i ekstremalnych wskaźników zanieczyszczeń badanych w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u Wskaźnik średnia min data stanowiska max data stanowiska 1.1.5 Chlorofil "a" µg l -1 34,57 4,4 09.01.14 3, 5, T5, T2, 10 97,7 02.07.14 8 Temperatura pow. o C 15,69 4,8 09.01.14 1 31,1 29.07.14 6 3.1.1 Temperatura wody o C 14,30 3,1 09.01.14 6 26,2 29.07.14 6 3.1.3 Barwa mg l -1 Pt 22,75 1,9 15.10.14 2 43,0 11.06.14 8 3.1.4 Przezroczystość m 0,58 0,2 27.08.14 5, T2, 10 2,50 03.11.14 2 3.1.5 Zawiesina ogólna mg l -1 33,17 11,0 08.04.14 8 85,0 03.11.14 8 Tlen rozpuszczony 3.2.1 mg l (nad dnem) -1 O2 10,05 4,20 02.07.14 T5 14,6 02.07.14 T5 3.2.2. BZT 5 mg l -1 O2 3,39 1,6 27.08.14 3 7,9 08.04.14 T2 7

3.2.4 Ogólny węgiel organiczny (OWO) mg l -1 C 12,62 8,19 09.01.14 6 18,70 08.04.14 T2 3.2.5 Nasycenie tlenem - warstwy 0-5m % 101 85 27.08.14 6 136 11.06.14 5 3.2.6 ChZT-Cr mg l -1 O2 60,42 27,0 03.11.14 2 128,0 02.07.14 2 3.3.1 Zasolenie 3,22 1,06 08.04.14 T2 4,93 03.11.14 3 3.3.2 Przewodność µs cm -1 5927 2070 08.04.14 T2 8852 03.11.14 3,0 3.3.3 Substancje rozp. mg l -1 3862 1350 08.04.14 T2 5750 03.11.14 3,0 3.3.4 Siarczany mg l -1 SO4 351 131 08.04.14 8 548 15.10.14 6 3.3.5 Chlorki mg l -1 Cl 1254 331 02.07.14 8 3306 03.11.14 2 3.3.6 Wapń mg l -1 Ca 85,1 66,9 17.09.14 2 109,0 11.06.14 6 3.3.7 Magnez mg l -1 Mg 133,4 48 08.04.14 8 185,0 15.10.14 2 3.3.8 Twardość ogólna mg l -1 CaCO3 776 441 11.06.14 8 1011 09.01.14 2 3.4.1 Odczyn ph 8,33 7,4 17.09.14 3 9,0 11.06.14 3, T5, 8 3.4.2 Zasadowość og. mg l -1 Ca CO3 124 77,0 15.10.14 2,6 195,0 08.04.14 8 3.5.2 Azot Kjeldahla mg/l N 0,924 0,22 09.01.14 T5 2,19 02.07.14 8 08.04; 11.06.14 wszystkie stanowiska 3.5.1 Azot amonowy mg l -1 N-NH4 0,103 0,015 02.07.14 1, 2, 3, 5, 6, T5, 8, T2 0,434 27.08.14 T2 17.09.14 5, T5, T2 15.10.14 T2, 10 08.04.14 5, 6, 10 27.08.14 T5 3.5.3 Azot azotanowy mg l -1 N-NO3 0,0960 0,0025 17.09.14 5, 10 0,836 08.04.14 8 15.10.14 1, 2, 3, T5, 10 03.11.14 1, 2, 3, 6, T5, 8, T2, 10 3.5.4 Azot azotynowy mg l -1 N-NO2 0,0012 0,0005 09.01; 11.06.14 5 wszystkie stanowiska 0,005 08.04.14 17.09.14 2 3.5.5 Azot ogólny mg l -1 N 0,998 0,121 09.01.14 2 2,218 02.07.14 8 09.01; 17.09; wszystkie stanowiska 3.5.6 Fosforany P PO4 mg l -1 P-PO4 0,0046 0,0018 15.10.14 08.04.14 1, 6, T5, 8, T2, 10 0,0235 11.06.14 T5 11.06.14 2, 3, 5, 6, 8, T2, 10 02.07.14 1, 2, 3, 5, 6, 8, T2 3.5.7 Fosfor ogólny mg l -1 P 0,064 0,013 08.04.14 6 0,135 02.07.14 T2 3.5.8 Krzemionka mg l -1 SiO4 14,04 8,1 17.09.14 8 36,0 08.04.14 2 3.5.9 Azot mineralny mg l -1 N 0,193 0,000 08.04.14 5, 6, 10 0,914 09.01.14 T2 3.6.1 [N NO3+N NO2+N NH4] Aldehyd mrówkowy mg l -1 0,027 0,017 3.6.2 Arsen mg l -1 As 0,0095 0,005 27.08.14 3 17.09.14 T2 08.04.14 1, 2, 3, 5, 6, T5, 8, T2 11.06.14 2, 3, 5, 6, T5, 10 02.07.14 1, 2, 3, T5, 8, 10 27.08.14 T2 17.09.14 1, 2, 3, 5, 6, T5, T2, 10 0,073 27.08.14 5 0,026 02.07.14 T2 3.6.3 Bar mg l -1 Ba 0,027 0,017 08.04.14 3 0,037 08.04.14 10 27.08.14 8 3.6.4 Bor mg l -1 Ba 0,359 0,120 02.07.14 8 0,530 27.08.14 2,T5 3.6.5 Chrom +6 mg l -1 Cr 0,0005 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 3.6.6 Chrom ogólny mg l -1 Cr 0,0005 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 3.6.7 Cynk mg l -1 Zn 0,004 0,002 11.06.14 1, 3, 5, T2 0,005 27.08.14 1,3,5,6,T5,10 17.09.14 1,6,T5 08.04.14 2, 3, 6, 8, 10 3.6.8 Miedź mg l -1 Cu 0,003 0,002 02.07.14 2, 3, 5 27.08.14 1, 2, T5, 8 0,012 11.06.14 3 17.09.14 3, 6 3.6.9 Indeks fenolowy mg l -1 0,007 0,001 03.11.14 2 0,010 09.01.14 T5,8 3.6.10 Indeks olejowy mg l -1 0,123 0,053 08.04.14 6 0,360 09.01.14 1 3.6.11 Glin mg l -1 Al. 0,042 0,011 17.09.14 3 0,240 02.07.14 6 8

