dr hab. inż. Hubert Morańda Poznań, 31.07.2017 r. Instytut Elektroenergetyki Politechnika Poznańska ul. Piotrowo 3A 61-138 Poznań Recenzja rozprawy doktorskiej mgra inż. Michała Kozioła, na temat: Rozpoznawanie podstawowych form wyładowań elektrycznych generowanych w oleju izolacyjnym mierzonych metodą spektrofotometrii optycznej 1. Podstawa formalna opracowania recenzji Podstawę formalną opracowania niniejszej recenzji stanowi uchwała Rady Wydziału Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki Politechniki Opolskiej z dnia 1 czerwca 2017 r. oraz umowa numer WE-09/17, zawarta 1 czerwca 2017 r., pomiędzy Politechniką Opolską, reprezentowaną przez Dziekana prof. dr. hab. inż. Tomasza Boczara, a dr. hab. inż. Hubertem Morańdą. 2. Wybór tematu i ogólna charakterystyka pracy Przedstawiona mi rozprawa doktorska mgra inż. Michała Kozioła wpisuje się w problematykę diagnostyki układów izolacyjnych wysokonapięciowych urządzeń elektroenergetycznych. Tematyka podjęta w rozprawie dotyczy zagadnień związanych z pomiarami i analizą widma optycznego, emitowanego przez poszczególne formy wyładowań elektrycznych, generowanych w oleju elektroizolacyjnym. Autor wykorzystał metodę spektrofotometrii optycznej do rozpoznawania podstawowych form wyładowań elektrycznych występujących w mineralnym oleju elektroizolacyjnym. Formalna ocena pracy. Rozprawa liczy 113 stron oraz 10 stron załączników. Została ona podzielona na 11 rozdziałów plus spis literatury. Spis ten zawiera 122 pozycje, w tym w ponad 70 % angielskojęzyczne, w większości z ostatniej dekady. Przegląd i analiza piśmiennictwa oraz podstawy teoretyczne wykonanych badań obejmują około 30 % objętości pracy, a opis wyników badań około 70 %. Układ pracy jest sensowny i logiczny (poza umiejscowieniem rozdziału 3.5, o czym mowa dalej). Praca jest opatrzona licznymi, dobrze zaprojektowanymi, czytelnymi rysunkami i tablicami, co zawsze ułatwia zrozumienie materiału. Tezę pracy sformułowano następująco: W ściśle zdefiniowanych warunkach metrologicznych istnieje możliwość rozpoznawania jednoźródłowych form wyładowań elektrycznych generowanych w oleju izolacyjnym, na podstawie wyników uzyskanych metodą spektroskopii optycznej. Takie sformułowanie tezy oceniam jako poprawne, precyzyjne, choć bardzo ostrożne. Opisane obiekty badań, modelowane formy wyładowań niezupełnych, dobór literatury, a ostatni akapit rozprawy wprost mówią o tym, że efekty pracy mogą wspomagać diagnozowanie stanu izolacji transformatorów energetycznych. Nie uważam tego za błąd, ale nie rozumiem dlaczego Autor w tezie wzbraniał się przed jednoznacznym wskazaniem docelowych obiektów badań. 1
We wprowadzeniu do rozprawy Autor wymienił metody diagnozowania urządzeń elektroenergetycznych, podstawowe definicje, na których bazował w pracy, oraz zalety i wady spektrofotometrii optycznej. W rozdziale drugim zostały sformułowane: cel naukowy rozprawy oraz jej teza, po czym zostały wymienione zagadnienia i zadania badawcze, które posłużyły udowodnieniu tezy. Zdefiniowane zostały też warunki metrologiczne, które przyjęto na potrzeby przeprowadzanych badań. W rozdziale trzecim mgr inż. Michał Kozioł sklasyfikował wyładowania elektryczne, które mogą pojawić się w izolacji papierowo-olejowej. Doktorant napisał, że klasyfikacja ta została przyjęta na podstawie przeglądu literatury oraz w oparciu o wyniki ponad 30 lat prac naukowo-badawczych prowadzonych w