Historia WKU w Białymstoku Dzień 11 listopada 1918 r. jest jednym z najważniejszych w historii Polski. Jest symbolem odzyskanej po 123 latach zaborów niepodległości. W dniu 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski podpisał dokument ogłaszający niepodległość Polski. W swojej istocie oznaczało to trudny i złożony proces tworzenia zrębów odradzającego się Państwa Polskiego i jego armii. Jednak zanim do tego doszło, kilka miesięcy wcześniej podjęto kilka ważnych decyzji dotyczących wojska. W dniu 1 lutego 1918r. w Dzienniku Praw Królestwa Polskiego nr 1 opublikowano Dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskim. Artykuł 20 wspomnianego dekretu z dnia 3 stycznia 1918r. wspominał, że przy Prezydencie Ministrów, do czasu ostatecznego zorganizowania Wydziału Wojskowego jego funkcje będzie pełniła Komisja Wojskowa. Był to wstęp do kolejnych działań związanych z tworzeniem polskiego wojska. Wspomniana Komisja Wojskowa w dniu 15 października 1918 r. wydała Instrukcję dla Krajowego Inspektoratu Zaciągu dla G.U.Z. odnośnie wykonania odezwy N. Rady Regencyjnej z dnia 12.10.1918r. Nakazano w niej rejestrację zgłaszających się w urzędach zaciągowych oficerów formacji polskich, chcących służyć w Wojsku Polskim (Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej nr 1 z 1918 r.). 31. października 1918 r. Monitor Polski nr 190 opublikował Dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia 27.10.1918 r., dotyczący ogłoszenia Tymczasowej Ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej. Rada powołując się na swój wcześniejszy dekret z 12 października 1918 r. o przejściu Władzy Zwierzchniej nad wojskiem Polskiem poleciła rządowi przystąpienie do formowania narodowej armii regularnej, na podstawie właśnie ogłoszonej Tymczasowej Ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej. Wspomniana ustawa normowała sprawy dotyczące organizacji poboru. Określono, że Polska zostanie podzielona na okręgi wojskowe, obejmujące swoim zasięgiem pewną ilość powiatów. Podział ten będzie dostosowany do podziału administracyjnego kraju, a szczegóły określi swoim rozporządzeniem Komenda Główna wojsk polskich. Nakazano, że władzę administracyjno wojskową w okręgu wojskowym stanowić będą Okręgowe Komendy Uzupełnień. Komendom tym podlegać będą Powiatowe Komendy Uzupełnień, obejmujące swoim zasięgiem jeden lub więcej powiatów. Ustalono, że okręgową komendą uzupełnień kierować będzie wyższy rangą oficer polski, a powiatową oficer polski. Ustawa szczegółowo określiła zadania i obowiązki komend uzupełnień. Dziennik Rozkazów Wojskowych nr 72 z dnia 3 lipca 1919 r. opublikował Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych (poz. 2372) o ustanowieniu z dniem 24 czerwca 1919 r. Powiatowej Komendy Uzupełnień Białystok. PKU Białystok obejmowała swoim zasięgiem powiaty: białostocki, bielski i sokólski. Podporządkowana została Dowództwu Okręgu Generalnego Warszawa. Głównym jej zadaniem było uzupełnienie 42 Pułku Piechoty stacjonującego w Białymstoku. Pierwszym komendantem był ppłk Ignacy CZAJEWSKI. PKU mieściła się przy ul. Św. Rocha 2. Strona 1
W roku 1938 zmieniono nazwę z Powiatowej Komendy Uzupełnień na Komendę Rejonów Uzupełnień. Komendantem w tym okresie był ppłk Zygmunt SZAFRANKOWSKI, z którego inicjatywy powstało dowództwo obrony Białegostoku. W celu realizacji Dekretu PKWN o częściowej mobilizacji i rejestracji ludności do służby wojskowej z dnia 15 sierpnia 1944, 18 sierpnia 1944 r. przybyła delegacja oficerów i podoficerów z szefostwa formowania Armii w Lublinie celem utworzenia Rejonowej Komendy Uzupełnień w Białymstoku. Komendantem RKU został - ppor. SĘK-SĘKOWSKI. Siedzibą działającego od 22 sierpnia 1944 roku RKU był budynek przy ulicy Świętojańskiej. Zasięg Rejonowej Komendy Uzupełnień obejmował miasto Białystok, powiat białostocki i sokólski oraz Mońki, Dąbrowę Białostocką aż po linię frontu, który tworzył się nad rzekami Biebrzą i Narwią. Z końcem sierpnia 1944 r. RKU została przeniesiona do nowego lokalu, w budynku przy ul. Warszawskiej 2, a w budynku przy ul. Świętojańskiej pozostał tylko pluton ochrony RKU. W lipcu 1945 r. nastąpiła reorganizacja RKU, która została przemianowana na Wojskową Komendę Rejonową. W składzie WKR pracowało pięć referatów: I - administracja rezerw podoficerów i szeregowców II zajmujący się poborem III prowadzący ewidencję oficerów rezerwy kwatermistrzostwo kancelaria Z dniem 8 maja 1948 roku nastąpiło przeniesienie siedziby W.K.R. do budynku, po zlikwidowanym Szpitalu Strona 2