3.6.12 Cyjanki wolne mg l -1 CN 0,007 0,0005 3.6.14 Molibden mg l -1 Mo 0,005 3.6.15 Selen mg l -1 Se 0,0064 0,005 3.6.16 Srebro mg l -1 Ag 0,0006 0,00050 3.6.18 Tytan mg l -1 Ti 0,010 <0,02 3.6.19 Wanad mg l -1 V 0,031 0,005 08.04.14 11.06.14 5 27.08.14 6, T2 0,0170 27.08.14 3 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 08.04; Wszystkie wyniki poniżej 02.07.14 granicy oznaczalności 11.06.14 3, 5, 6, T5, 8, T2, 10 0,018 17.09.14 T2 27.08.14 1, 2, 3, 5, T5, 8, T2, 10 17.09.14 1, 2, 3, 6, 8 08.04; 11.06; Wszystkie wyniki poniżej 27.08; granicy oznaczalności 0,0050 02.07.14 T2 17.09.14 02.07.14 1, 2, 3, 5, 6, T5, 8, 10 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności <0,02 9 Wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 0,045 27.08.14 10 3.6.21 Fluorki mg l -1 F 0,316 0,211 27.08.14 8 0,410 08.04.14 1 3.6.22 Beryl mg l -1 Be 0,000125 <0,00025 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności <0,00025 3.6.23 Kobalt mg l -1 Co 0,0010 0,001 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 0,001 4.1.1 Alachlor µg l -1 0,050 0,050 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 0,050 09.01; 08.05; 27.05; 11.06; 02.07; wszystkie wyniki poniżej 4.1.2 Antracen µg l -1 0,0006 0,0005 29.07; granicy oznaczalności 27.08; 0,0027 19.03.14 2 17.09; 15.10; 03.11.14 19.03.14 6, 8 08.04.14 2, 6 4.1.3 Atrazyna µg l -1 0,050 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 4.1.6 Kadm rozp. µg l -1 Cd 0,060 0,025 4.1.7 C10-13 - chloroalkany µg l -1 0,050 4.1.8 Chlorofenwifos µg l -1 0,005 4.1.9 Chloropyrifos µg l -1 0,005 4.1.10 1,2-dichloroetan (EDC) µg l -1 0,0005 4.1.11 Dichlorometan µg l -1 0,0005 4.1.12 Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) µg l -1 0,100 <0,2 4.1.14 Endosulfan µg l -1 0,00005 <0,0001 08.05; 27.05.; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09; 15.10.14 2, 6, 8 poniżej granicy oznaczalności 2 poniżej granicy 09.01.14 oznaczalności 2 poniżej granicy 19.03.14 oznaczalności 2, 8 poniżej granicy 08.04.14 oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 0,531 19.03.14 8 <0,2 <0,0001

4.1.15 Fluoranten µg l -1 0,0012 0,0005 4.1.16 4.1.17 Heksachlorobenzen (HCB) Heksachlorobutadien (HCBD) µg l -1 0,0005 µg l -1 0,0007 0,0005 29.07.14 09.01; 02.07; 03.11.14 19.03; 08.05; 11.06.14 2, 6, 8 poniżej granicy oznaczalności 6, 8 poniżej granicy oznaczalności 8 poniżej granicy oznaczalności 6 poniżej granicy 17.09.14 oznaczalności 2 poniżej granicy 15.10.14 oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 09.01; 08.04; 27.05; 11.06; 02.07; 29.07; 27.08; 15.10.14 19.03; 17.09.14 2, 6, 8 poniżej granicy oznaczalności 0,0044 27.08.14 2 0,0020 19.03; 17.09.14 4.1.22 Naftalen µg l -1 0,009 0,005 4.1.23 Nikiel µg l -1 Ni 1,500 <3,0 4.1.24 Nonylofenole µg l -1 0,015 <0,03 4.1.25 Oktylofenole µg l -1 0,0015 <0,003 6, 8 08.05.14 2,8 08.05.14 6 4.1.18 Heksachlorocykloheksan 0,00025 <0,0005 wszystkie wyniki poniżej granicy µg l oznaczalności <0,0005 4.1.20 Ołów µg l -1 Pb 0,544 0,36 09.01.14 2 1,48 09.01.14 8 08.05; 27.05; 11.06; 2, 6, 8 4.1.21 Rtęć rozp. µg l -1 Hg 0,025 0,010 15.10; 03.11.14 0,067 19.03.14 8 4.1.26 Pentachlorobenzen 4.1.27 Pentachlorofenol (PCP) µg l -1 0,0001 <0,0002 µg l -1 0,0005 02.07.14 2, 8 27.08; 6, 8 17.09.14 9.01; 08.05; 27.05; 2, 6, 8 11.06; 17.09; 15.10.14 19.03.14 6, 8 08.04; 27.08; 2, 8 03.11.14 29.07.14 2, 6 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 2 0,036 02.07.14 2 <3,0 <0,03 <0,003 <0,0002 10