Instytucie Elektroenergetyki i Energii Odnawialnej Politechniki Opolskiej. Doktorant podparł to zdanie powołaniem na literaturę. Uważam, że Autor w tym miejscu powinien powołać się na znacznie więcej niż jedną pozycję literaturową. W dalszej części rozdziału Doktorant wymienił i opisał przebadane przez Niego podstawowe formy wyładowań elektrycznych oraz krótko wyjaśnił mechanizmy przebicia oleju elektroizolacyjnego które mają miejsce w badanych formach wyładowań. Moim zdaniem, mechanizmy przebicia oleju można było opisać nieco szerzej, podpierając się przy tym więcej niż jedną pozycją literaturową. Na końcu rozdziału trzeciego znalazł się, wspomniany już wcześniej, moim zdaniem źle ulokowany, podrozdział 3.5. Parametry charakteryzujące stan techniczny oleju elektroizolacyjnego. Nie pasuje on do tytułu rozdziału nadrzędnego, to jest 3. Podstawowe formy wyładowań elektrycznych występujące w izolacji papierowo-olejowej. W podrozdziale tym Doktorant przedstawił trzy stany techniczne wykorzystywanego oleju mineralnego: czysty (nowy), eksploatowany i eksploatowany z pęcherzykami powietrza. Autor opisał nowy olej jako produkt firmy NYNAS ale bez wskazania na konkretny rodzaj oleju. Nie znalazłem też informacji o rodzaju oleju eksploatowanego oraz o sposobie jego starzenia. W rozdziale czwartym Autor dokonał szerokiego przeglądu literaturowego na temat spektrofotometrii optycznej w diagnostyce układów izolacyjnych urządzeń elektroenergetycznych. Rozdział ten wykazał dużą wiedzę mgra inż. Michała Kozioła na ten temat, która pozwoliła Mu na zaproponowanie celów badawczych. Cele te obejmowały: - dobór deskryptorów charakteryzujących sygnały optyczne, wyznaczanych na podstawie zarejestrowanej intensywności promieniowania optycznego i umożliwiających rozpoznawanie podstawowych form wyładowań elektrycznych generowanych w oleju elektroizolacyjnym, - określenie udziału energii promieniowania dla poszczególnych zakresów długości fali. Piąty rozdział rozprawy prezentuje obiekty badań, sposób określenia warunków pomiarowych, wraz z wartościami napięcia pomiarowego, układy pomiarowe i ich ograniczenia. Obiektami badań były iskierniki typu ostrze-ostrze, ostrze-płyta i układ do generacji wyładowań powierzchniowych (a dokładniej ślizgowych) na powierzchni płytki szklanej. Moim zdaniem, ostatni z układów można było uczynić bardziej zbliżonym do rzeczywistości, przez zastosowanie preszpanu zamiast szkła. Wymienione obiekty badań były zanurzane w oleju mineralnym, znajdującym się w szczelnym naczyniu o wymiarach 50x40x40 cm. W rozdziale opisano również układ do generowania pęcherzyków powietrza w oleju. Od Doktoranta wiem, że to On go zaprojektował i nadzorował jego wykonanie szkoda więc, że się tym nie pochwalił w rozprawie. W dalszej części rozdziału piątego mgr inż. Michał Kozioł opisał sposób wyznaczania napięcia prób obiektów badań (trochę myląco opisanego jako napięcie zasilające) dla trzech rodzajów oleju mineralnego: nowego, eksploatowanego oraz eksploatowanego z pęcherzykami powietrza. Napięcie prób badań spektrofotometrycznych zostało wyznaczone na podstawie średniej z 10 pomiarów 2