Garnizonowym, przy ul. Lipowej 35 dawnym pałacyku fabrykantów Nowików. Z dniem 28 lutego 1967 r. powołany został do życia Miejski Sztab Wojskowy, w skład którego wchodziło W.K.R. Białystok-Miasto i wydział operacyjno szkoleniowy OPBMar, którego zadaniem było przygotowanie obrony terytorialnej miasta Białegostoku. Szefem MSzW był ppłk Edward KOROLCZUK. Do zadań MSzW należało, oprócz dotychczasowych zadań wykonywanych przez W.K.R., organizowanie obrony administrowanego terenu z jednoczesnym koordynowaniem szkolenia obywateli z zakresu powszechnej samoobrony, na wypadek konfliktu zbrojnego. Na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego nr 032/org. z dnia 31 maja 1975 r. oraz zarządzenia Szefa Sztabu WOW nr 0/5/org. z dnia 4.06.1975 Miejski Sztab Wojskowy Białystok został z dniem 1 lipca 1975 r. przeformowany na Wojskową Komendę Uzupełnień Białystok W roku 2004 WKU Białystok zmieniła nazwę na Wojskową Komendę Uzupełnień w Białymstoku Zgodnie z rozporządzeniem MON z dnia 19 marca 2004 r. terytorialny zasięg działania obejmuje miasta i gminy powiatów: białostockiego, monieckiego i sokólskiego oraz miasto Białystok. Do dnia dzisiejszego WKU w Białymstoku mieści się na ulicy Lipowej 35. Od roku 1920 komendantami byli: Powiatowa Komenda Uzupełnień ppłk Ignacy CZAJEWSKI płk Aleksander WOŁOWSKI płk Michał ZIENKIEWICZ mjr Waldemar HERLOFF mjr Jarosław KRETOWICZ Komenda Rejonowa Uzupełnień ppłk Zygmunt SZAFRANKOWSKI Rejonowa Komenda Uzupełnień ppor. SĘK SĘKOWSKI por. Lucjan BILEWICZ mjr Edward BUKOWICZ ppor. Roman POPŁAWSKI kpt. Stanisław DUDZIUK kpt. Piotr MIKUCZEWSKI kpt. Tadeusz LIPKA ppłk Stanisław DYMEK p.o. por. Józef ŁOMANOWSKI mjr Karol ANDRZEJEWSKI ppłk Władysław MALINOWSKI Miejski Sztab Wojskowy ppłk Edward KOROLCZUK Strona 3
płk Jerzy ANTAS Wojskowa Komenda Uzupełnień Białystok płk Jan WIATRZYK ppłk Aleksander BOJACZUK ppłk Piotr GÓRSKI ppłk Krzysztof JANUSZEK płk dypl. Władysław STECKI płk Włodzimierz NIEDŹWIECKI ppłk Renisław GROCHOWSKI Wojskowa Komenda Uzupełnień w Białymstoku ppłk dypl. Krzysztof ZIELIŃSKI p.o. mjr Bogusław KORSAN ppłk dypl. Krzysztof ROGACZ p.o. mjr Bogusław KORSAN ppłk dypl. Adam KOTOWODA ppłk Bogusław KORSAN ppłk Grzegorz KONOPKO Pałacyk Nowika siedziba Wojskowej Komendy Uzupełnień w Białymstoku Budynek, w którym mieści się Wojskowa Komenda Uzupełnień, to miejski pałacyk Chanona-Hersza Nowika właściciela fabryk włókienniczych Nowik i synowie i jego żony Sary. Jest to eklektyczny pałac z charakterystyczną rotundą w narożniku. wzniesiony w latach 1910-1912. Za pałacykiem znajdowały się trzy budynki gospodarcze, z których zachował się tylko jeden, oraz ozdobny ogród. Strona 4
Od 1922 roku ród Nowików chylił się ku upadkowi. Pierwszy zmarł Paweł Nowik, w 1926 roku odszedł Eljasz, a w 1927 roku zmarli Salomon i Chanon. W raz ze śmiercią członków rodziny, budynek zaczął podupadać. W pałacyku zaczęto wynajmować mieszkania. Reprezentacyjny wygląd i dobre położenie zachęcały do lokowania się w nim przedstawicieli wolnych zawodów. Mieszkali tu bracia Bronisław (adwokat) i Mieczysław (lekarz) Gruszkiewiczowie, notariusz Stanisław Piankowski i Efim Cytron. Część budynku została wydzierżawiona wojsku, które prowadziło w nim Powiatową Komendę Uzupełnień. We wrześniu 1939 roku w pałacyku znajdował się sztab obrony Białegostoku. W okresie wojny i tuż po jej zakończeniu w pomieszczeniach pałacyku był Garnizonowy Szpital Wojskowy. Po przeprowadzeniu remontu mieściło się kwatermistrzostwo. Od 8 maja 1948 roku do dnia dzisiejszego mieści się Wojskowa Komenda Uzupełnień w Białymstoku. Pałac Nowika jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku". Strona 5