4.1.28a Benzo(a)piren µg l -1 0,0005 0,0005 4.1.28b Benzo(b)fluoranten µg l -1 4.1.28c Benzo(k)fluoranten µg l -1 Suma 4.1.28b / 4.1.28c 4.1.28d Benzo(g,h,i)perylen µg l -1 4.1.28e Indeno(1,2,3-cd)piren µg l -1 Suma 4.1.28d / 4.1.28e 0,000033 0 0,00034 0 4.1.29 Symazyna µg l -1 0,050 4.1.31 4.1.32 Trichlorobenzen (TCB) Trichlorometan (chloroform) µg l -1 0,00058 0,0005 µg l -1 0,0005 4.1.33 Trifluralina µg l -1 0,005 4.2.1 Tetrachlorometan µg l -1 0,0045 0,0005 19.03; 08.04; 08.05; 27.05; 11.06; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09; 15.10; 03.11.14 19.03; 08.04; 08.05; 27.05; 11.06; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09; 15.10; 03.11.14 11 2, 6, 8 poniżej granicy oznaczalności 0,0012 09.01.14 2 2,6,8 0,0012 09.01.14. 2 08.04; 27.05; 11.06; 02.07; 2,6,8 29.07; 17.09; 15.10; 03.11.14 19.03.14 8 08.05.14 2,6 27.08.14 2 wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 09.01; 19.03; 08.04, 08.05; 27.05; 11.06; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09.14 15.10; 3.11.14 2,6,8 poniżej granicy oznaczalności 2,8 poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności wszystkie wyniki poniżej granicy oznaczalności 27.05; 2,6,8 poniżej granicy 3.11.14 oznaczalności 08.04; 6,8 poniżej granicy 02.07.14 oznaczalności 08.05; 2,6 poniżej granicy 29.07.14 oznaczalności 27.08; 17.09.14 8 poniżej granicy oznaczalności 0,00310 09.01.14 2 0,003 15.10.14 3 4.2.2 Aldryna µg l -1 0,0005 wszystkie wyniki poniżej granicy 4.2.3 Dieldryna µg l -1 0,0005 oznaczalności 4.2.4 Endryna µg l -1 0,0005 0,024 09.01.14 8

4.2.5 Izodryna µg l -1 0,0005 Suma 4.2.2-4.2.5 0,0000 4.2.6a DDT - izomer parapara 0,0005 wszystkie wyniki poniżej granicy µg l oznaczalności 4.2.6b DDT całkowity µg l -1 0,0006 0,0005 4.2.7 4.2.8 Trichloroetylen (TRI) Tetrachloroetylen (PER) µg l -1 0,002 0,0005 µg l -1 0,0023 0,0005 08.04; 08.05; 27.05; 11.06; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09; 15.10; 03.11.14. 09.01.14 19.03.14 09.01; 19.3; 08.04; 08.05; 27.05; 11.06.14 02.07; 29.07.14 27.08.14 15.10.14 08.05; 27.08; 02.07; 29.07; 27.08; 17.09; 15.10.14 08.04.14 11.06.14 2,6,8 poniżej granicy oznaczalności 2,6 poniżej granicy oznaczalności 6,8 poniżej granicy oznaczalności 2,6,8 poniżej granicy oznaczalności 2,6 poniżej granicy oznaczalności 8 poniżej granicy oznaczalności 6,8 poniżej granicy oznaczalności 2,6,8 poniżej granicy oznaczalności 8 poniżej granicy oznaczalności 2,6 poniżej granicy oznaczalności 0,003 19.03.14 2 0,011 27.08.14 2 0,013 03.11.14 8 Tabela 8. Stan ekologiczny wód Zalewu Wiślanego w latach 2007-2014 Ocena jakości wód Zalewu Wiślanego w latach 2007-2014 Rok 2007 2008 Fitoplankton chlorofil "a" Fitoplankton chlorofil "a" Elementy biologiczne Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B III klasa IV klasa V klasa III klasa V klasa Elementy hydromorfologiczne I klasa I klasa Elementy fizykochemiczne wspierające elementy biologiczne (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot amonowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny) (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot ogólny, fosforany) Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne II klasa PSD fenole lotne, węglowodory ropopochodne Stan ekologiczny III klasa stan umiarkowany V klasa stan zły Stan chemiczny Dobry Dobry Stan JCW Zalew Wiślany Zły Zły 2009 Fitoplankton chlorofil "a" Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B IV klasa stan słaby V klasa stan zły V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot ogólny, fosforany) PSD fenole lotne, węglowodory ropopochodne V klasa stan zły Dobry Zły 12

2010 2011 Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Fitoplankton chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany V klasa stan zły V klasa stan zły I klasa I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot amonowy, azot azotanowy, azot mineralny, azot ogólny, fosfor ogólny) (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, nasycenie wód tlenem, BZT5, ogólny węgiel organiczny, ph, azot amonowy, azot azotanowy, azot mineralny, azot ogólny, fosfor ogólny) Nie badano Nie badano V klasa stan zły V klasa stan zły Nie badano Nie badano Zły Zły Fitoplankton 2012 chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, tlen rozpuszczony nad dnem, OWO, nasycenie wód tlenem, azot amonowy, azot ogólny) II klasa V klasa stan zły Dobry Zły wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton 2013 chlorofil "a" V klasa stan zły Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, ogólny węgiel organiczny, nasycenie wód tlenem, odczyn wód, azot ogólny) II klasa V klasa stan zły Dobry Zły wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany Fitoplankton 2014 chlorofil "a" IV klasa stan słaby Makrobezkręgowce bentosowe wskaźnik B V klasa stan zły Ichtiofauna wskaźnik SI III klasa stan umiarkowany V klasa stan zły I klasa (PSD) poniżej stanu dobrego (przezroczystość, tlen rozpuszczony nad dnem, nasycenie wód tlenem, ogólny węgiel organiczny, odczyn wód, azot ogólny) II klasa V klasa stan zły Dobry Zły 5. Omówienie wyników badań wód Zalewu Wiślanego wykonanych w 2014 u 5.1. Warunki naturalne Pomiary temperatury powietrza, wody oraz zasolenia wykonywane są w trakcie poboru ek wody. Średnia temperatura wody z lat 2004-2014 wyniosła 15,3. Znacznie powyżej tej wartości plasowały się średnie temperatury z lat 2007 i 2008 (wyniosły odpowiednio 18,7 i 17,1), poniżej natomiast z 2010 i 2012 u (odpowiednio 13,4 i 13,1). W układzie miesięcznym najwyższe temperatury występowały przeważnie w lipcu. Średnia wartość zasolenia z lat 2004-2014 wyniosła 3. Znacznie powyżej tej wartości wypadła wartość średnia z 2007 u (3,7), poniżej zaś wartości z lat 2010 i 2013 (odpowiednio 2,7 i 2,3). Na wielkość zasolenia wód wpływają aktualne warunki hydrologiczne. W układzie Zalewu Wiślanego wiosną przewagę ma dopływ słodkich wód rzecznych, jesienią słonych wód z Zatoki Gdańskiej. 13