napięcia przebicia danej próbki oleju. Autor mógł tutaj dodać informację o względnym odchyleniu standardowym wyznaczonego napięcia przebicia. W następnej kolejności Doktorant opisał układ probierczy oraz układ do badania promieniowania optycznego, emitowanego przez wyładowania elektryczne. Doktorant przedstawił sposób działania wykorzystanego w badaniach spektrofotometru HR4000 oraz dobór podłączanego do niego światłowodu 600SR (oba produkcji Oceans Optics). Mam tutaj pewne zastrzeżenia do zbyt skrótowego opisu doboru światłowodu. Doktorant nie przedstawił w pracy konkurencyjnych światłowodów, wraz z ich parametrami, dlatego uważam, że trochę na wyrost było napisanie całego podrozdziału o jego dobieraniu. Może lepiej byłoby nie wydzielać osobnego podrozdziału, tylko w ciągu dalszym do opisu spektrofotometru dodać, że dołączono do niego światłowód o danych parametrach, spełniający odpowiednie wymagania. W ciągu dalszym Doktorant przedstawił narzędzia obliczeniowe, zastosowane przez Niego do analizy statystycznej rejestrowanych sygnałów emisji optycznej. Opisał także trudności i ograniczenia natury technicznej, związane z ustawieniem położenia głowicy pomiarowej, rejestrującej promieniowanie optyczne, względem elementów pod napięciem. Szósty rozdział rozprawy prezentuje wyniki pomiarów sygnałów optycznych, generowanych przez modelowane formy wyładowań elektrycznych, oraz wyniki analizy tych sygnałów. Na początku rozdziału mgr inż. Michał Kozioł sformułował hipotezę badawczą, o treści: Istnieje możliwość rozpoznania form wyładowań elektrycznych generowanych w oleju izolacyjnym na podstawie ich rozkładów widmowych emitowanego promieniowania optycznego, przy czym rozkład widmowy promieniowania optycznego zależy zarówno od rodzaju oleju elektroizolacyjnego, jak i od rodzaju układu generacji. Tak postawiona hipoteza badawcza jest poprawna i moją jedyną wątpliwość budzi w niej sformułowanie o rodzaju oleju elektroizolacyjnego. Wcześniej Doktorant podał, że badał olej: nowy, eksploatowany i eksploatowany z pęcherzykami powietrza. Jak już wspomniałem, w pracy znalazłem informację jedynie o producencie oleju nowego (NYNAS) ale nie znalazłem informacji o rodzaju i producencie badanego oleju eksploatowanego. Zakładając jednak, że olej eksploatowany jest tego samego typu co nowy, to wydaje mi się, że hipoteza badawcza nie powinna mówić o tym, że rozkład widmowy promieniowania optycznego zależy od rodzaju oleju elektroizolacyjnego tylko raczej od stopnia zestarzenia tego oleju. W dalszej części rozdziału szóstego pokazane zostały przykładowe widma promieniowania optycznego, emitowanego przez wyładowania elektryczne w badanych układach elektrod, a także rozkłady tego widma dla różnych wartości napięcia probierczego. Dalej Doktorant dokonał analizy otrzymanych rozkładów, otrzymując, w formie stabelaryzowanej, dominujące składowe długości fali w widmie oraz zakresy spektralne promieniowania dla wszystkich przebadanych rodzajów układów elektrod i rodzajów oleju elektroizolacyjnego. Dokonał on także porównania intensywności promieniowania optycznego dla wybranych długości fali dla różnych wartości napięcia probierczego. W dalszej kolejności został oceniony wpływ odległości między elektrodami na intensywność mierzonego promieniowania optycznego znów dla wszystkich badanych układów. Na koniec przedstawiono, w formie graficznej, uzyskane wyniki analizy. Rozdział siódmy rozprawy przedstawia wybrany przez Autora model matematyczny sygnałów optycznych emitowanych przez wyładowania elektryczne w oleju elektroizolacyjnym. Zadaniem modelu jest opisanie rozkładów widmowych emitowanego promieniowania optycznego dla wszystkich zbadanych w pracy form wyładowań. Doktorant, na podstawie przeglądu literaturowego, zdecydował się na wykorzystanie modelu funkcji regresji typu sigmoidalno-gaussowego (MSG), w którym zmienną zależną była intensywność rejestrowanych sygnałów optycznych, a zmienną niezależną długość fali. Następnie Doktorant, korzystając z algorytmu genetycznego (GA), dobrał optymalne parametry modelu. W procesie optymalizacji, jako miarę dopasowania przebiegów uzyskanych na podstawie przyjętych parametrów algorytmu do przebiegów rzeczywistych 3