Ryc. 5. Temperatura wód Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc. 6. Zasolenie wód Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc. 7. Średnia temperatura wód Zalewu Wiślanego w trakcie badań w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 Ryc. 8. Zasolenie wód Zalewu Wiślanego w trakcie badań w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 5.2. Warunki tlenowe W ocenie natlenienia wód przejściowych, od 2009 u, stosowane są dwa wskaźniki: stężenie tlenu rozpuszczonego nad dnem oraz nasycenie tlenem warstwy wód 0-5 m. Średnie stężenie tlenu nad dnem z lat 2009-2014 wyniosło 10,1 mg l -1. W 2010 u wartość średnia była nieznacznie powyżej (10,9 mg l -1 ), zaś w 2013 u poniżej (9,4 mg l -1 ) średniej z wielolecia. Najniższą wartość stężenia tlenu nad dnem odnotowano w 2012 u (3,3 mg dm -1 ). Średnie nasycenie tlenem warstwy 0-5 m z lat 2009-2014, wyniosło 103% i wyłącznie w 2012 u średnia wartość nieco odbiegała od średniej z wielolecia (112%). Najwyższe wartości nasycenia tlenem wód Zalewu Wiślanego zaobserwowano w latach 2010 i 2013 (odpowiednio 146% i 158%). Natlenienie wód Zalewu Wiślanego ma przebieg sezonowy, na który wpływ mają zarówno czynniki klimatyczne, jak i dynamika produkcji pierwotnej. Intensywnym zakwitom fitoplanktonu towarzyszą okresy wysokiego natlenienia powierzchniowej warstwy wód i niskie stężenia tlenu rozpuszczonego w warstwie naddennej. 14

Ryc. 9. Stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie nad dnem Zalewu Wiślanego w latach 2009-2014 wartości ekstremalne i średnie Ryc. 10. Nasycenie tlenem wód Zalewu Wiślanego w latach 2009-2013 wartości ekstremalne i średnie Ryc. 11. Stężenie tlenu rozpuszczonego nad dnem w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2009-2014 Ryc. 12. Nasycenie tlenem wód Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2009-2014 5.3. substancji biogenicznych a eutrofizacja wód Eutrofizacja jest procesem wzbogacania zbiorników wodnych w substancje biogenne (głównie związki azotu i fosforu). Zjawisko to występuje naturalnie, jest jednak również wynikiem działalności człowieka. Powoduje rozwój fitoplanktonu, a co za tym idzie wzrost żyzności wód. Eutrofizacja jest zjawiskiem niekorzystnym, powoduje wzrost ilości materii organicznej w wodzie i tym samym wpływa na znaczny rozwój glonów wywołując tzw. zakwity wody. Nadmierny rozwój glonów zaburza stosunki chemiczne w wodzie (deficyty tlenu, zmiany ph, ograniczenie widzialności), zagraża organizmom wodnym (w warstwach przydennych tworzą się strefy niskich stężeń tlenu). W rezultacie rozwijają się organizmy beztlenowe, za których przyczyną zamulane jest dno zbiorników powodując ich wypłacanie. 15

Ryc.13. Stężenie azotu ogólnego w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc. 14. Stężenie azotu ogólnego w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 Ryc.15. Stężenie azotanów w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc. 16. Stężenie azotanów w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 Ryc. 17. Stężenie fosforu ogólnego w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc. 18. Stężenie fosforu ogólnego w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 16