wykorzystał on współczynnik determinacji R 2. Tak wyznaczone parametry modelu matematycznego przebiegów sygnału optycznego pozwoliły Doktorantowi postawić wniosek, że zaproponowany model sigmoidalno-gaussowy jest poprawny i nadaje się do określania wartości dominujących długości fali, a także do zastosowania w bloku przetwarzania danych, będącego częścią systemu eksperckiego. W rozdziale ósmym mgr inż. Michał Kozioł przedstawił metodologię szacowania przez Niego wielkości energii promieniowania optycznego, po czym wyznaczył wartość tej energii dla wszystkich zbadanych układów elektrod zanurzonych w trzech rodzajach oleju mineralnego. Dla każdego z przypadków wyznaczona została wartość całkowita energii promieniowania optycznego oraz wartości energii tego promieniowania z podziałem na trzy zakresy długości fali (UV, VIS oraz NIR). Dla każdego zakresu długości fali dokonano także analizy zmienności energii promieniowania optycznego w zależności od wartości napięcia probierczego. Na podstawie przeprowadzonych analiz zostały przez Doktoranta opracowane przebiegi procentowego udziału energetycznego dla poszczególnych zakresów promieniowania optycznego, emitowanego przez wszystkie modelowane przez Niego formy wyładowań elektrycznych. Narysowane przebiegi pozwoliły wywnioskować, że poszczególne formy wyładowań elektrycznych charakteryzują się indywidualnym charakterem procentowego udziału energetycznego dla poszczególnych zakresów długości fali, dlatego można je wykorzystać jako dodatkowy parametr identyfikacyjny w procedurze rozpoznawania form wyładowań. W przedostatnim, dziewiątym, rozdziale rozprawy, mgr inż. Michał Kozioł koncentrował się na potwierdzeniu postawionej tezy. W rozdziale tym zbadana została możliwość zidentyfikowania formy wyładowania elektrycznego na podstawie opracowanych przez Doktoranta deskryptorów, opisujących widmo optyczne promieniowania pochodzącego od zamodelowanych źródeł wyładowań elektrycznych. Doktorant wybrał i opisał następujące deskryptory: współczynnik szczytu, współczynnik kształtu, medianowa długość fali, względny wskaźnik intensywności, zakres pasma emitowanego promieniowania optycznego oraz procentowy udział energii promieniowania optycznego w zakresie UV, VIS i NIR. Następnie zostały przez Niego zaprezentowane wyniki obliczeń wartości poszczególnych deskryptorów w zależności od wartości napięcia probierczego dla każdego z przebadanych modelowych układów izolacyjnych. Po dokonaniu tych obliczeń Doktorant przedstawił zestawienia porównawcze wybranych deskryptorów, by na ich podstawie sformułować wnioski dotyczące możliwości wykorzystania poszczególnych deskryptorów do rozpoznawania form wyładowań elektrycznych. Zdaniem Doktoranta, pojedynczo żaden z wybranych przez Niego deskryptorów nie pozwala jednoznacznie wskazać na formę rejestrowanych wyładowań elektrycznych. Jednak równoczesne wykorzystanie wszystkich deskryptorów umożliwia poprawne wskazanie formy rejestrowanych wyładowań elektrycznych. W rozdziale dziesiątym Autor dokonał oceny powtarzalności uzyskanych wyników pomiarów, przeanalizował normalność uzyskanych rozkładów sygnałów optycznych pochodzących od wyładowań elektrycznych i określił powtarzalność uzyskanych wyników pomiarów. Wynikiem tych działań było wykazanie, że w układach modelujących podstawowe formy wyładowań elektrycznych, generowanych w różnych olejach elektroizolacyjnych, zachodzi powtarzalność wyników pomiarów sygnałów optycznych z niewielką, bo 5% możliwością popełnienia błędu. Ostatni, jedenasty, rozdział rozprawy przedstawia uwagi, wnioski i problemy otwarte. Autor podsumował w nim efekty swojej pracy i na ich podstawie wywnioskował potwierdzenie przyjętej na początku tezy. Następnie mgr inż. Michał Kozioł nakreślił kierunki prowadzenia dalszych prac naukowo-badawczych, które zakończyć ma opracowanie i wdrożenie systemu eksperckiego do diagnostyki wysokonapięciowych układów elektroenergetycznych przy użyciu opracowanej przez Doktoranta metody. 4
3. Uwagi krytyczne i dyskusyjne A) Pytania i uwagi merytoryczne 1) Str. 8., akapit 1. Nie rozumiem, co Autor miał na myśli w zdaniu: Istotną cechą promieniowania elektromagnetycznego jest brak pośredniego wpływu substancji materialnych na proces przekazywania energii. Można przedstawić wiele sytuacji, gdy jakaś substancja materialna pośrednio wpływa na proces przekazywania energii przez promieniowanie elektromagnetyczne. Przykładem jest grawitacja, która jest efektem obecności dowolnej masy na drodze promieniowania i która zakrzywia tor tego promieniowania. 2) Str. 17., akapit ostatni. Tego typu zanieczyszczenia występujące w olejach charakteryzują się nieokreślonym potencjałem, co przekłada się na zwiększoną przenikalność dielektryczną umożliwiając lokalne wzmocnienie natężenia pola elektrycznego. W skutek przemieszczania się w oleju elektroizolacyjnym zanieczyszczeń, które poruszają się zgodnie z kierunkiem pola elektrycznego i łączą się w tzw. mostki. Pomijając trudności ze zrozumieniem tekstu, mam zastrzeżenia do stwierdzenia Doktoranta, że nieokreśloność potencjału zanieczyszczeń przekłada się na zwiększenie ich przenikalności elektrycznej. Podejrzewam tu zbyt duży skrót myślowy i dlatego proszę o wyjaśnienie. 3) Str. 19. W podrozdziale 3.5. Parametry charakteryzujące stan techniczny oleju elektroizolacyjnego przedstawiono podstawowe parametry fizykochemiczne trzech próbek oleju mineralnego w różnym stanie technicznym, wykorzystywanego w badaniach Doktoranta. Z treści tego podrozdziału wynika, że zdecydowanie bardziej pasuje on do rozdziału 5. Dobór warunków generacji wyładowań elektrycznych, układów pomiarowych i sposobu przetwarzania ich sygnałów optycznych. 4) Str. 26 i 27. Autor, opisując wykorzystywane w badaniach elektrody, jedne z nich opisał jako miedziane, pokryte galwanicznie niklem, natomiast inne, bardzo lakonicznie, jako z metalu. Proszę o dodatkowe informacje, tj. jaki był cel galwanicznego pokrywania elektrod niklem, oraz z jakiego metalu wykonano pozostałe elektrody. 5) Str. 27. Doktorant napisał, że pęcherzyki powietrza o średnicy 1,0-1,5 mm były generowane z głowicy co 0,1-0,2 s. Z opisu to nie wynika ale domyślam się, że pęcherzyki były generowane z podaną częstością nie przez pojedynczy otwór lecz przez całą siatkę otworów w głowicy. W związku z tym zabrakło mi informacji o całkowitej ilości powietrza tłoczonego przez głowicę (cm 3 /s). 6) Str. 54-56, rys. 6.16-6.24 Proszę sprecyzować, jak obliczono średnią intensywność promieniowania optycznego. 7) Str. 57 Równanie 7.1 przedstawia model funkcji regresji typu sigmoidalno-gaussowego. Model ten został krótko opisany przez Doktoranta jako przyjęty na podstawie przeglądu literaturowego. Proszę o nieco więcej informacji. W jaki sposób Doktorant uzyskał te równania? Podobna uwaga dotyczy równań 7.2 i 7.3. 5