Ryc. 19. Stężenie fosforanów w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 wartości ekstremalne i średnie 17 Ryc. 20. Stężenia fosforanów w wodach Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 Związki biogenne wykazują wyraźną zmienność sezonową. Maksymalne stężenia notowane są zimą i wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji. W Zalewie Wiślanym trudno zaobserwować moment najwyższych stężeń biogenów ze względu na długie zaleganie pokrywy lodowej, po zejściu której niemal natychmiast rozpoczyna się wiosenny zakwit fitoplanktonu. Bardzo często, już w trakcie badań kwietniowych, notowane są niskie stężenia biogenów. Stężenia azotu całkowitego w wieloleciu utrzymywały się na stosunkowo wysokim poziomie. W 2014 u zawierały się w zakresie od 0,121 do 2,218 mgn dm -3, przy średniej z 2014 u 0,998 i średniej z lat 2004-2014 1,89 mgn dm -3. W 2014 u stężenia azotu ogólnego były niższe od średniej z wielolecia i najniższe od 1997 u. związków fosforu wodach Zalewu Wiślanego systematycznie spada, a od kilku lat utrzymuje się na bardzo niskim poziomie, poniżej średniej z wielolecia. W 2014 u stężenia fosforu całkowitego zawierały się w zakresie od 0,013 do 0,135 mgp dm -3, średnia wyniosła 0,064 mgp dm -3, przy średniej z lat 2004-2014 0,103 mgp dm -3. Niski poziom związków fosforu utrzymujący się od kliku lat może świadczyć o pogłębiającej się eutrofizacji Zalewu Wiślanego. 5.4. Fitoplankton 5.4.1. Omówienie badań fitoplanktonu wykonanych w 2014 u W 2014 u badania fitoplanktonu prowadzono w punkcie pomiarowym nr 6 i na 8 stanowiskach badawczych, w okresie od stycznia do listopada. Po raz pierwszy ki wody do badań zostały pobrane zimą, w styczniu. Skład gatunkowy fitoplanktonu w 2014 u był ubożyszy, niż w u poprzednim. Oznaczono 7 grup taksonomicznych (Chlorophyta, Cyanophyta, Bcillariophyceae, Dinophyta, Cryptophyta, Chlorophyta, Euglenophyta, Ciliophora) i 93 taksony (w 2013 r. 111 taksonów). Najliczniej reprezentowane były Chlorophyta (32 gat., w 2011-45), Cyanophyta (24 gat.) i Bcillariophyceae (23 gat.). Największe zróżnicowanie gatunkowe wystąpiło w rejonie ujścia rzeki Elbląg (stanowisko T2). Oznaczono 69 taksonów. Średnia liczebność fitoplanktonu w 2014 u wyniosła 33 059 786 jednostek (N) w dm 3, średnia bioobjętość 9 753,33 mm 3 m -3. Liczebność fitoplanktonu podlega zmianom sezonowym. W okresie od stycznia do czerwca obserwowano typowy wzrost liczebności fitoplanktonu, a następnie stopniowy spadek. Maksimum

wystąpiło w czerwcu (62 998 704 Ndm -3 ). Największą średnią liczebnością fitoplanktonu charakteryzował się rejon ujścia rzeki Elbląg (stanowisko T2) 53 061 248 Ndm -3. Niemal przez cały sezon wegetacyjny, od czerwca do listopada, grupą dominującą były sinice (Cyanophyta), których średnia liczebność w u wyniosła 19 10 823 Ndm -3. Spośród nich gatunkiem o zdecydowanie największej liczebności była Merismopedia punctata (ze średnią liczebnością w 2014 u 9 403 486 Ndm -3. Drugą grupę pod względem liczebności stanowiły zielenice (Chlorophyta), ze średnią liczebnością 5 208 792 Ndm -3 i gatunkami dominującymi Oocystis sp. (o średniej liczebności w 2014 u 1 309 971 Ndm -3 ) i Monoraphidium contortum (1 027 896 Ndm -3 ). W okresie wiosennym współdominowały Bcillariophyceae i Cryptophyta, których liczebność w kwietniu wyniosła odpowiednio 15 118 734 Ndm -3 i 17 513 265 Ndm -3, a gatunkami o największej liczebności były Cyclotella sp. (Bcillariophyceae) i Rhodomonas sp. (Cryptophyta). Bioobjętość fitoplanktonu, podobnie do liczebności ma przebieg sezonowy. W 2014 u zdecydowane maksimum wystąpiło w czerwcu (21 188,96 mm 3 m -3 ). W układzie przestrzennym największą średnią bioobjętością, podobnie do liczebności, charakteryzowały się okolice ujścia rzeki Elbląg. Spośród grup taksonomicznych największą bioobjętość w 2014 u osiągnęły Cyanophyta, ze średnią wartością z u 3 768,76 mm 3 m -3 i gatunkiem dominującym Anabaena flos-aquae (1 539,99 mm 3 m -3 ). Sinice dominowały od czerwca do października. Następną grupą pod względem bioobjętości były Ciliophora, które w kach wody zaczęły pojawiać się od sierpnia, a maksimum osiągnęły w listopadzie (średnia bioobjętość w 2014 u 2 338,27 mm 3 m -3 ). W 2014 u nie obserwowano zdecydowanego, wiosennego, zakwitu okrzemek, które w badaniach kwietniowych pod względem bioobjętości stanowiły drugą, po Dinophyta, grupę fitoplanktonu. W kwietniu bioobjętość Bacillariophyceae wyniosła 4 790,87 mm 3 m -3, a Dinophyta 5502,28 mm 3 m -3. Tabela 9. Skład taksonomiczny fitoplanktonu na stanowiskach pomiarowych Zalewu Wiślanego w 2014 u Lp. Gromada Klasa Gatunek Stanowiska 1 2 3 5 6 T5 8 T2 10 1. Anabaena crassa + + + + + 2. Anabaena flos-aquae + + + + + + + + + 3. Anabaena planctonica + + + + 4. Anabaena spiroides + + + + + + 5. Aphanizomenon gracille + + + + + + + + + 6. Aphanizomenon flos-aquae + + + + + + + + 7. Aphanocapsa delicatissima + 8. Aphanocapsa holastica + 9. Aphanocapsa sp. + + + + + + + + + 10. Aphanothece sp. + + + + + + + + + 11. Chroococcus limneticus + 12. Chroococcus sp. + + + + + + + + + 13. Cyandictyon sp. + + + + + + 14. Gomphosphaeria aponina + 15. Gomphosphaeria sp. + + + + 16. Limnothrix redekei + + + 17. Merismopedia tenuissima + + + + + + + + + 18. Merismopedia punctata + + + + + + + + + 19. Microcystis aeruginosa f. aeruginosa + + + + + + + + 20. Microcystis sp. + + + + + + + + + 21. Phormidium sp. + + 22. Planctolyngbya concorta + + + + + + + + + 23. Snowella sp. + + + + + + + + + 24. Woronichinia sp. + + + + + + + + + 18

25. Chrysophyceae Dinobryon divergens + 26. Amphora ovalis v. ovalis + + + + + + + + 27. Amphora sp. + 28. Asterionella formosa + + + 29. Aulacoseira granulata + 30. Cyclotella sp. + + + + + + + + + 31. Cymbella sp. + + 32. Chaetoceros sp. + + + + + 33. Fragillaria acus + 34. Gomphonema parvulum + 35. Gyrosigma attenuatum + 36. Malosira varians + 37. Navicula gregaria + + + + + + + + 38. Navicula lanceolata + + 39. Navicula sp. + + + + + + + + 40. Nitzschia acicularis + + + + + + + + + 41. Nitzschia constricta + 42. Nitzschia hungarica + + + + 43. Nitzschia palea + + + + + + + + + 44. Nitzchia sp. + + 45. Rhoicosphaenia sp. + 46. Stephanodiscus hantzschii + + + 47. Surirella sp. + 48. Gymnodinium sp. + + + + + + + + + Dinophyceae 49. Peridinium sp. + + + + + + + + + 50. Cryptomonas erosa + + + + + + + 51. Cryptomonas sp. + + + + + + + 52. CRYPTOPHYTA Cryptophyceae Chroomonas sp. + + + + + + + 53. Rhodomonas sp. + + + + + + + + + 54. Teleaulax amphioxeia + + + + + + 55. Closterium sp. + + + + 56. Charophyceae Cosmarium sp. + + + + + 57. Staurastrum sp. + 58. Coelastrum microporum + + + + + + 59. Coelastrum astroideum + + + 60. Crucigenia fenestrata + + + + + + + + 61. Crucigenia tetrapedia + + + + + + + + + 62. Crucigenia rectangularis + + + + + + + + 63. Desmodesmus armatus + + + + + + + + + 64. Desmodesmus communis + + + + + + 65. Chlorophyceae Desmodesmus opoliensis + + + + + + + + + 66. Desmodesmus intermedius + + + + + + + + + 67. Desmodesmus spinosus + + + + + + + + + 68. Dictyosphaerium pulchellum + + + + + + + 69. Kirchneriella contorta + 70. Kirchneriella sp. + + + + + + + + + 71. Lagerheimia genvensis + + + 72. Monoraphidium contortum + + + + + + + + + 73. Mougeotia sp. + 74. Oocystis borgei + 75. Oocystis sp. + + + + + + + + + 76. Pediastrum boryanum + + + + + + + + 77. Pediastrum duplex + + 78. Pediastrum tetras + 79. Planktonema lauterbornii + + + + + + + + + 80. Scenedesmus acuminatus + + + 81. Scenedesmus linearis + + + + + + 82. Scenedesmus obtusus + + + + 83. Tetraedron minimum + + + + + + + + 84. Tetraedron caudatum + + + 85. Tetrastrum starogeniaeforme + + 86. Tetrastrum triangulare + + + + + + + + + CHRYZOPHYTA CHLOROPHYTA 19

87. Lepocinclis acus + + 88. Lepocinclis sp. + 89. Euglena sp. + + EUGLENOPHYTA Euglenophyceae 90. Euglena ehrenbergii + 91. Euglena gracilis + + + 92. Trachelomonas sp. + 93. CILIOPHORA Litostomatea Mesodinium rubrum + + + + + + + + + Ryc. 21. Średnia liczebność i bioobjętość fitoplanktonu podczas badań wód Zalewu Wiślanego w 2014 u Ryc. 22. Średnia liczebność i bioobjętość oznaczonych grup fitoplanktonu podczas badań wód Zalewu Wiślanego w 2014 u Ryc. 23. Sezonowe zmiany liczebności oznaczonych grup fitoplanktonu w Zalewie Wiślanym w 2014 u Ryc. 24. Sezonowe zmiany bioobjętości oznaczonych grup fitoplanktonu w Zalewie Wiślanym w 2014 u Ryc. 25. Średnia liczebność oznaczonych grup fitoplanktonu w Zalewie Wiślanym w 2014 u na stanowiskach pomiarowych Ryc. 26. Średnia bioobjętość oznaczonych grup fitoplanktonu w Zalewie Wiślanym w 2014 u na stanowiskach pomiarowych 20

Ryc. 27. Bioobjętość fitoplanktonu w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2008-2014 (wartości średnie z sezonu badawczego) 5.4.2. Wskaźniki skorelowane z rozwojem fitoplanktonu 5.4.2.1. Chlorofil a Stężenie chlorofilu a przyjmuje w Zalewie Wiślanym wysokie wartości związane z intensywnymi zakwitami fitoplanktonu. Charakteryzuje się zmiennością sezonową, skorelowaną z sezonowością zakwitów fitoplanktonu. W 2014 u zakres stężeń chlorofilu a zawierał się w przedziale od 4,4 do 97,7 mg m -3, średnia roczna wyniosła 34,57 mg m -3, wobec średniej z lat 2004-2014 41,6 mg m -3. Ryc. 28. Stężenie chlorofilu a w wodach Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 wartości ekstremalne i średnie Ryc. 29. Stężenie chlorofilu a w wodach Zalewu Wiślanego w poszczególnych ach badań 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 5.4.2.2. Przezroczystość wód Na przezroczystość wód Zalewu Wiślanego wpływ mają zarówno występujące w akwenie zakwity fitoplanktonu, które ograniczają przezroczystość, jak i panujące warunki meteorologiczne (przy dużej prędkości wiatru powoduje falowanie podrywające osady denne i ograniczające przezroczystość. W 2014 u przezroczystość wód mierzona w trakcie poboru ek mieściła się w zakresie 0,2-2,5 m. Średnia wartość wskaźnika, w 2014 u, wyniosła 0,6 m, przy średniej z lat 2004-2014 - 0,46 m. W 2014 u po raz pierwszy, od 1994 u (tj. rozpoczęcia badań wód Zalewu Wiślanego przez Inspektorat), odnotowano wysokie wartości przezroczystości wód. W listopadzie na stanowisku 2 przezroczystość wód wyniosła 2,5 m, natomiast na stanowiskach 5 i 6 odpowiednio 1,9 i 1,95 m. 21