8) Z treści rozprawy można wywnioskować, że docelowym obiektem badań są transformatory energetyczne. Transformatory takie są dużymi obiektami, dlatego jeśli chcemy w nich rejestrować wyładowania elektryczne przy wykorzystaniu światłowodu, to napotkamy problem, polegający na zlokalizowaniu źródeł tych wyładowań. Z problemem tym bezpośrednio wiąże się minimalna odległość głowicy światłowodu od źródła wyładowań dla jakiej jeszcze możemy je rejestrować. Dodatkowym utrudnieniem będzie tu stopień zużycia oleju, który przekłada się na zwiększenie tłumienia światła emitowanego przez wyładowania. Doktorant, na podstawie wykonanych pomiarów próbnych, ustalił odległość głowicy pomiarowej od miejsca generacji wyładowań na 24 mm. Czy Doktorant mógłby podać maksymalną odległość między źródłem wyładowań a głowicą światłowodu je rejestrującą, która jeszcze umożliwiałaby wykonanie skutecznych pomiarów? 9) W badaniach wykorzystywany był światłowód 600SR firmy Ocean Optics, wyposażony w stalową głowicę pomiarową. Ponieważ obiekty badań są pod napięciem, to wykorzystanie metalowej głowicy pomiarowej w wielu sytuacjach może być problematyczne. W kontrolowanych warunkach laboratoryjnych zagrożenie wyładowaniem do głowicy można było zminimalizować, ale w warunkach polowych użycie metalowej głowicy może być bardzo ryzykowne. Z tego powodu sugeruję, aby w dalszych badaniach używać światłowodu z głowicą w całości izolacyjną. Rozwijając temat chciałbym zapytać, jakie jest zdanie Doktoranta na temat możliwości wykorzystania w Jego pomiarach światłowodów bocznych? 10) Sugeruję Doktorantowi, aby w trakcie dalszych badań z użyciem spektrofotometrii optycznej równolegle skorzystał też z metody konwencjonalnej pomiarów wyładowań niezupełnych. Pozwoli to np. wykryć (albo wykluczyć) istnienie korelacji między ładunkiem wyładowań a rozkładami widma promieniowania optycznego emitowanego przez poszczególne formy wyładowań elektrycznych. B) Uwagi edytorskie 1) Str. 7. Brak w tekście powołania na rysunek 1.1. 2) Str. 10., akapit 5. Zamiast widm optycznych emitowane przez WE powinno być widm optycznych emitowanych przez WE. 3) Str. 13., akapit 3. Akapit ten powinien stanowić ciąg dalszy akapitu 2. 4) Str. 13., akapit 3. Powołana pozycja literaturowa [75] dotyczy innego rodzaju izolacji niż opisywana w rozdziale. 5) Str. 13., akapit 5. Zbędne powołanie na literaturę we wskazaniu na inny rozdział rozprawy. 6) Str. 13., akapit 5. Zamiast przebicie dielektryków gazowych lepiej pasuje przeskok w dielektrykach gazowych. 7) Str. 13., akapit 5. Zamiast wprawiają wiązania międzycząsteczkowe w ruch drgający, które w konsekwencji doprowadzają do jonizacji... powinno być wprawiają wiązania międzycząsteczkowe w ruch drgający, który w konsekwencji doprowadza do jonizacji.... 6