Ryc.30. Przezroczystość wód Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 - wartości ekstremalne i średnie Ryc.31. Przezroczystość wód Zalewu Wiślanego w poszczególnych ach badań w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 5.4.2.3. Odczyn wód Wody Zalewu Wiślanego cechuje odczyn zasadowy, na który wpływają sezonowe zakwity fitoplanktonu przyczyniające się do wzrostu zawartości materii organicznej w wodzie. W 2014 u ph zmieniało się w zakresie od 7,4 do 9,0. Średnia wartość z sezonu badawczego wyniosła 8,3, przy średniej z lat 2004-2014 - 8,5. Ryc. 31. Odczyn wód Zalewu Wiślanego w latach 2004-2014 wartości ekstremalne i średnie Ryc. 32. Zmiany odczynu wód Zalewu Wiślanego w 2014 u na tle wartości z lat 2004-2014 5.5. Makrobezkręgowce bentosowe W 2014 u nie prowadzono badań makrobezkręgowców bentosowych w Zalewie Wiślanym. W ocenie stanu ekologicznego wykorzystano wyniki badań z 2013 u. 5.6. Makroglony i okrytozalążkowe W 2014 u badania makroglonów i okrytozalążkowych w Zalewie Wiślanym wykonano dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym, na przełomie czerwca i lipca oraz sierpnia i września, na 34 stanowiskach rozmieszczonych wokół Zalewu. Rośliny występowały na 22 stanowiskach podczas badań czerwcowych (oznaczono 10 taksonów) i 4 w trakcie badań wrześniowych (oznaczono 2 taksony). Zróżnicowanie ilościowe pomiędzy stanowiskami wahało się od 1 do 7 gatunków. Stanowiskiem o największej różnorodności było stanowisko nr 25 znajdujące się w rejonie Kątów 22

Rybackich (Zatoki Kąckiej), na którym wystąpiło 7 gatunków. Średnia biomasa makroglonów i okrytozalążkowych w 2014 u wyniosła 30,1 g s.m.m -2. W strukturze biomasy dominowały Angiospermae z biomasą 25,69 g s.m.m -2, których udział w ogólnej biomasie wyniósł 85%. Gatunkami dominującymi były Potamogeton pectinatus z biomasą 14,37 g s.m.m -2 i Potamogeton perfoliatus z biomasą 6,77 g s.m.m -2. Udział procentowy obu gatunków w ogólnej biomasie wyniósł 70%. Makroglony reprezentowane przez dwa gatunki nitkowatych zielenic (Enteromorpha spp. i Oedogonium sp.) oraz jeden gatunek różnowiciowców (Vaucheria sp.) wystąpiły wyłącznie w trakcie badań letnich i stanowiły niewielką część ogólnej biomasy (15%). Ryc. 33. Lokalizacja stanowisk badania makroglonów i okrytozalążkowych w Zalewie Wiślanym w 2014 u Występowanie makrofitów jest uzależnione od warunków fizykochemicznych środowiska. Do głównych czynników środowiskowych należą: dostępność światła, temperatura,, rodzaj podłoża, prądy wody, dostępność składników odżywczych. Najważniejszym czynnikiem abiotycznym, limitującym rozmieszczenie gatunków w wodach morskich, jest, które wpływa na różnorodność taksonomiczną, cykle reprodukcyjne i tempo wzrostu. Ważnymi czynnikami limitującymi są również dostępność światła i temperatura, a w konsekwencji długość sezonu wegetacyjnego i pokrywa lodowa podczas zimy. Eutrofizacja wód znacznie ogranicza wzrost oraz rozmieszczenie makrofitów. Wysokie koncentracje składników odżywczych stymulują wzrost fitoplanktonu, który obniża penetrację światła potrzebnego makroglonom bentosowym. Tabela 10. Zestawienie średniej biomasy makroglonów i okrytozalążkowych oznaczonych w Zalewie Wiślanym w 2014 u L.p. Gromada Podgromada Klasa Rząd Gatunek 1. 2. 3. 4. 5. Nasienne (Spermatophyta) Nasienne (Spermatophyta) Nasienne (Spermatophyta) Nasienne (Spermatophyta) Nasienne (Spermatophyta) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Jednoliścienne (Monocotyledones) Bagienne (Alismatales) Jednoliścienne Bagienne (Monocotyledones) (Alismatales) Jednoliścienne Bagienne (Monocotyledones) (Alismatales) Jednoliścienne Bagienne (Monocotyledones) (Alismatales) Jednoliścienne Bagienne (Monocotyledones) (Alismatales) 23 Potamogeton perfoliatus Potamogeton pectinatus Potamogeton compressus Średnia biomasa s.m.g m -2 czerwiec / lipiec wrzesień 11,87 1,67 17,57 11,16 0,21 0,00 Potamogeton crispus 6,30 0 Buttomus umbellatus 2,51 0