8) Str. 16., akapit 2. Zamiast ładunki dodatnie podczas wzrostu napięcia zasilania w dodatnim półokresie (przedział od 0 do UA na rys 3.2) nie może powrócić do elektrody... powinno być ładunki dodatnie podczas wzrostu napięcia zasilania w dodatnim półokresie (przedział od 0 do UA na rys 3.2) nie mogą powrócić do elektrody.... 9) Str. 16. Błąd w tytule rozdziału 3.3. Zamiast zwierającym pęcherzyki powinno być zawierającym pęcherzyki. 10) Str. 16., akapit 4. Zamiast przenikalność dielektryczna powinno być przenikalność elektryczna 11) Str. 16., akapit 4. Zamiast pęcherzyków rozpuszczonych gazów powinno być pęcherzyków z rozpuszczonych gazów. 12) Str. 16., akapit 4. Zamiast - niedokładnego odgazowania olejów, przy czym zawsze pewne śladowe ilości gazów rozpuszczonych będą występowały w cząsteczkach olejów, wystarczyłoby niedokładnego odgazowania olejów,. 13) Str. 17., akapit 2. Zamiast powoduje zmianę parametrów geometrycznych pęcherzyka, co w konsekwencji prowadzi do jego przebicia... powinno być powoduje zmianę parametrów geometrycznych pęcherzyka, co w konsekwencji prowadzi w nim do przeskoku.... 14) Str. 17., akapit 2. Zamiast [35]. Powinno być [35]:. 15) Str. 19., akapit 2. Zamiast Przebicie układu będzie następował prędzej, jeżeli rozmiary cząstek zanieczyszczenia będą większe. powinno być Przebicie układu będzie następowało przy niższym napięciu, jeżeli rozmiary cząstek zanieczyszczenia będą większe.. 16) Str. 19., akapit 3. Autor, w pojedynczym zdaniu Ładunek przestrzenny oraz bardzo silne pole elektryczne zaburzający strukturę cząsteczek oleju i wyzwala odpowiednie siły, które unoszą ładunek z prędkością określoną następującą zależnością: przedstawił kilka różnych myśli, mocno zaciemniając w ten sposób przekaz. Proszę o rozbicie tego zadania na kilka. 17) Str. 20., tablice 3.1 i 3.2. Zamiast czest. 50Hz powinno być częstotliwości 50 Hz. Miejsca nie brakuje więc nie ma potrzeby robienia skrótów. 18) Str. 20., tablica 3.1 Brak informacji o względnym odchyleniu standardowym dla napięcia przebicia oleju (w następnej tablicy taka informacja jest podana). 19) Str. 20., rysunek 3.3. Moim zdaniem rysunek ten jest w pracy zbędny. 7
20) Str. 20., akapit 1. Zamiast metody nieinwazyjne (on-line) powinno być metody nieinwazyjne, a wśród nich metody on-line,. 21) Str. 21., akapit 1 do metod standardowych, jak elektryczna zgodnie z aktualną nomenklaturą, metodę elektryczną dziś nazywa się już metodą konwencjonalną (zgodną z IEC 60270). Taka sama uwaga dotyczy zdania na str. 24., w akapicie 5. 22) Str. 22., akapit 1 Zdanie zaczynające się od słów Nieco inną możliwość powinno być poprzedzone tabulatorem. 23) Str. 22., akapit 3 Zamiast Badania o podobnym zakresie teatycznym powinno być Badania o podobnym zakresie tematycznym. 24) Str. 22., akapit 5 Powołanie na pozycję literaturową nr 25, dotyczącą napięcia stałego, jest nieprawidłowe w kontekście zastosowania światłowodów w transformatorach. 25) Str. 22., akapit 5 Powołanie na pozycję literaturową nr 46, dotyczącą wibracji, jest nieprawidłowe w kontekście badań wyładowań elektrycznych. 26) Str. 25., akapit 2 Powołanie na pozycję literaturową nr 94, dotyczącą porcelany, jest nieprawidłowe w kontekście badań w wodzie destylowanej. 27) Str. 25., akapit 3 Zamiast Dalsze prane naukowo-badawcze powinno być Dalsze prace naukowo-badawcze 28) Str. 27. Brak w tekście powołania na rysunek 5.4.b. 29) Str. 29., akapit 2. oraz tablice 5.1, 5.2 i 5.3 Zabrakło informacji o względnym odchyleniu standardowym napięcia przebicia oleju dla każdego z iskierników modelujących. W tablicach ze strony 20 Autor podaje, że wytrzymałość elektryczna oleju nowego wynosi >70 kv/cm, a eksploatowanego 50,7 kv/cm. W tablicach ze stron 31, 32 i 33 już nie widzę tak dużej różnicy w napięciu przebicia między olejem nowym i eksploatowanym, dlatego proszę o komentarz. 30) Str. 30., akapit 3. Niezrozumiałe jest dla mnie zdanie Czynność ta umożliwiła w znacznym stopniu na wyizolowanie zakłóceń wynikających z występujących zakłóceń powstałych w skutek przetwarzania sygnału optycznego na postać cyfrową. 31) Str. 39. Brak w tekście powołania na rysunki 5.13 i 5.14. 32) Str. 39., akapit 1. Powołanie literaturowe do wzoru na obliczenie średniej arytmetycznej jest chyba przesadą. 8
33) Str. 43., akapit 1. Wydaje mi się, że zamiast Zilustrowane widma przedstawiają rozkład długości fal lepiej by było napisać Wykresy przedstawiają rozkład intensywności promieniowania optycznego w zależności od długości fali. 34) Str. 49., tablica 6.1. Zamiast Nm powinno być nm. 35) Str. 49, akapit 1. Zamiast W celu przeprowadzenia analizy porównawczej wyników pomiarów promieniowania optycznego emitowanego przez badane formy WE generowane na rys. 6.13 6.18 przedstawiono charakterystyki powinno być W celu przeprowadzenia analizy porównawczej wyników pomiarów promieniowania optycznego, emitowanego przez badane formy generowanych WE, na rys. 6.13-6.18 przedstawiono charakterystyki. 36) Str. 49-52, rys. 6.13-6.18 Zamiast przy wzroście napięcia zasilania powinno być w zależności od napięcia. 37) Str. 57. Akapit 3. Zamiast sigmoidalno-gausowego powinno być sigmoidalno-gaussowego. 38) Str. 108-113, Spis literatury Wszystkie cudzysłowy są w formacie tekst. W polskich tytułach powinien to być format tekst. W niektórych pozycjach w ogóle brak jest cudzysłowów. W pozycji literaturowej 122 są zbędne spacje. 39) Nie wypisałem tutaj zauważonych w pracy błędów interpunkcyjnych, dotyczących stawiania lub nie znaku przecinka. Przekazałem je Autorowi w formie papierowej. Ponadto, w wielu miejscach pracy Autor błędnie używał znaku kropki w ułamkach dziesiętnych, który w języku polskim jest zarezerwowany do oddzielania tysięcy, milionów itd. 9
4. Wniosek końcowy Wyrażone w recenzji uwagi krytyczne nie mają wpływu na moją ocenę wartości pracy i w większości należy je traktować jako głos w publicznej dyskusji. Podjęta przez Doktoranta tematyka jest aktualna i ma potencjał rozwojowy. Mgr inż. Michał Kozioł wykazał się znajomością obecnego stanu wiedzy w zakresie objętym tematem pracy. Wykazał się umiejętnością planowania i prowadzenia badań, w wyniku czego uzyskał oryginalne wyniki. Doktorant wykazał, że potrafi analizować i krytycznie oceniać uzyskane wyniki pomiarów, a także formułować na ich podstawie poprawne wnioski. W rozprawie Doktorant przedstawił kierunki prowadzenia dalszych prac naukowo-badawczych, które ostatecznie mają doprowadzić do opracowania i wdrożenia systemu eksperckiego. Wszystko to świadczy o wystarczającym przygotowaniu i predyspozycjach Kandydata do samodzielnego prowadzenia prac naukowo-badawczych. Uważam, że przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska mgra inż. Michał Kozioła spełnia wszystkie wymagania stawiane pracom doktorskim, zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 882, z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. poz. 1586 z późn. zm.) i wnoszę o jej przyjęcie i dopuszczenie do publicznej dyskusji. 10