6. 7. 8. 9. Nasienne (Spermatophyta) Nasienne (Spermatophyta) Zielenice (Chlorophyta) Zielenice (Chlorophyta) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Okrytozalążkowe (Angiospermae) Dwuliścienne (Dicotyledones) Dwuliścienne (Dicotyledones) Mirtowce (Myrtales) Myriophyllum spicatum Grzybieniowce Ceratophyllum (Nymphaeales) demersum 0,05 0 0,03 0 Ulvophyceae Ulvales Enteromorpha spp. 0,53 0 Ulvophyceae Oedogoniales Oedogonium sp. 5,79 0 10. Ochrophyta Xanthophyceae Vaucheriales Vaucheria sp. 2,49 0 Tabela 11. Zestawienie wyników badań makroglonów i okrytozalążkowych Zalewu Wiślanego wykonanych na przełomie czerwca i lipca 2014 u Współrzędne geograficzne Data badania Temp. wody przy dnie Nr stanowiska Głębokość Zasolenie przy dnie Przezroczystość długość szeość [m] [ ] [m] ph redox Gatunki makroglonów i okrytozalążkowych występujące na stanowisku pomiarowym 1 19,530667 54,331783 03.07.2014 1,60 18,30 2,24 0,50 8,85 149,00 Potamogeton perfoliatus 2 19,528000 54,330333 03.07.2014 1,80 18,10 2,29 0,50 8,81 180,20 Potamogeton perfoliatus 3 19,491383 54,318750 23.06.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 4 19,478867 54,309683 07.07.2014 0,40 23,60 2,43 0,20 9,00 151,40 Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus 5 19,468200 54,306233 07.07.2014 2,00 21,20 2,43 0,30 8,60 151,40 Potamogeton perfoliatus 6 19,463167 54,305500 23.06.2014 7 19,424700 54,282917 23.06.2014 1,20 16,40 1,26 0,20 8,74 8 19,387283 54,274650 23.06.2014 9 19,379950 54,266017 23.06.2014 10 19,373600 54,269633 23.06.2014 11 19,327000 54,276517 23.06.2014 12 19,283183 54,287817 23.06.2014 2,00 16,80 0,92 0,20 8,92 Nie stwierdzono występowania roślin Potamogeton pectinatus, Potamogeton compressus Nie stwierdzono występowania roślin Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus Nie stwierdzono występowania roślin Potamogeton pectinatus, Potamogeton crispus, Potamogeton compressus, Ceratophyllum demersum 13 19,270333 54,280017 23.06.2014 1,50 16,60 0,36 1,5 do dna 7,94 Potampgeton pectinatus, Potamogeton compressus, Buttamus umbellatus, Oedogonium sp. 14 19,266333 54,284283 23.06.2014 1,40 17,30 0,36 1,4 do dna 8,20 Potamogeton pectinatus, Potamogeton crispus, Potamogeton compressus, Oedogonium sp. 15 19,270733 54,291667 23.06.2014 1,70 16,70 0,53 1,30 8,78 16 19,261717 54,290917 23.06.2014 1,30 17,20 0,37 17 19,281417 54,305000 24.06.2014 18 19,281617 54,308867 24.06.2014 1,3 do dna 8,22 Potamogeton pectinatus, Potamogeton crispus, Potamogeton compressus, Buttomus umbellatus, Myriophyllum spicatum, Enteromorpha sp. Potamogeton pectinatus, Oedogoniumsp. Nie stwierdzono występowania roślin Nie stwierdzono występowania roślin 24

19 19,296500 54,308233 24.06.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 20 19,266767 54,313133 24.06.2014 1,40 16,70 1,80 0,50 8,75 133,00 Potamogeton pectinatus, Oedogonium sp. 21 19,257750 54,322383 24.06.2014 1,90 17,00 1,88 0,40 8,66 136,60 Butomus umbellatus 22 19,256100 54,324217 24.06.2014 1,80 16,90 1,88 0,40 8,78 128,30 23 19,270233 54,330617 24.06.2014 2,50 16,50 1,72 0,30 8,90 65,40 24 19,245000 54,335133 24.06.2014 1,40 17,20 1,80 0,40 8,73 134,10 25 19,251483 54,334150 24.06.2014 1,90 17,00 1,72 0,70 8,72 135,00 26 19,266883 54,332833 24.06.2014 27 19,280250 54,343233 24.06.2014 28 19,332767 54,349467 24.06.2014 29 19,427867 54,371417 24.06.2014 30 19,438100 54,373333 26.06.2014 1,00 16,60 1,93 0,20 8,71 123,20 Potamogeton compressus, Enteromorpha, Vaucheria, Butomus umbellatus Potamogeton pectinatus, Potamogeton crispus Potamogeton pectinatus, Potamogeton compressus, Vaucheria Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus, Potamogeton crispus, Potamogeton compressus, Ceratophyllum demersum, Enteromorpha, Vaucheria sp. Nie stwierdzono występowania roślin Nie stwierdzono występowania roślin Nie stwierdzono występowania roślin Nie stwierdzono występowania roślin Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus 31 19,795750 54,440233 03.07.2014 1,10 18,90 2,38 0,60 8,48 185,20 Potamogeton pectinatus 32 19,735033 54,412650 07.07.2014 0,60 24,40 3,15 0,40 8,70 186,70 33 19,592967 54,342850 03.07.2014 Potamogeton pectinatus, Potamogeton compressus, Buttomus umbellatus, Oedogonium sp. Nie stwierdzono występowania roślin 34 19,570433 54,341983 03.07.2014 Potamogeton pectinatus Tabela 12. Zestawienie wyników badań makroglonów i okrytozalążkowych Zalewu Wiślanego wykonanych na przełomie sierpnia i września 2014 u Współrzędne geograficzne Data badania Temp. wody przy dnie Nr stanowiska Głębokość Zasolenie przy dnie Przezroczystość długość szeość [m] [ ] [m] ph redox Gatunki makroglonów i okrytozalążkowych występujące na stanowisku pomiarowym 1 19,530667 54,331783 28.08.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 2 19,528000 54,330333 28.08.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 3 19,491383 54,318750 01.09.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 4 19,478867 54,309683 09.09.2014 0,50 17,70 3,00 0,30 8,78 Potamogeton pectinatus 5 19,468200 54,306233 09.09.2014 0,50 17,40 3,00 0,30 8,73 Potamogeton pectinatus 6 19,463167 54,305500 01.09.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 7 19,424700 54,282917 01.09.2014 Nie stwierdzono występowania roślin 25